Thomas Jefferson (ur. 13 kwietnia 1743 w Shadwell w stanie Wirginia, zm. 4 lipca 1826 w Charlottesville) – amerykański prawnik, działacz niepodległościowy, archeolog, architekt, trzeci prezydent USA (1801-1809).
Jego ojciec Peter Jefferson (1708-1757) – z pochodzenia Walijczyk – był plantatorem.
Matka Jane Randolph Jefferson (1720-1776) był pochodzenia szkocko-angielskiego.
Na poziomie podstawowym uczył się prywatnie. W wieku 17 lat (1760) rozpoczął studia w College of William and Mary w ówczesnej stolicy stanu – Williamsburgu. Była to wówczas jedyna wyższa uczelnia w Wirginii. Po dwuletnich studiach rozpoczął – trwającą 7 lat – praktykę prawniczą.
Karierę polityczną rozpoczął w wieku 26 lat (1768). Został wtedy członkiem legislatury Kolonii Wirginia . Pozostał nim do 1774. Uznawano go za czołowego rzecznika idei republikańskich; uznawał samorządność amerykańskich stanów. Był także współautorem (wespół zGeorge'em Masonem i Jamesem Madisonem) Konstytucji stanu Wirginia.
W latach 1775-76 był deputowanym do 2. Kongresu Kontynentalnego. Tutaj opracował projekt Deklaracji Niepodległości, który po poprawkach został uchwalony 2 lipca 1776 i podpisany dwa dni później.
Pomiędzy 1 czerwca 1779 a 3 czerwca 1781 był 2. gubernatorem Wirginii (Governor of Virginia), wybranym – zgodnie z ówczesnym prawem – przez Zgromadzenie Narodowe Wirginii. Jego zięć Thomas Mann Randolph Jr. również był gubernatorem Wirginii (w latach 1819-1822).
7 maja 1784 mianowano go ministrem pełnomocnym we Francji, by pomógł Benjaminowi Franklinowi i Johnowi Adamsowi w zawarciu układów handlowych i konsularnych z państwami Europy.10 marca 1785 został, wespół z Franklinem, posłem Stanów Zjednoczonych w Paryżu, odpowiednikiem dzisiejszego ambasadora. Benjamin Franklin został odwołany dwa miesiące później 17 maja.
W maju 1785 r. ambasador Jefferson wynajął Hotel de Langeac jako swą przyszłą siedzibę, za sumę 7500 liwrów rocznie.
Po swoim zaprzysiężeniu na 1. prezydenta USA, George Washington zaproponował mu objęcie urzędu sekretarza stanu, odpowiednika ministra spraw zagranicznych w innych krajach. Jefferson przyjął tę propozycję i objął urząd 26 września 1789 jako 1. sekretarz stanu z pensją 3,600 dolarów rocznie. Za czasów Jeffersona Departament Stanu liczył dziesięciu zatrudnionych. Jego sympatia do rewolucji francuskiej przyczyniła się do konfliktu z sekretarzem skarbu Alexandrem Hamiltonem, w wyniku którego Jefferson zrezygnował 31 grudnia 1793 z zajmowanego stanowiska i powrócił do rodzinnej posiadłości Monticello. W tym czasie w społeczeństwie amerykańskim zaczęły wyłaniać się dwie opcje polityczne, federalistyczna i demokratyczno-republikańska. Jefferson wyrósł na przywódcę tej drugiej.
Thomas Jefferson wystartował w wyborach prezydenckich w 1796 roku. W Kolegium Elektorów zdobył 68 głosów (przy 70, jakie trzeba było otrzymać, aby objąć urząd). 71 głosów zdobył ówczesny wiceprezydent John Adams i to on właśnie został zaprzysiężony na 2. prezydenta Stanów Zjednoczonych. Jako że Jefferson otrzymał drugi wynik w wyborach prezydenckich — został wybrany 2. wiceprezydentem. Na urząd został zaprzysiężony 4 lipca 1797.
W wyborach prezydenckich w 1800 r. obie partie, Demokratyczno-Republikańska i Federalistyczna, wystawiły po dwóch kandydatów, odpowiednio: Thomasa Jeffersona z Aaronem Burrem i Johna Adamsa z Charlesem Cotesworthem Pinckney'em. W Kolegium Elektorów kandydaci Partii Demokratyczno-Republikańskiej (Jefferson i Burr) otrzymali po 73 głosy; Adams 65, Pinckney 64, a Jay 1 głos. Ponieważ dwóch kandydatów otrzymało taką samą ilość głosów – zgodnie z ówczesnymi przepisami dotyczącymi wyboru prezydenta i wiceprezydenta – wyboru dokonywała Izba Reprezentantów, głosując stanami, poprzez wewnętrzne głosowanie stanowej delegacji i oddanie jednego głosu na kandydata (aby zostać wybranym, potrzeba było poparcia bezwzględnej większości stanów, tj. 9). Trzydzieści pięć głosowań nie przyniosło rezultatu (8 stanów za Jeffersonem, 6 za Burrem i 2 wstrzymujące się). Dopiero 36. głosowanie przyniosło rozstrzygnięcie, bowiem część reprezentantów ze stanów Maryland i Vermont popierających Burra, oddało puste głosy i stany jako całość zagłosowały na Jeffersona. Aaron Burr został wybrany wiceprezydentem.
Uroczystość zaprzysiężenia odbyła się na Kapitolu, siedzibie Kongresu. Thomas Jefferson na zaprzysiężenie udał się pieszo z pensjonatu pani Conrad w eskorcie wojska. Przysięgę odebrał John Marshall (mianowany przez Adamsa Prezes Sądu Najwyższego), polityczny wróg Jeffersona. Na uroczystości nie był obecny ustępujący prezydent John Adams. Był pierwszym prezydentem, którego zaprzysiężenia dokonano w Waszyngtonie i pierwszym prezydentem, którego wyboru dokonała Izba Reprezentantów USA. Kiedy Jefferson wprowadził się do Białego Domu, rezydencja nadal była nieukończona.
W przeciwieństwie do swoich poprzedników nie dbał o protokół i unikał tytułów (do Białego Domu zapraszał jako Pan Jefferson) i dworskości. By uniknąć kłopotliwych sytuacji przy stole, gościom pozwalał siadać tam gdzie chcą, a sam stół zamienił na okrągły. Ambasador brytyjski, Anthony Merry, uznawał za barbarzyństwo brak porządku przy stole. O prezydencie wypowiadał się, że jego ubiór "bardzo upodabnia go do wysokiego, kościstego farmera".Był pierwszym prezydentem, który witał gości w Białym Domu uściskiem dłoni, a nie tradycyjnym ukłonem.
W wyborach prezydenckich w 1804 – już na nowych zasadach – otrzymał aż 162 głosy elektorskie, przy 14 głosach dla Charlesa Pinckneya. Na wiceprezydenta został wybrany George Clinton, który pokonał Rufusa Kinga.
Thomas Jefferson w trakcie studiów (1760-1762) poznał Rebeccę "Belindę" Burwell (oboje mieli wówczas po 17 lat). Przyszły prezydent wyznawał w listach do niej, że ją kocha. Do małżeństwa jednak nigdy nie doszło.
1 stycznia 1772 poślubił Marthę Skelton z domu Wayles. Pan młody miał wówczas 28 lat, a pani młoda 23. Wesele odbyło się w posiadłości The Forest, należącej do rodziców Marthy. Martha Skelton miała 20 lat, gdy zmarł jej pierwszy mąż Bathurst Skelton (1744-1768); syn Marthy z pierwszego małżeństwa zmarł pół roku przed jej powtórnym ślubem.
Zaraz po weselu młodzi przenieśli się do posiadłości Jeffersona Monticello. Dom był wówczas w budowie i zamieszkali w prowizorycznym domku. Młodzi spędzili miesiąc miodowy, czytając książki oraz grając na klawesynie, szpinecie i skrzypcach. Thomas Jefferson bardzo kochał swoją żonę; dwukrotnie odmówił wzięcia udziału w misji dyplomatycznej, aby nie rozstawać się z ukochaną. Zły stan zdrowia Marthy Jefferson sprawił, że zmarła 6 września1782 mając 33 lata i 322 dni. Na łożu śmierci miała poprosić męża, by ten powtórnie się nie żenił. Spełnił tę prośbę.
Obowiązki Pierwszej Damy w czasie prezydentury pełniła jego najstarsza córka Martha oraz przyjaciółka Jeffersona Dolley Madison (żona Jamesa Madisona, następcy Jeffersona na stanowisku prezydenta). Martha nie sprowadziła swoich dzieci do Federal City (ówczesna nazwa Waszyngtonu) i kiedy wyjeżdżała do rodziny, jej obowiązki przejmowała Dolley Madison, żona sekretarza skarbu. Podczas prezydentury Jeffersona (17 stycznia 1806) urodziło się pierwsze dziecko w Białym Domu: James Madison Randolph, wnuk prezydenta, ósme dziecko Marthy.
Państwo Jefferson mieli szóstkę dzieci, jednak tylko dwie córki dożyły wieku dojrzałego:
Martha Jefferson Randolph (1772-1836),
Jane Randolph (1774-1775),
N/N chłopiec (1777),
Mary Wayles, także: Maria Jefferson Eppes, Polly (1778-1804),
Lucy Elizabeth (1780-1781),
Lucy Elizabeth (1782-1785).