Podstawy teorii wychowania:
Podstawowe pojęcia teorii wychowania. Wychowanie w pojęciu szerokim i wąskim.
W znaczeniu szerokim przyjmuje się że wychowanie skoncentrowane jest na rozwijaniu wszelkich możliwych dyspozycji człowieka (sfery, dyspozycje człowieka). Jest to zmiana na wszystkich obszarach. Z uwzględnieniem systemu wartości ogólnoludzkich.
W znaczeniu wąskim kiedy wychowawca obiera sobie jedną sferę oddziaływaniem pedagogicznym. Najczęściej jest to sfera moralna.
Wielość definicji wychowania:
Wśród wielu sposobów definiowania wyróżnia się grupę uproszczonych definicji, które informują nas o wychowaniu jako procesie, efekcie, wyniku… np.
Celowe sterowanie procesem uczenia się człowieka.
Oddziaływanie na wszechstronny rozwój osobowości (nie da się wszechstronnie oddziaływać na wszystkie sfery)
Działanie wywierające na człowieka określony wpływ (Jaki wpływ? Przez co? Przez kogo?)
Zjawisko przenikające całe życie społeczne
Dorastanie do zadań
Kierowanie rozwojem
Próba klasyfikacji definicji wychowania
Definicje Prakseologiczne: wg. Których wychowanie jest równoznaczne z oddziaływaniem wychowawców na wychowanków
Definicje Ewolucyjne; Upatrujące w wychowaniu proces samorzutnego rozwoju wychowanka przez nabywanie doświadczenia
Definicje Sytuacyjne: doceniające uwarunkowania środowiskowe jak tzw. Sytuacje wychowawcze.
Definicje Adaptacyjne: Podkreślają mniej lub bardziej wymierne efekty wychowania a ich przejawem jest przystosowaniem wychowanka do słusznych wymagań i oczekiwań społecznych.
Wychowanie, a socjalizacja
Socjalizacja jako pojęcie pojawiło się w literaturze naukowej na początku XX wieku. Socjalizacja szeroko rozumiana to kształtowanie osobowości społecznej (kompetencji społecznych), a także wchodzenie w kulturę. Jeżeli w procesach socjalizacji uwzględnione zostaną intencjonalne oddziaływania wychowawcy, możemy powiedzieć ze jest to wychowanie.
Wychowanie jako oddziaływanie bezpośrednie i pośrednie.
Wychowanie a socializacjia i inkulturyzacja
Z wychowaniem współpracują zazwyczaj procesy socjalizacji i inkulturyzacji. Dlatego warto się z nimi zapozać nieco bliżej, mimo iż przy obecnym stanie wiedzy na temat wielorakich uwarunkowań rozwoju człowieka trudno orzec, w jakiej mierze na rozwój ten wpływają procesy wychowawcze, a w jakiej socjalizacji i inkulturyzacja:
Proces nabywania przez jednostkę wiedzy, systemu wartości, biegłości językowej, umiejętności społecznych i społecznej wrażliwości, który pozwala jej zintegrować się ze społeczeństwem i zachować w nim przystosowano. (A.S Reber 2000)
Proces oddziaływania na społeczeństwie funkcji człowieka dokonującymi się przez całe życie, w każdym momencie życia modyfikują w jakimś stopniu osobowości człowieka (Łukaszewski)
Proces rozwoju społeczeństwa będący efektem nie kierowanych i nieuświadamianych oddziaływań otoczenia społecznego.
Proces nabywania dojrzałości społecznych albo kontaktów składających się na nią ról społecznych (Kowalski)
Proces wzrastania w kulturę danego społeczeństwa sprawiający że jednostka staje się integralnym członkiem tego społeczeństwa i nosicielem jego kultury.
Bezdecyzyjny (najczęściej) proces asymilacji wartości kulturowych dzięki bezpośredniej z nimi styczności (Łukaszewski)
Proces wzrastania w kulturę bądź w kultury
Proces kulturowego przystosowania
Uczenie się kultury
Mimo iż socjalizacji i inkulturyzacja nie są procesami oddziaływania celowego, ich wpływ na rozwój dzieci i młodzieży jest olbrzymi, często silniejszy od oddziaływań wychowawczych.
Wychowanie a opieka;
Opieka:
Jest działalnością pierwotna zarówno w filogentrycznym jak i autogen etycznym rozwoju człowieka, o czym łatwo się przekonać w okresie niemowlęctwa kiedy dominuje ona wyraźnie nad wychowaniem.
Na ogół stanowi niemal wyłączną treść działalności opiekuńczej podejmowanej np. wobec dzieci, młodzieży i dorosłych, upośledzonych umysłowo. (Dąbrowski)
|
Właściwości leżące u podstaw opieki |
Właściwości leżące u podstaw wychowania |
|
Wynikają z biopsychicznej natury człowieka Zawierają się w realnej i egzystencji podopiecznego Mają charakter pierwotny i fundamentalny Mają charakter konieczności i niezbywalności życiowej dzięki czemu stają się najczęściej wartościami moralnymi Najczęściej mają charakter trwały, ponadczasowy, nie ulegają ideologią systemu społeczno – politycznego |
Mają rodowód społeczno- kat Mieszczą się w podstawowym modelu wychowania Są ze swej jednostkowej skali i w stosunku do wartości opieki wtórne i relatywne Mieszczą się w sferze pożądanych rzeczy bez których realizacji człowiek może „jakoś ” żyć Są w dużej mierze zmienne
|
Intencjonalność - oznacza że wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej. Chodzi tu o działalność zawodów wychowawców specjalnie przygotowanych do spełnienia swej funkcji i należenie znających cele które warto realizować w procesie wychowania
Interakcyjność wychowania- oznacza że proces wychowania zwykle ma miejsce w sytuacji interakcji tj. współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka. Współdziałanie to odbywa się na zasadzie wzajemności . Błędem jest zatem upatrywanie w wychowanku jedynie przedmiotu oddziaływań wychowawczych w tym drugim dostrzeganie wyłączenie podmiotu własnych działań wychowanka.
W procesie wychowawczym każdy z partnerów jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem oddziaływań a więc także wychowawca podlega wpływom ze strony wychowanka.
Relatywność- wśród czynników wywierających – poza wychowaniem- znaczący wpływ na psychikę i zachowanie dzieci pozostają wywierające niezamierzone wpływy środowisko rówieśnicze i lokalne oraz środki masowego przekazu. Mamy tu do czynienia ze zjawiskiem socjalizacji i inkulturyzacji.
Długotrwałość wychowania – sugeruje iż każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości niemal przez całe życie. Dlatego o wychowaniu można mówić nie tylko w okresie dzieciństwa lecz także wobec osób dorosłych.
Złożoność- efekty wychowania zależą od przeżyć osobistych wychowanka jak i środowiska w jakim się wychowuje, od osoby która wychowuje.
Główne orientacje w teoriach pedagogicznych.
Sociologiczna orientacja -