Początki
dziejów Rzymu
Italia
–Żyzne tereny rolnicze. Zamieszkiwana przez ludy indoeuropejskie –
Italików. Rzymianie wchodzi w skład plemiona Latynów
zamieszkujących Lacjum (położone w dolnym brzegu Tybru).
Założenie
Rzymu – Został
założony w 753r. Legendarnym założycielem był Romulus
– wnuk Eneasza. Eneasz był bohaterem trojańskim, który po
przegranej wojnie osiedlił się na terenach Lacjum. Romulus był
synem jego córki – Ree Sylwii.
Rywalizacja
Etrusko-grecka –
Grecy założyli na poł. Wybrzeżu Italii wiele miast. Natrafili na
Etrusków w środkowej Italii. Zamieszkiwali oni obszar na północ
od Lacjum. Tworzyli wiele polis. Na czele każdego z polis stał
władca – Lukomo. Etruskowie mieli kulturę orientalną. Zajmowali
się wróżbiarstwem. Mimo rywalizacji z Grekami wiele im
zawdzięczali. Uczyli się od nich pisma, które później przejęli
rzymianie.
Społeczeństwo
Rzymu królewskiego
– Panowało tam siedmiu królów. Społeczeństwo było rodowe –
składało się na związki rodzin zespolonych tradycją przodka.
Kuria – wspólnota rodowa. Ojcowie byli głowami rodziny.
Dysponowali prawem życia i śmierci. Podstawą gospodarki było
rolnictwo i hodowla zwierząt. Pod wpływem greków i Etrusków
rozwinął się handel wymienny. Król był wybierany przez kurię.
Dzierżył on władzę najwyższą – imperium. Był sędzią i
wodzem armii.
Senat – organ doradczy króla. Gdy król umarł,
wybierali spośród siebie króla tymczasowego, aż wybrano nowego
króla. Okres ten zwał się bezkrólewiem.
Forum Romanum –
główny plac miasta.
Reforma społeczno-polityczna – Nowy
podział społeczeństwa, organizacja wojskowa. Wprowadzono kryterium
majątkowe. Centuria – okręgi wyborcze. Reformę tą wprowadził
Serwiusz Tuliusz – król pochodzenia etruskiego.
Związek
latyński – wspólnota Latynów.
509r- doszło do buntu
arystokracji. Został wygnany ostatni król Tarkwiniusz Pyszny.
Udział w tym mieli grecy. Pozbawili Etrusków ziemi Lacjum i
kampanii. W Rzymie ustalono nowy ustrój –
Republikę arystokratyczną.
Republika
Rzymska
Republika
– ustrój polityczny oparty na zapleczu społecznym. Król stał
się uzależniony od senatu. Członkowie senatu byli wybierali przez
lud, a nie przez króla.
Konsulowie
– urzędnicy wybierani na zgromadzeniu ludowym na okres jednego
roku.
Wraz z ustanowieniem Republiki doszło do sporu między
Patrycjuszami (elita państwa, arystokracja) i plebejuszami (lud,
pozostali mieszkańcy). Powodem była dominacja arystokracji. Lud
nie miał większego dostępu do ziemi, nie mógł piastować urzędów
państwowych. 494r – Plebejusze opuszczają Rzym i tworzą
niezależna państwo. Pozbawili Rzym armii. Dlatego Patrycjusze
zgodzili się na ustępstwa. Plebejusze uzyskali prawo zbierania się
na własnych posiedzeniach – zgromadzenie plebejskie. Powołano
Trybunów ludowych
– chronili interesów plebejuszy. W 367r uznano prawo plebejuszy
do piastowania urzędu konsula. W ten sposób zrównoważono stany i
zakończył się konflikt.
Prawo
XII tablic – prawo
zwyczajowe spisane przez plebejuszy.
Dyktator-
osoba,
którą wybierano na 6 miesięcy, aby przejął całą władzę w
państwie.
Pretorzy-
zastępcy konsulów. Przysługiwała im władza wojskowa. Czuwali nad
porządkiem prawnym w państwie.
Cenzor-
było ich 2. Wybierano na 5 kadencji. Sporządzali spis obywateli
według klas majątkowych, listy senatorów oraz czuwanie nad
moralnością obywateli.
Edyl–
urzędnicy świątynni, związanymi z plebejską świątynią.
Kwestor-
urzędnik sprawujący funkcję sędziego śledczego oraz oskarżyciela
publicznego w sprawach karnych.
Liktor
– niższy funkcjonariusz, który podczas pochodów początkowo
poprzedzał królów, a potem niektórych wyższych urzędników oraz
cesarzy.
Ekwici
- kupcy, przedsiębiorcy, bankierzy.
Proletariat-
najubożsi obywatele należący do ostatniej centurii, wolni od
podatków i obowiązku służby wojskowej, zaciągani jako ochotnicy
do armii rzymskiej.
Monarchia-
Uprzywilejowaną grupą byli Patrycjusze. na nich spoczywały
obowiązki względem państwa. Niższą warstwę stanowili
plebejusze- nie mieli żadnych wpływów w państwie. W VI wieku
p.n.e. obalono Monarchię.
Nobilas-
elita, która powstała z stosunków plebejuszy i patrycjuszy na
bazie interesów, umacnianych małżeństwami.
Imperium
rzymskie
Rzym
piął się w górę. Rozpoczął ekspansję na półwysep apeniński.
Głównym przeciwnikiem Rzymu stała się Kartagina. Było to państwo
założone przez Fenicjan na północnym wybrzeżu Afryki.
Kontrolowali szlaki handlowe dzięki dobremu umiejscowieniu.
Kartagina była republiką arystokratyczną. Na czele państwa stali
sufeci, czyli sędziowie. Mieli władzę wykonawczą. Władzę
ustawodawczą miała rada trzystu.
Wojna
punicka
– wojna między Rzymem a Kartaginą. Toczyła się z powodów chęci
zdobycia nowych terytoriów przez Rzym.
- Pierwsza
wojna punicka
(264-241) rozgrywała się o Sycylię i panowanie na morzu. Rzymianie
wygrali. Sycylia stała się prowincją Rzymu. Tak samo jak Sardynia
i Korsyka. W trakcie trwania wojny Rzym nauczył się walki na morzu
i stworzył flotę wojenną.
- Druga
wojna punicka
(218-201) – Kartagina po przegranej z Rzymem skierowała swoją
ekspansję na półwysep Iberyjski. Podbili jego część. Wódź
kartagiński Hannibal poprowadził wojska drogą lądową poprzez
Francję do Italii. Było to zaskoczenie dla Rzymu. Kartagina rozbiła
armie rzymskie m.in. pod Kannami. Rzym praktycznie przegrywał, ale
sprzymierzeńcy mu pomogli w dalszej walce. Rzymianie przerzucili
swoje wojska na tereny Hiszpanii – zaplecze Hannibala, a potem do
Afryki. Zmusiło to wodza Kartaginy do ewakuacji z Rzymu, aby chronić
ojczyznę. W 202r doszło do starcia pod Zama
Regią
na południe od Kartaginy. Hannibal poniósł klęskę. Pogromcą był
Publiusz Korneliusz Scypion.
Rzym przejął tereny północnej
Afryki, Hiszpanii.
- Trzecia
wojna punicka
– akt barbarzyństwa, zemsta na Hannibalu. Kartagina została
bezpodstawnie zrównana z ziemią a lud wymordowany. Dzięki wojną
punickim Rzym stał się imperium. Zdobył władzę nad basenem morza
śródziemnego.
Wojna
macedońsko – rzymska –
Wojna między Macedonią (sprzymierzeńcy Hannibala) a Rzymem. Rzym
wprowadził zamęt w państwie hellenistycznym. Namawiał podległych
rzymian do buntu. Jedna bitwa wystarczyła aby złamać państwo
Filipa V. Macedonia przyjęła warunki pokojowe. Wycofała się z
wojskami z terytorium państw greckich. Rzym niedługo potem nie miał
już żadnego przeciwnika. Pokonał Macedonię. W 146r zniszczyli
Korynt w Grecji i stłumili bunt greków.
Rzymianie zjednoczyli
politycznie swoje państwo. Poddane ziemie zaczeły identyfikować
się z rzymskim porządkiem, uznawać go za swój własny. Państwa
miały własną autonomię. Tolerowano religię i kulturę. Łacina
stała się powszechnym językiem.
Cesarstwo
Rzymskie
Zasięg terytorialny – Rzym
obejmował od zachodu Galię i Hiszpanię, oraz wyspy brytyjskie. Od
południa zajął tereny Egiptu, a od północy granicą państwa
stała się rzeka Dunaj.
Organizacja
państwa
– Zostało podzielone na prowincje zarządzane przez namiestników,
którzy podlegali cesarzowi, lub senatowi. Zależne było to od tego,
czy prowincje były graniczne.
Przyczyny
kryzysu politycznego
– Wynik gwałtownego rozwoju terytorialnego. Państwo nie potrafiło
wywiązać się z zarządzania całym terenem. Znacząco rozwinął
się handel i przemysł. Rolnicy zaczęli bankrutować i przenosili
się do miast. Słabła armia.
Proletariusze
– Bezrolni obywatele rzymscy stanowili przyczynę problemów
społecznych i politycznych.
Reforma
agrarna –
Tyberiusz Grakch. Przyznał działki ziemi wszystkim bezrolnym
obywatelom. Podzielił ziemię należącą do arystokracji. Nie
spodobało się to arystokracji, dlatego reformator wkrótce został
zabity. Wprowadzono armię zawodową w miejsce obywatelskiej. Każdy
obywatel mógł pracować w armii za wynagrodzenie.
Cesarstwo
– powstało
w 27r p.n.e. Powstało gdy August doszedł do władzy.
Ustrój
cesarstwa – system republikański. Władza wróciła w ręce
senatu. August spełniał rolę konsula, członka senatu, na stałe
był trybunem ludowym. Władał armią. Można powiedzieć że
sprawował on władze absolutną pod przykrywką. System stworzony
przez Augusta okazał Się genialny. Zagwarantował Rzymowi czas
pokoju i dobrobytu.
Społeczeństwo
Rzymu republikańskiego
Ekwici
– najbogatsza część pierwszej klasy majątkowej. Dotyczyła
również osób z najniższych klas które dorobiły się majątku.
Ekwici zajmowali się handlem, obrotem finansowym.
Niewolnicy
– stawali się nimi mieszkańcy podbitych miast. Kwitł handel
żywym towarem. Niewolnicy stali się tanią siłą
roboczą.
powstanie
Spartakusa (74-71) –
Powstanie niewolnicze. Buntownicy odnieśli kilka sukcesów, jednak
ostatecznie przegrali. Fala powstań spowodowała jednak, że
Rzymianie zaczęli zmieniać system pracy na roli, przechodząc na
kolonat – oddawanie w użytkowanie ziemi drobnym dzierżawcom.
Płacili oni czynsz.
Społeczeństwo
Cesarstwa
Na
czele państwa stał cesarz z rodziną, niżej senatorowie, ekwici.
Następnie bogaci wyzwoleńcy, a na końcu niewolnicy