Socjobiologiczna
koncepcja osobowości

WYKŁAD 4

Ewolucjonizm



W biologicznej koncepcji ewolucji

podstawowym mechanizmem jest dobór

naturalny: w toku walki o byt przeżywają

organizmy najlepiej przystosowane do

warunków środowiska (Darwin)



Spór co jest jednostką przetrwania:

o

W klasycznym darwinizmie organizm

o

W neodarwinizmie gatunek

o

W teorii doboru grupowego „grupa

szczepowa” zajmująca pewne terytorium

o

W socjobiologii genotyp

Socjobiologia



Twórcą był biolog Edward Wilson



Jest koncepcją zachowania społecznego zwierząt i

człowieka, wyznaczanego przez mechanizmy

ewolucyjne, zabezpieczające przetrwanie genotypu



Za kluczowe uważa zachowania zmierzające do

pozostawienia potomstwa („sukces

reprodukcyjny”) : znalezienie partnera, gody, seks,

opieka, realizowane u zwierząt w różny sposób (mono-

lub poligamia, duże lub małe inwestycje rodzicielskie,

różnice płciowe)



Przykład: u ssaków monogamicznych większa

tendencja do zdrady u samców niż samic tłumaczona

zwiększeniem ich sukcesu reprodukcyjnego

(potomstwo wychowuje ktoś inny); samica

„zdradzająca” nie zyskuje

Psychologia ewolucyjna



Zachowanie człowieka wyznaczane jest

instynktownymi, nieświadomymi, będącymi poza

kontrolą motywami, popychającymi do

przekazywania genów



Podstawowe mechanizmy psychologiczne są

rezultatem ewolucji drogą doboru naturalnego, gdyż

w przeszłości zapewniały przetrwanie i sukces

reprodukcyjny



Mechanizmy te mają wartość przystosowawczą wobec

konkretnych zadań w specyficznych sytuacjach



Mogą być niedopasowane do współczesnych realiów

życia



Podstawowe PYTANIE: Które mechanizmy psychiczne

powstały drogą ewolucji i jakie problemy miały

rozwiązywać?

Przykład 1. Różnice między płciami w
kryteriach doboru partnera

Teoria inwestycji rodzicielskich



kobiety inwestują więcej w potomstwo, gdyż

przekazują swe geny mniejszej liczbie

potomstwa



kobiety są bardziej wybredne w doborze

partnera i koncentrują się na możliwości

dostarczania zasobów, a mężczyźni na

potencjale reprodukcyjnym (młodości)

partnerki

Niepewność rodzicielstwa u mężczyzn



Mężczyźni podejmują czynności zabezpiecza-

jące (troska o dziewictwo partnerki, zazdrość

o niewierność) by nie inwestować w

potomstwo rywala

Przykład 2. Różnice między płciami w
przyczynach zazdrości seksualnej



Dla mężczyzn bardziej dotkliwa jest
zdrada seksualna (ewentualne
potomstwo!) a dla kobiet –
emocjonalna (ewentualne porzucenie
i utrata zasobów)



Hipotezę potwierdzono w sondażu i w
badaniu fizjologicznych wskaźników
stresu na wyobrażoną zdradę

Relacja między naturą a
kulturą



GENY decydują o sposobach
funkcjonowania poznawczego
człowieka, czyli o sposobie, w jaki
przyswaja on kulturę



KULTURA promuje pewne geny, przez
co przekazywane są potomstwu,
oddziałując w ten sposób na zmiany
genetyczne w następnych
pokoleniach

Osobowość w psychologii
ewolucyjnej



Osobowość jako najwyższe osiągnięcie ewolucji,

obejmujące samoświadomość



jest systemem koordynującym różne

zachowania przystosowawcze, umożliwiającym

przystosowanie do różnych warunków



Pozwala na częściowe uwolnienie się od

bezpośredniego wpływu środowiska i na jego

celową zmianę



Wprowadza nowe kryteria analizy: ważne jest

nie tylko przetrwanie jednostki i gatunku, lecz

także jakość i sens życia, szczęście, twórczość

Teoria opanowania trwogi

(Solomon, Greenberg, Pyszczynski)



W toku ewolucji człowiek wykształcił unikalne

właściwości poznawcze, umożliwiające autorefleksję



Ich skutkiem ubocznym jest świadomość

nieuchronności śmierci



Chęć życia i obawa przed śmiercią jest źródłem

wszelkich lęków



Dwa uwarunkowane kulturowo czynniki chroniące

przed trwogą:



Światopogląd (→świat staje się zrozumiały)



Poczucie własnej wartości, uzyskiwane przez życie

„godziwe” (zgodne z normami kulturowymi)



Dzięki temu liczne działania człowieka są

motywowane lękiem przed śmiercią (np.

autoprezentacja, wierzenia związane z

nieśmiertelnością, ochrona zdrowia)