III
Okres filozofii greckiej:
Od
IV do I w p.n.e. istniały różne szkoły. Znaczące były trzy,
które odegrały rolę w starożytności i wpłynęły na późniejszy
rozwój filozofii.
1/
stoicka
2/
epikurejska
3/
sceptycka
AD.1
SZKOŁA STOICKA:
Stworzyli
obóz rywalizujący z Platonizmem i Arystotelesem. Ich system był
monistyczny, przeciwny do idealistycznego. Szkoła ta akcentowała
etykę. Szkołę stoicką założył Zenon z Kitionu ( ok. 600 r
p.n.e.). Szkoła stoicka przetrwała pięć stuleci. Powstała w
Atenach. Rozwinął tę szkołę CHRYZYP (232-235) – erudyta,
umiejętności pisarskie i dialektyczne.
Główne
poglądy stoików:
-
świat ma budowę jednolitą, jest materialny a zarazem cały świat
jest ożywiony, ma boską doskonałość. W przeciwieństwie do
Platona stoicy stworzyli system monistyczny, ( czyli taki, w którym
podstawą jest jeden element – dla nich materialny).
-
ciała stanowią byt
-,
jeśli istnieją dusze to SA one cielesne. Cielesne są również
własności rzeczy, cnoty też są cielesne, i bogowie są
cieleśni.
-
świat niematerialny i duchowy nie istnieje
-
to, co niematerialne jest niebytem – jak próżnia, przestrzeń i
czas
Pojęcia
ogólne
– pojęcia ogólne dotyczą tylko oderwanych ogółów, to tylko
wytwory mowy i nie mają żadnych odpowiedników
rzeczywistości.
Stoicy
zapoczątkowali spór pomiędzy nominalizmem ( pojęcia samodzielne
nie istnieją), a realizmem ( pojęcia istnieją tak realnie jak
rzeczy).
Wg
stoików ciała, z których składa się świat posiadają dwa
pierwiastki: bierny i czynny.
Materię
pojmowali tak samo jak Arystoteles ( pierwiastek czynny to forma),
lecz uważali, że forma czynna to materia. Materie te określali
mianem PNEUMA. Pneuma przenika całą bierną materię, a przenikając
kształtuje ją. Pneuma istnieje wszędzie, jest jedna i ta sama. Nie
ma, więc różnych rodzajów ciał, a tylko różne stopnie
natężenia pneumy. Skoro wszystkie ciała posiadają pneumę – to
wszystkie ciała są czynne. Wszelka materia zawiera w sobie źródło
życia – tym źródłem jest pneuma. Jest to materialistyczny punkt
widzenia, ale inny niż w atomizmie.
Aby
wykazać, ze wszystko jest materią, stoicy przyjęli pojecie pneumy
i pokazali w ten sposób, że wszędzie działają siły. Wyróżniają
nieznany dotychczas rodzaj ruchu – RUCH TONICZNY. Wg nich ten ruch
powodował wewnętrzne przemiany samej materii.
Wg
stoików materia i ruch przyjmują różne postacie, ale poza materią
i ruchem nie istnieje nic więcej. Ruch nie jest możliwy bez
przyczyny. Aby działać przedmioty muszą nabywać cielesną pneumę.
Pneuma zaś jest wszędzie jedna, wiec i przyczyny są wszędzie
jednej i tej samej natury. Pneuma działa celowo.
Stoicy
stoją na stanowisku celowości w przyrodzie. Celowość jest
naturalną własnością materii. Świat wg stoików jest całością
– wieczny, nieskończony, nieograniczony, żywy.
Świat
ma, więc boska naturę za sprawą pneumy – pneuma jest, więc
prawie boska.
Stoicy
dopatrywali się w świecie natury nadprzyrodzonej, bo dopatrywali
się w pneumie natury Boga. Nie byli, więc konsekwentni w swoim
materializmie. Wg nich istnieje jakieś bóstwo, ale jest ono w samym
świecie a nie poza nim – to stanowisko określamy mianem –
PANTEIZMU.
Porządek
świata wg stoików był boską pneumą, z niej powstały wszystkie
żywioły. Uznawali jak Heraklit, : co z ognia powstało w ogniu
ginie, a potem znów wszystko zaczyna się od początku – świat na
nowo rozwija się wg tych samych praw, powstają te same rzeczy i
giną w tym samym porządku.
Świat
wg nich jest jednak celowy, więc musi być jakiś cel tych
przemian.
Poglądy
etyczne stoików:
-
tylko cnota jest warunkiem szczęścia
-
cnota to jedyne prawdziwe dobro
-
życie powinno być zgodne z naturą, bo istnieją te same prawa dla
natury i człowieka – żyć cnotliwie to żyć zgodnie z
naturą
Stoicy
wnieśli duży wkład do rozwoju logiki. Jako pierwsi użyli terminu
LOGIKA. Logikę określali jako naukę o znaku i o tym, co on
oznacza.
Wnieśli
oni też pewien wkład w kwestię poznania. Pochodzenie wiedzy
pojmowali sensualistycznie tj. wiedzę zyskujemy przez postrzeganie (
zapoczątkowali oni teorię odbicia mechanistycznego). Z postrzeżeń
powstają pojęcia.
Zajmowali
się również problemem prawdy ( co jest kryterium prawdy). Wg nich
istnieją pewne twierdzenia prawdziwe , bezpośrednie i niezawodne.
Wszystkie inne porównujemy z tymi twierdzeniami pewnymi, gdy się
zgadzaja one też są prawdziwe. Tak więc kryterium – to koncepcja
kryterium prawdy.
Prawda
i fałsz, wg stoików stanowią nierozerwalną całość. Jednostką
logiczną jest, nie pojęcie, a sąd. Pojęcie formułuje się na
podstawie postrzeżenia.
ISTOTA
STOICYZMU:
1/
polega na połączeniu racjonalizmu z materializmem
2/
na wytworzeniu względnie monistycznego poglądu na świat
Stoicy
rygorystycznie żądali przestrzegania zasad cnoty, dlatego takie
stanowisko, które żąda przestrzegania jakichś reguł nosi nazwę
STOICYZMU.
AD
2. SZKOŁA EPIKUREJSKA:
Twórcą
tej szkoły był Epikur (341-270).
Wyznawał
on: materializm, hedonizm i sensualizm.
Szkołę
epikurejską założono w Atenach u progu III w. Jej twórca Epikur
napisał ponad 300 ksiąg, lecz zachowały się tylko 3 listy i jedno
jego dzieło.
Hedonizm:
szczęście jest największym dobrem, celem jest wyjaśnienie, na
czym szczęście polega i jak je osiągać. Szczęście wg Epikura
polega na doznawaniu przyjemności ( nieszczęście to doznawanie
cierpień).
Podstawową
myślą Epikura, było to, że do szczęścia wystarcza brak
cierpienia ( brak cierpienia, bowiem odczuwamy już jako radość).
Samo życie jest radością i radość ta jest wrodzona. Jeśli ciało
jest zdrowe, a dusza spokojna, to życie będzie rozkoszą.
W
epikureizmie hedonizm ściśle łączy się z kultem życia, życie
jest jedynym dobrem, jakie jest nam dane. W przeciwieństwie do
wiecznej przyrody życie jest jednak tylko epizodem, więc należy je
cenić, bo jest przemijające i jedyne.
Składnikiem
szczęścia wg Epikura są:
-
radość życia,
-
przyjemności pozytywne, ( aby je osiągnąć trzeba mieć potrzeby i
trzeba te potrzeby zaspokajać), są fizyczne i duchowe. Cielesne są
bardziej zasadnicze, bo stanowią podłoże przyjemności duchowej.
Wg Epikura dobra duchowe są wyższe, bo dają więcej przyjemności.
Przyjemności bywają więcej lub mniej przyjemne.
-
przyjemności negatywne
Myśl
Epikura:
„Najwięcej przyjemności ma ten, kto ma najmniej potrzeb”.
Istotę
epikureizmu stanowi – wysubtelnione życie
Środki
prowadzące do szczęścia to: cnota i rozum.
Wg
Epikura nie ma nic gorszego od lęku. U człowieka jest on dwojakiego
rodzaju: przed bogami i przed śmiercią. Uważał on, że altruizm
nie jest nikomu potrzebny, najlepszymi obywatelami są egoiści, (
ale rozumni).
Teoria
przyrody w epikureizmie:
Przyrodę
rozumiał materialistycznie. Ciała składają się z niezależnych
od siebie atomów. Co nie jest atomem jest własnością. Epikur był
skrajnym przeciwnikiem idealizmu. Ruch atomów tłumaczył ich
ciężarem. Wg niego atomy poruszają się z góry na dół –
zaczepiając się tworzą rzeczy złożone. Przyroda jest bez udziału
bóstwa. Ale Epikur nie był ateistą, uważał, że bogowie istnieją
poza światem i nie wtrącają się w istnienie świata, ( jeśli
bogowie istnieją poza światem nie ma powodu bać się ich).
Epikur
formułuje myśl: Śmierć nie dotyczy zmarłego, a tylko tych,
którzy pozostają. Kto to zrozumie nie będzie się lękał śmierci
i skoncentruje się na życiu doczesnym.
Cztery
rzeczy mogą unieszczęśliwiać człowieka:
1/
obawa przed śmiercią
2/
obawa przed bogami
3/
brak szczęścia
4/
obawa przed cierpieniem
Sensualizm
Epikura
Rzeczywistość
postrzegamy za pomocą zmysłów. O rzeczach, których nie
postrzegamy możemy mówić pośrednio. Błędne mogą być sądy, a
nie postrzeżenia zmysłowe.
Epikureizm
wypływał z dwóch źródeł: kultu życia i pragnienia szczęścia
i z trzeźwej postawy umysłu ufającego tylko temu, co jest mu
bezpośrednio dane i operującego konkretnymi wyobrażeniami. Ze
źródeł tych pochodzi zarówno hedonistyczne etyka,
materialistyczna fizyka i sensualistyczne teoria Epikura.
Epikureizm:
to etyka, która uznaje jedynie dobra doczesne, czyni człowieka
odpowiedzialnym za własne szczęście i nieszczęście, uważa
spokój za najdoskonalszy stan człowieka i oświecenie umysłu za
jedyny środek do uzyskania spokoju. W rozumnym, kulturalnym i
cnotliwym trybie życia widzi środek do osiągnięcia egoistycznego
szczęścia, a egoistycznej postawie najpewniejszą drogę do
szczęścia ogółu. Epikureizm to również filozofia przyrody,
która wyrzekła się czynników nadprzyrodzonych i uznaje wszelki
byt za cielesny, a ciała za zbudowane atomistycznie, zdarzenia za
uwarunkowane przyczynowo, a przyczyny za działające
mechanicznie.
Epikureizm
przetrwał aż do 4 stulecia naszej ery – był, więc trwały,
odwoływali się do niego różni myśliciele, głownie ze względu
na jego poglądy etyczne.
AD
3. SZKOŁA SCEPTYCZNA :
Sceptycyzm
odegrał ważną rolę w filozofii.
Jego
twórcą był: PIRRON (376-286) – malarz, wpłynęła na niego
najbardziej szkoła Demokryta, a potem magowie i asceci indyjscy.
Pieron przeniósł idee obojętności wobec życia i cierpienia
wyznawane przez magów i ascetów indyjskich na obszary
greckie.
Głowni
przedstawiciele sceptycyzmu oprócz Pirrona to:
TYMON
z FLIUNTU –(325-235) –podążał za Pieronem, był nauczycielem
retoryki i filozofii,
AREZYLAKOS
(315-241) – typ sceptyka światowca, miłośnik piękna, sztuki i
poezji
KARNEADES
– większość argumentów sceptycznych pochodzi od niego ( w
szczególności krytyka dogmatyzmu religijnego), przyczynił się do
rozbudowy sceptycyzmu.
Najistotniejszy
pogląd sceptyków:
-
tylko sceptycyzm zapewnia szczęście, bo zapewnia on spokój (
sceptyk nie wtrąca się do niczego i to zapewnia spokój).
Sceptycy
zajmowali się rozwijaniem krytyki wiedzy ludzkiej, wytwarzali
stanowisko krytyczne i destrukcyjne, odrzucali wszystkie sądy
naukowe jako niepewne ( nie kwestionowali tylko sądów o
zjawiskach).
Wg
sceptyków analizujących logicznie twierdzenia, każde twierdzenia
nie ma większej pewności niż twierdzenie przeciwne.
Rozumowanie
sceptyków było następujące: chcąc potępić jakieś twierdzenie
przeciwstawiali mu inne twierdzenie przeciwne. Wg nich te same rzeczy
są różnie postrzegane przez innych ludzi i zwierzęta. Nie można,
więc rozstrzygnąć, które postrzeżenia są prawdziwe, a które
nie.
Poznanie
zmysłowe wg sceptyków jest niemożliwe, ale niemożliwe jest też
poznanie pojęciowe, bo pojęcia są uogólnieniami, które nie
uwzględniają pewnych jednostek. Żadna metoda udowadniania
twierdzenia nie jest trafna.
Etyka
wg sceptyków:
Nie
można zdefiniować dobra ani zła, dobro jest nie poznawalne,
najlepiej jest, więc powstrzymać się od wydawania jakichkolwiek
sądów.
Sceptykom
nie chodzi o ustalenie prawdy, lecz o obalenie fałszu. Zmuszali oni
myślicieli do maksymalnie wysubtelnionej argumentacji suchych
twierdzeń. Rugowali oni błędy w twierdzeniach filozofów, zmuszali
ich do formułowania nowych argumentów na potwierdzenie twierdzeń.
Byli „teoretycznym sumieniem” swojej epoki. Przyczynili się do
podniesienia poziomu wymagań stawianych w nauce. Z ich poglądów
korzystali i inni, również w późniejszych epokach.
ŚW.
AUGUSTYNA (354-430)
– jego ojcem był poganin, a matka chrześcijanka. Pracował w
różnych miejscach, był nauczycielem retoryki. Do filozofii
pobudziły go pisma Cycerona. W 387r został ochrzczony, a w 391
otrzymał święcenia kapłańskie, by już w już w 396 zostać
biskupem. Z zapałem bronił kościoła, zwalczał najmniejsze
przejawy herezji.
W
końcu swojego życia zaczął głosić pogląd, że celem człowieka
jest szczęście. Do szczęścia potrzebne jest poznanie Boga i
własnej duszy. Wg niego badanie przyrody, choć ciekawe jest próżne.
Wbrew sceptykom twierdził, że poznanie jest możliwe, zmysły nie
zawsze mylą, a myśl może ustalać pewne prawdy. Augustyn uważał,
że błędy powstają wtedy, gdy wypowiadamy się o rzeczach, nie
powstają tylko wtedy, gdy mówimy o zjawiskach. To określenie
nazywano mianem stanowiska: FENOMENOLOGICZNEGO.
Własna
myśl wg Augustyna jest najpewniejszym faktem –„Wszystko jest
wątpliwe, prócz tego, że jestem i myślę”.
Augustyn
uważał, że należy poznawać samych siebie, nie rzeczy i świat
zewnętrzny. Wnętrze człowieka, a nie zewnętrzny świat stanowi
punkt wyjściowy poznawania rzeczy.
Poza
przeżyciami własnymi można najlepiej poznawać tylko prawdy
wieczne.
Wg
Augustyna poza światem materialnym istnieje świat idealny, ściśle
złączony z Bogiem, ( który istnieje wiecznie). Sformułował on
teorię iluminacji zwaną też i l u m i n i z m e m.
Poznawanie
Boga jest dziełem intuicji i kontemplacji. Na drodze rozmyślania
dochodzimy do odkrycia Boga. Pojęcie intuicji było w okresie
średniowiecza podstawowym pojęciem teorii poznania.
Łaska
oświecenia ( iluminacji) przypada wg Augustyna tylko dobrym i odbywa
się poprzez oczyszczenie serca. Bezpośrednie poznanie bóstwa jest
poznaniem mistycznym. Augustyn stworzył podstawy odrębnego
mistycyzmu poznawczego. Opierając się na wiedzy apriorycznej o
ideach, dowodził o istnieniu Boga i nieśmiertelności duszy, czyli
o podstawach swoich filozofii. Uważał, że mamy niezachwianą
świadomość prawd wiecznych, wszystko, co wieczne istnieje tylko w
Bogu, Bóg jest źródłem prawdy, dusza ma swój udział w
wieczności.
W
filozofii Augustyna Bóg jest ośrodkiem całej myśli filozoficznej
– to pogląd
TEOCENTRYCZNY
– przewaga Boga nad wszelkim stworzeniem
-
całkowita przewaga Boga nad światem
Wg
Augustyna: Bóg:
jest jeden, istnieje z własnej natury, jest niestwarzalny i jest
przyczyną wszelkiego bytu. Stworzył świat i nieustannie tworzy go
od nowa, kieruje światem w najdrobniejszych szczegółach i jest
najważniejszym przedmiotem powstania. Jest najważniejszym dobrem i
zarazem przyczyną wszelkiego dobra. Zespolenie z Bogiem daje
szczęście.
Dusza:
jest samoistna i niematerialna. Jej funkcja to myśl, wola i
pamięć.
Jest
doskonalsza od ciała, bo bliższa Boga. Dusza jest czynna. Naturę
ludzką stanowi wola, która zależy od duszy.
U
Augustyna brak śladów greckiego intelektualizmu, wszystko tkwi w
duszy. Najważniejszą rolę odgrywa to, co nie jest rozumem.
Wg
niego Bóg rozumowo jest niepoznawalny, poznajemy go wierząc, że
istnieje.
Koncepcja
Augustyna jest dopasowana do potrzeb chrześcijaństwa. Szczęście
osiągamy przez miłość, a miłość to miłość do Boga a nie do
innego człowieka. Wszystkie dziedziny wiedzy mają za przedmiot
swych badan Boga, Jest on źródłem poznania i przedmiotem etyki. Wg
Augustyna Bóg jest osobą godną miłości, kierownikiem i sędzią
świata.
Bóg
stworzył świat, – dlaczego w tym świecie istnieje tyle zła? –
Augustyn tłumaczył to tym, że zło nie należy do przyrody, lecz
jest dziełem wolnych stworzeń. Zło mogą czynić tylko istoty
wolne, gdy nie czynią dobra. Złe są: pycha i pożądliwość. Wg
niego zło jest potrzebne światu i nie psuje harmonii świata. Bóg
wolał stworzyć większe dobro ze złem, niż mniejsze bez zła. Zło
pochodzi wyłącznie od człowieka, dobro wyłącznie od Boga. Dobro
i zło musza istnieć wiecznie. Wg Augustyna zło jest rzeczą
przypadku, a dobro rzeczą łaski. Ludzie są dobrzy nie z samych
siebie, ale z łaski bożej. Człowiek jest odpowiedzialny za zło a
nie za dobro (dobro uczynione przez człowieka zależy od Boga, zło
zależy od człowieka).
Ta
koncepcja Augustyna nałożyła piętno na kilka stuleci. Zmiany
wprowadza dopiero pod koniec epoki średniowiecza.
TOMASZ
Z AKWINU (1225-1274)
– Włoch, studiował u benedyktynów w klasztorze Monte Cassino, w
1243r został dominikaninem. Od 1252r wykładał w Paryżu.
Nie
podporządkowywał on nauki Bogu, ale dokonał oddzielenia filozofii
od teologii, a tym samym dał bodziec do rozwoju nauki. Pisma Tomasza
są bardzo liczne, najważniejsze z nich to: Komentarz do Sentencyj
Piotra Lombarda, Suma filozoficzna i Suma Teologiczna.
Oddzielał
on wiarę od wiedzy, i dziedziny od objawienia.
Wg
niego wiara i wiedza to inne dziedziny, dogmaty wiary przewyższają
rozum. Na tej podstawie powstała koncepcja rozgraniczenia teologii i
filozofii ( teologia buduje naukę na podstawie objawienia, filozofia
buduje prawdę wyłącznie na zasadach rozumu). Wg niego żadna
prawda nie sprzeciwia się rozumowi. Nie może istnieć podwójna
prawda o tym samym przedmiocie. Wszelka prawda pochodzi od Boga ( w
formie łaski).
Filozofia
powinna służyć teologii tj. przygotowywać człowieka do wierzy i
bronić tej wiary.
Człowiekowi
nie są znane prawdy ogólne, dane są mu tylko rzeczy jednostkowe -
tylko takie rzeczy są substancjami - samoistnymi bytami.
Powszechniki ( pojęcia ogólne) istnieją tylko o ile są w
łączności z jednostkowymi rzeczami. Istnieją w substancjach, więc
nasz umysł może je (powszechniki) wyabstrahować z
substancji.
Powszechniki
są trojakiego rodzaju:
1/
zawarte w jednostkowych substancjach i stanowią ich
istotę
2/konstruowane
przez nasz umysł
3/
niezależne od rzeczy – idee w umyśle boskim tj. takie idee wg,
których bóg stworzył świat.
Składniki
bytu:
Jednostkowe
przedmioty SA bytami samodzielnymi i złożone są z istoty (
esencja) i z istnienia( egzystencja).
Istotą
rzeczy – jest to, co wspólne całemu gatunkowi
Istotą
człowieka - jako gatunku jest pojecie człowieka
Istota
Boga – jest taka, że implikuje jego istnienie ( tj. Bóg coś
tworzy)
Istota
rzeczy stworzonych – nie implikuje żadnego istnienia.
Z
idei rzeczy nie wynika, że musza one istnieć.
Różnica
pomiędzy Bogiem i istnieniem: Bóg implikuje istnienie, rzeczy
istnienia nie implikują
Bóg
jest bytem koniecznym, istnieje z własnej natury. Wszelkie
stworzenia stanowią byt przypadkowy i zależny. Bóg jest bytem
prostym a stworzenie bytem złożonym. Tomasz korzysta z dwóch
pojęć:
-
potencja
-
akt
Ilustruje
je następująco: potencja to byt możliwy, akt to byt rzeczywisty.
Forma jest aktem, materia tylko potencją.
Każda
rzecz stworzona zawiera w sobie czynnik potencjalny, który stopniowo
urzeczywistnia się. Wg Tomasza z Akwinu istnienie Boga nie jest
prawdą oczywista, czyli niewymagającą dowodzenia. Istnienie Boga
nie jest też prawdą opartą na rozumowaniu poza doświadczalnym.
Dowody o istnieniu Boga trzeba oprzeć na doświadczeniu.
Doświadczenie, to jedyna droga by upewnić się o istnieniu Boga.
Analizując byt skończony, ( czyli świat) dochodzimy do wniosku, że
sam powstać nie mógł, musiał mieć przyczynę powstania – ta
przyczyna był Bóg. Dzieło Boże, – czyli to, co stworzył
świadczy o istnieniu Boga.
Dowody
na istnienie Boga wg Tomasza z Akwinu:
1/
z istnienia ruchu, – jeśli wszystko, co nas otacza jest w ruchu,
to naturalna przyczyna ruchu to pierwsza przyczyna, – czyli Bóg
2/
z niesamowitości świata – świat jest niesamoistny, ale coś w
nim musi być samoistne i powołało do życia to, co niesamoistne –
tym czymś jest Bóg
3/
z przypadkowości rzeczy
4/
z różnej doskonałości – z tego faktu, że w świecie istnieją
istoty o różnej doskonałości wynika, że musi istnieć istota
najdoskonalsza – Bóg
5/
z powszechnej celowości – wszystko w przyrodzie jest celowe,
łańcuch celowości nie może iść w nieskończoność – ktoś te
cele ustalił – to Bóg
Dowody
te SA typu kosmologicznego ( opierają się na założeniu, że
szereg przyczyn nie może iść w nieskończoność, musi istnieć
pierwsza przyczyna).
Te
dowody były niejednokrotnie krytykowane, zarówno przez filozofów
jak i przez przyrodników.
Poznanie
Boga wg Tomasza z Akwinu możliwe jest przez rozum, ale rozum
własności Boga nie może poznać wprost, tylko pośrednio poprzez
analizę istot skończonych.
Bóg
istnieje samoistnie, nie ma żadnej przyczyny, jest wieczny,
niematerialny, prosty ( niezłożony), doskonały, mądry,
wszechmocny.
Świat
został stworzony z niczego, stworzenia dokonano wprost przez Boga.
To akt woli, a nie konieczność.
Stworzenie
zostało dokonane wg idei Bożych. Nastąpiło to w czasie, ( ale
tego nie można dowieść, to kwestia wiary).
Bóg
stworzył świat i kieruje nim, dlatego świat jest uporządkowany,
rozwija się celowo wg planu boskiego. Części wyższe służą
niższym a wszystkie razem służą Bogu. Bóg jest celem świata i
siłą sprawczą.
Świat
to dzieło Boże, rozumne i celowe. Mnogość i różnorodność
stworzeń potrzebna była Bogu do wyrażenia w pełni swojej istoty.
W całej różnorodności stworzeń Boga wg Tomasza z Akwinu muszą
istnieć jakieś istoty pomiędzy stworzeniem i Bogiem, są to czysta
inteligencja – inaczej aniołowie.
Ciało
stanowi naturę człowieka.
Dusza
wg Tomasza stanowi część człowieka wraz z ciałem i złączone są
ze sobą jak forma i materia. Dusza jest rozumna i stanowi formę
człowieka.
Poznanie
wg Tomasza z Akwinu:
Stał
on na stanowisku receptywności poznania oraz łączności poznania
wyższego z niższym ( umysłowego ze zmysłowym).Rola zmysłów w
poznaniu jest niezastąpiona. Poznanie ma podstawy empiryczne. Wg
niego nie posiadamy idei wrodzonych, istnieją tylko:
-
władze zmysłowe
-
władze umysłowe
W
poznaniu idziemy droga abstrakcji.
Duszę
własną poznajemy pośrednio gdyż bezpośrednio można poznać to,
co rzeczywiście istnieje.
Moralne
idee Tomasza z Akwinu:
-
cenił każde dobro i chciał wyznaczyć należne mu miejsce
-
szczęście polega na poznaniu Boga
-
Bóg ostatecznym celem i miarą wszystkich czynów człowieka
Tomasz
z Akwinu oparł filozofię chrześcijańską w średniowieczu na
doświadczeniu. Był wielkim myślicielem i wniósł znaczny wkład w
historię myśli ludzkiej.