2. Funkcjonalizm T. Parsonsa oraz koncepcja R. K. Mertona

T. Parsons: Pewne podstawowe źródła i wzory agresji w strukturze społecznej zachodniego świata, [w:] Szkice z teorii socjologicznej, PWN, Warszawa 1972, s. 372-407.

R. K. Merton: Struktura społeczna i anomia, [w:] Socjologia. Lektury. P. Sztompka, M. Kucia (red.), Wydawnictwo Znak, Kraków 2005, s. 583-596.

Teoria funkcjonalna

Parsons – źródła i wzory agresji

Połowa wyjaśnia jedno, połowa drugie + czy analiza społeczeństwa amerykańskiego jest adekwatna do opisu Polski 2009.

1. System pokrewieństwa – wywiera wielostronny wpływ na dziecko, względnie określony i jednolity, zwiększając poczucie niepewności. Wzorce ról w dorosłym życiu, nie ma pozytywnego wzoru ojca, bo ojciec w pracy, tylko wzór matki. Chłopcy w szkole od rówieśników dowiadują się, że faceci nie są tak uczuciowi. Rola kobiety jest podrzędna.

Krytyka Parsonsa, że opiera się tylko na socjologii amerykańskiej lat 50’

- niekonsekwencje, czyli sprzeczności w wymaganiach w stosunku do chłopców

- w Polsce różnice między rolami się zacierają

Kiedy zmienił się model kobiety?

- model przygotowania do ról jest podobny, są przygotowania do innej roli niż mężczyźni

- pojawiają się silne wzorce, które każą kobiecie studiować i rozwijać się

Wzorce przekazywane przez matki córkom nie sprawdzają się w przyszłości (grzeczne, skromne, gorzej radzą sobie w przyszłym życiu).

Niespójność pojawia się na przestrzeni czasu, a nie w kulturze.

- pojawia się w Polsce nadmiar obowiązków, czyli wzór jest taki sam, ale później okazuje się że musi robić dużo więcej (wynika to ze zmiany wzoru struktury kultury)

System zawodowy – agresja w wieku dojrzałym zmienia się w rywalizację.

- w systemie zawodowym wszyscy mają dążyć do sukcesu, a w rzeczywistości tylko nieliczni wygrywają „pogoń za króliczkiem”. Rola silnej, agresywnej zawodowo kobiety – konflikt i niespójność roli, rodzi agresję związaną z niemożnością sprostowania roli. Agresja chłopców została przeniesiona później na kobiety.

Zmiana koncentracji z łobuza na odpowiedzialność.

W Polsce kobieta pojawia się w systemie zawodowym co wzmacnia agresję

- z jednej strony siedzenie w domu też powoduje frustracje

Poziom frustracji u mężczyzn może spadać, bo nie wszystko jest na ich głowie, albo może wzrastać gdy kobieta lepiej zarabia.

• „Szklany sufit” – kobiety; podwyższenie frustracji poprzez łączenie obowiązków domowych i służbowych, bo dalej jest to na jej głowie

Jeżeli robimy wszystko co powinniśmy, aby osiągnąć cel a nie dostajemy nagrody to rodzi frustrację.

Jaki jest związek zawsze między zmianą społeczną, a agresją?

- Każda zmiana powoduje, że poziom stabilności się obniża, pojawia się lęk i agresja

- Zmiana za którą nie nadąża system normatywny - nie jest możliwy do opanowania (system regulatywny nie nadąża) pewne wzory przestają obowiązywać, pojawiają się nowe sprzeczne z pozostałymi i nie ma spójności.

FUNKCJONALIŚCI – równowaga w społeczeństwie, agresja szkodzi równowadze. Poczucie niepewności, brak bezpieczeństwa, rola niespójna, dysonans, „przepaść” rośnie ilość ryzyka w życiu rośnie. Z rywalizacji pojawia się frustracja, porażki i wyścig szczurów, niewielka jest grupa zwycięzców. Frustracja zmienia się w agresję, Miarą sukcesu życiowego jest sukces zawodowy. Na 1wszym miejscu rodzina, później pieniądze, trauma społeczna. Zmiana w społeczeństwie powoduje agresję.

Struktura wrogości grupowej

Wolne zawody są za zmianami, a z drugiej strony ma tradycjonalistów. Wpadają w konflikt i ma to tendencję do nakręcania się powodując jeszcze bardziej skrajne poglądy.

Konflikt w polityce i w mediach, konserwatyści, sprawy In vitro, aborcji;

Radio Maryja vs Wyborcza (angora)

Tradycjonaliści postępowcy

Narodowy ruch vs feministki

Kto może być kozłem ofiarnym?

W Polsce – Żydzi, elity biznesu, Unia Europejska

Istnieje to zjawisko, ale nie jest tak widoczne.

Źródła agresji:

- rodzina

- system zawodowy  status społeczny, spełnienie oczekiwań nie skupiamy się tylko na wykonywanej pracy, ale chodzi o zdobywanie sukcesu. Jedna z funkcji systemy społecznego, działamy funkcjonalnie, powiązany z innymi dziedzinami życia np. z prestiżem. Agresja jest nieodłączną cechą, rywalizacja w celu osiągnięcia sukcesu.

Agresja grupowa – kozioł ofiarny = musi aspirować do wysokiej pozycji, stwarzać zagrożenie, „inny” żeby wyróżnić cechy, znany, ale nie najbliższy np. rodzina.

Parsons skupia się na sprzecznościach w roli (postawach), a Merton na sposobie działania kultura --> cel

Merton – typy indywidualnego przystosowania

Problem: brak spójności między społecznie (kulturowo) definiowanymi celami, a instytucjonalnymi normami ich osiągnięcia.

Merton kładzie nacisk na zachowania

• Konformizm – reakcja najbardziej typowa, rozpowszechniona szeroko, typowe zachowanie członków społeczeństwa, konformistyczne wobec ustalonych wzorów kulturowych; częste zachowanie „za tłumem”, np. student – chodzenie na zajęcia

• Innowacja – ogromny nacisk na cel, ten cel – dążymy do osiągnięcia nawet poprzez wykorzystanie zakazanych choć skutecznych środków. Jednostka nie zinternalizowała norm postępowania, ale przyswoiła kulturowy nacisk na cel. Najsilniejsze naciski w kierunku dewiacji wywierane na członków warstw najniższych. Brak perspektyw awansu, a praca fizyczna jest społecznie piętnowana – skłonności do zachowań dewiacyjnych; próba obejścia systemu – strajk stoczniowców, zachowanie przestępcze – gdy bieda + nacisk kulturowy

• Rytualizm – odrzucenie celów sukcesu, awansu itd. Jednostka uważa, że tak jak jest, jest OK. Przestrzega norm, ten rodzaj postępowania jest decyzją subiektywną. To zachowanie jest dozwolone, ale kulturowo nie jest cenione! Odchylenie od modelu kulturowegorobienie czegoś mechanicznie - biurokrata

• Wycofanie – chęć odizolowania się, brak norm

• Bunt – zmiana celów

Kultura – staje wszystkim takie same cele głównie cel : SUKCES

Struktura – nie umożliwia wszystkim realizacji tego celu

Czy jakieś grupy są narażone na typy indywidualnego przystosowania

ANOMIA – załamanie zdarzające się w strukturze kulturowej, występujące zwłaszcza wtedy, kiedy istnieje silna rozbieżność pomiędzy normami i celami kulturowymi, a społecznie usytuowanymi możliwościami działania dzłonków grupy zgodnie z tymi normami.

- to struktura społeczna wywołuje skłonności do anomii i zachowań dewiacyjnych

Załamie struktury regulatywnej – kiedy nacisk kulturowy przesuwa się z satysfakcji i płynących z samego współzawodnictwa na niemal wyłącznie zainteresowanie jego rezultatem wywołując napięcie.

MERTON

Różne podgrupy mają różne cele, nie dla wszystkich sukces musi być najważniejszy. Duża liczba osób staje się dewiantami z przyczyn strukturalnych.

Jak jednostka może się przystosować do tych sytuacji?

- innowacja – jednostka zinternalizowała koncepcję, ale odrzuca środki, np. przestępstwa białych kołnierzyków, złodziejstwo

- rytualizm – środki są nieistotne, najważniejsze jest przestrzeganie norm, a nie realizacja celów, np. polski katolik, biurokrata – spełnia normy, zajmuje się pracą, ale cel jest nieistotny – „nie będę ryzykował zachowaniem niezgodnym z normą” „nie jest mi potrzebne nieprzestrzeganie norm”

- wycofanie – nieuznawanie ani celów ani też środków do ich osiągnięcia (pustelnik?

- bunt – odrzucamy cele, zastępujemy je nowymi i odrzucamy środki, które także zastępujemy nowymi np. komuny hipisowskie.

Mertona interesuje jednostka, natomiast inni patrzą na problematykę dewiacji przez pryzmat grupowy.

CZYN PRZESTĘPCZY – złamanie normy, musi być uznany za czyn dewiacyjny przez wymiar sprawiedliwości. Nie trzeba być złapanym, ale reakcji wymiaru sprawiedliwości jest przewidziana.

Dlaczego jednostka może się włączyć w grupową działalność dewiacyjną?

Warunkiem przyłączenia się do grupy dewiacyjnej jest odebranie prawomocności normom istniejącym w społeczeństwie. Grupa pozwala też jednostce na „poradzenie sobie” z poczuciem winy.

Dlaczego dewiacja jest tak trudna?

Ponieważ istnieje wsparcie, inni pomagają, by tamci zeszli z powrotem na drogę konformizmu.