3. Cechy czytania

Cechy dobrego czytania :

• Płynność – polega na tym,że dziecko czyta tekst chociaż wolno to całymi wyrazami

• Poprawność – polega na prawidłowym odczytywaniu wyrazów tj. Zgodnie z brzmieniem

oraz na poprawnym wymawianiu głosek

• Biegłość – polega na indywidualnym,świadomym stosowaniu właściwego tempa czytania,umożliwiającego czytającemu i słuchającemu uchwycenie treści poszczególnych wyrazów ,płynnie i poprawnie odczytywanych. Polega również na uwzględnieniu właściwego akcentu i znaków przestankowych

• Wyrazistość – polega na zachowaniu pauz ,właściwej intonacji,zastosowaniu odpowiedniego tempa,znaków przestankowych,musi wydobywać walory uczuciowe i nastrój tekstu

4. proces czytania

„Psychofizyczną podstawę procesu czytania charakteryzuje: spostrzeganie wzrokowe, kojarzenie znaków graficznych z dźwiękiem oraz połączenie obrazu wzrokowo- słuchowego z jego znaczeniem. Składają się nań zatem zjawiska fizyczne, fizjologiczne i psychologiczne.

Proces czytania rozpoczyna się od zjawiska fizycznego, w którym główną rolę odgrywa narząd wzroku- oko. Oko wykonuje trzy rodzaje ruchów: postępowy /wzdłuż linii czytanego tekstu, od lewej do prawej strony/, zwrotny /od końca jednej linii do początku następnej/ oraz wsteczny / umożliwiający powrót do odebranego wcześniej obrazu graficznego/. Ruch oczu jest nierównomierny, odbywa się skokami, w czasie pauz. Im pauzy są krótsze, tym proces czytania jest szybszy. Ruchy wsteczne, występujące u osób rozpoczynających czytanie, opóźniają ten proces.

W czasie patrzenia na tekst na siatkówce oczu powstaje obraz graficzny, będący odbiciem tegoż tekstu. W tym momencie rozpoczyna się proces fizjologiczny, którego istotą jest przesłanie nerwem wzrokowym obrazu jako impulsu do części korowej analizatora wzrokowego. Analizator ten znajduje się w korze mózgowej półkuli lewej u osób praworęcznych, a prawej u leworęcznych. Tam dokonuje się spostrzeżenie znaków graficznych, a więc element już psychiczny. Następuje pobudzenie procesów kojarzenia oraz interpretacji impulsów wzrokowych.

„Można zatem stwierdzić, że w skład procesu czytania wchodzą następujące elementy: wzrokowy i znaczeniowy, czyli logiczny /w przypadku czytania cichego/ oraz dodatkowo słuchowo- dźwiękowy /w przypadku czytania głośnego/. Wszystkie te elementy tworzą strukturę stanowiącą jedność obrazu wzrokowego, dźwiękowo- słuchowego i treści pozajęzykowej. Struktura ta jest wynikiem dokonanej przez osobę czytającą syntezy wyobrażeń językowych i pozajęzykowych.W miarę zdobywania przez dziecko wiedzy o świecie związek miedzy wyobrażeniem językowym i treścią pozajęzykową pogłębia się. Dochodzi się wówczas do jedności brzmienia i treści, do jedności leksykalnego i gramatycznego znaczenia wyrazu.

Czytanie ciche, czytanie głośne i czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ciche jest procesem krótszym i prostszym niż czytanie głośne, wymaga też mniejszego nakładu energii fizycznej. Pole postrzegania jest tu większe, rytm ruchów oka bardziej regularny, a przerwy spoczynkowe krótsze i rzadsze. Wpływa to korzystnie na zwiększenie szybkości czytania, a to z kolei idzie w parze /jak potwierdziły badania/ z lepszym zrozumieniem czytanego tekstu. Wynika to z faktu, iż przy cichym czytaniu następuje większe skupienie uwagi na treści, eliminowane jest natomiast zaabsorbowanie akustyczno- artykulacyjną stroną czytanego tekstu.

Czytanie głośne jest procesem wydłużonym ze względu na transmisję impulsów z ośrodków wzrokowych w mózgu do ośrodków motorycznych mowy, stąd natomiast do odpowiednich narządów artykulacyjnych. Pobudzenie tych narządów prowadzi do wykonania przez nie odpowiednich ruchów, czyli wymówienia słów odczytanego tekstu. „ W czasie czytania głośnego mamy zatem do czynienia z dwoma procesami: jeden to czytanie wzrokiem, drugi-

- czytanie głosem. Ponieważ wzrok obejmuje znacznie wcześniej kolejne partie tekstu niż zostaną one odczytane zachodzi zjawisko tzw. rozstępu głosowo-

- wzrokowego, rosnącego wraz z doskonaleniem techniki czytani” Początkowo rozstęp ten jest minimalny /oba procesy nakładają się na siebie/,

po trzech latach nauki wynosi około 3 wyrazów, u dzieci kończących szkołę-

- około 5 wyrazów.

Czytanie ze zrozumieniem, czyli uchwycenie sensu czytanego tekstu jest najbardziej złożonym procesem. Składają się nań elementy spostrzeżeniowe, pamięciowe, myślowo- rozumowe, wyobrażeniowe oraz emocjonalne. Proces ten rozpoczyna się od spostrzeżenia cząstki tekstu. Później następuje skojarzenie wyobrażenia językowego z odpowiadającym mu wyobrażeniem pozajęzykowym. Zrozumieniu odczytanej cząstki towarzyszy zapamiętanie jej sensu i pamiętanie go w momencie postrzegania następnej cząstki. Zrozumienie, skojarzenie i zapamiętanie obu cząstek warunkuje przewidywanie sensu dalszej cząstki tekstu, zaś jej odczytanie i zrozumienie daje podstawę

do weryfikacji, czyli kontroli dokonanych przewidywań. Schemat ten ulega ciągłemu powielaniu.

5. rozwijanie twórczej aktywności uczniów

W ostatnich latach, edukując dzieci w młodszym wieku szkolnym modne stało się kształcenie ukierunkowane na wiedzę refleksyjną wymagającą myślenia twórczego. Kształcenie twórcze utożsamia się z wychowaniem do autokreacji, do samorozwoju, do kierowania swoim losem w dalszym etapie życia. Warto zatem podjąć próbę rozwijania dyspozycji twórczych uczniów.
Do zadań twórczych w zakresie kształcenia literackiego i językowego należą formy wypowiedzi:

• opowiadania twórcze lub swobodne teksty na dowolnie wybrany temat,

• opowiadania na podstawie ilustracji,

• drama, zabawy w teatr,

• własne próby poetyckie.

Pierwszym elementem w pracy pedagogicznej są działania eksponujące ekspresję twórczą, spontaniczną dziecka, przejawiającą się w plastyce, muzyce, literaturze i poezji. Czynności ekspresji - zwłaszcza rytmicznej i plastycznej ucznia ułatwiają psychofizyczny i intelektualny rozwój osobowości.
Drugim elementem rozwijającym twórcze działania ucznia jest rozwiązywanie problemów.
Tempo pracy ucznia i całej grupy jest dowolne, to znaczy, że nowa wiedza jest podawana do momentu, aż uczniowie zrozumieją podawane treści materiału, dlatego, więc nauczanie zintegrowane nie posiada wyznaczonego czasu przerw i zajęć. O tym decyduje nauczyciel na podstawie własnej obserwacji uczniów podczas zajęć. Motywowanie do większej aktywności uczniów sprzyja rozwojowi lepszych osiągnięć w nauce ucznia. Uczniowie łatwiej stosują wiadomości w nowych sytuacjach, rozwijają sprawności umysłowe i twórcze.
Bardzo ważną techniką stosowaną na zajęciach edukacji wczesnoszkolnej jest "burza mózgów" oraz metoda "pomocniczych pytań". Chodzi o to, aby przy prezentacji nowych treści uczniowie widzieli ich problemowość i niepewność. Za tym zaś następuje ćwiczenie giętkości myślenia, kształtowanie wrażliwości na problemy.

8. Istota rozwoju mowy i pisania.

Nauka pisania i mowy nie jest tylko przygotowaniem do odbioru i wysyłania pisemnych i słownych informacji. Stanowi przede wszystkim narzędzie kulturowego oddziaływania na rozwój człowieka i modyfikując go doprowadza do powstania nowej funkcji psychicznej zwanej mową pisaną. Ta ostatnia istotnie przyczynia się do opanowania przez dziecko swoich myśli oraz rozwoju świadomego i dowolnego działania. Wszelkie zakłócenia w powstawaniu mowy pisanej mogą więc znacząco wpływać na jakość procesów rozwojowych w dalszych latach życia dziecka. Świadomość zewnętrznego zmusza do szczególnej uważności w konstruowaniu drogi nauczania posługiwania się pismem. Tylko znajomość struktury mowy pisanej oraz psychicznego kontekstu jej formowania pozwala zachować odpowiednią ostrożność podczas jej nauki, oraz modyfikować ten proces ze względu na określone cele, przy pełnej świadomości konsekwencji takich zabiegów.

9. gry i zabawy

Uczenie się przy pomocy gier i zabaw dydaktycznych wyzwala ciekawość i zainteresowania poznawcze, podnosi motywację do wykonywania zadań szkolnych i wpływa na rozwijanie twórczego myślenia jak i działania. W trakcie zabawy uczeń może opanować wiele umiejętności praktycznych, a robi to poprzez działanie. 

Gra nie może być zbyt łatwa, bo niczego nie nauczy, a szybko znudzi. Nie może także być zbyt trudna ponieważ zniechęci. Pewnym rozwiązaniem w tym przypadku są gry samodzielnie konstruowane przez dzieci. Są one dla nich niezwykle atrakcyjne. Dają możliwość tworzenia własnych zasad i reguł. Gra, a zwłaszcza dążenie do wygranej zawsze wywołuje określone emocje. Zatem, gdy nauczy się dzieci sztuki konstruowania gier, to stworzy się im także wiele okazji do gromadzenia nowych doświadczeń. 

Gry i zabawy dydaktyczne są również składnikiem wychowania. Wnoszą do rozwoju dziecka pozytywne wartości wychowawcze. Pozwalają rozumieć pewne zjawiska społeczno-moralne. Tym samym treść, rodzaj a także sposoby gier i zabaw stanowią trwałe składniki jeszcze nie w pełni ukształtowanych w tym wieku postaw, między innymi: koleżeńskości, umiejętności współpracy z kolektywem rówieśników, podporządkowania się woli innych, dążność do obrony sprawiedliwości, mówienia prawdy i akceptowania zakazów. 

W trakcie gier i zabaw dziecko bawi się, wypoczywa czynnie, uczy się, wychowuje i aktywizuje. Jednym słowem zaspakaja swoje naturalne, indywidualne potrzeby, ciekawość poznawczą; rozwija zainteresowania i swoją świadomość społeczną. Przyjmując, że pełnienie roli społecznej stanowi konieczny warunek kształtowania i integrowania różnych dyspozycji psychicznych, określanych często w literaturze mianem ”postawy”, należy zaznaczyć, że te z kolei wyznaczają podejmowanie i wchodzenie w określone role społeczne a tym samym wywierają wpływ na ostateczny kształt dziecięcej osobowości. Rozrywki umysłowe, a więc różnego rodzaju zagadki, gry i zadania logiczne, gry planszowe i gry strategiczne oraz quizy, których rozwiązanie wymaga niekiedy znacznego wysiłku umysłowego i sporej dozy pomysłowości, cieszą się wśród dzieci olbrzymim powodzeniem. Poprzez wprowadzenie gier i zabaw możemy sprawić, że nauka stanie się ciekawsza, dzieci będą chętniej pracowały i dzięki temu osiągną lepsze wyniki. Jeśli bowiem rozwiązanie zadania np. matematycznego, łączy się z wygraną, to uczeń zaangażuje się emocjonalnie i rozwiąże je z dużym zainteresowaniem. Jednocześnie przyswoi materiał bez większych wysiłków. Dodatkowo jego spontaniczne zachowanie w trakcie gry dydaktycznej pozwoli nauczycielowi lepiej poznawać ucznia: stopień koncentracji, uwagi, wrażliwości, odporność psychiczną, możliwości i wiarę we własne siły. Zabawa umożliwia działanie i zaangażowanie wszystkich dzieci oraz twórcze opracowanie tematu.
Program edukacji wczesnoszkolnej daje duże możliwości zastosowania zabaw jako jednej z form pracy w szkole. Wiele zadań edukacyjnych może być realizowanych poprzez inscenizację, zabawy ruchowe i gry dydaktyczne. Np. w kl. I uczniowie porównują liczby: „ Ja jestem liczbą 6 i jestem od ciebie większa, a ja liczbą 1 i jestem od ciebie mniejsza”. W kl. II dzieci bardzo chętnie wykorzystują sznurek do mierzenia obwodu koła, a ucząc się podziału na dwie równe części wykonują dywan z symetrycznym wzorem. Improwizują sceny z poznanych lektur np. o Kopciuszku czy Szewczyku Dratewce.

10. Doskonalenie procesu czytania w świetle nowych poglądów psychologicznych

Sposoby na udoskonalenie nauki czytania:

Dziecko powinno czytać codziennie, na głos, nie dłużej niż 10-15 minut.

- W przypadku trudności dziecka w czytanie wprowadzić można metodę czytania we dwoje. Rodzic powinien czytać razem z dzieckiem, głos dorosłego musi być cichy, dziecka głośny i wyraźny. Czytać należy powoli. Po czasie głos dorosłego będzie stopniowo zanikał.

- Kolejna metoda to czytanie pod kontrolą. Dziecko czyta powoli a rodzic poprawia błędy, prosi o ponowne przeczytanie, pilnuje, aby dziecko czytało wyraźnie nie pomijając przecinków i kropek. Dziecko powinno się przy tym posługiwać wskazówką, którą trzyma pod wierszem tekstu, naprowadza to oczy dziecka, reguluje kierunek i tempo gałki ocznej.

- Polecamy dziecku czytanie przez 10 minut na głos, jeżeli dziecko się meczy, kolejne 5 minut czyta po cichu i streszcza przeczytany tekst.

Jeżeli chcemy, by dziecko poćwiczyło technikę czytania na znanym mu tekście wystarczy powiedzieć : „ Potrenuj tempo czytania” zamiast „ Musisz pięknie czytać” i zmierzyć ile to zajmie czasu. Po krótkim treningu niech dziecko znów przeczyta czytankę , mierzcie czas, a okaże się , że ta czynność trwała o wiele krócej.