SEROLOGIA GRUP KRWI I TRANSFUZJOLOGIA – WYKŁAD 2

TEMAT: ODMIANY W UKŁADZIE AB0.

Grupy A i B i ich podgrupy

mutacje w genach kodujących transferazy grupowe

↓

zmiany aktywności transferaz

↓

różnice w ekspresji antygenu na krwinkach

Malejąca aktywność transferaz układa się w szereg podgrup z malejącą ilością antygenu:

• Dla alleli A: A1 > A2 > A3 > Ax > Ael

• Dla alleli B: B > B3 > Bx > Bel

ODMIANY ANTYGENU A:

• A1:

  • najstarsza ewolucyjnie grupa krwi

  • występuje u 80% osobników rasy ludzkiej

  • obecność na krwinkach mocnego antygenu

• A2:

  • antygen słabiej wyrażony na krwinkach

  • osoby z grupą krwi A2 mogą wytwarzać przeciwciała anty-A1 (nieregularne)

ANTYGENY A1 i A2:

Większa liczba determinant antygenowych na powierzchni krwinek A1 niż na A2.

RÓŻNICE MIĘDZY A1 i A2 – zawartość H

A1 < A2

ZAWARTOŚĆ ANTYGENU H W GRUPACH UKŁADU AB0:

0 > A2 > A2B > B > A1 > A1B

Relacje pomiędzy antygenami układu AB0 warunkujące możliwe genotypy:

• AgA1, A2 i B dominują nad Ag0

• AgA1 dominuje nad AgA2

Grupa krwi	Możliwe genotypy	Częstość występowania w Polsce
A1	A1A1 A1A2 A10	33%
A2	A2A2 A20	5,8%
B	BB B0	19%
A1B	A1B	6,8%
A2B	A2B	1,68%
0	00	33%

PRZECIWCIAŁA ANTY-A1

• nieregularne, kompletne aglutyniny

• występują

  • u osób z A2 z częstością 1 – 2%

  • u osób z A2B z częstością 26 %

• przetaczanie A1 osobom z A2 nie powoduje powstawania przeciwciał anty-A1, może natomiast uaktywnić istniejące naturalne aglutyniny, które mogą stać się przeciwciałami odpornościowymi wiążącymi C  odczyn hemolityczny

PRZECIWCIAŁA ANTY-H

• można wykazać w surowicy osób z grupą A1 i A1B, rzadziej B

• przeciwciała naturalne, typu zimnego

• aglutynują krwinki grupy 0 i słabiej A2 (skierowane przeciw substancji H)

• ich aktywność hamuje ślina wydziela czy substancji H

Zasady dziedziczenia w układzie AB0 w oparciu o odmiany AgA:

• Jeśli u dziecka pojawi się antygen dominujący, musi on występować u jednego z rodziców.

• Osoba posiadająca grupę AB nie może mieć dziecka z grupą krwi 0 i odwrotnie.

• Osoba z grupą A1B nie może mieć dziecka z grupą A2 i odwrotnie.

Różnicowanie podgrup A1 i A2

• lektyna anty-A1

  • dolichotest

  • Dolichos biflorus (wyciąg z nasion)

  • aglutynuje krwinki A1 i A1B

  • nie aglutynuje krwinek A2 i A2B

• Ulex europeus

  • róznicuje i aglutynuje tylko A2

INNE ODMIANY AgA:

• Aint

• A3

• Ax

• Aend

• Am

• Ael

• Abantu

Aint

• forma pośrednia między A1 i A2

• częściej u rasy czarnej (1% rasy białej)

• krwinki Aint reagują z anty-A1 słabiej niż same A1

• krwinki Aint z anty-A2 reagują mocniej niż same A2

A3

• częstość występowania 1 : 10 000

• obniżona ilość AgA

• obecne transferazy A1 i A2

• dają mieszaną aglutynację pod wpływem anty-A i anty-A+B

(charakterystyczny obraz dwóch populacji krwinek)

Ax

• znaczny spadek aktywności transferazy

• słabo lub nie aglutynują anty-A

• w surowicy obecne izoaglutyniny anty-B i często anty-A1

• w ślinie nieobecna substancja A lub obecna bardzo rzadko

• częstość występowania 1 : 35 000

Aend

• nie dają reakcji z aglutyninami, rzadko reakcja z anty-A+B (mieszana aglutynacja)

Am, Ael

• nie dają reakcji z aglutyninami

• w surowicy są przeciwciała anty-B

• AgA wykrywamy metodą absorpcji-elucji

• w ślinie osób z Am – AgA (częstość występowania 1 : 60 000)

ODMIANY AgB:

• Bx

• B3

• Bend

• Bm

• Bel

• występują rzadziej niż odmiany AgA

• słabo reagują z przeciwciałami anty-B

Bx

• w surowicy przeciwciała anty-B

• w krwinkach i ślinie – czasem słaby AgB

• B3

• daje mieszaną aglutynację z anty-B

• w ślinie jest AgB

Bend

• czasem słaby AgB w krwinkach, przy jego braku w ślinie

Bm i Bel

• AgB trudno wykryć (adsorpcja i elucja)

• w surowicy osób z Bel są przeciwciała anty-B

• w Bm – AgB w ślinie

INNE ODMIANY W UKŁADZIE AB0:

1. „Bombay” – 0_h^A, 0_h^B, 0_h^AB

2. cisAB

3. odmiany nabyte

Bombay 0_h

• odmiana słaba

• fenotyp h/h, pozornie grupa 0

• odmiany oznaczane 0_h^A, 0_h^B, 0_h^AB

• przyczyna – zaburzenie w syntezie łańcucha H, brak determinanty H (brak genu H)

• erytrocyty nie reagują z przeciwciałami anty-A, anty-B i anty-H

• osoby te są niewydzielaczami ABH

• w surowicy transferaza A i/lub B, brak transferazy H – ustalenie tej grupy krwi – na podstawie obecności transferazy A i B oraz badań rodzinnych, w surowicy przeciwciała anty-A, anty-B i anty-H

Para-Bombay

• występuje u ludzi o genotypie hh, SeSe

• antygeny A, B, H są niewykrywalne na krwinkach czerwonych lub mają bardzo słabą ekspresję

• wykrywalne w wydzielinach

cisAB

• fenotypowo – jak AB

• krwinki wykazują słabą ekspresję AgA i B (jeden allel koduje enzym o aktywności A i B)

• w surowicy obecne są izoaglutyniny anty-B, w ślinie małe ilości substancji grupowej B

• wydzielanie substancji H i A prawidłowe

ODMIANY NABYTE ANTYGENÓW W UKŁADZIE AB0

Kiedy mogą powstać?

1. Choroby rozrostowe krwi

2. Zakażenia: E.coli, Clostridium t., Proteus v.; poliaglutynacja (in vivo), panaglutynacja (in vitro)

3. Przeszczep szpiku

4. Przeszczep wątroby

5. Proces starzenia krwinek

6. Antygeny grupowe AB0 na komórkach nowotworowych (przewodu pokarmowego, jajnika, pęcherza moczowego)

Ad.1) CHOROBY ROZROSTOWE KRWI

• ostra białaczka szpikowa

• niedokrwistość oporna na leczenie

• osłabienie AgA i AgB

  • krwinki tracą antygen lub jego ekspresja jest obniżona

  • zmiany te występują częściej u chorych grupy B niż A i ustępują w okresie remisji choroby

  • krwinki grupy A i B zachowują się jakby były grupy 0, co jest wynikiem obniżenia poziomu transferaz (w okresie remisji powrót do normy) i odsłonięcia AgH

Ad.2) NABYTY FENOTYP B

• niedrożność jelit, rak jelita, zakażenie Gram (-)

zwiększona przepuszczalność ścian jelit – przenikanie enzymów mikroorganizmów – deacetylaz – ze światła jelit do krążenia

↓

przekształcają

N-acetylogalaktozaminę (determinantę AgA)

do D-galaktozaminy (podobna do determinanty AgB)

AgB-podobny (B-like)

• w surowicy obecne przeciwciała anty-B

Potwierdzenie nabytego fenotypu B:

1. zbadać surowicę z autologicznymi krwinkami

   • przeciwciała anty-B nie dają reakcji z krwinkami z nabytym AgB

2. zbadać krwinki z monoklonalnymi przeciwciałami anty-B

   • przeciwciała monoklonalne nie reagują z nabytym fenotypem B

3. zbadać krwinki czerwone z ludzką surowicą anty-B zakwaszoną do pH 6,0

   • kwaśna surowica nie reaguje z nabytym AgB

4. u wydzielaczy:

   • w ślinie tylko substancja A, brak substancji B

Ad. 3) PRZESZCZEP SZPIKU

• Zmiany antygenów w przypadku różnic w układzie AB0

Ad.4) PRZESZCZEP WĄTROBY

• biorca 0 a dawca A, B lub AB – przejściowo na krwinkach antygen A i/lub B (przeszczepiony narząd uwalnia duże ilości substancji grupowych, które neutralizują przeciwciała i ulegają opłaszczeniu na krwinkach czerwonych biorcy)

Ad.5) PROCES STARZENIA KRWINEK CZERWONYCH

• utrata kwasu sjalowego

• w błonie krwinek pojawiają się (odsłaniają się) antygeny rozpoznawane przez przeciwciała anty-T

• opłaszczone krwinki ulegają immunofagocytozie w śledzionie i wątrobie

ANTYGENY UKRYTE (KRYPTOANTYGENY)

• obecne na wszystkich elementach wywodzących się z multipotencjalnej komórki macierzystej krwi, leżą wewnątrz błony krwinki czerwonej, niedostępne w warunkach fizjologii

• ujawnienie (odsłonięcie) antygenów związane z ubytkiem kwasu sjalowego (nadaje krwince ładunek ujemny)

  • w wyniku działania czynników zewnątrzpochodnych – enzymy uwalniane przez bakterie i wirusy

  • w wyniku działania czynnika wewnątrzpochodnego – mutacja somatyczna

• krwinki z odsłoniętymi antygenami są aglutynowane przez ludzkie surowice (z wyjątkiem autologicznych, surowic noworodków i niemowląt) – surowice osób zdrowych zawierają naturalne przeciwciała skierowane do wszystkich odmian ukrytych antygenów!!!!!!!!!!

BIOLOGICZNA ROLA ANTYGENÓW ABH

• POBUDZENIE ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ !!!!

  • związek antygenów grupowych z predyspozycjami do schorzeń infekcyjnych:

    • AgB – E.coli

    • AgA – grypa, dur brzuszny, dżuma, schistosomatoza

    • Ag0 – wrzody żołądka, cholera

  • rola antygenów grupowych w procesie nowotworzeni

    • delecja AgA lub B – nowotwory jamy ustnej, rak płuca, rak tarczycy

    • AgA – większa skłonność do nowotworzeni

  • wpływ grup krwi na podatność na schorzenia wieloczynnikowe

    • choroby serca, schorzenia układu immunologicznego

  • związek antygenów grupowych AB0 z dietą

OKREŚLENIE GRUP UKŁADU AB0 OBEJMUJE:

• badanie krwinek z odpowiednimi przeciwciałami monoklonalnymi anty-A i anty-B, co określa przynależność do jednej z czterech grup: A, B, AB, 0

• badanie surowicy przy pomocy znanych krwinek wzorcowych grup: A1, B i 0 w celu wykazania obecności lub braku anty-A i/lub anty-B

• krwinki wzorcowe grupy 0 stanowią kontrolę, a ich aglutynacja pod wpływem surowicy świadczy o obecności nieregularnych przeciwciał

ZNACZENIE BADANIA UKŁADU AB0

Jest to najważniejszy test laboratoryjny z uwagi na 2 cechy:

1. obecność przeciwciał układu AB0 w surowicy prawie każdej osoby, która nie posiada odpowiedniego antygenu na krwinkach

2. zdolność wiązania C przez alloaglutyniny układu AB0, co prowadzi do wewnątrznaczyniowej hemolizy niezgodnych krwinek.