Ordowik
495
(505)-425 (438) mln
lat temu
Stratygrafia ordowiku bazuje na konodontach, graptolitach (zwłaszcza
w osadach głębokomorskich) i na trylobitach (w osadach
płytkomorskich). Wśród graptolitów dendroidy są istotne
stratygraficznie w dolnym ordowiku, a graptolity właściwe w
środkowym i górnym ordowiku. Pomocniczo używa się w datowaniach
skał także ramienionogów. Przez większość okresu trwała
transgresja oceanów i poziom oceanów był jednym z najwyższych (wg
niektórych danych – najwyższy) w historii Ziemi. Pod koniec
ordowiku nastąpiło globalne zlodowacenie części Gondwany,
zwłaszcza obecnej północnej Afryki i półwyspu Arabskiego.
Spowodowane to było przesunięciem się części Gondwany nad biegun
południowy. Zlodowacenia doprowadziły do obniżenia się poziomu
mórz. W
tym
okresie miało miejsce nasilenie orogenezy
kaledońskiej.
FAUNA
-Trylobity-
wśród
bezkręgowców były najliczniejsze.
-Konodonty–
grupa wymarłych
organizmów morskich, po których zachowały się głównie
rozproszone mikroskopijne zębokształtne elementy aparatu
wokółprzełykowego, zbudowane z fosforanu wapnia występujące w
skałach osadowych pochodzących z okresu od
późnego kambru do późnego triasu.
Elementy
konodontowe są
bardzo zróżnicowane morfologicznie, od prostych lub zakrzywionych
kolców, do grzebyków i nieregularnych płytek, przypominających
zęby kręgowców. Zbudowane z cienkich, przyrastających do siebie
od zewnątrz warstewek, posiadały one zdolności regeneracji w
wypadku złamania.Powszechność występowania elementów
konodontowych, ich duża liczebność nawet w małych próbkach z
rdzeni wiertniczych, szybkie tempo rozprzestrzeniania się nowych
gatunków i ich znaczny zasięg geograficzny oraz przede wszystkim
fakt, że kształt elementów konodontowych zmieniał się bardzo
szybko w czasie ewolucji sprawiły, że są one używane jako główne
skamieniałości przewodnie w okresie od ordowiku do końca triasu.
ORGANIZMY
PLANKTONICZNE
-Graptolity-
wymarła
gromada zwierząt zaliczanych do półstrunowców. Żyły
w okresie od kambru do dewonu.
Szkielet tych zwierząt zbudowany był z substancji białkowej
ułożonej w półpierścieniowate pasemka tzw. fuzellusy. Tworzyły
kolonie, pojedyncze osobniki w kolonii osłonięte były zewnętrznym
szkieletem chitynowym w kształcie rurek zwanych tekami. Pierwsza
teka kolonii, mieściła osobnika, który powstawał na drodze
płciowej. Kolejne osobniki kolonii rozwijały się przez
pączkowanie. Teki poszczególnych osobników układały się w
gałązki, tworząc kolonie o różnych kształtach - proste lub
powyginane czy spiralne wstęgi, kolonie siateczkowate, liściaste
lub drzewkowate. Dwa główne rzędy graptolitów to dendroidy i
graptolity właściwe. Dendroidy tworzyły wielogałązkowe,
przypominające koronę drzew kolonie osiadłe (bentos nieruchomy) i
występowały od kambru po wczesny karbon. Ich znaczenie jako
skamieniałości przewodnich jest znikome z wyjątkiem dolnego
ordowiku, dla którego są główną grupą przewodnią (obok
konodontów). Graptolity właściwe występowały od ordowiku do
wczesnego dewonu, miały kolonie utworzone przez niewielką ilość
gałązek, przy czym w czasie ewolucji widać tendencję do ich
redukcji (od 32 we wczesnym ordowiku do 1 w sylurze i dewonie). Były
organizmami planktonicznymi, zasiedlającymi górne partie otwartych
mórz i oceanów i są główną skamieniałością przewodnią przez
cały okres swego istnienia. Jednocześnie ich masowe nagromadzenia
sugerują warunki głębokowodne dla osadów, w których występują.
ORGANIZMY
PLANKTONICZNE.
-Ramienionogi-
Bardzo były
liczne, zarówno bezzawiasowe, jak i zawiasowe ze skorupkami
zbudowanymi z węglanu wapnia. Ramienionogi zawiasowe zaczynają
zdecydowanie przeważać nad bezzawiasowymi od późnego ordowiku.
Bardzo szybką radiację oraz wielki wzrost liczebności odnotowuje
się u łodzikowatych, które w tym okresie przeszły szczyt swego
rozwoju.
-Łodziki-
rząd morskich mięczaków z podgromady łodzikowców gromady
głowonogów.
Mają
dobrze rozwiniętą, symetryczną muszlę zewnętrzną zwiniętą
spiralnie, podzieloną wewnętrznie na szereg komór. Przez środek
owych komór biegnie cienki przewód, tzw. syfon, łączący
wszystkie komory, będący przedłużeniem ciała łodzików. Te
głowonogi mają dwie pary skrzeli, dwie pary nerek, dwie pary
przedsionków wprowadzających krew do komory sercowej. Łodziki mają
75-95 ramion bez przyssawek, służą one do poruszania się i
chwytania zdobyczy. Posiadają lejek niezrośnięty, dwudzielny,
język szorstki, zaopatrzony w zęby ułożone w poprzecznych
rzędach, oczy pozbawione soczewek i ciałek szklistych.
-Otwornice-
nie mają
większego znaczenia stratygraficznego.
-Gąbki-
nie mają większego znaczenia stratygraficznego.
-Jamochłony-
rozwijają się intensywnie i mają znaczenie nie tylko
stratygraficzne , ale i skałotwórcze.
-Korale
czteropromienne-
Grupa
wymarłych
organizmów bezkręgowych, których szkielet zbudowany był z
kalcytu. Reprezentowana jest głównie przez formy osobnicze rzadziej
kolonijne. Pojedyncze korality mają najczęściej kształt rogu
różnej średnicy i długości.
Pierwsze
korale czteropromienne pojawiły
się w ordowiku, największe zróżnicowanie gatunkowe osiągnęły w
sylurze, dewonie i dolnym karbonie. Formy kolonijne miały znaczenie
skałotwórcze.
-Denkowce- grupa wymarłych, paleozoicznych koralowców. Należą do najstarszych ze znanych koralowców kopalnych.
Organizmy głównie kolonijne (kolonie o pokroju masywnym i gałązkowym), posiadające szkielet kalcytowy. Cechą charakterystyczną jest wielka liczebność poziomych elementów szkieletowych, zwanych denkami oraz bardzo silna redukcja przegród.
Denkowce pojawiły się w ordowiku, a wymarły z końcem permu. Ich największy rozwój przypada na okres od ordowiku do późnego dewonu. Szczyt rozwoju raf z dużym udziałem tabulatów miał miejsce w dewonie. Po wielkim wymieraniu grupa ta podupada.
-Mięczaki
(małże, ślimaki)-
występowanie powszechne, bez znaczenia
stratygraficznego.
-Ostrakodermy-
Zasiedlały
one zarówno przybrzeżne wody morskie, jak i akweny
słodkowodne.
nazwa
stosowana dla kilku grup paleozoicznych wodnych kręgowców
o rybim pokroju ciała, pospolitych w
późnym sylurze i wczesnym dewonie
(ok. 387-421 mln lat temu). Zwierzęta te nie miały jeszcze
wykształconych szczęk i zwykle płetw parzystych. Ich ciało
okrywał pancerz skórny. Osiągały kilkadziesiąt centymetrów
długości.
FLORA
Jest
reprezentowana przez morskie glony,
które niekiedy mają
znaczenie skałotwórcze, budując wapienie stromatolitowe. Sinice,
zielenice
Pierwszymi
roślinami
opanowującymi ląd były powstałe z glonów, bezlistne i
bezkorzeniowe rośliny
naczyniowe oraz
wątrobowce.
Rośliny te uważa się za bezpośrednich przodków roślin
naczyniowych i nazywa pierwotnymi roślinami naczyniowymi. Były to w
dalszym ciągu bardzo prymitywne organizmy; ich ciała nie były
zróżnicowane na organy, a brak systemu korzeniowego i konieczność
udziału wody w rozmnażaniu płciowym (przez zarodniki) stawiały
pod znakiem zapytania ostateczny sukces roślin w opanowywaniu
lądu..
-Wątrobowce-
gromada roślin, dawniej sytuowana jako klasa w gromadzie mszaków.
Należą tu drobne rośliny, u których pokoleniem dominującym jest
gametofit posiadający pojedynczy zestaw chromosomów.