MODYFIKOWANIE AKTYWNOŚCI UCZNIÓW W PODKULTURACH MŁODZIEŻOWYCH

Subkultura młodzieżowa – jest to względnie stała grupa społeczna pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego, wyrażająca swoją odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury.

Subkultury młodzieżowe występujące w Polsce:

1. bikiniarze – subkultura to działała w latach 50. Bikiniarze wywodzili się głównie spośród młodzieży inteligenckiej , odrzucali oficjalnie propagowane wzorce; cenili indywidualność i osobistą wolność, starali się odróżniać od szarego tłumu. Przede wszystkim jednak byli zafascynowani wszelkimi przejawami zachodniej kultury. Zewnętrznym wyróżnikiem bikiniarskiego stylu życia był wygląd: włosy zaczesane do tyłu, obszerne welwetowe marynarki, kolorowe szerokie krawaty, wąski spodnie zaprasowane na kant i sięgające do kostek, kolorowe skarpetki oraz buty na grubej podeszwie. Muzyką wyrażającą najlepiej tęsknoty, za kolorowym wolnym światem, był jazz. Osoby, które mogły się pochwalić znajomością nowinek mody, muzyki, tańca, literatury lub sztuki cieszyły się największą atrakcyjnością w subkulturowych kręgach. Prywatki były ważnym elementem bikiniarskiego stylu życia. Charakterystyczna dla bikiniarzy była również duża, jak na ówczesne czasy, swoboda obyczajowa w relacjach damsko męskich (model tych stosunków był partnerski obu stronom przyznawano równe prawa).

2. dresiarze i jumacy – oba określenia odnoszą się do młodzieżowych subkultur dewiacyjnych, których powstanie jest efektem ubocznym procesów transformacji ustrojowej i zmian społeczno-politycznych zachodzących w naszym kraju w latach 90. Ich ulubionym strojem są dresy znanych firm, krótko ostrzyżone włosy. Dresiarze lubią się popisywać przed rówieśnikami i ostentacyjnie używają narkotyków.

Większość członków subkultury to osoby o wykształceniu zawodowym lub średnim.

Jumacy to młodzi ludzie, dla których źródłem dochodu są kradzieże sklepowe dokonywane za granicą. Junacy zwykle kradną drogie towary, które następnie sprzedają paserom. Podobnie jak dresiarze lubią imponować swoją zamożnością.

3. git-ludzie – subkultura git-ludzi była odbiciem zjawiska „drugiego życia”, które pojawiło się w latach 50, w zakładach wychowawczych i poprawczych oraz zakładach karnych dla młodocianych więźniów. Młodzież opuszczająca placówki resocjalizacyjne przeniosła zasady funkcjonowania subkultury na wolność. Cechą charakterystyczną gitowców było:

• kult siły, rozumianej jako sprawność fizyczna i przymioty ducha

• odwaga i gotowość do podjęcia walki w obronie swoich racji

• demontowanie przywiązania do reguł przestępczego świata i wzorca „prawdziwego przestępcy”

• lojalność, solidarność i uczciwość wobec członków grupy

• spryt, bezwzględność i cynizm w kontaktach ze światem nie przestępczym (kierowanie się wyłącznie własną korzyścią i eksploatowanie „frajerów”)

• lekceważenie zasad współżycia społecznego

• pogardliwy, lekceważący stosunek do kobiet.

4. graficiarze – mianem graffiti określa się rysunki i napisy, wykonane w miejscach publicznych. W Polsce początki tej subkultury sięgają lat 80. Największy rozwój przypada natomiast na okres transformacji ustrojowej. Graficiarze najczęściej działają w grupach, w nocy. Rysunki mogą mieć charakter własnych kompozycji lub inspirowane.

Napisy i rysunki są swoistym wołaniem o zauważenie problemów i niepokojów młodzieży. Nocne malowanie pozwala zaspokoić potrzebę ryzyka, dostarcza mocnych wrażeń i jest okazją do wykazania się odwagą.

5. hakerzy i freekerzy – działalność subkultury hakerów może mieć zarówno charakter intelektualnej zabawy i swoiście pojmowanego sportu, nastawianego na wynajdywanie luk komputerowych w systemach zabezpieczeń; może też mieć znamiona aktywności przestępczej.

Mianem freekarów określa się młodzież świetnie obeznaną z zasadami działalności systemów telekomunikacyjnych. Członkowie tej subkultury wykorzystują swoją wiedzę, łamiąc kody telekomunikacyjne, podłączają się nielegalnie do sieci telefonicznej i dzwonią na koszt operatorów lub osób prywatnych.

6. harleyowcy – subkultura powstała w latach 70 i wzięła swoją nazwę od ciężkiej, dynamicznej muzyki rockowej. Na wizerunek metalowca składają się długie włosy, obcisłe spodnie, skórzane kurtki, czarne T-shirty, ćwiekowane pasy, rękawiczki z obciętymi palcami. Podczas koncertów dominuje atmosfera tajemniczości i grozy, budowana za pomocą scenografii, efektów specjalnych, strojów i zachowań muzyków. Subkultura metalowców nie opiera się na żadnej spójnej ideologii. Zwykle wyróżnia się w jej obrębie dwa nurty – satanistyczny i mitologiczny. W Polsce największy rozkwit tej subkultury można było obserwować w latach 80 i na początku 90.

7. hipisi – ruch w Polsce pojawił się pod koniec lat 60. ze Stanów Zjednoczonych za pośrednictwem kultury, muzyki rockowej i indywidualnych kontaktów. Założenia ideologii polskich hipisów były modyfikacją poglądów młodzieży amerykańskiej, dostosowaną do specyfiki lokalnej. Nacisk był położony na:

• sprzeciw wobec aparatu państwowego, postępu technicznego i tradycyjnych instytucji społecznych

• życie chwilą: „tu i teraz”, bez troszczenia się o przyszły byt

• unikanie życia ustabilizowanego i brak dążenia do osiągnięcia lepszego statusu społecznego

• preferowanie wolnych związków między kobietami i mężczyznami

• traktowanie przedmiotów, należących do członków grupy jako wspólnej własności

• unikanie powołania do wojska

• bierne przyjmowanie społecznej krytyki życia i poglądów hipisów

Subkultura hipisów miała w polskich warunków ograniczone możliwości rozwoju. Jej członkowie byli krytykowani przez opinie publiczną za uleganie zachodnim, burżuazyjnym modom; milicja traktowała środowisko hipisowskie jako zdecydowanie kryminogenne. Hipisi byli też atakowani przez wywodzące się z podkultury więziennej grupy gitowców. Co kilka lat obserwuje się wzrost zainteresowania symboliką i ideologią hipisowską.

8. chuligani – na gruncie kryminologii określa się czyny chuligańskie jako rodzaj zachowań agresywnych o charakterze irracjonalnym. Do najważniejszych cech chuligańskiej subkultury zalicza się:

• negatywny, lekceważący stosunek do zasad współżycia społecznego

• pozytywne wartościowanie takich przymiotów, jak odwaga, siła fizyczna, skłonność do podejmowania ryzyka, cwaniactwo, pogardliwy stosunek do kobiet

• popełnianie przestępstw o charakterze nieekonomicznym

• niedojrzałość, wyrażającą się niezdolnością do odraczania gratyfikacji, nieuwzględnianiem rezultatów własnych działań oraz brakiem planów na przyszłość.

9. punki – słowo punk oznacza śmierci, rzeczy bezwartościowe, tandetne; jest też slangowym synonimem homoseksualisty i lumpa. Nazwa subkultury odzwierciedla jej główne cechy: buntowniczy, prowokujący i nihilistyczny charakter. Członkowie grupy protestowali przeciwko zastanemu porządkowi społecznemu, poddawali krytyce otaczającą ich rzeczywistość. Charakterystyczne cechy ideologii punków to:

• zdecydowanie odrzucenie tradycyjnego systemu społecznego

• kwestionowanie wszelkiego rodzaju autorytetów

• sprzeciw wobec dyskryminacji, rasizmu, podziałów politycznych i ekonomicznych

• krytyka tradycyjnych wartości i realizujących je instytucji społecznych (wojsko, policja, kościół)

• nieufność wobec mass mediów

• nastawienie anarchistyczne, pacyfistyczne, a w części środowisk proekologiczne

• negowanie przyszłości i przeszłości życie chwilą, teraźniejszością

Dla subkultury punków charakterystyczny jest brak liderów, ideologów oraz sformalizowanej struktury. Strój punka ma charakter niedbały i celowo antyestetyczny. W jego skład wchodzą: skórzana lub dżinsowa kurtka nabijana ćwiekami, dżinsowe spodnie, oraz ciężkie wojskowe buty. Fryzura ma postać biegnącego przez środek głowy czuba. Muzyka, tworzona i słuchana przez punków również ma charakter antyestetyczny. Jest ogromnie dynamiczna, agresywna, nieskomplikowana. W Polsce największa aktywność ruchu punk przypada na lata 80. Rozwój kultury, analogicznie, jak na Zachodzie, można uznać za reakcję młodzieży na sytuację kryzysową. Specyfiką ruchu był bunt przeciwko państwu komunistycznemu, jego agendom. Obecnie subkultura ta ma w Polsce znaczenie marginalne. Jej wpływ można głównie obserwować głównie w postaci kierunków w muzyce młodzieżowej.

10. rastafarianie – ruch ten ma charakter religijno-filozoficzny. Nazwa tego ruchu wywodzi się od imion Ras Tafari Makkonena, etiopskiego księcia, który w 1903r. został cesarzem i był później znany jako Hajle Sellasje. Zasady postępowania rastafarian to:

• nieużywanie alkoholu i narkotyków

• spożywanie żywności czystej ekologicznie

• wyzbycie się przemocy

• propagowanie zasad braterstwa i równości między ludźmi

• prowadzenie spokojnego trybu życia, wolnego od rywalizacji, agresji i stresu

Zewnętrzną oznaką przynależności do ruchu to: akcentowanie w noszonym stroju kolorów flagi etiopskiej, włosy – „dredy”. Ulubioną muzyką jest regge (Bob Marley).

Właśnie popularność tego rodzaju muzyki była jedną z przyczyn pojawienia się tej subkultury Polsce we wczesnych latach 80.

11. sataniści – przejaw fascynacji szatanem. Powstanie tej subkultury w Polsce przypada na środek lat 80 i wiąże się z rosnącą w tym czasie popularnością zespołów heavy-metalowych. Podczas koncertów można obserwować elementy symboliki i rytualnych gestów charakterystycznych dla subkultury satanistów. Zewnętrznymi oznakami i identyfikacji z satanizmem są długie włosy, czarne skórzane, nabijane ćwiekami kurtki z malowanymi na plechach lub wyszytym i wizerunkami diabła lub kozła oraz napisami będącymi wyrazem uwielbienia dla szatana, pentagram, wisiorki w postaci odwróconego krzyża, trzy szóstki oraz pozdrowienie symbolizujące robi szatana.

Najbardziej znanym obrzędem satanistycznym jest czarna msza. Rytuał ten polega na odwróceniu i zbezczeszczeniu porządku liturgii i chrześcijańskiej. Subkultura ta zyskała sobie również ponurą sławę ze względu na inne działania o charakterze przestępczym; dewastowanie cmentarzy, profanacje zwłok, kradzieże i akty wandalizmu w kościołach oraz znęcanie się nad zwierzętami. Sataniści stali się symbolem subkultury dewiacyjnej o charakterze kryminogennym.

12. skejci – jeżdżą na rolkach i deskorolkach. W Polsce grupy skejtów powstały pod koniec lat 80. Ich uczestnicy wywodzili się z ruchu punk. Dla członków subkultury skateboardnig jest czymś więcej niż tylko sportem i zabawą – jest częścią ich stylu życia. Główne jego cechy to spontaniczność, luz i podkreślanie niezależności. Przynależność do subkultury manifestowana jest przez specyficzny ubiór: czapki baseballówki lub chustki bandanki, obszerne bluzy z kapturami i luźne podkoszulki. Sympatycy subkultury mogą sprawdzić swoje umiejętności sportowe podczas zawodów, zaopatrzyć się w specjalistycznych sklepach w sprzęt i kultową odzież.

13. skinheadzi – subkultura ta pojawiła się w Anglii w połowie lat 60. Nazwa odnosi się do głównej cechy wyglądu skina: krótkich lub ogolonych do samej skóry włosów, kurtka typu flyers, dżinsowe spodnie z podwiniętymi nogawkami, szerokie, elastyczne szelki oraz wysokie, ciężkie i wypastowane do połysku buty. Wygląd skina ma spełniać kilka funkcji: symbolizuje zdecydowanie i ciągłą gotowość do walki, ma wzbudzać respekt, jest przejawem swoiście pojmowanej przez skinów idei czystości i porządku. Wywodzą się spośród młodzieży robotniczej. Główną cechą tej subkultury jest silnie przywiązanie do wąsko rozumianej społeczności lokalnej. W Polsce przejawy działalności skinów obserwuje się od około 20 lat.

Ideologia ruchu ma charakter skrajnie nacjonalistyczny. Propagowane hasła są przejawem postaw wręcz faszystowskich. Celem ataków są ludzie należący do mniejszości etnicznych, będący zaprzeczeniem swoiście pojmowanej idei siły i porządku. Przejawem odwagi i determinacji są samookaleczenia i tatuaże. Skini uważają się za obrońców tożsamości i tradycji narodu polskiego. Młodzi mężczyźni należący do tej grupy są zwykle wysportowani i sprawni fizycznie. Z reguły nie nadużywają alkoholu, nie używają też narkotyków. Działają w zorganizowanych, kierowanych przez przywódców grupach wywodzących się z jednej dzielnicy miasta. Atak kończy się zwykle ciężkim pobiciem lub okaleczeniem ofiar.

14. szalikowcy – główne przejawy działalności subkultury szalikowców to naruszenia porządku, do których dochodzi nie tylko podczas meczów piłki nożnej, ale również przed i po spotkaniach, oraz na trasach dojazdowych do stadionów. Do chuligańskich ekscesów dochodzi najczęściej na i w pobliżu obiektów sportowych, ulicach miast, w obrębie dworców kolejowych. Można wyróżnić trzy najczęściej występujące formy negatywnych zachowań agresywnych kibiców. Są to: awantury połączone z bójkami, rzucanie niebezpiecznych przedmiotów oraz tzw. pociągi grozy. Chóralne śpiewy i wulgarne okrzyki można zakwalifikować jako wykroczenie, stanowią one jednak, przede wszystkim naruszenie zasad fair play. Większość grup szalikowców ma ustalony repertuar kilku lub kilkunastu najczęściej wykonywanych piosenek. Zjawisko chuligaństwa na stadionach piłkarskich w Polsce ma swoje początki w połowie lat 70. Największy rozwój subkultury piłkarskich fanów przypada na lata 90. Zdecydowana większość grup szalikowców odnosi się do siebie wrogo i zwalcza się wzajemnie.

15. squatersi – nielegalnie zajmują puste niezamieszkałe budynki lub mieszkania. W Polsce subkultura ta obecna jest od lat 80. Wspólnoty funkcjonują w większych miastach. Grupy są tworzone przez młodych ludzi. Pod wspólnym dachem mieszkają zarówno osoby niechętnie nastawione do społeczeństwa dorosłych, uciekinierzy z domów rodzinnych młodzież pragnąca po prostu zakosztować niezależnego, samodzielnego życia. Wszystkich uczestników squautu łączy przekonanie, że niezależnie od zamożności, każdy ma prawo do dachu nad głową. Wspólnoty te są atrakcyjne dla nieletnich uciekinierów z placówek opiekuńczo-wychowawczych, osób, które popadły w konflikt z prawem, oraz narkomanów.

16. Techno mani – nazwa pochodzi od stylu muzycznego, opartego na monotonnym, jednostajnym, wprowadzającym w taneczny trans rytm. Subkultura inspirowana tego rodzaju muzyką pojawiła się pod koniec lat 80, w USA i W. Brytanii. W Polsce uzyskała popularność w połowie następnej dekady. Oprócz fascynacji muzyką, technomanów łączy zamiłowanie do tańca i oryginalnych, futurystycznie zaprojektowanych strojów. Największe europejskie imprezy techno odbywają się w Niemczech, a w Polsce – W Łodzi. Ponieważ trwające kilkanaście godzin imprezy są wyczerpującym przeżyciem, młodzież używa ich w trakcie różnych substancji dopingujących.

Najważniejsze funkcje jakie spełnia grupa do której należy dana osoba to:

1. zastąpienie rodziny

2. stabilizacja osobowości

3. budowanie poczucia własnej wartości

Cechy subkultur młodzieżowych:

• założenia ideologiczne – obejmują swobodne działanie człowieka, nieakceptowanie tradycyjnych norm społecznych, odrzucenie jakichkolwiek autorytetów. Główną cechą ideologiczną jest sprzeciw wobec wartości danej kultury i wyłączenie się z życia publicznego

• obyczajowość – odnosi się do tego, że człowiek jako wolna istota, stoi ponad wszystkimi panującymi normami. Daje to możliwość odrzucenia tradycyjnych wartości, poszukiwania nowych sposobów na bycie szczęśliwym niezależnie od panujących norm

• kreowany wizerunek – jest wyznacznikiem identyfikowania się z daną grupą. Uczy poszanowania dla pewnych symboli, wartości przyjętych przez daną grupę, które często nie znajdują akceptacji w społeczeństwie

• aktywność twórcza – nastawiona jest deprecjonowanie prawa i panujących zasad. Daje możliwość wyboru własnego stylu życia i oderwania się od codzienności. Dzięki wybranej orientacji muzycznej członkowie danej subkultury mogą szukać zadowolenia i wyrażać protest w stosunku do panującej kultury

Subkultury są różnorodne i złożone i mogą mieć ogromny wpływ na młodego człowieka, szczególnie kiedy jest w okresie dorastania, bo dochodzi wtedy do zmian na płaszczyźnie psychicznej i społecznej.³

Do zmian w sferze psychicznej zaliczamy:

• rozwijającą się spostrzegawczość

• pojawia się abstrakcyjne myślenie

• młodzi są nastawieni krytycznie do rzeczywistości

• przejawiają często nihilistyczne nastawienie do świata

• pojawia się kryzys wiary lub niepowodzenia w różnych sferach życia

W ramach rozwoju psychospołecznego zaczyna kształtować się własna tożsamość, pojawiają się pytania: kim jestem? kim chcę być? Zaczyna się odgrywanie pewnych ról społecznych oraz przybiera na sile ukierunkowane zainteresowanie płciowe.

Problemy z jakimi staje młodzież do prawidłowego rozwoju, często staje się przyczyną do deprywacji potrzeb, a co za tym idzie – do gorszej sprawności życiowej, poczucia samotności. Pojawiało się wiele teorii przyczyn, dla których młodzi ludzie wchodzą do subkultur. Jedną z nich wartą uwagi jest poczucie alienacji.

Poczucie alienacji powoduje, że człowiek staje wielokrotnie przed dylematami natury psychicznej, społecznej i rówieśniczej. Prawidłowy rozwój wyznacza bycie z ludźmi i utożsamianie się z nimi, człowiek jest skazany na życie w społeczeństwie. Dlatego dąży do znalezienia grupy, która będzie go rozumiała, da mu poczucie, że jest wartościowym człowiekiem, stanie się odskocznią od codziennych problemów. Taką możliwość daje mu subkultura, która poprzez wyznaczane sobie cele i działania nadaje sens życiu młodego człowieka, a przede wszystkim pozwala mu na:

• zaspokoić istotne potrzeby psychospołeczne (przynależności, miłości, uznania, prestiżu)

• czuć się bezpiecznie w sensie psychicznym (sprzyja temu osoczenie złożone z przyjaznym nam ludzi) oraz fizycznym (grupa zapewnia ochronę przed agresją, np. ze strony konkurencyjnego gangu)

• zdobyć informację lub doświadczenia, których nie można osiągnąć poza grupą

• osiągnąć cele, których realizacja nie jest możliwa w pojedynkę

• zbudować podstawy tożsamości społecznej, która jest częścią obrazu siebie

Jak wynika z powyższego subkultura pozwala na realizację wielu celów, jednak wiele subkultur ma destrukcyjny wpływ na człowieka i może stanowić formę akceptacji nieprawidłowych zachowań jednostki. W tym zakresie subkultura pełni dwie funkcje:

• nowe eksperymentowanie – negatywne doświadczenia ludzie nabywają poprzez uczestnictwo w grupach, które akceptują właśnie taki system wartości; mają wtedy poparcie wśród ludzi, którzy aktywnie uczestniczą w aktach wandalizmu i przejawiają irracjonalne zachowania; młodzi ludzie zaczynają się identyfikować z daną grupą, zachowywać i ubierać w określony sposób; wyrażają w ten sposób swoją odrębność, nie zważając na to, jaki to może mieć wpływ na ich przyszłość i relacje z

najbliższymi

• emocjonalne poparcie w trudnych warunkach – myślę, że jest to najważniejszy czynnik w funkcjonowaniu; daje jednostce niezwykłe poparcie w sytuacjach trudnych, możliwość podzielenia się z kimś problemami, a także akceptację; właśnie ten ostatni czynnik jest najważniejszy dla nastolatków – potrzebują poczucia, że są akceptowani zarówno ze swoimi zaletami, jak i wadami, a to powoduje jeszcze większe scalenie i przywiązanie do grupy

Duży wpływ na funkcjonowanie uczestników subkultur ma nastrój grupy. Jest wyznacznikiem relacji w grupie, przeżywanych emocji, sposobów działania, wzajemnego wspierania i pracy.

Nastrój grupowy – to cecha wszystkich przeżyć będących udziałem grupy. Ma znamienny wpływ na poszczególne osoby: wyzwala energię, paraliżuje, nieraz może być przyczyną konfliktów i destrukcyjnych zachowań.

W tym właśnie tkwi duże ryzyko dla poszczególnych jednostek, które są członkami grup negatywnych. Mogą one nie tylko skłaniać do angażowania się w dewiacyjną działalność, ale i wywoływać nieprzyjemny stan jednostki.

Do podstawowych właściwości grupowego nastroju, które cechują agresywnych nastolatków, należą:

• „mocno” występująca zależność od cech relacji grupowych oraz konkretnych, socjalnych okoliczności, które niekiedy ciężko ogarnąć

• szczególna „zaraźliwość”, przy której negatywny stan jednego nastolatka siłą socjalno-psychologicznej reguły naśladowania szybko ogarnia całą grupę

• duża pobudliwa siła rodząca negatywnie skierowaną aktywność, skutkiem której jest wybuch negatywizmu i agresji, przekształcającej się w różnorodne negatywne zachowania

• szczególny dynamizm, przejawiający się tym, że nastrój grupowy nastolatków:

1. szybko przeradza się z jednej formy w drugą – z nieświadomego w świadome, z ukrytego w otwarte

2. szybko przeradza się w czyn

3. mocno poddaje się wahaniom w krótkim czasie, a niekiedy natychmiast odwraca się od w odwrotnym kierunku

Emocjonalna więź łącząca jednostkę z grupą ma definitywny aspekt motywacyjny. Młody człowiek identyfikując się z daną społecznością, rezygnuje z własnej odrębnej tożsamości, co powoduje, że bezkrytycznie podchodzi do aktywności dewiacyjnej, nie przejawia wstydu w związku z takimi zachowaniami, jak kradzież, rozboje, bezkrytycznie przyswaja amoralne wartości. Czynników determinujących taką postawę może być wiele. Jednak źródło jest zawsze w relacji z rodzicami. To właśnie oni odgrywają ogromną rolę w kształtowanie dojrzałej, przystosowanej społecznie jednostki. Rodzic wpływa na to, jakie decyzje jego dziecko będzie podejmowało w przyszłości, a więc również na to, czy będzie angażowało się w działalność destrukcyjną.

Grupy subkulturowe mają duże znaczenia dla swoich członków. Uczestnictwo w nich pomaga młodym ludziom zrozumieć własne życie, odpowiedzieć sobie na pytanie: kim jestem? co chcę robić? Kształtuje pewien system wartości, wpływa na rozumienie świata w ujęciu danej grupy, a także pozwala mówić otwarcie o niezadowoleniu, rozterkach i porażkach. Subkultura daje możliwość akceptacji, która jest bardzo ważna w okresie dorastania i wpływa na samoocenę.

Wyróżnia się wiele pozytywnych czynników związanych z uczestnictwem w subkulturze, które wpływa na życie młodych ludzi:

• ma pływ na rozwój poczucia własnej wartości, pozwala na równoległe formowanie tożsamości własnej i grupowej

• pozwala przeżyć i przeanalizować te wszystkie identyfikacje z dzieciństwa, których ujawnienie było przedtem niemożliwe

• pozwala na zmianę ukierunkowania własnej świadomości z tego, co na zewnątrz, na to, co wewnątrz grupy

• modeluje i kształtuje umiejętności potrzebne do pracy nad sobą

• pozwala na stopniowe odkrywanie siebie dla siebie i siebie dla innych, na ujawnianie efektów swojej pracy psychicznej bez obaw przed odrzuceniem

• tworzy pole do eksperymentowania z sobą i przyjmowania ról bez konieczności podejmowania zobowiązań

• pozwala wytwarzać nowe, całkowicie odmienne od dotychczasowych obrazy siebie

Duży wpływ na to, czy młodzi ludzie będą się angażować w działalność subkultur, mają strategie profilaktyczne, które pomagają określić, po co ludzie idą do subkultur, jak przebiega dynamizm aktywności w danej grupie i na co jest ona ukierunkowana i wreszcie – jakie może to mieć konsekwencje. Można wyodrębnić następujące strategie:

• strategie ( działania ) informacyjne, których celem jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru

• strategie edukacyjne, których celem jest pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom otoczenia). U podstaw tych strategii leży przekonanie, że ludzie, nawet dysponujący odpowiednią wiedza, podejmują działania ryzykowne z braku wielu umiejętności niezbędnych w życiu społecznym. Programy edukacyjne składają się z bloków ćwiczeń, w których uczestnicy mogą poznawać własne braki w zakresie różnych umiejętności i zacząć je trenować. Są to przeważnie ćwiczenia właściwego komunikowania się, mówienia "nie" w sytuacji nacisku grupowego, relaksacji itp.

• strategie alternatyw, których celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb (np. sukcesu, przynależności) oraz osiąganie satysfakcji życiowej. U podstaw tych strategii leży założenie, że wielu ludzi nie ma możliwości podniesienia samooceny poprzez osiąganie sukcesów czy też rozwoju zainteresowań. Dotyczy to zwłaszcza dzieci i młodzieży zaniedbanej wychowawczo. Wśród motywów picia lub brania narkotyków znajduje się "nuda". Działania alternatywne polegają na stwarzaniu alternatyw dla zachowań ryzykownych - coś zamiast picia, ćpania. Są to miejsca oferujące atrakcyjne zajęcia: kluby sportowe, koła zainteresowań, harcerstwo itp.

• strategie interwencyjne, których celem jest pomoc osobom mającym trudności w rozwiązywaniu swoich problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych. Stosowane są głównie w profilaktyce drugo i trzeciorzędowej.

• strategie zmniejszania szkód przewidziane są głównie dla potrzeb profilaktyki trzeciorzędowej. Adresem tych działań są grupy najwyższego ryzyka, wobec których zawiodła wcześniejsza profilaktyka, terapia, resocjalizacja. Są to narkomani i alkoholicy z długim stażem, którzy z różnych względów nie mogą lub nie chcą wycofać się z ryzykownych zachowań.

Skuteczność strategii profilaktycznych

Strategie informacyjne są mało skuteczne. Ludzie często zachowują się ryzykownie pomimo posiadanej wiedzy. Szczególnie dotyczy to nastolatków posiadających zwykle duży zasób informacji na temat szkodliwości używek, a jednocześnie podejmujących ryzyko odurzania się. Programy informacyjne powodują zmiany zasobu wiedzy, a nawet postaw, ale nie wpływają na zachowanie. Młodzież poprawnie odpowiada na pytania testowe, a jednak nie zmienia swoich zachowań. Komunikaty na temat negatywnych konsekwencji zdrowotnych związanych z różnymi zachowaniami problemowymi nie odnoszą skutku, gdyż młodzież nie ceni sobie zdrowia.
Programy informacyjne muszą spełniać szereg warunków, aby miały znaczenie zapobiegawcze. W przypadku zaniechania przestrzegania pewnych zasad działania informacyjne mogą mieć bardzo niską skuteczność lub nawet spowodować poważne szkody.

Warunki, które stawia się działaniom informacyjnym kierowanym do dzieci i młodzieży to:

• przekazywane informacje powinny być dostosowane do możliwości percepcyjnych odbiorcy i do już posiadanego zasobu wiedzy,

• informacja powinna być rzetelna i podawana rzeczowo (aby nie wzbudzać ciekawości lub niedowierzania),

• informacja nie powinna być zbyt szczegółowa(aby nie stanowiła instruktażu dla konkretnego zachowania ryzykownego).

Strategie edukacyjne, skupiające się na kształtowaniu i rozwijaniu umiejętności psychologicznych i społecznych, uważane są za jedne z najbardziej skutecznych.
Trening w zakresie tych umiejętności powinien stanowić ważny element szkolnych programów profilaktycznych, których celem jest redukcja zachowań ryzykownych.

Strategie alternatyw są oceniane jako skuteczne. Programy organizowane w szkołach, osiedlach czy gminach stwarzają młodzieży możliwość zaangażowania się w działalność, która daje jej satysfakcję, sprzyja rozwojowi i jest społecznie akceptowana. Zapobiega to angażowaniu się w działania destrukcyjne.
Strategie interwencyjne należą do podstawowych i najważniejszych działań w ramach profilaktyki drugorzędowej. Ponieważ na tym poziomie współwystępuje wiele problemów i u każdego dziecka istnieje specyficzny zestaw czynników ryzyka, programy wczesnej interwencji wymagają znacznej indywidualizacji podejścia, co uniemożliwia stosowanie jednolitych form i metod oddziaływania.
Polityka zmniejszania szkód oceniana jest jako mało skuteczna, zwłaszcza w grupach najwyższego ryzyka.