ORGANIZACJA OCHRONY ŚRODOWISKA

dr Anna DZIEWULSKA

Wykład 27.02.2010r.

Zaliczenie na ocenę - test zaliczeniowy 6 czerwca 2010r.

jednokrotnego wyboru i krótkich odpowiedzi

• materiały wyśle nam w maju 2010r. oraz dwa schematy i tabele

Ustawa „Prawo ochrony środowiska” 2001r.

Ochrona środowiska - to podejmowanie lub zaniechanie działań umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej.

Polega ona na :

1/ racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadami zrównoważonego rozwoju,

2/przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

3/ przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Zanieczyszczenie – to przekroczenie ustalonej normy stanu środowiska lub
dopuszczalnych wskaźników emisji

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) - jest ona w systemie organizacji ochrony środowiska

Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) – jest również w systemie ochrony środowiska

W roku 1972 – Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP)

( siedziba w Nairobi). Organizacja ta ma za zadanie koordynację działań
zmierzających do ochrony środowiska

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych (IUNC) – powstała
w Szwajcarii.

Czerwone księgi roślin i zwierząt – są to publikacje wydawane dla poszczególnych państw przez IUNC.

Organizacja Pomocy Humanitarnej – to organizacja biorąca czynny udział w ochronie środowiska.

Sprawami ochrony Środowiska zajmują się też międzynarodowe organizacje pozarządowe takie jak np. :

- UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci,

- WHO - Światowa Organizacja Zdrowia,

- UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki
i Kultury,

- FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia
i Rolnictwa,

- WWF

- GREENPEACE

W Polsce - LOP – (od 1923r.) Liga Ochrony Przyrody

Podczas obrad „Okrągłego Stołu” – program ochrony przyrody potraktowany został jako program rządowy.

W 1991r. – podpisano układ stowarzyszeniowy z UE, który nałożył na Polskę szereg obowiązków takich jak :

1/ skuteczna kontrola ochrony środowiska,

2/ zwalczanie zanieczyszczeń powietrza i wody na szczeblu regionalnym
i ponadregionalnym,

3/ klasyfikacja i bezpieczne obchodzenie się z substancjami niebezpiecznymi,

4/ i inne,

1992r. Konferencja w Rio de Janeiro – wzięła w niej udział także Polska.

Raport z tej Konferencji nosi nazwę AGENDA 21 – jakie działania będą podejmowane przez państwa świata (na każdym poziomie – gmina, powiat, województwo) dla ochrony środowiska naturalnego.

Wielowymiarowość ochrony środowiska :

Klasy czystości wody :

I klasa - dla celów konsumpcyjnych – hodowla ryb łososiowatych, dla przemysłu
spożywczego i farmaceutycznego,

II klasa - pozostałe gałęzie przemysłu, cele rekreacyjne, hodowla pozostałych
gatunków ryb,

III klasa -w rolnictwie do nawadniania, ale także II klasa (dla hodowli roślin i zwierząt
w gospodarstwach ekologicznych),

Aglomeracja – to skupisko ludności,

1/ w kontekście ochrony powietrza - to 250 tyś.

2/ w kontekście ochrony przed hałasem - to 100 tyś.

3/ w kontekście ochrony wody - to 2 tyś.

Główne zasady w zakresie ochrony środowiska stosowane przez Unię Europejską

1. Zasada sprawstwa (sprawca ponosi koszty)

2. Zasada zapobiegania (przeciwdziałanie – jest tańsze niż usuwanie skutków)

3. Zasada aktywności gospodarczej. (rozwój powoduje instalacje nowoczesnych środków)

4. Zasada sprawiedliwości (równe koszty dla krajów UE)

5. Zasada pomocniczości

Pytanie w teście o akty prawne:

- Konstytucja RP: art. 5, 31, 68, 74, 86 – mowa środowisku naturalnym

- ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. prawo ochrony środowiska

- akty wykonawcze do ustawy

Wielowymiarowość środowiska – atmosfera, hydrosfera, litosfera (Należy traktować wspólnie jeśli chodzi o ochronę środowiska)

Pojęcia cd.
- uciążliwość dla środowiska – istnieje zanieczyszczenie ale nie przekracza ono norm.

- zagrożenie – dla zdrowia, dla życia

Podstawowe zasady ochrony środowiska

1. Zasada kompleksowości

2. Zasada zachowania równowagi przyrodniczej

3. Zasada gospodarności

4. Zasada planowości

5. Zasada wyższości ochrony środowiska nad działalnością gospodarczą

6. Zasada integralności funkcjonalnej

7. Zasada legalności

Funkcje prawa ochrony środowiska

1. organizacyjna

2. reglamentacyjno-ochronna

3. ochrony praw podmiotowych

4. stymulatora procesów gospodarczych

5. wdrażania postępu technicznego

6. represyjna

Polityka ekologiczna państwa stwarza niezbędne warunki do realizacji ochrony środowiska. Określa cele i priorytety ekologiczne, rodzaj podejmowanych działań.
Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się raz na 4 lata a w perspektywie na kolejne 4 lata. Uchwala ją Sejm na wniosek Rady Ministrów. Projekt opracowuje Minister właściwy ds. ochrony środowiska, po zasięgnięciu opinii Marszałków województw.

Co 4 lata Rada Ministrów przedstawia Sejmowi raport z realizacji.

Schemat zarządzania ochroną środowiska w Polsce

Senat

Prezydent

Rząd
Rada Ministrów
Minister Środowiska

Polityka
ekologiczna
państwa

Sejm

Samorząd terytorialny

Polityka ekologiczna na co dzień jest realizowana w samorządzie terytorialnym. Zarząd województwa, powiatu i gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza odpowiedni: wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska.

Projekty programów są opiniowane odpowiednio przez Zarząd jednostki wyższego szczebla lub Ministra Środowiska, a uchwalają Sejmik, Rada Powiatu i Rada Gminy.
Z wykonania programu Zarząd Województwa, Powiatu i Gminy sporządza co 2 lata raporty.

Organizacja ekologiczna to organizacja społeczna, której statutowym celem jest ochrona środowiska: LOP, Polski Klub Ekologiczny, PZW, PZŁ.

Instrumenty realizacji polityki ekologicznej państwa

Prawne administracyjne ekonomiczne społeczne

- ustawy - normy ekologiczne - opłaty, subwencje - edukacja

- rozporządzenia - pozwolenia i decyzje systemy depozytowe ekologiczna

- zarządzenia administracyjne kreowanie rynków - pozarządowe

- kodeks karny - wstrzymanie działalności bodźce wymuszające organizacje

i cywilny ekologiczne

System decyzyjny

Szczebel Centralny –

Minister

szczebel wojewódzki
- wojewoda

Szczebel powiatowy
- Starosta

szczebel gminny
- samorząd

organy doradcze

działalność kontrolna

ramy prawne – nadzór, koordynacje, kontrola

decyzje administracyjne

Państwowa Państwowe

R

decyzje administracyjne

koordynacja lokalna

ada NIK
Ochrony PIOŚ
Środowiska PIS-E
PIP

Kontrole
Społeczne

Jednostki gospodarcze

ZADANIA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
(SAMORZĄDOWEJ I RZĄDOWEJ)

• zadania o charakterze organizacyjnych

• zadania o charakterze bezpośrednio – wykonawczym ( budowa komunalnych urządzeń ochrony środowiska)

• zadania o charakterze zobowiązaniowo – reglamentacyjnym
  - poprzez decyzje administracyjne ustalenie treści i zakresu obowiązków innych podmiotów korzystających ze środowiska lub na nie oddziaływujących, w tym określanie dopuszczalnych norm

• zadania o charakterze kontrolno – nadzorczym

• zadania związane z tworzeniem projektów podstaw prawnych polityki ekologicznej (kompetencje Ministra Środowiska)

GŁÓWNE ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA

(zostaną przesłane e-mailem )

ale ja już mam:

Zasady prawa ochrony środowiska: to te normy prawa ochrony środowiska, które muszą być uznane za wiodące (podstawowe), zaś wynikające z nich rozwiązania winny być uważane za kryteria interpretacyjne dla całej ustawy

Zasady prawa ochrony środowiska
• Zasada korzystania ze środowiska
• Zasad kompleksowości
• Zasad prewencji i przezorności
• Zasada „zanieczyszczający płaci”
• Zasada planowości
• Zasada prawa do informacji o środowisku
• Zasada uczestnictwa społeczeństwa w postępowaniach w sprawie wydawania decyzji z zakresu ochrony środowiska
• Zasad nieważności decyzji wydanej z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska
• Zasada stosowania metodyk referencyjnych


1. Zasada korzystania ze środowiska
Wyróżniamy dwa rodzaje korzystania ze środowiska:
1. Powszechne korzystanie ze środowiska
- polega na korzystaniu w celu zaspokojenia potrzeb osobistych i potrzeb gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku i sportu jednak bez użycia instalacji. Ten rodzaj korzystania przysługuje każdemu.
2. Zwykłe korzystanie ze środowiska
Dzielimy je na:
- zwykłe korzystanie ze środowiska, które nie wymaga uzyskania pozwolenia
- zwykłe korzystanie ze środowiska, które wymaga uzyskania pozwolenia – jest to najbardziej kwalifikowany sposób korzystania ze środowiska ale obowiązek uzyskania pozwolenia wynika z ustawy.

2. Zasada kompleksowości
zasada zintegrowanej ochrony środowiska Wyraża ją art. 5 ustawy prawo ochrony środowiska – „ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów” Zasada kompleksowości dotyczy także stanów naturalnych – np. stan bez hałasu Jednym z istotniejszych instrumentów prawnych będących konkretyzacją zasady kompleksowości jest tzw. pozwolenie zintegrowane Art. 201 i 211 ustawy: „Pozwolenia zintegrowanego wymaga prowadzenie instalacji, której funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości”

3. Zasada prewencji i przezorności
Art. 6 ust. 1 ustawy prawo ochrony środowiska „kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu” Zasada prewencji dotyczy każdej działalności nie tylko gospodarczej. Podejmowanie czynności prewencyjnych powinno nastąpić z własnej inicjatywy podmiotu, niezależnie od tego, czy został do tego zobowiązany przez organy administracji publicznej

Art. 6 ust.

2 „kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze”

4. Zasada „zanieczyszczający płaci”
Art. 7 ustawy prawo ochrony środowiska „kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia (…) Kto zaś może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu” Przez zanieczyszczenie należy rozumieć emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska Zasadę te rozpatruje się w dwóch aspektach:
1. kompensacyjnym
2. prewencyjnym

5. Zasada planowości
Art. 8 ustawy prawo ochrony środowiska „Polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju” Zasadę planowości należy rozumieć w wąskim i szerokim znaczeniu Zasady prawa ochrony środowiska

6. Zasada planowości
Wąskie znaczenie zasady planowości oznacza, że wszelkie działania mające na celu ochronę środowiska powinny być podejmowane w sposób zaplanowany i systematyczny. Szerokie znaczenie oznacza, że każdego rodzaju polityki, strategie, plany i programy powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i konstytucyjną zasadę zrównoważonego rozwoju
Zasada prawa do informacji o środowisku
Prawo do informacji zostało podniesione do rangi regulacji konstytucyjnej. Prawo ochrony środowiska reguluje to w art. 19-24. Dostępność do informacji o stanie środowiska jest zasadą, natomiast ograniczenie tego prawa jest wyjątkiem od zasady. Obowiązek udostępniania tych informacji spoczywa na organach administracji publicznej. Prawo do informacji z mocy prawa przysługuje każdemu. Udostępnianie informacji odbywa się na wniosek. W razie odmowy przysługuje nam odwołanie. Zasady prawa ochrony środowiska

7. Zasada uczestnictwa społeczeństwa w postępowaniach w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska

Problematykę tę reguluje art. 31-39 ustawy Prawo ochrony środowiska. Prawo do udziału społeczeństwa przybiera dwojakiego rodzaju formę:
1. zapewnienie każdemu prawa do składania uwag i wniosków w postępowaniach prowadzonych z udziałem społeczeństwa
2. uczestnictwo organizacji ekologicznych w postępowaniach prowadzonych z udziałem społeczeństwa, na prawach strony tego postępowania Zasady prawa ochrony środowiska

8. Zasada nieważności decyzji wydanej z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska

Art. 11 ustawy Prawo ochrony środowiska „Decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska jest nieważna” Zasady prawa ochrony środowiska

9. Zasada stosowania metodyk referencyjnych

Art. 12 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi:

„1. podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony środowiska są zobowiązane, z zastrzeżeniem ust 2, do stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie zostały określone na podstawie ustaw.

2. Jeżeli na podstawie ustaw wprowadzono obowiązek korzystania z metodyki referencyjnej, dopuszczalne jest stosowanie innej metodyki pod warunkiem udowodnienia jej pełnej równoważności uzyskiwanych wyników” Metoda referencyjna to określona na podstawie ustawy metoda pomiarów lub badań, która może obejmować w szczególności sposób poboru próbek, sposób interpretacji danych, a także metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji oraz energii w środowisku

Metodyki referencyjne:

- podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony środowiska są zobowiązane do stosowania metodyk referencyjnych lub innej metodyki pod warunkiem udowodnienia pełnej równoważności uzyskiwanych wyników. (jedna skala)

Rodzaje korzystania ze środowiska:

1. powszechne – przysługuje każdemu i obejmuje korzystanie ze środowiska (bez użycia instalacji) w celu zaspokojenia potrzeb osób oraz gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku oraz uprawiania sportu.

2. zwykłe – korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania powszechnego, co do którego ustawa nie wprowadza obowiązku uzyskania pozwolenia, oraz zwykłe korzystanie z wody w rozumieniu –przepisów ustawy – prawo wodne

Organy administracji są zobowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie znajdujące się w ich posiadaniu. Są ponadto obowiązane do prowadzenia publicznie dostępnych wykazów o danych dotyczących ochrony środowiska.

Państwowy monitoring środowiska

Źródłem informacji o środowisku jest w szczególności Państwowy Monitoring Środowiska ( pytanie na test)

PMŚ stanowi system pomiaru, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.

Wspomaga działania na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o:
- jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywania standardów jakości środowiska określonych przepisami;

- zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian.

Badania monitoringowe przeprowadza się w sposób cykliczny stosując ujednolicone metody zbierania, gromadzenia i przetwarzania danych (pytanie na test)

(zależy z jakim obszarem środowiska mamy do czynienia – nie można jednoznacznie powiedzieć, że co rok, miesiąc, dzień, godzinę – ogólnie cyklicznie!!!)

Podmioty korzystające ze środowiska obowiązane są do pomiaru poziomu substancji lub energii w środowisku; gromadzą i przetwarzają dane, nieodpłatnie udostępniają informacje na potrzeby PMŚ – Państwowego Monitoringu Środowiska).

Bazy danych prowadzą wojewoda i starosta powiatu.

Formy ochrony przyrody

- park narodowy

- rezerwat przyrody

- park krajobrazowy

pomnik przyrody

użytek ekologiczny

obszar NATURA 2000

Środki finansowo – prawne ochrony środowiska

- opłaty za korzystanie ze środowiska

- administracyjne kary pieniężne

- zróżnicowane stawki podatków i wpłat publicznych

Ochrona powietrza

Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez:

1) utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach;

2) zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane;

3) zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach.

Najwięcej zadań do wykonania ma wojewoda (organ wojewódzki)
Co najmniej raz na 5 lat musi dokonać oceny jakości powietrza w poszczególnych strefach oddzielnie dla każdej substancji wprowadzonej do powietrza.

Ochrona przed hałasem

Najwięcej zadań do wykonania na poziomie starosty (powiat)

Nie rzadziej niż raz na 5 lat przygotowuje mapę akustyczną (składa się ona z 2 części:
- opis terenu, - zidentyfikowane źródła hałasu + podanie liczby ludności zagrożonej hałasem)

Ochrona gleby

rekultywacja –

Za ochronę gleby odpowiada starosta

- ochrona gruntów rolnych

- ochrona gruntów leśnych

Ograniczenie przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne. Na te cele przeznacza się głównie nieużytki i grunty o najniższej klasie produkcyjnej.

Ochrona wód - prawo ochrony środowiska

- prawo wodne

I klasa czystości wody – przeznaczenie to przemysł spożywczy i przemysł farmaceutyczny

Prawo własności wód

1. wody stanowią własność Skarbu Państwa, innych osób prawnych albo osób fizycznych

2. wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego są wodami publicznymi

3. płynące wody publiczne nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu

Obowiązki właścicieli wody oraz właścicieli innych nieruchomości

Zasady ochrony wód

W celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów wodnych mogą być ustanowione

- strefy ochronne ujęć wody

Instytucje systemu ochrony środowiska w Polsce i ich zadania.

nowość – Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska + Dyrektorzy Regionalni