Podstawy prawa i procesu karnego

prof. Marek Bojarski

19.11.2016

Prawo o przestępstwach

Prawo o wykroczeniach

Prawo dyscyplinarne

• art. 1 KK – Kto i w jakim czasie podlega wymiarze kary

„Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.”

• Ustawy ustala sejm

• Należy zobaczyć od kiedy obowiązuje ustawa ( można określić czas zakończenia ustawy, ale w praktyce jest to rzadko spotykane, np. na czas epidemii – ustawy epizodyczne)

• Ustawa przestaje obowiązywać jeżeli uchyli ją nowa ustawa

• Kodeks ma tą wagę co inne ustawy chodzi tylko o budowę, składa się z części ogólnej i szczegółowej

• Przestępstwa – zachowania mające ładunek społecznej szkodliwości (dokonuje oceny się oceny, że ten czyn jest szkodliwy – co jest substratem przestępstwa)

Prawo karne nie jest w stanie uregulować wszystkiego i nie nadaje się do regulowania wszystkich czynów szkodliwych społecznie.

1. Czy czyn może być na liście przestępstw a nie mieć cech społecznej szkodliwości?

2. Czy czyn może nie być na liście przestępstw a mieć cechy społecznej szkodliwości?

Ad. 1

• Stare przestępstwa, np. spekulacja (PRL) – nabycie a potem sprzedaż z zyskiem oraz nabycie z zamiarem sprzedaży

• Posiadanie waluty w PRL – zakaz posiadania waluty obcej w pewnym momencie odpadła szkodliwość czynu

• Coś może być na liście, ale w wyjątkowych wypadkach nie mają cech społecznej szkodliwości

• Pomyłka ustawodawcy

Ad. 2

• Są czyny społecznie szkodliwe, ale dozwolone

• Rysuje się zjawisko, dokonujemy oceny (tworzy się „nowe przestępstwo”) np. dopalacze -> ustawodawca nie nadąża z zapisami ustawy

• Brak świadomości ustawodawcy – realizuje się jakieś zachowanie, o którym nie wiemy czy jest szkodliwe społecznie

Kontratyp – okoliczność wyłączająca bezprawność. Można wyróżnić ustawowy i pozaustawowy. Decydują o wyłączeniu odpowiedzialności karnej. #wyłączanie odpowiedzialności

• Np. obrona konieczna przy zamachu

Warunki konieczne – zamach musi być:

• bezpośredni – (natychmiastowy związek działania jednej i drugiej osoby), pochodzi tylko i wyłącznie od człowiek, musi być związany z moją reakcją, istotna jest bliskość czasowa,

• rzeczywisty – mam broń i planuję napad; udaję, że mam broń, ale to dalej dokonywanie napadu,

• bezprawny – jeżeli policjant bezprawnie użyje/ nadużyje siły; prawny np. podczas zamachu na mienie.

Dopiero po spełnieniu tych warunków przysługuje prawo do obrony koniecznej (konieczna->do odparcia zamachu), korelacja między środkami a moją ekspresją.

• Np. stan wyższej konieczności – każde niebezpieczeństwo pochodzące od zwierząt, sił przyrody.

• Mam prawo zareagować, gdy jest niebezpieczeństwo, które grozi

• Mogę poświęcić jedno dobro kosztem drugiego dobra (np. zbicie szyby, żeby wynieść laptopa w przypadku pożaru), jeżeli niebezpieczeństwa nie można było uniknąć (dobro poświęcane nie może mieć wartości wyższej)

• Życie za życie – np. dwie osoby wypływają i łódź zaczyna tonąć, jedna osoba wyrzuca drugą – wolno -> życia mają równe wartości

• Granice zachowań prawnych w ramach określonego obowiązku (zapisane w ustawie).

• Zachowania przyjęte zwyczajowo – zawiera formalne cechy przestępstwa, ale ze względów przyjętych kulturowo – akceptowalny (np. fajerwerki podczas sylwestra).

• Zgoda pokrzywdzonego – musi być konkretna w treści i formie wyrażającej wolę, są dobra, na które wyrażając zgodę nie mam prawa tego robić (nie mogę wyrażać na nie zgody).

Jeżeli dziecko poczęstuje obcą osobę na jej prośbę, to nie jest to przestępstwo, bo taki jest wzorzec wychowania, ale nie mam prawa wymienić z dzieckiem wartościowej rzeczy (np. rower za cukierki).

10.12.2016

• Odpowiedzialność karna musi mieć 2 cechy:

• formalny (ustawodawca określa, że dany czyn jest przestępstwem),

• społecznie szkodliwy (materialny).

• W niektórych wypadkach wszczęcie procedury prawnej jest nieopłacalne (brak odpowiedzialności, bo czyn ma znikome znamiona społecznej szkodliwości). O wykroczeniach lub przestępstwach decyduje cecha społecznej szkodliwości, jej intensywność wpływa na podjęcie lub niepodjęcie działań w celu ukarania.

• Przestępstwo materialne (skutkowe) – zdarzenie musi spowodować określony skutek

• Przestępstwo formalne – nie wymaga żadnego skutku (np. jazda na rowerze pod wpływem alkoholu, gdy nic się nie stało nie nastąpił skutek).

Przestępstwa z działania

• Teoria obiektywnego związku (ciąg przyczynowo-skutkowy) – co jest przyczyną? Przyczyną jest ta, której gdyby nie było, skutku by nie było. Zarzut: prowadzi do zbyt dalekich przyczyn, nie szuka odpowiedzialności.

• Adekwatny (przeciętny związek przyczynowy – dochodzi się do bliższej przyczyny . Teoria próbuje odpowiedzieć kto za to odpowiada?

• Nałożenie przyczyny na odpowiedzialność daje znamiona przestępstwa.

Przestępstwa z zaniechania

• Gdy ktoś nie przerwał związku przyczynowego, a potrafi i może to zrobić.

Czy można zobaczyć coś, czego nie ma? Można stwierdzić, że jest coś czego nie ma, ale nie można tego zobaczyć. Można zobaczyć dopełniającą się rzeczywistość.

• Jakie środki wprowadzić za odpowiedzialność? Można je zaostrzyć lub załagodzić.

• Bezprawność , społeczna szkodliwość, połączenie przyczyn i skutków, zarzut umyślności

• Zarzut umyślności, ocena podmiotowa sprawcy:

• Art. 7 KK

Od lat 3 – zbrodnia

Do lat 3 – występek

• zbrodnie można popełnić tylko umyślnie,

• występek można popełnić również nieumyślnie jeśli ustawa tak stanowi, jeśli ustawa tak nie stanowi nie ma odpowiedzialności karnej (ewentualnie cywilna),

• Wykroczenia można popełnić umyślnie lub nieumyślnie, chyba że ustawa przewiduje, że jest popełniany umyślnie.

• Cel świadczy o umyślności – kradzież jest tylko umyślna inaczej byłby to błąd logiczny.

• Występek nie może być nieumyślny – w danym miejscu i czasie nieakceptowalny (art. 52 KK), to nie jest wykroczenie formalne, musi być skutek.

• Zamiar bezpośredni

• Zamiar (ewentualis) – ktoś godzi się na to, że w wyniku danego czynu ktoś może ucierpieć.