Komunikacyjna koncepcja osobowości według Erica Berne'a.
Znaczenie analizy transakcyjnej w pielęgnowaniu.
Zasady wzmacniania i rozwijania struktury dorosłego.
Według Erica Berne'a ludzkie Ego ma trzy stany. Rozróżnienie ich ma bardzo duże znaczenie w ludzkiej komunikacji, którą autor nazywa transakcją. Te trzy stany, więc poddaje się teoretycznej analizie.
Ludzie Ego E. Berne'a podzielił na:
stan reprodukowania wrażeń, postaw wziętych od rodziców, tzw. człowieczy rodzic, bezkrytycznie przyjęty materiał od rodziców („taśmą” jest u człowieka pamięć). W stanie tym zaznaczone są wszystkie prawa i reguły, które dziecko usłyszało z ust dorosłych i co obserwowało w ciągu swojego małego życia. Stan ten jest wpływem zewnętrznym.
stan dziecka jest pozostałością stanów wewnętrznych - duchowych. Strach, przerażenie, protest, radość, przezwyciężenie kompleksu niższości, nieskażona zdolność przeżywania. Małe dziecko potrafi „w nieskażony sposób przeżywać wiele różnych sytuacji”. Łzy i płacz u osoby dorosłej to przecież narzucanie się stanu dziecka.
stan dorosły przetwarza i ocenia informację na podstawie własnych doświadczeń i własnego rozumu. Dorosły osobnik potrafi sobie uświadomić poszczególne stany „ja”.
E. Berne'a na początku swoich poszukiwań badawczych był zachwycony psychoanalizą Freuda. Jednakże, wyeliminował podświadomość uznając, że każdy człowiek świadomie może siebie kontrolować. Analiza transakcyjna „nie obstaje przy swojej wyłączności”, chętnie współpracuje z innymi naukowcami, związana jest z, tzw. terapią postaci.
Analizę transakcyjną dzielimy na:
strukturę osobowości pozwalającą określić, co dzieje się w człowieku (zrozumienie),
analizę transakcji pozwalającą zrozumieć relacje międzyosobowe,
analizę gier dzięki której można wyjaśnić ukryte i negatywne odczucia w stosunkach międzyludzkich,
analizę skryptu życiowego pozwalającą zrozumieć, tzw. scenariusz życia, według którego jednostka w życiu postępuje.
Koncepcja analizy transakcyjnej ma ułatwić podejście do człowieka pielęgnowanego. Berne'a wykorzystał swoje doświadczenia w lecznictwie. Stwierdził, że u człowieka występuje zespół cech, tzw. struktura dziecka (DZ), rodzica(R) i dorosłego (D). Okazuje się, że siedliskiem tych struktur jest centralny układ nerwowy (CUN) i że ukształtowanie ich zależy od okresu dzieciństwa.
Struktura (R) - jest to struktura archaiczna. Zawarte są tutaj zdarzenia zewnętrzne, w których dziecko uczestniczy od 0 do 5 roku życia. Postrzegając zachowania werbalne i niewerbalne rodziców i opiekunów; zdarzenia zewnętrzne dotyczą relacji rodziców między sobą, sposobów ich postępowania i komunikowania się. Wszystkie zapisy zależą od, tzw. stref kulturowych. Struktura rodzica nakazuje. Małe dziecko często znajduje się w bardzo trudnej sytuacji. Matka i ojciec stają się częścią składową struktury rodzica.
Struktura (DZ) - jest to struktura również archaiczna, kształtująca się od 0 do 5 roku życia. Im wcześniejszy wpis tej struktury tym bardziej istotny i ważny dla dalszego życia. W tym istotnym czasie dziecko powinno mieć jak najwięcej radości i wolności. Zapis tych emocji w mózgu może prowadzić do zbudowania bardzo silnej struktury dorosłego. Odczuwana koncepcja życia; są to zapisy wewnętrzne uczuć będących reakcją na zdarzenia zewnętrzne.
Struktura (D) - kształtuje się od 10 miesiąca życia. Są to przejawy struktury dorosłych. Wybór np. zabawki przez dziecko nie może być hamowany, tj. nie może być hamowana samodzielność dziecka. W przyszłości może to utrudniać samodzielne podejmowanie decyzji. Struktura ta jest odpowiedzialna za samorealizację. Jest to, tzw. wyuczona (wymyślona koncepcja życia). Przy pomocy silnej struktury dorosłych podejmujemy działania pielęgnacyjne wobec drugiego człowieka. Funkcja dorosłego polega na strukturalizowaniu danych i zdobywaniu nowych poprzez badanie rzeczywistości, co to umożliwia dorosłemu w dzieciństwie przeżywanie pozytywnych emocji.
Cechy struktury (R):
cechy fizyczne:
zmarszczenie brwi,
zaciśnięcie ust,
potrząsanie głową,
„przerażający wygląd”,
stukanie nogą,
trzymanie rąk na biodrach,
skrzyżowanie rąk na piersiach,
cmokanie językiem,
wzdychanie,
głaskanie się po głowie.
cechy werbalne:
wypowiedzi mają charakter wartościujący i oceniający, wyrażają często: oburzenie, rozdrażnienie (charakter wypowiedzi: „muszę skończyć z tym raz na zawsze”,” nie mogą za nic w świecie”, „zawsze ...”, „nigdy...”, „powinno się ...”, „trzeba ...”, „wypada ...”, „należy ...”, „musisz ...”, „ile razy muszę ci to mówić”, „gdybym był na twoim miejscu”).
c) oceny
głupi, niegrzeczny, śmieszny, obrzydliwy, oburzający, leniwy, idiotyczny, bezsensowny, absurdalny, synciu, synek, ależ nie, biedactwo, kochanie, kochana, jak wiesz, spryciuchny.
Rodzica charakteryzuje automatyczne, archaiczne i bezmyślne używanie powyższych słów. Sposób ich użycia pozwala nam zidentyfikować rodzica.
Cechy struktury „DZ”:
cechy fizyczne:
łzy,
drżenie warg,
dąsanie się,
cienki płaczliwy głos,
wywracanie oczami,
wzruszanie ramionami,
spuszczanie oczu,
dokuczanie,
zachwycanie się, śmiech,
podnoszenie ręki z prośbą o głos,
obgryzanie paznokci,
dłubanie w nosie,
kręcenie się,
chichotanie.
cechy werbalne:
życzę sobie,
chcę,
nie wiem,
wszystko mi jedno,
oceny:
większy,
największy,
lepszy,
najlepszy.
Cechy struktury „D”
cechy fizyczne:
nieustanne ruchy twarzy,
mruganie co 3-5 sekund,
otwarta twarz,
cechy werbalne:
dlaczego, co, gdzie, kiedy, ile, w jaki sposób, myślę, rozumiem,
oceny
względny,
prawdziwy,
fałszywy,
prawdopodobny,
możliwy,
niemożliwy,
niewiadomy,
obiektywny.
2