SYLUR 425 (438)- 400 (408) mln lat temu
Klimat-Na przełomie ordowiku i syluru doszło do zlodowacenia. Po stopnieniu lodów poziom wód wyraźnie się podniósł, później jednak wskutek ruchów płyt tektonicznych znów opadł. Zmiany klimatu, poziomu wód i układu lądów doprowadziły do wymierania licznych gatunków. Główna faza orogenezy kaledońskiej (ruchy górotwórcze, powstawanie gór), podczas tej orogenezy wypiętrzone zostały góry

Flora-Wzmożony wulkanizm, brak gleby i silne wiatry sprawiały, że lądy nie były zbyt gościnnym środowiskiem. Rośliny naczyniowe, znane od późnego ordowiku, zaczęły z wolna zasiedlać bardziej przyjazne środowiska. Cieniutkie chwytniki zakotwiczały pierwsze z nich w cienkiej warstwie gleby. Później pojawiły się korzenie i cały "garnitur" urządzeń niezbędnych do przetrwania na lądzie: drewno, łyko, liście. Część roślin zaczęła wytwarzać osłonięte zarodniki zdolne przenosić się na duże odległości. Rośliny naczyniowe zaczęły oddalać się od swego pierwotnego dowiska – przybrzeżnych bagien – i posuwać w głąb lądu.

Fauna-Graptolity i konodonty są w dalszym ciągu dobrze rozwijającymi się grupami o dużym znaczeniu biostratygraficznym. Bentos osiadły reprezentują gąbki, stromatoporoidy koralowce (szczególnie denkowce), liliowce i mszywioły, tworzące rafy sylurskie. Po dnie wędrowały trylobity i drapieżne staroraki, na które polowały łodziki – przodkowie współczesnych głowonogów, o prostych muszlach, gigantycznych rozmiarach (do 9 m) i twardych "dziobach", którymi mogły skruszyć pancerze trylobitów. Do planktonu należały, między innymi, tentakulity i małżoraczki także o dużym znaczeniu biostratygraficznym.

Kręgowce, obecne w morzach już od końca kambru, zaczęły przybierać kształt coraz bardziej przypominający ryby. Bezszczękowce były pewnie filtratorami. Pojawiły się pierwsze fałdopłetwe, drapieżne ryby o płetwach wzmocnionych potężnymi kolcami, o szczękach uzbrojonych w zęby i bardzo szerokich. Były też bezzębne fałdopłetwe; te żywiły się morskim planktonem lub detrytusem. Ciało faldopłetwych pokryte było zachodzącymi na siebie dachówkowato łuskami. Pojawiły się pierwsze ryby słodkowodne i pierwsze skorpiony.

FAUNA
-Graptolity- osiągają maksymalny swój rozwój, mają największe znaczenie jako skamieniałości przewodnie. Ich kolonie ulegają uproszczeniu do pojedynczej gałązki. Najpowszechniejsze są rodzaje o tekach umieszczonych z jednej strony gałązki. Wymierają całkowicie w dewonie.

-Konodonty- znaczenie stratygraficzne, występują głównie w skałach węglanowych.

-Trylobity- używane jako skamieniałości pomocnicze w datowaniu.

-Ramienionogi- są liczne i mają duże znaczenie stratygraficzne, przy czym najważniejsze są ramienionogi zawiasowe.

-Gąbki krzemionkowe- występują licznie w skałach tego okresu, ale nie mają znaczenia stratygraficznego.

-Otwornice o skorupkach zlepieńcowych- występują licznie w skałach tego okresu, ale nie mają znaczenia stratygraficznego.

-Głowonogi- liczne występowanie, niekiedy mają znaczenie stratygraficzne.

-Łodziki- liczne występowanie, duże rozmiary.

-Jamochłony- odgrywają ważna rolę stratygraficzną i skałotwórczą.

-Stułbiopławy – gromada parzydełkowców, obejmująca około 3500 gatunków, w większości morskich, charakteryzujących się stadium drobnej meduzy.. Do nielicznych gatunków słodkowodnych należą pospolite stułbie z rodzaju Hydra. W rozwoju stułbiopławów występują dwie postacie dorosłe (polip i meduza) lub jedna z nich. Polipa, zwanego hydropolipem, charakteryzuje jednolita jama chłonąco-trawiąca bez przegród (septum). U meduzy, zwanej hydromeduzą, występuje żagielek, a gonady powstają pod ektodermą. Najstarsze stułbiopławy znane są z najwyższego prekambru.

-Denkowce- przeżywają szczyt rozwoju.

-Mszywioły- typ zwierząt kolonijnych, o najwyższym stopniu organizacji kolonii.

Typ obejmujący ok. 5 tys. gatunków żyjących współcześnie i prawie cztery razy tyle wymarłych. Mszywiołów porastają podwodne przedmioty niczym mchy na lądzie. Przeważnie żyją w morzach, niektóre w wodach słodkich. Większość prowadzi osiadły tryb życia. Niektóre przemieszczają się z prędkością do 3 cm dziennie. Występują licznie, lecz ich znaczenie stratygraficzne jest niewielkie.

-Mięczaki- małże są liczne, ale długowieczne, dlatego ich znaczenie stratygraficzne jest małe, podobnie jak ślimaków, natomiast lokalnie masowo pojawiają się tentakulity z których wiele jest drobnymi skamieniałościami przewodnimi.

- Tentakulity-rząd o niezbyt jasnym stanowisku systematycznym, zaliczany do mięczaków, istniejący do dewonu.Szczyt rozwoju przechodzą w dewonie, wtedy też pewne gatunki tentakulitów miały znaczenie stratygraficzne pomocniczo datując wiek skał. Zwierzęta morskie, o muszli wapiennej wielkości 1,5 – 3,0 cm. Muszla stożkowata, pokryta poprzecznymi guzkowatymi pierścieniami.

-Liliowce- zwierzęta należące do typu szkarłupni, ogromne znaczenie stratygraficzne.

Liliowce są zbudowane z łodygi, ramion i kielicha. W kielichu mieszczą się podstawowe narządy ciała. Pośrodku kielicha położony jest otwór gębowy, zaś odbyt znajduje się na szczycie rurki odbytowej, lub obok otworu gębowego. Z boku kielicha wyrasta pięć ramion, które mogą rozgałęziać się na większą ich liczbę. Na każdym z nich są nóżki ambulakralne, które wraz z ramionami tworzą sieć służącą do chwytania drobnych organizmów.

Część liliowców posiada łodygę, przytwierdzającą je do podłoża. Łodyga jest unerwiona i umięśniona, dzięki czemu może się poruszać. Większość współczesnych liliowców jest bezłodygowa. Dziś istnieje około 100 rodzajów liliowców, żyjących głównie w głębokich wodach.

Liliowce są wyłącznie zwierzętami morskimi i mogą występować w znacznym przedziale głębokości, od bardzo płytkomorskich środowisk do głębokomorskich. Formy bentoniczne posiadają różne sposoby przytwierdzania się do dna.

Obecnie stanowią one pokarm niektórych ryb i w celu obrony przed atakiem drapieżników wykształciły szereg adaptacji obronnych, tj. prowadzenie nocnego trybu życia, zdolność wytwarzania substancji toksycznych, dużą zdolność regeneracji utraconych części ciała.

Stromatolity- grupa gąbek pospolitych. Były bardzo powszechnymi organizmami w morzach paleozoiku, występowały od późnego ordowiku do wczesnego karbonu. Są to najczęściej kopułowate lub bochenkowate ciała, o mikrostrukturze, na którą składają się poziome warstewki, pionowe pile, astrorizy i montikule.

-Małżoraczki- skamieniałości przewodnie, drobne skorupiaki o długości ciała 2-3 mm. Największy żyjący obecnie małżoraczek osiąga 2,3 cm długości. Segmentacja ciała zupełnie zatarta. Okryte całkowicie dwuklapkowym pancerzem przesyconym solami wapnia, przypominającym nieco muszlę małża. Połówki pancerza połączone po stronie grzbietowej więzadłem i zamykane przy pomocy mięśnia zwieracza. Pancerz często pokryty inkrustacjami mającymi znaczenie przy identyfikacji gatunków. Posiadają 6-7 par odnóży (włączając odnóża głowowe), w tym 2 pary czułków, 1 para żuwaczek, 1-2 pary szczęk, 2 pary odnóży tułowiowych krocznych. Ciało zakończone widełkami. Brak narządów oddechowych – wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała (włączając pancerz). Układ nerwowy skondensowany i uproszczony. Oczy złożone lub brak. Oczy naupliusowe również u postaci dorosłych. Rozdzielnopłciowe, ale przeważnie partenogenetyczne. Jajorodne. Larwa – pływik. 5-8 stadiów larwalnych.

-Staroraki- gromada szczękoczułkowców obejmująca zaledwie 4 gatunki żyjące współcześnie i około 500 gatunków kopalnych. Zalicza się do nich stawonogi z 6-7 parami odnóży na głowotułowiu, blaszkowatymi odnóżami na odwłoku, na których znajdują się wyrostki skrzelowe, a wreszcie szpiczasto zakończonym telsonem. Głowotułów pokryty grubym jednolitym oskórkiem i zazwyczaj zrośnięty na dużym obszarze z odwłokiem.

- Fałdopłetwe, akantody-gromada wymarłych ryb słodkowodnych i morskich łączących cechy późniejszych ryb chrzęstnych i kostnych. Z powodu licznych kolców w płetwach i spodniej części ciała nazywane są czasem kolczastymi rekinami.

Do fałdopłetwych należą najstarsze znane szczątki żuchwowców. Fałdowce pojawiły się we wczesnym sylurze, wymarły w dolnym permie. Były to zwierzęta przeważnie niewielkie, większość nie przekraczała 20 cm długości ciała, nieliczne duże osiągały długość 2 metrów. Krótka głowa osłonięta była pancerzem kostnych płytek. Otwór gębowy znajdował się w położeniu dolnym. Łuk gnykowy jeszcze się u nich nie wykształcił. Ogon heterocerkalny, budowa szczęk i uzębienie upodabniały je do rekinów. Pomiędzy płetwami piersiowymi i brzusznymi dodatkowe parzyste płetwy, co sugeruje, że być może płetwy parzyste ryb powstały w wyniku podzielenia się fałdu skórnego na brzuchu. Wśród cech zbliżających fałdopłetwe do późniejszych kostnoszkieletowych wyróżnia się skostnienie czaszki, obecność pokrywy skrzelowej i romboidalnych łusek.

Płetwy były inaczej wykształcone niż u ryb współczesnych. Wszystkie, poza ogonową, rozpięte były na masywnych kolcach, będących prawdopodobnie zabezpieczeniem przed innymi, większymi drapieżnikami. Fałdopłetwe najpierw zamieszkiwały morza, później przystosowały się do życia w wodach słodkich.

-Skorpiony- rząd pajęczaków o wielkości od 13 do nawet ponad 180 mm. Skorpiony charakteryzują się obecnością kolca jadowego na ostatnim segmencie odwłoku.

Istnieją dowody potwierdzające fakt, że skorpiony istniały już 400 mln lat temu i razem z innymi pajęczakami były pionierami życia na lądzie.

FLORA
-Psylofity-pierwotne rośliny naczyniowe. Rośliny te miały małe rozmiary i prostą budowę, która przejawia się dotychczasowym rozgałęzieniem się łodyg i brakiem liści

-Widłaki- gromada roślin naczyniowych licząca współcześnie około 1100–1200 gatunków Cechują się przewagą sporofitu nad gametofitem, pokryciem łodyg drobnymi liśćmi (mikrofilami) oraz umieszczeniem zarodni produkujących mejospory na górnej stronie liści lub też w kącie tych liści.

-Chwytniki-cienkie, nitkowate wyrostki o budowie jedno- lub wielokomórkowej, wytwarzane przez mszaki, wielokomórkowe glony, niektóre grzyby, przedrośla paprotników czy niektóre gąbki.

Służą przytwierdzaniu organizmów do podłoża. U roślin lądowych mogą służyć też pobieraniu z gleby wody i związków pokarmowych. Pełnią funkcje podobne do korzenia organowców, lecz nimi nie są.

-Zarodnik-w botanice jest to haploidalna komórka służąca do bezpłciowego rozmnażania protistów, roślin (mszaki, paprotniki) i grzybów. Zarodniki są zazwyczaj wytwarzane w zarodniach, gdzie dojrzewają do momentu wysypu (ew. wylania) – zazwyczaj przez pęknięcie ich ścian. Następnie są zwykle rozprzestrzeniane w środowisku lądowym przez wiatr bądź w środowisku wodnym przez wodę.