c)
VIII. DALEKI I BLISKI WSCHÓD W KOŃCU XIX I NA POCZĄTKU XX WIEKU
1.Poczatek ekspansji Japonii na Dalekim Wschodzie
-zapoczatkowana 1868r tzw.rewolucja Mejii była wielkim procesem modernizacj państwa i społeczeństwa japońskiego, dotyczyła przemian politycznych-przywrocenie efektywnych rzadow cesarskich laczylo się ze skruszeniem feudalnego gorsetu krepujacego rozwój kraju
-w 1889r. Japonia otrzymala konstytucje wzorowana na ustawie zasadniczej Krolestwa Pruskiego
-rozpoczela się prawdziwa rewolucja w gospodarce:stworzono pierwsze mechanizmy prowadzące do koncentracji produkcji.
-w latach 70 XIXw.Japonia dolaczyla do państw,które dotychczas rywalizowaly na Dalekim Wschodzie(Anglii, Francji, Niemiec, Rosji i Stanow Zjednoczonych)
-najwazniejszym terenem ekspansji Japonii stala się Korea,ale także Chiny
-w 1872r.-pierwsza proba nawiązania stosunkow z Korea,nie powiodła się
-w 1874r.-zorganizowano zbrojna ekspedycje na Tajwan,Japonia zagarnęła spory archipelag Riukiu
--w 1875r armia i flota japońska zajęły zbrojnie część Korei i wymusiły zawarcie 26 lutego 1876r.w miejscowości Kanghwa traktatu o pokoju i przyjazni.ustanowil on wolność handlu i otwierał trzy porty koreańskie,w których Japończykom przyznano prawa eksterytorialne
-najwazniejszym rezultatem traktatu z Kanghwa było złamanie izolacji Korei i otwarcie jej na rywazlizacje sil zewnętrznych
-na traktat w Kanghwa pierwsze zareagowaly Chiny, protestyjac przeciwko uznaniu Korei za ,,samodzielne panstwo’’, wywolalo to ostry spor japonsko-chinski,trwający kilka lat
-skorzystaly z tego Stany Zjednoczone,latwo uzyskując poparcie Chin w staraniach o zawarcie traktatu z Koreą
-22 maja 1882r.-wysłannik Stanow Zjednoczonych,komandor Robert W. Shufeldt podpisal traktat,który zawieral Koreę dla handlu amerykańskiego i pozwalał na przebywanie Amerykanów w kilku portach
-w latach 1883-1884 zarwono Chiny i jak Japonia wprowadzily do Korei swe wosjka,ponieważ jednak żadnemu z rywali nie udało się uzyskać zdecydowanej przewagi
-18 kwietnia 1885r.doszlo do ugody w Tientsinie(Tianjinie)-Chiny i Japonia zobowiazaly się w niej do wycofania wojsk z Korei
-w 1893r.w Korei wybuchlo wielkie narodowe powstanie chłopskie, inspirowane przez sektę religijną
-na początku czerwca 1894r.Chiny powiadomiły rząd japoński o skierowaniu swoich wojsk do Korei,Japonia uczyniła to samo
-Japończycy przedstawili władzom koreańskim ultimatum,żądające natychmiastowego wydalenia z Korei wojsk chińskich
-25 lipca-flota japońska zbombardowałą okrety chińskie,a dopiero poznieg 1 sierpnia-Japonia wypowiedziała wojnę Chinom
-wojna japońsko-chinska twaja około pol roku,rozegrala się na terenie Korei i Mandżurii,wraz z półwyspem Liaotung
-17 kwietnia 1895r-podpisano traktat kończący wojne
-Chiny musiały uznac calkowita niepodległość i autonomię Korei,wiec Korea nie musiala płacić Chinom daniny
-traktat przyznawal Japonii,kosztem Chin nabytki terytorialne: półwysep Liaotung z Port Arthurem i miastem portowym Talien(Dairen), wyspę Formozę(Tajwan) i Wyspy Rybackie (Peskadory)
-traktat także zapewniał Japończykom dostęp do czterech innych portów
-Wojna z Chinami i traktat z Shimonoseki pokazały, że na Dalekim Wschodzie zaczyna wyrastać nowe, ekspansywne państwo, które może naruszyć istniejący układ sił. W tej sytuacji szczególnie zaniepokojona poczuła się Rosja, granicząca z Koreą, która uznała za niebezpieczne dla swych interesów usadowienie się Japonii na półwyspie Liaotung.
- Rząd francuski zaś nie mógł odmówić Rosji poparcia po zawarciu sojuszu polityczno-wojskowego w latach 1892-1894.
-23 kwietnia przedstawiciele Rosji, Francji i Niemiec w Tokio zażądali w odrębnych notach ustąpienia Japonii z półwyspu Liaotung
-10 maja 1895r.-ukazała się proklamacja cesarza Japonii,deklarująca przyjęcie ,,przyjacielskich zaleceń’’ mocarstw i zwrócenie Chinom Liaotungu
2.Rywalizacja mocarstw w Chinach
-inicjatywe przejęła Rosja,która chcąc ograniczyć apetyt Japonii po wygranej wojnie 1895r. i zwróceniu Chinom półwyspu Liaotung
-traktat z Shimonoseki nałożył na Chiny obowiązek spłacenia ogromnej kontrybucji
-Prawo do udzielenia pożyczki na spłatę pierwszej raty kontrybucji na sumę 400 milionów franków w złocie zdobyła Rosja na podstawie protokołu z 6 lipca 1895 r.
-Rosja miał plan wobec Chin taki ,że celem było oderwanie od Chin Mandżurii
-3 czerwca 1896r podpisano w Petersburgu traktat sojusznicy miedzy Chinami i Rosją(oddawał on Rosji prawo do zbudowania przez Mandżurie szerokotorowej linii kolejowej)
-traktat zapewniał Chinom wojskowa pomoc Rosji w razie agresji japońskiej,ale dopiero po wejściu w zycie kontraktu kolejowego
-20 czerwca 1895r Francja wymogla na Chinach podpisanie dwóch konwencji
-Pierwsze mowila o zmianie granicy na korzyść kontrolowanego przez Francję Tonkinu
-Druga mówiła o przyznaniu kapitałowi francuskiemu nowych przwyilejow w chińskich prowincjach graniczących z Indochinami
-w listopadzie 1897r flota niemiecka zajęła port Tsingtao w zatoce Kiao-czou
-6 marca 1898r-Niemcy zmusiły Chiny do podpisania traktatu podobnego do uzyskanych przez inne mocarstwa
-Niemcy „wydzierżawiły" więc na 99 lat zatokę Kiao-czou i obszar w promieniu 50 kilometrów od niej oraz otrzymały wielkie przywileje w prowincji Szantung, w tym między innymi prawo do budowy i eksploatacji linii kolejowej i nabywania kopalni.
-władze pekińskie 27 marca 1898r podpisaly konwencje,oddajaca Rosji w dzierżawę port Liiszun(Port Arthur) i port Talien oraz umożliwiającą kontrolowanie przyległych obszarów nazywanych ,,neutralnymi’’
-Chiny musiały podpisać 1 lipca 1898 r. umowę na wydzierżawienie Weihaiwei Wielkiej Brytanii na tak długo, jak długo Port Arthur będzie w rękach Rosji. Dalszą zdobyczą brytyjską były tak zwane Nowe Terytoria, które włączono 9 czerwca 1898 r. do Kowloonu, przejętego w „wieczystą dzierżawę" na mocy traktatu pekińskiego z 1860 roku.
-Po zawarciu traktatów w 1844 r. i 1868 r. Stany Zjednoczone przez pewien czas nie przywiązywały w praktyce większego znaczenia do stosunków z Chinami.
-W 1895 r. utworzono korporację American-China Development Company, która zabiegała o kontrakty inwestycyjne, ale wyniki początkowo nie były zachęcające.
-Stany Zjednoczone i Wielka Brytania miały także podobny pogląd na zasady handlu z Chinami.
-Sekretarz stanu John Sherman odrzucił bowiem w marcu 1898 r. propozycję Wielkiej Brytanii współdziałania w Chinach
-John Hay opracował notę do rządów Wielkiej Brytanii, Niemiec i Rosji, przekazaną im 6 września 1899r. , a następnie Francji, Włoch i Japonii-17 listopada, Proponował w nich, aby zainteresowanie mocarstwa zobowiązały się do przestrzegania trzech zasad
-pierwsza z nich glosila,ze mocarstwa powstrzymają się od ingerowania w sprawy handlu prowadzonego przez inne państwa w ramach ich stref interesów lub portów traktatowych.
-druga mowila,aby taryfy pobierane w portach traktatowych i strefach interesów były dla wszystkich jednakowe i zgodne z wysokością taryf pobieranych przez rząd chiński.
-trzecia-opłaty i taryfy od statków zawijających do portów i od towarów zagranicznych przewożonych kolejami na obszarze poszczególnych stref interesów również powinny być dla wszystkich równe.
-powstanie bokserow,ruchu ludowego wymierzonego w skorumpowane władze pekińskie,w 1899r rozszerzylo się na inne prowincje Chin,a wkrótce zaczelo zagrazac stolicy
-w czerwcu 1900r-pierwsza interwencja,kiedy powstańcy zajmowali Pekin
-20 czerwca 1900r.-rząd pekiński wypowiedział wojnę ośmiu mocarstwom i tego dnia zabito posła niemieckiego w Chinach,barona Klemensa von Kettelera
-nota Haya z 3 lipca 1900r.miala znaczenie głównie moralne
-na początku sierpnia 1900r.-sformulowany został nowy,liczący 19 tys.żołnierzy korpus eksepedycyjny 8 państw,z udziałem m.in.2tysiecznego oddziału amerykańskiego
-po 2 tyg.wojska zdobyły Pekin
-sily zostały wzmocnione przez wojska przybyle z Niemiec
-pierwszy projekt zakończenia konfliktu i ukarania Chin sformułowali we wrześniu Niemcy,a w październiku Francuzi
-22 grudnia 1900r.-uzgodnili wspolna note do rządu pekińskiego
-7 wrzesnia 1901r.-podpisano Protokół końcowy porozumienia miedzy 11 panstwami(8 wczesniej wymienionymi oraz Belgia, Hiszpania i Holandia) a Chinami-dotyczacy załatwienia spraw zwiazancyh z wydarzeniami 1900r.
-Protokół nakładał na Chiny odszkodowanie w wysokości 450 milionów taeli w złocie wraz z odsetkami spłacanymi przez 39 lat (w latach 1902-1940).
-Po stłumieniu powstania bokserów i przyjęciu Protokołu z 1901 r. Chiny, zachowując formalnie niepodległość,stały się w rzeczywistości półkolonią mocarstw
3.Wojna rosyjsko-japońska i jej konsekwencje
-Rokowaniami rosyjsko-chińskimi żywo interesowały się inne mocarstwa, zwłaszcza Wielka Brytania i Japonia, które obawiały się, iż Rosja może wymóc na Chinach zbyt duże przywileje
-Stany Zjednoczone wystąpily z oświadczeniem zwracając 3 lutego 1902r. uwagę,ze uznanie monopolu rosyjskiego w Mandżurii naruszałoby zasade otwartych drzwi
-ostrzeżenie amerykańskie zbiegało się niemal z zawarciem 30 stycznia 1902r miedzy Anglią a Japonią sojuszu wymierzonego przede wszystkim w Rosję
-8 kwietnia 1902r-podpisanie układu miedzy Chinami i Rosją
-Rosja po 6msc.wycofala I czesc swoich wojsk
-usztywnienie w 1903r.stanowiska rosyjskiego w sprawie Mandżurii było ważnym sygnałem zmian politycznych na dworze petersburskim
-utworzono Komitet Specjalny do spraw Dalekiego Wschodu,nadzorowany przez Mikołaja II
-głównym terenem rywalizacji z Rosją stawała się Korea, którą Japonia przywykła uważać za swoje lenno. W rokowaniach z Rosją, w sierpniu 1903 r., wyraźnie domagała się uznania jej dominacji w Korei
-w styczniu 1904r.rzad rosyjski wysyłal sygnały o gotowości do ustępstw-ale było za późno
-japonia rozpoczynała wojnę w nader korzystnym dla siebie momencie
-sojusz z Anglią ze stycznia 1902r wzmocnił jej prestiż międzynarodowy
-rząd japoński zerwał stosunki dyplomatyczne z Rosją 6 lutego 1904r.a w nocy z 7 na 8 lutego flota admirala Heihachiro Togo bez wypowiedzenia wojndy napadłą na okręty rosyjskie stojące na redzie w Port Arthurze. Flota rosyjska była o wiele liczniejsza niż japońska,ale znajdowała się przede wszystkim na Bałtyku i Morzu Czarnym
-na mocy ukladow z Koreą z 23 lutego i 22 sierpnia 2904r. Japonia przejęła opekę nad rodziną królewską i nadzór nad działalnościa finansową i dyplomatyczną rządu koreańskiego
-w kwietniu 1904r.armia carska poniosła klęskę w walkach nad graniczną rzeką Jalu, operacje przeniosły się na teren Mandżurii i na plw.Liaotung
-w maju 1904r-japończycy zdobylo port Dalnij
-2 stycznia 1905r-padł Port Arthut
-w czerwcu 1905r z inicjatywą pokojową wystąpił prezydent USA Theodore Roosevelt
-propozycja została przyjęta i od 9 sierpnia w Portsmouth (USA) rozpoczela się konferencja pokojowa
-12 sierpnia –Japonia odnowiła w Lonydnie traktat z Wlk.Brytanią
-zaraz po podpisaniu taktatu w Portsmouth Japonia zawarła 17 listopada 1905r.a następnie 24 lipca 1907r, z Koreą układy ustanawiające protektorat nad tym krajem
-wojna rosyjsko-japonska miała wielkie konsekwencje: Rosja poniosła prestiżową klęskę
-sukces dyplomacji rosyjskiej-doprowadzenie do ugody z Japonia na podstawie konwencji ogólnopolitycznej z 30 lipca 1907r, ustalającej strefy wpływów obu państw w Mandżurii
4.Problemy międzynarodowe Azji Południowo-Wschodniej
-Traktat sajgoński z 1862r,który dał Francji pierwsze nabytki terytorialne w Indochinach (Wietnamie)
-w 1867r-wyprawa prowadzona przez Francisa Garniera i Ernesta Doudarta de Lagree odkryła,że Rzeka Czerwona wraz z odnogami łączy Indochiny z chińską prowincją
-chiny zawsze uważały Wietnam za swoje lenno i stosownie do tego traktowały władcór Annamu
-anarchia i chaos był
-na obszar Tonkinu stacjonowały wojska chińskie
-kolejna wyprawa dotarła na początek listopada 1873r do Hanoi,a potem zdobyła szturmem cytadelę
-21 grudnia 1873 r. w bitwie na przedpolach Hanoi Francusi ponieśli klęskę,a sam Garnier zginął
-w lutym 1874r. wojska francuskie wycofane zostały z Hanoi
-15 marca 1874r.-podpisanie w Sajgonie układ,zapewnial on Wietnamowi pomoc militarna Francji i utrzymanie suwerenności
-31 sierpnia 1874r-podpisano traktat handlowy,dający Francji wielkie przywileje ekonomiczne-finansowe
-po 1874 r władcy Wietnamu wiedza ze grozi im niebezpieczeństwo od strony Francji zwrócili się o pomoc w strone Chin
-rząd chiński nie uznał traktatu z marca 1874r
-w kwietniu 1882r-wojska francuskie ponownie zdobyly Hanoi, a kanonierki i artyleria wznowiły ataki na porty rzeczne i miasta Annamu
-21 sierpnia 1883r-zdobyto stolice Hue
-25 sierpnia –podpisany został nowy układ francuski-wietnamski,który poddawal polityke zagraniczną i wszelkie kontakty Wietnamu z innymi państwami całkowitej kontroli Francji
-do francuskiej Kochinchiny wlaczono wtedy przeległą prowincję Binh-Thuan
-11 maja 1884r w Tianjinie podpisana została wstępna konwencja między Francją a Chinami,głosiłą ona,że Chiny uznają układy zawarte przez Francję z Wietnamem oraz wycofają swe siły z Tonkinu
-pogorszyl się układ z 19 czerwca 1884r podpisany przez władze w Hue z przedstawicielami Francji
-oznaczalo to potwierdzenie protektoratu Francji nad Wietnamem
-w czerwcu 1884r pod miejscowoscia Bac Le zupełnie niespodziewanie doszło do starcia między kilkusetosobowym oddziałem francuskim a jednostką regularnej armii chińskiej
-flota francuska zaatakowala Formozę(Tajwan) i w marcu 1885r wyspę zdobyła, po czym zajęła należące do Chin Wyspy Rybackie (Peskadory)
- w marcu 1885r-francuzi ponieśli ciężką i prestiżową porażkę w bitwie pod Lang Son
-4 kwietnia 1885r-podpisano preliminaria pokojowe,które zdecydowały o wycofaniu wojsk chińskich z Tonkinu,a francuskich z Formozy
-traktat formalnie kończący wojnę miedzy Francją a Chinami zawarto w Tientsinie 9 czerwca 1885r-Chiny uznały w nim zwierzchnictwo Francji nad Wietnamem,wycofując się z Tonkinu
-w lipcu 1885r w Annamie wybuchło antykolonialne powstanie,którego stłumienie zajęło Francuzom niemal 3 lata
- 17 pazdziernika 1887r-zdecydowano w Paryżi o utworzeniu nowej jednostki kolonialnej,nazwanej Związkiem Indochińskim(Tonkin, Annam ,Kochinchina i Kambodża)
-Laos –był terenm rywalizacji 2 panstw: Wietnamu i Syjamu
-już w 1828r Syjam oderwał od Laosu królestwo Vientian
-w maju 1886r-ustanowiony został w Luang Prabang francuski wicekonsulat,celem Francji stało się wyeliminowanie dominacji syjamskiej w Laosie i włączenie tego obszaru do swoich posiadłości
-pierwsze ustępstwa na rzecz Francji poczynił Syjam w układzie z marca 1889r
-w 1893r na wodach Syjamu pojawiła się jej flota dalekowschodnia
-3 października 1893r-podpisano układ w Bangkoku, Syjam zrzekł się swoich praw do Laosu i uznał zwierzchnictwo Francji
-Laos podzielony na dwie prowincje: Laos Górny z ośrodkiem w Vientiane i Laos Dolny z ośrodkiem w Khong,w 1899r obie części zostały połączone w Protektorat Laosu
-Birma nie zdołała obronić niepodległości, 15 stycznia 1885r w Paryżu przedstawiciele Birmy podpisali traktat, który dawal Francji solidna podstawe do umocnienia swych pozycji
-w 1874r. Holandia oglosila przyłączenie Sumatry do swych indonezyjskich posiadlosci
5. Na Bliskim i Środkowym Wschodzie
- w 1866r zdolal on zjednoczyć na krotko wiele przygranicznych plemion i utworzyć pod swym kierownictwem ,,Swieta Lige’’ opory przeciwko Rosji
-18 czerwca 1868r Kaufmann zawarł traktat z traktat z chanem Buchary
-Trzy państwa północne: Chiwa, Buchara i Kokandu byłyby pod protektoratem Rosji, natomiast trzy południowe: Afganistan, Kelat i Yarkand, pozostawałyby pod opieką Wielkiej Brytanii.
-28 września 1873 r. Kaufmann zawarł z chanem traktat, przekształcający Chiwę w protektorat rosyjski z zachowaniem nadal wielu jej autono-micznych uprawnień.
-Dekret cara o włączeniu do Rosji Kokandu jako prowincji fergańskiej ukazał się 17 lutego 1876 r.
-Zaangażowanie Rosji w wojnie z Turcją w 1877 r. stało się dobrą okazją do umocnienia pozycji brytyjskich w Afganistanie.
-Sułtan wysłał w kwietniu 1877 r. poselstwo do Kabulu, proponując Afganistanowi zawarcie z Anglią układu wymierzonego w Rosję.
-W czerwcu 1878 r. zdołał on przyjąć w Kabulu rosyjską misję wojskową z generałem Nikołajem Stoletowem, ale do umowy sojuszniczej z Rosją nie doszło.
-Widząc trudną sytuację Rosji, Anglia zdecydowała się na atak. 20 listopada 1878 r. wojska indyjsko-brytyjskie wkroczyły do Afganistanu.
-W sierpniu 1879 r. wybuchło w Afganistanie powstanie ludowe
6.Chiny i Japonia do I wojny światowej
-Wojna 1904-1905 roku w zasadniczy sposób zmieniła międzynarodową pozycję Japonii i jej rolę w rejonie Dalekiego Wschodu.
-Japonia, najpierw poprzez układy z Wielką Brytanią z 1902 i 1905 r., zaczęła wiązać się z Ententą.
-Przesłanki do współdziałania stworzył już układ z 1907 r., w którym Japonia zgodziła się respektować interesy Rosji w Mandżurii północnej.
-Traktat z 10 czerwca 1907 r. dotyczył głównie uzgodnienia stref wpływów obu państw w Chinach, ale wiązał też pośrednio Japonię z Ententą.
Mimo iż w 1908 r. pojawiły się sprzeczności rosyjsko-japońskie, wynikające z planów budowy linii kolejowych w Mandżurii, nie wpłynęło to w zasadniczy sposób na rysujący się nowy układ sojuszów. 4 lipca 1910 r. Japonia i Rosja podpisały kolejny układ, stwarzający mocniejszą podstawę do współpracy mocarstw.
-Na mocy układu o protektoracie z lipca 1907 r. urzędnicy japońscy przejmowali kolejno zarząd nad poszczególnymi sferami życia kraju.
-22 sierpnia 1910 r. podpisany został w Seulu traktat o aneksji Korei.
-Czwórporozumienie Anglii, Rosji, Francji i Japonii na Dalekim Wschodzie stawiało w trudnej sytuacji dyplomację amerykańską.
-Japończycy obwiniali Roosevelta o to, że uniemożliwił na konferencji w Portsmouth uzyskanie kontrybucji pieniężnej od Rosji, a Stany Zjednoczone z niepokojem obserwowały wzrost potęgi Japonii.
- 30 listopada 1908 r. przedstawiciele USA i Japonii, Elihu Root i Taka-hira Kogoro, uzgodnili w formie deklaracji, iż oba państwa uznają swój stan posiadania w basenie Pacyfiku oraz ogłaszają determinację „w poszanowaniu interesów wszyst-kich mocarstw w Chinach i popieraniu pokojowymi środkami niepodległości i integ-ralności Chin oraz zasady równych szans dla działalności handlowej i przemysłowej wszystkich narodów w tym Cesarstwie".
-W lecie 1909 r. specjalnie utworzone konsorcjum angielsko-francusko-niemieckie zdobyło kontrakt na budowę linii kolejowej w prowincji Kuantung.
-6 listopada 1909 r. zapropono-wał on umiędzynarodowienie czy też „zneutralizowanie" linii kolejowych w Man-dżurii. Japonia i Rosja, które na mocy porozumienia z 1907 r. uważały ten rejon za swój, storpedowały plany Knoxa.
-W Chinach zachodziły jednak przemiany, które doprowadziły do upadku niemal trzy wiekowego (od 1644) panowania mandżurskiej dynastii Ts'ingów i ustanowienia republiki. Głównym ideologiem ruchu, który zmierzał do obalenia cesarstwa, był Sun Jat-sen (ur. 1866).
-Już w 1894 r. założył on na Hawajach Związek Odrodzenia Chin, a w 1905 r. zjednoczył różne organizacje chińskiej diaspory, tworząc w Tokio Zjednoczoną Ligę Chińską.
-1 stycznia 1912 r. przywódcy ruchu rewolucyjnego zgromadzeni w Nankinie proklamowali republikę z Sun Jat-senem jako tymczasowym prezydentem.
-12 lutego 1912 r. ogłoszono abdykację małoletniego cesarza Pu-i, a na czele rządu republikańs-kiego stanął Juan Szy-k'ai
-Główną siłą opozycyjną stała się wtedy Partia Narodowa (Kuomin-tang), powstała w sierpniu 1912 r.
-6 sierpnia 1914 r. rząd chiński ogłosił neutralność i zwrócił się do stron konfliktu o nieprzenoszenie działań wojennych na jego teren
-22 sierpnia 1914 r. Japonia wypo-wiedziała wojnę Niemcom i natychmiast skierowała kilkudziesięciotysięczny korpus ekspedycyjny na półwysep Szantung.
-W listopadzie 1914 r. Japończycy opanowali port Tsingtao, a następnie wyparli Niemców z całej prowincji Szantung
-Nota - 21 żądań Japonii - podzielona była na 5 części.-1 skladala się z 4art.Japonia rzada aby rząd Chinski zgodzil się na wszystko co Japonia uzgodni z Niemcami- 2 część skladala się z 7 art. dotyczyła uznania „specjalnego stanowiska Japonii w południowej Mandżurii i we wschodniej części Mongolii Wewnętrz-nej".,- 3 skladala się z 2 art.mowila o spolce i kombinacie metalurgicznym Hanjeping, który proponowano przekształcić we wspólne przedsię-biorstwo obu krajów.,- 4 zawietala 1 art. „Rząd chiński zobowiązuje się nie odstępować ani wydzierżawiać trzeciemu mocarstwu żadnej przystani, zatoki lub wyspy położonych u brzegów Chin".
Część piąta, składająca się z siedmiu artykułów, zawierała żądania, których spełnienie oznaczałoby faktyczne podporządkowanie Chin Japonii. Artykuł pierwszy mówił więc, iż „rząd chiński zatrudni wpływowych Japończyków jako doradców w sprawach politycznych, finansowych i wojskowych".
- Chiny przyjęły ultimatum Japonii 8 maja 1915 r. Natomiast 14 marca 1917 r. Chiny zerwały stosunki dyplomatyczne z Niemcami, a 14 sierpnia tegoż roku -już po przywróceniu cesarstwa i osadzeniu na tronie 1 lipca 1917 r. 11-letniego Pu-i - wypowiedziały wojnę państwom centralnym.
-Aż do końca I wojny światowej Palestyna znajdowała się w granicach Imperium Osmańskiego.
-Problem Palestyny nabrał szerszego, międzynarodowego wymiaru, kiedy w końcu
XIX w. pojawił się ruch syjonistyczny.(największy powsta w Niemczech)
-Głównym celem ruchu syjonistycznego stało się z czasem dążenie do utworzenia państwa żydowskiego.
-W czasie I wojny światowej cały Bliski Wschód, a więc i Palestyna, nabrał nowego znaczenia dla mocarstw europejskich: Rosji, Niemiec, Włoch, a zwłaszcza Anglii i Francji.
-Mając poparcie Brytyjczyków, szarif Husajn ogłosił jednostronnie 5 czerwca 1916 r. powstanie państwa Hidżaz (Hijaz).
-Po tajnych traktatach z Rosją, 12 marca 1915 r. i 10 kwietnia 1915 r., oraz traktacie londyńskim z Włochami z 26 kwietnia 1915 r. doszło do podpisania również tajnego traktatu francusko-brytyjskiego.
-Dzięki naciskom Rosji, aspirującej do roli strażnika miejsc świętych dla chrześcijan zapisano, że powojenna Palestyna będzie pozostawać pod zarządem międzynarodowym.
-mimo wcześniejszej zgody na pozostawienie kwestii palestyńskiej do powojennych rozstrzygnięć, rząd brytyjski już w 1917 r. ogłosił jednostronną dek-larację, której konsekwencje miały okazać się wielkie.