AKSJOLOGICZNA KONCEPCJA KULTURY - Henryk Elzenberg

Aksjologiczny - odnoszący się do wartości.

Aksjologiczne rozumienie kultury - zwracanie uwagi na rolę wartości wyższych (bezwzględnych) w życiu człowieka i na potrzebę ich realizacji w życiu społecznym i jednostkowym.

Wg tej koncepcji KULTURA to zespół wartości godnych szczególnej czci.

(Wiele nurtów w humanistyce, rozumie kulturę (i sztukę) właśnie w taki sposób. Np. wszystkie nurty, które w jakiś sposób nawiązują do tradycji Platońskiej i Stoickiej. Platon oddzielał świat Idei (czyli świat wiecznych idei: Piękna, Prawdy i Dobra) od rzeczywistości codziennej, twierdząc, iż świat Idei jest bardziej wartościowy i bardziej rzeczywisty, natomiast Stoicy oddzielali to, co ma cenę od tego, co ma godność. Stoicki podział powielił największy filozof nowożytności Kant.

Elzenberg: [kultura to] „suma rzeczy, których stworzenie jest w zakresie możności człowieka, a które są rzeczami wartościowymi”

Stoicy : życie takie sobie nie ma większego znaczenia, życie wartościowe – ma

Kultura

- realizacja człowieczeństwa przez kulturę, czyli realizację wartości bezwzględnych.

- odrzucenie psychologizmu i hedonizmu w kulturze (kultura nie jest po to, by zaspakajać ludzkie potrzebny (odrzucenie egoizmu – bezinteresowność życia zgodnie z kulturą– obojętność na nagrodę)

- odrzucenie socjologizmu – czyli kierunku uznającego, zjawiska społeczne za pierwotne (najpierw społeczeństwo – później wartości i kultura)

- odrzucenie scjentyzmu (zły wpływ nauki na kulturę)

- podkreślenie rozróżnienia między wartościami bezwzględnymi a względnymi

- sens kultury to wytwarzanie ideałów

- celem i powołaniem człowieka jest tworzenie kultury !

- tworzenie kultury jest dążeniem do prawdy

- przekształcanie człowieka i jego świata ku coraz większej wartości. Bohaterstwo

- obojętność na nagrodę, bezinteresowność. Niemoralność religii (wyznawców), gdy nastawiona na nagrodę.

- robienie kultury, jest dla niewielkiej grupy ludzi, którzy mają wyobrażenie o wartościach bezwzględnych

- Elzenberg przestrzegał przed takim stosunkiem wobec nauki, w którym pomijane lub pomniejszane będą jej podstawy aksjologiczne

I Wartości bezwzględne – DOBRO, PIĘKNO, PRAWDA

WARTOŚCI WZGLĘDNE	WARTOŚCI BEZWZGLĘDNE
Wszystko jest na ‘sprzedaż’ Zrelatywizowane do x Instrumentalne Użyteczne `by lepiej się żyło`	Są wartości bezcenne Imperatyw : jest i kropka Punkt stały za który można oddać życie Bezkompromisowa wiara

- współcześnie uważa się, że wszystkie wartości są względne

II Nauka vs. Kultura

Nauka  opisy, fakty (etnograf;)

Kultura  ocena, wartościowanie

Jeżeli nie wartościujemy pewnych faktów, czyli nie odnosimy ich do WARTOŚĆI bezwzględnych, pozostają one jedynie NAUKĄ, nie KULTURĄ

III KULTURA JEST NASZĄ POWINNOŚCIĄ

Jeżeli wiemy co jest PRAWDĄ mamy obowiązek tą wiedze szerzyć/głosić i tą prawdą żyć

Przykład Jaskini Platona – gdy wyjdziemy poza jaskinię i poznamy prawdę, wracając do społeczności żyjącej w jaskini mamy obowiązek ogłosić prawdę

IV Inne aksjologiczne koncepcje kultury.

- koncepcja R. Ingardena (Książeczka o człowieku)

- koncepcja W. Stróżewskiego; określony dobór wartości, które decydują o aksjologicznym charakterze danej kultury, a są najprawdopodobniej podporządkowane pewnej idei naczelnej, do której odniesienie decyduje o jedności owej kultury

- koncepcje teologiczne