Juliusz Kaden - Bondarowski

Kaden chciał zostać wirtuozem, ale dwa złamania ręki zniweczyły te plany.
3 wielkie fascynacje Kadena:
*rzeźbiarz Meunier
*poeta Verhaeren
*prozaik Lemonnier

-debiutancka powieść- „Niezgułą“ - pierwotnie „Tęsknota“
Bohater skazany na nieustanne „nurtowanie wewnętrzne” nie pojmuje sensu wypadków rewolucji 1905r. w zakaukaskim miasteczku. Przekreślenie tytułowej tęsknoty wyrokiem „niezguła” nie ocala Józefa Dema.
-tom nowel „Zawody”-o krakowskich rzemieślnikach i o ludziach skazanych na samotność, poniżenie; walka o byt w obcym mieście
-powieść „Proch” 1913r.
Debiut skandalisty. Prowadzi akcję przez Warszawę, Kraków do Brukseli; nastroje stolicy po 1905 r.; zapis konfliktu młodego i starego pokolenia; ironiczna ocena galicyjskiego politykowania ; życie kolonii akademickiej w Brukseli- w jej centrum lelewelczycy; wprowadza postacie pod pseudonimami, np. M. Dąbrowską, Mariana Dąbrowskiego,
-proza poetycka „Godzina”
-„Iskry”, „Piłsudczycy”, „Bitwa pod Konarami”, „Mogiły”, „Spotkanie”
-powieść „Łuk”
Osadzona w krakowskim środowisku uniwersyteckim; portrety znanych pod innymi imionami; bohaterka Maria Miechowska- to pierwsza postać z kadenowskiej galerii kobiet, które występują przeciw zmowie mężczyzn, osiągają niezależność osobistą, prowadzą życie łamiące pruderyjne obyczaje środowiska.

-3 wyprawy Kadena:
1.jako oficer łącznikowy rusza pod Przemyśl, następnie relacjonuje walki o Lwów
2.wyprawa zakończona w Kijowie
3.podróż do Stanów Zjednoczonych


-klęska dramatu „Karty w tas”
-tomy prozy, m.in.: „Przymierze serc”, „Wakacje moich dzieci”, „Miasto mojej matki”, „W cieniu zapomnianej olszyny”
-„Czarne skrzydła”:
*rozpoczynały obszerną typologię powieściową
-„Mateusz Bigda” Kaden kazał czytać to jako ogniwo „Czarnych skrzydeł.Jego zamierzeniem było ukazanie, w jaki sposób załamał się polski chłop pod ciężarem „dziejowej misji”, płacąc cenę wieku pańszczyzny i niewoli. Bohaterowie są autentyczni autentyzmem symboli. Traktuje o epoce paktu lanckorońskiego- ustalenie zasad reformy rolnej nader korzystnej dla posiadaczy i bogatego chłopstwa. Zapis świata, gdzie dominuje zwierzęca walka o byt.

- apogeum popularności Kadena- przełom lat 20-tych.
-„Generał Barcz”, „Przymierze serc”, „Czarne skrzydła”- tłumaczone

„GENERAŁ BARCZ”
· pismo „Kurier Polski” 9.09.1992 zaczęło drukować· w odcinkach „Gen. Barcza”
· czas druku: wybory do sejmu i senatu- wygrywa Chjena ( Chrześcijański Związek Jedności Narodowej)-stworzono rządy Chjeno-Piasta; w kraju rośnie inflacja, w Europie tendencje faszystowskie; 1.12.1922- nowy Sejm i Senat wybierają marszałków: Sejmu-Maciej Rataj, Senatu-Wojciech Trąmpczyński; prezydent Gabriel Narutowicz gninie 16.12.1922 zastrzelony przez Eligiusza Niwiadomskiego; 20.12.1922 prezydentem zostaje Stanisław Wojciechowski, a premierem Wł. Sikorski
· „Barcz” jest próbą ujęcia współczesności i wybitnych jej postaci od strony psychiki, intymności i wewn. Życia
· fakty zawarte w dziele: oswobodzenie Krakowa spod władzy austriackiej, walki o Przemyśl, otwarcie Muzeum Cytadeli, zamach pułkownika Januszajtisa, otwarcie Sejmu, rozmowy z endecją i sprawa Biura Prasowego Naczelnego Dowództwa ; miejsce akcji: Kraków- Przemyśl-Warszawa; formowanie władzy centralnej; opis epizodu krakowskiego, przemyskiego oraz aferę Biura Prasowego; zatarta wyrazistość· czasu akcji - powieściowe klamry zamykają go zasadniczo m. październikiem 1918 i jesienią 1919; narrator towarzyszy bohaterowi dzień po dniu; niedopowiedzenie- wyprawa Barcza na front-->powraca po kilku miesiącach walki; przesunięta w czasie sprawa Biura Prasowego; gen. Barcz przybywa do stolicy po uzyskaniu zawieszenia broni, które w rzeczywistości nastąpiło dopiero 18.10.1920; portrety osób- fantazyjne;
· bohaterowie „Barcza”:

GEN. DĄBROWA-rola jaką spełniał w Krakowie gen. BOLESŁAW ROJA; komendant wojskowy Krakowa po jego wyzwoleniu 31.10.1918, również jak Roja zaskoczony błyskawiczną akcją rozbrajania Austriaków;
Gardzi krakowskim mieszczaństwem, powtarza hasło „równość, sprawiedliwość”. Całą energię poświęca sobie, kreowaniu naczelnika. „Tymczasowo” rezygnuje z działania w imię szlachetnych haseł. Zataja „na razie” prawdziwe plany. Mimo tego dla Pycia będzie postacią groźną, człowiekiem uległym wpływom rewolucji.
GEN. KRYWULT-główny przeciwnik Barcza w powieści. W rzeczywistości GEN. JÓZEF DOWBÓR-MUŚNICKI;
Krywult- źle włada j.polskim, były dowódca korpusu ryskiego; stoi pod zarzutem wyjawienia malwersacji, którymi zdobył znaczny majątek; należy do spisku przeciw Barczowi.

GEN. WILDE-w powieści spełnia rolą poplecznika gen. Krywulta; architekt; szef sztabu w jego ryskim korpusie; kierownik Najwyższego Trybunału Sprawdzeń; prawdopodobnie w rzeczywistości to GEN. JAN WROCZYŃSKI ( pseudonim Rejtan)

MAJOR PYĆ-najbardziej wyraziste prawdopodobieństwo między bohaterem powieściowym a prawdziwym modelem. Styl bycia, sylwetka majora, charakterystyczny wygląd wskazują na pułkownika ADAMA KOCA. Pyć włada tajną agencją „Pies”. Koc kierował Naczelną komendą POW nr I w W-wie.
Pyć ma przestrzeloną wątrobę,a taką ranę odniósł Koc w bitwie nad Stochodem. Pyć to szef wywiadu Barcza, Koc kierował oddziałem II Naczelnego Dowództwa.

POSEŁ RYBNICKI (Rybnicki)-socjalistyczny lider, świetny i wytrwały mówca. Przypomina Jędrzeja Moraczewskiego, posła do parlamentu austriackiego, szefa założonej organizacji konspiracyjnej A, grupującej zwolenników Piłsudskiego.
Spotkanie Rybnickiego z dabrowąà w sieni pałacu Krzysztofów, gdzie urzędowała Polska Komisja Likwidacyjna.

REDAKTOR RASIŃSKI-sam KADEN
Rasiński posiada wiano biografii pisarza: dawny legionista, muzyk, prozaik, kierownik Biura Prasowego.

GEN. STANISŁAW BARCZ-podpowiadano nazwisko PIŁSUDSKIEGO, czasem SOSNKOWSKIEGO.
Wg Kadena Barcz jest postacią fikcyjną.
Barcz: mówi o swym 1,5 rocznym pobycie poza krajem i uwięzieniu w Rosji; przybywa pod Przemyśl, a potem wizytuje oswobodzony Kraków.
- „Radość- z odzyskanego śmietnika”- chodzi o sojusz z prawicą z Wildem, Krywultem, endecją, pójście na kompromis z siłami reakcji.
- Scena otwarcia Muzeum Niewoli- tu w skrócie pokazano drogę Barcza od burzliwej socjalistycznej młodości do stanowiska Naczelnika państwa
- Gdy Barcz ściska się z Krywultem (uścisk dłoni)pod cytadelą (w której sam siedział, a teraz więzi tam komunistów) ma gorzką świadomość- , że zdradził ideały młodości
- Sojusz z Krywultem to smutna konieczność- , bo przecież z Krywultów składa się ¾ narodu- mimo odrazy i wstrętu trzeba wrogiemu dygnitarzowi podać- rękę
- Barcza jedyny program to „ramy proste, stalowe, chirurgiczne, w które trzeba ująć- kraj” - to dobrze zorganizowane szkoły, wymusztrowane formacje wojskowe, armia, to jedynie namiastka
- Nie ma Barcz żadnego programu społecznego
- Udaremnia zamach stanu, lecz zawiesza rozrachunki ze spiskowcami, aby ugodzić- ich potem za pomocą zręcznej prowokacji, której niewinnymi ofiarami stają się jednak jego nie kochana żona i bezgranicznie mu oddany Rasiński
- Nie liczy się z nikim i zostaje osamotniony jako człowiek, odgrodzony od dawnych kompanów barierą urzędu i rozgrywek politycznych, opuszczony nawet przez kochankę (która była z nim w ciąży) i matkę
- Jedynie Pyć- pozostaje mu wierny
- Brutalny gracz polityczny
- Barcza jedyny program to „ramy stalowe, proste, chirurgiczne, w które trzeba ująć- kraj”- to dobrze zorganizowane szkoły oficerskie, sprawne, wymusztrowane formacje wojskowe, armia, to jedynie namiastka--> Barcz właściwie żadnego programu nie ma



POSTACI II PLANU:

- wydawca Kwaskiewicz-rysy Jakuba Mortkowicza
- postaci hrabiego Bogulickiego i jego córki, margrabiego Przeniewskiego, Jadwigi Barczowej, prokuratora Jabłońskiego i księgowego Fedkowskiego nie spełniają polit. Roli
- Hanna Drwęska- kobieta wyzwolona, rodzima Mata Hari

POLITYCZNA MAPA „BARCZA”
-KRAKÓW
Rasiński wędruje szlakiem przemierzanym wiele razy przez Kadena. Nic nie zapowiada niepodległościowego powstania. Miasto trwa w biurokratycznym letargu. Poczucie braterstwa stwarza żelazny krzyż I Brygady.
-w monologu Pycia owa ojczyzna „w postaci Barcza” to powieściowa fantazja, „ojczyzna krywultowska” symbolizuje ambicje polityczne andecji i korpusu oficerskiego z dawnych korpusów polskich w Rosji.
-I-sza wielka dyskusja powieściowa: demokracja czy rządy silnej ręki?

Jeden Barcz posiada posag konspiracyjny, jest postacią legendarną w chwili rozpoczęcia walki o władzę.
Konkurenci Barcza nie mają podobnych atutów. Ich życie nie było heroiczne-realistycznie trudne (Dąbrowa), naznaczone niedomówieniami, które pozwalają wątpić o jednostkowej moralności (Krywult).
Pisarz nie wprowadza postaci z radykalnej lewicy.

Rozdział II to zapis sumiennego kronikarza. Kaden parafrazuje szczegóły- wypadek z lokomotywą wekslowaną na tor pociągu pancernego „Śmiały” nie został zażegnany przez Kadena- Rasińskiego.
Zapis operacji przemyskiej i krakowskiego rozbrajania Austriaków wspiera faktami, jakie widział reporter i czynny uczestnik krakowskiej insurekcji.

Opis I-ego dnia wolności- rozpoczęto od zajęcia 31.10. koszar na Podgórzu, zakończono -zajęciem odwachu austriackiego.

W powieści przegrywają ludzie Pycia.

Już pierwszego dnia wolności mamy do czynienia z polityczną prowokacją.
Szantażowany niebezpieczeństwem ukraińskiego naporu wysyła na odsiecz Przemyśle. Kiedy tryumfujący Barcz mianuje generałem dawnego ludowca, czyniąc go swym podkomendnym, Dąbrowa wie o pierwszej przegranej. Musi porzucić myśl o niezależności,. Jeśli chce być i on projektantem „stalowych ram”.
Barcz nie widzi perspektywy zwycięstwa.
Sytuacja, która mówi prawdę o Piłsudskim.-jego polityka była atakowana przez endecję i nie budziła zaufania lewicy.
W kraju problemem była organizacja armii, jednolite uzbrojenie i wyposażenie. Obok mundurów austriackich i niem. Były też w stolicy błękitne, francuskie, koloru khaki sprowadzona z USA. Mierne wyposażenie wojska, rosnąca inflacja w kraju, napięcia społeczne- trudna sytuacja.
Piłsudski wybrał kompromis.

Przygotowywany zamach miał dać jeszcze jeden argument, wzmocnić jedność społeczeństwa z zagrożoną władzą. Tak było w istocie, czego dowodem może być ocena spisku Januszajtisa.

Scena zamachuà zbudowana na zrębach faktów.
Powieściowe aresztowanie Barcza jest wierną kopią ujęcia i uwolnienia gen. Stanisława Szeptyckiego w hotelu „Bristol”.

Sprawę spisku zamknęła ostatecznie amnestia 16.02.1919r.

Zamachà kolejny kompromis przygotowujący wybory.

Ostatnią prowokacją w powieści jest sprawa Biura Prasowego Naczelnego Dowództwa.

Barcz wygrywa. W finale jest jednak postacią niepewną swoich racji.
Gen. żąda argumentów na swoją korzyść. Zniszczył przeciwników. Teraz, gdy walka ukończona, widzi tylko pustkę.
Major Pyć proponuje jako „panaceum” małe wynalazki sprzyjające stabilizacji, stopniowe ułatwianie życia. Władza broni właśnie takich możliwości, wielkość służy małemu dobru pospólnemu.-tak wywodzi Pyć.

Dla Rasińskiego jest to dobrodziejstwo „odzyskanego śmietnika”. Legionowy romantyk z największym oporem ulega realizmowi. Gdy skończyło się młodzieńcze dziś i pojawiło się nagle niepodległościowe jutro, świat zdumiał swoim pragmatyzmem.
Zdaniem Kadena miejsce w nim mają i mogą zdobyć pozycję społeczną tylko ludzie bezkompromisowi, którzy szermując sprawdzalnymi hasłami władzy nie unikają czynów sprzecznych z potoczną moralnością. Cel uświęca środki i cel istnieje w ideologicznej pustce, w społecznej próżni.

Ośrodek akcji-forum władzy, gdzie wydarzenia aktualnej polityki poddane są analizie , dyskusji i przetwarzaniu.

„Generał Barcz”- konwencja szopki politycznej. Ma ona nastrój złowróżbny, gdyż aktorzy mogą zarazem reżyserować losy państwa. Stopniowo jednak ulegają samozniszczeniu. Ocaleje tylko Barcz.

Zwycięstwo Barcza- podszyte szyderstwem.

..:: Podsumowanie::..
- dążność- do poświadczenia prawdy ogólnej
- specyficznie zestylizowana powieść- - wzięcie tego co prawdziwe w nawias, dążenie do metaforyzacji zdarzeń
- barokowość- stylu Kadena
- powieść- polityczna, powieść- z kluczem, powieść- środowiskowa
- styl bardzo poetycki
- opisy bohaterów- w kategoriach biologicznych, naturalistycznych
- dehumanizacja
- nurt reportażowy, autobiograficzny
- rzecz o idei Polski, o Polakach
- brak analizy wewnętrznej, introspekcji
- nie chodziło Kadenowi o charaktery, ale o to, by przedstawić- pewne typy osób, które do władzy doszły

Streszczenie (Shvoong)

"Generał Barcz" - powieść Juliusza Kadena-Bandrowskiego, drukowana w "Kurierze Polskim" w 1922 roku i 1923 roku, wydana w Warszawie w 1923 roku. Utwór, będący literacką kroniką wydarzeń politycznych w Polsce na przedwiośniu niepodległości (październik 1918 - jesień 1919), ukazuje w migawkowych fragmentach lub w rozbudowanych epizodach rozpad państw centralnych, rozbrajanie okupantów, tworzenie się polskich organów administracji państwowej, wojnę na wschodzie i rywalizację o władzę w odradzającym się państwie pomiędzy endecją a tzw. obozem belwederskim, reprezentowanym w rzeczywistości historycznej przez Józefa Piłsudskiego, a w powieściowej fikcji przez tytułową postać generała Barcza. Pomimo tego, powieść nie jest naturalistyczną kopią aktualnych wydarzeń, autor wbrew kalendarzowemu zapisowi przetasowuje w niej fakty dość swobodnie, tworzy postaci fikcyjne, choc wyposażone w pewne rysy fizjonomii i biografii osób stojących ówcześnie u szczytu władzy i politycznych działań: Barcz ma więc coś z Piłsudskiego i K. Sosnkowskiego, Dąbrowa z ludowo-radykalnego B. Roji, Krywult (główny antagonista Barcza) z J. Dowbora- Muśnickiego i J. Hallera, Pyć (powiernik i doradca bohatera) z A. Koca, a pisarz Rasiński (szef propagandy) z samego Kadena. Już w momencie publikacji prasowej "Generał Barcz" wzbudził ogromne zainteresowanie, potraktowany przez większość opinii krytycznej jako skandalizujący pamflet polityczny z kluczem personalnym. Naczelną ideą powieści jest: Polska niepodległa nie jako abstrakcyjna idea i wzniosły mit, lecz jak każde normalne państwo - najzwyczajniejszą codziennością, zadaniem do wykonania, programem trudnej i ciężkiej pracy, jest rzeczywistością wolnego i samorządnego narodu. "Genrał Barcz" to pierwsza powieść polityczna Kadena-Bandrowskiego, w której ujawniły się w pełni charakterystyczne znamiona jego techniki pisarskiej: naturalistyczno-ekspresjonistyczne rozjątrzenie stylistyczne, barokowośc języka, wybujała metaforyka, brutalność obrazowania, jaskrawe dysonanse, swoisty somatyzm, ukazujący człowieka nie przez analizę jego stanów psychologicznych, lecz przez gwałtwne reakcje fizjologiczne, zwielokrotnioną do przesady aktywność w niespokojnym, nieustannym działaniu.

1