Historia teatru i widowiska- wykład 1; 14.02.2012

1. adamski- wstęp do teatrologi, rozdział I
2. margio Performens, wstęp Kubickiego i Karsonaa
3. Sztajner Geneza tetaru  w swietle rodział 5, rodzial 5 mirosław kocur tetar antycznej grecji
4. kocur we władzy teatru, aktorzy i widzowie, wstep, rozdzial 1 i 2
5. J. Russel brown, Hitoria tetaru tear w rzymie i chrzescijanskiej europie, od st 64-92
6.  Tetar wlsokiego renesaensku. G. Willas KIral i w Historii tetaru, 125-133; A. Banach, Wybor maski, rodział 4
7. banach wybor maski, rodzial 6
8. banach,k wybor maski, rodzial 8
9. gotta, 20 wieku, tetar tetarologia
10. idanowiucz, rodz 1
11. kazimierz braun, czesc 1 wprowadzenie
12. o sztuce tetaru, tetar ogromny, schiler
13. staniskowski , kaz. braun

performatyka - lata 60 i 70, dwa źródła Richard Sechner - twórca i załozyciel performatyki, Marwin Karson, życie jako teatr, performatyka chce interpretować to pojecie, 1980 w NY stworzono pierwszy na świecie wydział performatyki, 1988 w Walii Center of Performer Resarch, otwartość pola, Turner, Sechner wydał książkę w której wskazuje zakres performatyki, przedmiotem badań są zachowania,które sa odgrywane świadomie przez widza i przez odbiorece, drugi wyyrasta z badań nad teatrem, materiał dostarczany jest pomiedzy obserwowanym a obserwatorem, łączy pewne praktyki i strategie, nie stara się byc obiektywna, żadko bywa neutralna ideaologicznie, najwazniejsze sa zachowania, połączenie z naukami humanistycznmymi, jak tą wiedzę wykonujemy i wykorzytsujemy, przerobienie czegoś, rzeczywistości, wyrafinowany spór, żadana nie chce przekonać do swoich racji, perfmortyka jest to działanie ktore zesatwiaimy z idealem, wzorcem, i porownujemy z tym co jest nam pokjazywane, perfomerns zawsze jest dla kogoś, performatyka aspiruje do tego czym nie jest, ale proboje to urzeczywistnic, 1973 w zeszycie powstawl spcecjalny numer poswiecony perfomrasnowi - 7 pol, ktore zazebiaja performatyyke i zycie społeczne 1. performtyki zycia spolecznego.2 sportu. 3 analzia odmian komuniakcyji roznych o pisanego slowa, 4. zwiazki pomiedzy ludzmi i zwierzetami i ich wzorce zachowan, 5. aspekty psychoterapii, 6. etnografia i prehistoria, 7. ustanowienie ujednoliconych teroi perfoormatwynwych bedacych teria zachowan,

Historia teatru i widowiska - wykład 3; 28.02.2012

- w zachowniu konwencji teatralnej ważna jest treść świadomości - odbiorców i aktorów a to co myslą jest zdeterminowane przez ich kompetencje kulturową i wiedze danej sytuacji

- spektakl teatrlany dzieje sie wtedy gdy oobowiazuje umowa miedzy widzami a aktorami zgadza sie z treningiem kulturowym jakim przeszli widzowie na widowni;
moze zostac przerwana gdy:
- komunikuje sie na innym szczeblu, aktor performuje np. na poziomie prywatnosci
- wychodzimy z roli widzow
umowy kulturowe ktore obowiazuje ktore motywuja nas do tego by odruchowo zdefiniowac sytuacje;
granice dawnej konbwencji tetarlanej ustownionych w latach 20, kiedy przedstawienie zostalo uznane za dzielo sztuki, utrwalila sie rola rezyseraa, teatr uzyskal zamkknieta kompozyccje i zostal w powszechnej opinii przydzielonej do swiata sztuk ze to nie ejst sytuajca aktualna, teatr bywal sztuka, nie zawsze nia byl, by stal sie nia bylo potrzebne kilka przypadkow: wspanialy scenariusz, rezyseria, rytm ale i widzowie gotowi zaakceptowac to dzielo, gotowi za uznanie go za dzielo sztuke, teatr jest zdany na dana chwile, dana sytuacje

granice miedzy wystepem a performansem
E. Goffman - Człowiek w teatrze zycia codziennego - kiedy wchodzmiy w dana sytuacje usilujemy ja natychmiast zzdefiniowac by odszukac sobie role, perofrmowanie ktore daawniej w sztywnych nrmach bylo proste teraz szalenie sie skomplikowało;

lofciamy lidzie <3

sztuka jest to zwyczajowo termin przypisany dramatowi czyli dzielu literackiemu, natomiast o dziele teatrlanym mówimy: spektakl, widowisko; przedstawienie teatralne i widowisko teatralne; sztuka to jest dramat a nie spektakl teatralny;

Poczatki teatru w swietle antropologii:
- teatr - medium poznania wyzszego rzedu wyniesiony na piedestał
- jest to swiat przed pierwszym odczarowwaniem kiedy przejaw zycia ludzkiego regulowany jest przez reguły magikow
- odrebny typ swiadomosci spolecznej regulujacy przez pewne wartosci
- w takim swiecie miejsca na teatr nie bylo, bylo miejsce na rytual religijny
- rytual opetania byl bliski teatrowi- mozemy go uznac za performans  poniewaz mistrz ceremonii ma intelektualny dystans i potrfi przeksztalcic z powrotem w kategorie ludzkie

Historia teatru i widowiska- wykład 4; 6.03.2012r.

prateatr - prototeatr(przedteatr) -ontogeneza i filogeneza -okres dzieciństwa, wiara w magie i regulujace zycie owczesnych plemion - pojmowanie swiata przez dziecko; ludzie wierzyli ze mityczne wydarzenia z zycia Ozyrysa ze to dzieje sie na prawde, kapłan był Ozyrysem - obserwowali gre, tylko nie byli tego swiadomi; biora sie hipotezy z:
1. z obserwacji dzisiejszych ludow,
2. z przekazow literckich
3. rysunki naskalne

Betholt - teatr nienarodzil sie w Egipicie - bo Egipcjanie byli spoleczenstwem zamknietym, schierarchizowanym,

Dionizos - poczatki teatru, tzw tyntarabos- taniec wykonywany w kole podaczas ktorego ezczyzni wydaja z siebie ekcantyczne okrzyki; Dionizos- powazany i czcony przez wszystkie warstwy greckie, nie byl tylko Bogiem wina, Bog wegetacji, przemiany por roku, wody, symbol wiecznego odradzania sie zycia, sily ktora przezwycieza smierc, nie byl bostwem akceptowanym - byl uwazany za mieszanca, wielokrotnie go scigano, zabijano, utopiony w morzu - z Likurgiem, Merseusz-utopiony w bagnach, rozerwanie na 15 kawalkow; Mircea Eliade - wiaze te historie z brakiem akceptacji kultu tego Boga ze strony oficjalnych greckich - dla ktorych oficjalnej wladzy dosw. religijne bylo nie do zaakceptowania, Dionisos - pol ziemianic, pol Bog, pol Olimpijczyk, bostwo pogranicza zycia i smierci, odpowiedzialny za upojenie,
Swieta dionizyjskie:
1. okres zblizony do przelomu zimowego- boże narodzenie - Dionizje-  a potem Małe i Dionizje Polne- bahiczne, nie ackeptowane przeez wladze; wprowadzenie plodnosci - falus, na czele procesji, pochody masek zwierzzecych, dysputy publiczne
2. Lenaje srodek zimy Styczen/lutego- wedle zrodla Bahanarki - wyruszaly do puszczy i tam polowaly na byka i golymi rekami go zabijaly, rozdzieraly i zjadaly surowe mieso - ciaało Dionizosa rozerwane przez tytanow, obrzed nniezwykle archaiczny coifajacy o dziesiatki lat w glab historii -przetrwaly do historycznie udokumentownaych czasow
3. luty/marzec głowen swieto Anesterie, swiete 3 dniowe, 1- beczki z winem z jesiennych zbiroow, uroczyste otwieranie kazi i spozywanie, wjazd Dioniozosa do miasta - z morza-pierwsze zmartwychwstanie na wozie lodzi, przyjmowany przez dostojnikow miejskich, Arhont - najwyzszy urzednik wpuszacl go do tajemnej komnaty z zona Arhonta
534 Pizystras sprowadzil do sprawowania roli Dionizosa -Tespisa aktora; wystepy Aojdow-wedrownych piesniarzy, coraz bardziej teatralne; Tespis- zawodowiec; powolone wyzwalanie sie ludzi ze zwiezow magii -hipoteza: teatr narodzil sie ze grupa bardziej oswiecony skminila sie ze Tespis gra tylko Dionizosa
- woz ciagniety przez kaplanow bedacych 2 nagich saatyrow; 2- dzien triumfu Bahanaria(nazwa nawiazuje do Bahanusu rzymskie imie Dionioza)- bedace zrodlem dzisiejszego karnawalu i 3- wyciszenie nastroju, ponowne wejscie w codziennosc, modlitwy upamietniajcych zmarlych;
4. Pizystras wprowadzil w zima/wiosna Dionizje Wielkie - VI w.- zawody dramatyczne, wystawienie dramatow napisanych na zamowienie przez dramaturgow

woz Tespisa - woz wychodzil z morza, Tespis - pierwszy aktor

-bractwa dionizyjskie - w miare oficjalnienia, dzialaly juz poza granicami miast, pol legalnie,k tolerowane przez wladze, prezniosly sie Etruri - Straozytnego Rzymu, wadze repibliki latach 80 II w. p.n.e obudzily sie i zaczely wylapywac czlonkow bractwa i przesladujac; euforia etyczna- nienaturalne sampoczucie, ustawic w opdowiednimm obrzedzie Weber umieszcza te dendencje z rola intelektualistow- odczarowaanie swiata - procesy swiaata traca swoja moc i juz po prostu są, tym bardziej rosnie potrzeb by swiat m,ozna bylo uporzadkowac w sposob sensowny - poczatek panteizmu -kult greckich bostw,
- obrzedy dionizysjkie - sa reliktem swiata z przed odczarowania, antropolodzy twierdza ze przedstawienia teatralne jednoczyly ludzie, wywolywaly rewolucje, laczona jest z pierowtna sila Dionizyjskiego teatru

- relacje Platona do teatru - zyl w zlotym V wieku p.n.e. byl zdecydowanym pzreciwnikiem teatru i widowisk oprocz sportu, ale muzyka choralna jest najlepsza mozliwa sztuka ekspresyjna ale niestety w momecnice przeksztalca sie w tragedie - chor satyrowy z wylonionym przedawnikiem - Platon to co sie dzieje z ludzmi - uderza w centralny punt teatru - interakcje- wymine mysli emocji uczuc, ktora dzieje sie ppomiedzy wykonawcami a odbiorcami; te zachowania ludzkie ktorychy sie wstydzimy - poza oczami widzow, te slabosci sa wywlekane przed tlumy- lamentuja -w republice Platona - na takie cos nie ma miejsce, nie ma miejsca na placz, w teatrze -im wiecej ludzi tym wieksza ekspresja skrajnych zahcowan, to psuje obyczaje, ludzie przzywyczajaja sie ze te nadmierne zachowania moza pokazywac publicznie, to co dzieje sie na scenie to fikcja, pomijal ten fakt, saam fakt ze ktos placze jest juz nagnne, krytyka teatru - teatr psuje ludzi, udawanne zachowanaia sa nakierowane na estetyczna koncentracje, krytyka Platona przetrwala w roznych formach przez wieki; J. Russeau - kontynuator mysli Platona - swoje ideal republiki - genewski- widowsiko jako ludowe swiete, ettar epoki jako skrajnie psujace ludzka istote; Platon - krytyka widowiska

Historia teatru i widowiska- wykład 5; 13.03.2012

- odicjane swieta dioizyjskie szły swoim torem -sa skrojone w ten spsob ze uwzgledniaja tylko te formy widowiska ktore zostally akceptowane przez wladze swiecka i duchowa
- w Grecji - bractwa dionizyjskie
- mim, mimos Greckie- sztuka strikta ludowaa- folk starogrecki - zabawiacze ktorfzy nasladuja glosy ludzi i zwierzat - parodiuja slynnych obywateli, przwdstawiaja nacechowane niewybrednym humorem komediowe fabuły -leza u podloza europejksiej komedii; Menader - słynny komediopisarz na przełommie IV/III w - ojciec komedii- ludowy mim, dostarcza widowiska komediowym ;licznych scenariuszy lliteerackich; jako pierwszy profesjonalny kom,ediopisarz rozrywkowy - fabuly ktore rozprzestrzenily sie po calej europie, po Menadrze czerpia fabuly z tego co on stworzył - źródła
- Środziemnomorze - widowiska wedruja a wraz z nimi bractwa dionizyjskie
- Płw. Apeniński IV w. p.n.e -amfiteatry, bractwa dionizyjskie, formy teatralne-ludowy mim, obrzedy zwiazane z widowiskami, oni sa nastawieni na tworzenie prawa, architekturt, wojny, w dziedzinie widowiska przejawiaja mniej  inwencji niz Grecy; sformalizowane cia swiat panswtowych, rozrywka i sztuka jest zephnieta na drugi plan; z posrod widowsika panswtwow tworzcyh- LUDI ROMANI- gry zabawy rzymskie - w okresie republiki; potem igrzyska, stosunek wladz do wznoszenia budowili o charakerze widowsikami - cala republlika i kawalek cesarstwa - tylko z drewna, a potem po swietach je rozbierano, 55 r.p.n.e. - Pompejusz - amfiteatr z kamienia- na szczycie kazal wniesc Sw. Wenus - od tego momentu bariera konstrukcyjna zostala przelamana, kamienne amfiteatry - masowo wznoszone, 80 r.n.e.- w centrum Rzymu - koloseum - arena owalna dla prezentacji widowiska dla 80 tys. ludzi;  I.w.n.e Cirkus Maximus - przeznaczony do wyscigow rydwanow, koloseum - zdejmowana podloge i wypelniana row- woda do pokazywania bitew morskich
- ditirabus -  w swiety kregu dionizyjskim,  tancerze w kole, na srodku posag Dionizosa, skene - drewniana szopa, ozdabiana malowidlami - tło, pozniej skene sie rozrosla - prostylion -protygonisci - glowni bogaterowie,pozniej skene rozrasta sie i wchodzi w 2/3 okregu, w czasach rztmyskich dobudowuje sie skrzydla boczne ktore sluzza udogodnieia technicznym; zuraw - dziwg, wysiegnik  - Deux ex Machina - Zeus ktory rozwiazywal ostateczna akcjew; miedzy czasie zniknal posag Dionizosa i umiejscowiony z booku, pozniej go zlikwidowano, w tej formie z znaikajaca orchestra ta architektura wkroczyla w sredniowiecze i tak sie zachowala, najlpieje zachowany teatr grecki w Epidauros- 25 tys. ludzi; najlepiej zachowany amifiteatr rzymski - w Orange; w takiej formie przetrwaly do renesanu i od proby rekonstrukcji - nowozytna architektura teatralna
- lud rzymski w okresie csartswa: resztki Ludi Romani -wilczyca, Romulus i Remus, cezar Oktawian Agust- historczne - okazjonalne widowiska ze zwycieskimi kampaniami z prezentacja zwycieskich wodzow, prezentacaj niewolonikow i lupow wojennych; w amfiteatrach -roznorodne widowiska - kontynujacja greckich widowiska jarmarcznych- variete- byly elementy igrzysk - walka ludzi ze zwierzetami, kabaret, artysci jarmarczni - linoskokow, treserow - widdowiska cyrkkowe, formy teatralne - wplecione w widowsika - kontynuacja greckiegoo mimo- sporsne, nascyone konkterem obyczajowym, braly udzial kobiety aktorki, ambitnejszy teatr - atellano - opowiastki obyczajowe zwiazne z zyciem codziennym, pretworzone fabuly Meandra - Terencjusz i Plant - przetworzone na realia rzymskie; teragedi w rzymie nie bylo wcale; Seneka - wychowaca Nerona - pisal tragedie po lacinie wzorowane na Europidesie, organizowal sympozjony w swoim domu - wynajecie aktorzy - recytowali jego teksty, obecnosc tragedi w rzymie - nie wszytsko mozna wystawic bo kosztuje;
- walki gladitorw - byly walkami sportowymi, w ktorych brali udział profesjonalisci, w epoce rozkiwtu byli to zawodowcy, stopniowo zaczely znikac
- mim chrystologiczny  w czasie ktorego okrutnie wysmiewana wiare chrzescijasnka, obrzedy i na koniec krzyzowano osła; jak w V w chrzescijanstwo zostalo przyjete - zakazano mim i dionizyjskich widowiska
- atellana byly grane w maskach ktore zaslanialy polowe twarzy na ktorych bedzie wzrorowac sie komedia d'arte
- Telturion na przl II/III w. n.e -nagecja teatru
- Klemens z Aleksandrii - teatr powoduje ze kobiety i mezczyzni pokazuja zadzeee i ze sa martwi w oczach Boga
- V wieku mozolnego rozwoju widowisk liturgiczncyh:
1. adoracja krzyza - ze spiewemj choru
2. christos paschon - widowsiko pasyjne w Bizancjum ktore nie przenioslo sie na zachod,
3. impuls bachiczny plynacy ze swiat dionizyjski ktory ozywal w swietach panstwowych - nowozytny karnawał
- narodziny oficjalnie uznawanego teatru w X w. n.e - pomyslowi ksieza we FFancji  - ozywic niedzielna msze wielkanocna i przyblizyc ten obrzed ludowi, w wlk piatek krzyz byl zasalaniany przesieradlem a w wlk soboty - scenka odgrywana - adoratio sepulchi - przez mezczyzn - nawiedzenie grobu panskiego, 3 Marie odwiedzaly grob - symbolem zmartywychwstania- scena z Ew. Sw. Marka - znikcniecie krzyza z przesieradlem - pomysl sie spodobal,k w XIII w ta jedna scena wzbogacala msze wielkanocna; dramat liturgiczny - stal sie nowym zaczynm oficjalnie przyjetego widowiska - dodane zostala - 2 scena - wg sw Jana, fragment Ewangelii ktory moiw o wysciugu Jana i Piotra do grobu - moze kojarzyc sie z komizmem; 3 scena ktora zostala wprowadzona - komiczna sceena rodzajowa - 3 Marie- chca opatrzyc cialo Jezusa, zachodza do zielarza - targowanie sie-klasyczna scena komizmu

Historia teatru i widowiska- wykład 6 20.03.2012

- Ethevold - Francja, przywiózł do Angli scenariusz wzbogacenia mszy wielkanocnej; 955-975 biskup; wyobrazenie grobu - teatralizacja, nowe znaczenia na skonstrowane elemnty scenografii, otoczenie grobu przez kotare przy ołtarzu - załozona podczas adoracji krzyza, postawienie strazy i dwoch czlonkow wspolnoty - nocne czuwania i psalmy, przed jutrznia krzyz zostaje wyprowadzony z grobu i umieszzczony nad oltarzu, 3 czlonkow szuka grobu, aniol - spiewa kogo szukacie, 3 unisono(razem) -ukrzyzowanego; prezbiterium sie zwroca spiewajac alleluja; pozstaje całun tylko w grobie; zabiora go i umieszcza na olatrzu; hymn - ten co prowadzi msze i ropocznie sie bicie dzwonow; mamy do czynienia z gra aktorska, kostiumami, scenografia, kurtyną, oprawa muzyczną, to jest teatr ale jest jeszcze częscią obrzędu; celem była pomoc edukacyjna oraz nawracanie;

- do wieku XIII -dodane sa nowe sceny - historie wokół-ewangeliczne,
czynniki w średniowieczu:
1. nie ma literatury dramatycznej - dramat i misterium nie wykszalcily tego - zachowane sa jedynie scenariusze -opis akcji, scneografii
2. widowiska po XIII w. zwlaszcza trudno jest uzanc sensum strikto za teatr - glowne osrodku sztuki traca w sposob znaczacy swoja stolecznosc, swoja dominacje - misteria rozlewaaja sie po miastach, miasteczkach - słabo udokumentowane

-  ołtarz jest po wschodniej stronie, na połnocy sa odgrywane sceny gorsze - piekło, diabły, po prawej - niebo, sceny dostojne; konstruowane sa tzw. mainstiony - małe domku, drewniane podwyzszenie z dekoracjami - ciag scenek- scena symultaniczna - nie sa grane rownoczesnie, sceneria jest dostepna rownoczesnie; najwieksze powodzenie mialy sceny podle - pieklo, diably; zwywiol tetralnay, komiczny, obyczajowy zaczyna dominowac; w wieku XIII - wiek przelomowy - nadchodzi pora by wyprowadzic sie z kosciola, za ciasne przestrzennie i proboszczowie niechetnie patrza na te widowiska, wyprowadza sie Chrystusa -otwiera sie do placykow przed kosciolem - szuka sie odpowiedniego miejsca - utrwa asie zwyczaj - najludniejszy plac w miescie; powierza sie misje CECHĄ - raz kowale, raz szewcy; jeden albo dwa maja na stale organizacje widowiska - cześć świecka, w XIII w. i XIV dramat liturgiczny - widowiska w kosicele org przez wladze kosciele narodzona z mszy wielkanocnej po wyjsciu z kosciola staje sie MISTERIUM - otwrata przestrzen organizowane przez cechy- ludzi swieckich; rozklad przestrzenny maja roznoraki,
- pageant - ruchome scenki na wozach, pierwsza aktorka dramatu litergicznego byla mniszka z Pragi;
- anagzowano do misteriow kobiety mlode i mezczyzn ze znakomitych rodow - zaszczyt, amatorzy stawali sie zawodowcami
- cechy anagzowaly zawodowcow- linarzy, kuglarzy, linoskoczkow - tych ktorzy wedrowali - trupy aktorksie przeksztalcaly sie w trupy teatru zawodowego- komedia d'larte pierwsza pol. XVI w., teatr elzbietanski w Angglii, aktorstwo zawodowe we Francji przerodzilo sie w sosiete - toowarzystwa - polegaly na grupie- brak lidera, jedynie kordynator - honorowa funkcja
- Misteria - Mistrz gier - MAITZE DE JEUX - był to wybitny fachowuiec, czlowiek mial w archiwum domowy - dziesiatki scenariuszy spisanym na pergaminie; z tymi ksiegami podrozowali, bedac wynajmowani przez miasta by u nich zorganizowali widowiska; oni wedrowali od miasta do miasta przygotowywali Misterium; zachowaly sie ilustracje Mistrza gier - stojacego na scenie z paleczka dyrygujacego, po dramarutgu, mnicha,rozwiniete wcielenie rezysera widowiska;
-  opis gier we Florencji - 1454, wjazd kazdego z wozo na placu Sw. Jana poprzedza wejscie pieszych, PEGEANT -krzyz i chor chlopiecy, reprezentacje dwoch gilidich - cechow z aniolami, gra o straceniu lucefera przez aniola, gra o admie i ewie, defilada na koniach o mojzeszu, gra o tym jak mojzeszotrzymal dekalog, przemarsz proorkow, gra o zwiastowanieu, gra o snie cesarza rzymskiego ktoremu sni sie panna z dzieciatkiem, gra narodznie panskie, trzej krolowie z orszakiem 200 konnych, odchlan i postacie ze ST zbaiowne przez Chrystusa, niebiosa do ktorych wstepuja zbawienie, mansiom z zywymi i umarlymi, gra o sadzie ostatecznym z wizerunkami nieba i piekla;
- koniec Misterium 1575 kiedy papiez Pawel III wydal edykt zakazujacy granie misteriow- powody:
1. zaczely sie wymykac z pod kontroli kociosla, zeswiedczony
2. rozwinal sie ruch luteranski - ktorego argumentem bylo wsyatwnnosc i przezpcyh uroczystosci religijnych
- impet Mistriow poszlo w rozmaitych kierunkach - narodziny konewcja teatralnym, odrgywane w 2 panstwach: w Hiszpani i w Polsce –

Historia teatru i widowiska - wykład 7; 27/03/2012

- Misterium - zostalao zaskazane 1675 zkazne przez papieza Pawła VI
- gatunki innych widowsika sredniowiecznych wyrastaja z tamtych - miracle - opowiesci o cudach ktore dokonywal Jezus i swieci,
- moralitety - egzymplifikacji ludzkiego istnienia, bohater every man, doswiadczane przez sily dobra i zla
- intermedium - obyczajowe przerywniki w mooralitetach mialy rozladowac atmosfere widzow
- interludia - przerwy natury rozrywkoej ktore serwowane widza w misteriach
- sontie - blahostka, glupotka, smiesznostka, taki charakter maja te sceny, nie zwiazane z religia
- komedia D'arte - widowsiko calkowicie swieckie, czesto bluzniercze wbec kosciola, widowisko komiczne, pierwszy przyklad teatru ludowego tzw II oobiegu ktory gdzies ciagle istnial tolerowany albo zwlaczany przez wladze swieckie i duchowe, narodzila sie we Wenecji - najbardziej otwartej na swiat w owczesnej Italii, mialo swoje zrodlo w karnawale weneckim oraz jarmarcznym etatrze rozrywkoeym wloskim ktory wyszedl od Misterium; nazwywano ja: komedia dell'arte, dell'improviso, komedia a'sogetto, komedia dizanni(sluzacy w parach); koemdia popolare(ludowa), komedi Italien, komedi de'masqes; zwyciezyla koemdia dell'arte; arte- rzemioslo, podkreslenie tego fakty-doskonali zawodowcy: spiew, hgra na kilku inrumentach, obce jezyki, akrobacje, zonglerka, piekne wyslawianie sie, retoryka, wyrazistosc gestu, zdolnosc do wyczucia intencji partenra, uczuc widzow; zespoly te byly: zepsolami rodzinnymi, w ktorych dzieci przysposabiano do zawodu, narodzila sie w I pol. XVI wieku, w Polnocnych Wloszech i osiagnela niezwykle powodzenie, krol Francji Heryk III i krol Polski Walezy; IGelozi - obejrzal to Walzy w uciecze do Francji, jako krol Francji chcial ich u siebie, grupa IGelozi zostala schwytana przez hugentow i wystawienie ich na zarzadania- wyplacenie sumy, Izabela Andrenini - najznakmitsza z D'arte z IGelozi- jej pogrzeb w Paryzu, 4 koronowane glowy oddaly hold komediance w 1604;
1. aktorki i akotrzy od malego trenowali w bardzo mlodym wieku wybierali sobie 1 role ktora grali przez cale zycie, te postacie byly stale, kazda z gabul improwizowanych miala ten sam zespol postaaci
2. zesatw tyhc postaci i fabuly w kazdym spektalku byl podobny
3. scena wlasciwie ograniczala sie do drewnianego pdoestu na placu miesjkim lub wloty ulicy, na tym podescie ustawiona obraz ulicy, odmalowany na plaskiej desce zgodnie z perspektywa, z tylu tej deski byl przybity scenairusz: kto wystepuje, jaki schemat akcji, co ma byc powiedziane, ku czemu doarza postacie, jakie konflikty sa miedzy nimisa zarysowane i jak sa rozwiazane; nie mieli prob, ale byli przygotowani, kapokomiko - przywodca grupy zarzadzal przerwe ale przerwe akcji i na 1 plan wychodzili zanni - sluzacy, przerywniki rozrywkowy
4. bohaterowie: 2 starcow - Pantalone(z Wenecji), chciwy skapy, starzec, knebiocy swoje dzieci, wdowiec i drugi Doctore (z Bolonii)- samozwanczy doktor praw, zabawi widzow pokaleczona lacina, starcy wystepuja w maskach_bezposrednio zapoztczone z rzymskiego Ateladum - zaslanialu gorna polowe twarzy, doolna byla odkryta z duzymi otworami na oczy; 2 dzieci- dziewczynka i chlopca ktorzy sa w sobie zakochani, ich rodzice sa w konfilkcie, ktory zmierza do tego by oni mogli zyc razem, mlodzi sa bez masek, paartie mlodych nazwyane sa partigraphe-role powazne, pomagaja im lub przeszkadzaja pary sluzoncych 2 kobiety 2 mezczyzn- w maskach Zanni - partirigicole - role smieszne, 2 sluzancych: Arlecchino(z Wenecji) - wesoly czpiot, blyskotliwy, zapominalski, sprytny i umiejteny dymplomatyczne, lekkomyslne, Brigella - jego przeciwienstwo; 2 sluzance: Servetta i  Zanna, kapitano - papkin, ktory sluzyl ktormus staracowi - byl typem chorzliwego samochwala zolnierza; schyłek komedi D'arte to XVIIIw.
- Dario Fo – dramaturg

Historia teatru i widowiska - wykład 8; 3.04.2012

komedia Dell'arte cd.
- pocz XVI artysci jarczmarni nie posiadajacy kultury literackiej - zaczeli tworzyc teksty ktore zachwycily - dolaczane do ludowych teatrow wypedzonych z dworow dam do towarzystwa - szlachetna odmiana zycia towarzyskiego - wychowywane na dworach arystokratycznych, pochodzily z roznych srodowisk-wszechsrone wytksztalcone i oczytane, ich funkcja bylo towarzyszenie goscia,arystokracji i artystom - po kontreformacji - damy zaczely byc usuwane z dworow; zaczely wchodzic do zespolow artystow jako nauczycielka- wizaac sie z liderem - kapokomiko - w posagu wnosily wyksztalcenie i ich kultura literacka w symbiozie z bieglosci artystow jarmarcznych utworzyly meleanz u sukcesow komedii Dell'arte
- Komedia Dell'arte bardzo szybko wypelnila sie parodiami, osmieszaniami, napuszonych dystansujacych sie do zycia religijnego, zaczela parodiowac humanistow, w tych parodiach literackich, scenicznych zaczynali swoj wystep od parodi napusoznej mowy intelektualisty, badz tragedii
- gramelot - belkot i rytm nawiazujacy do francuskiego; jesy wynalazkiem komdedi Dell'arte- popularna za granica; nawiazanie do innego jezyka; gramelot utrzymal sie do dzisiaj;
- przygotowanie do spektaklu: trzeba bylo zebrac widzow - ruszali w tlum, czesc budowala podwyzszenie, dekoracje; sprzedawala cudowne lekarstwa na wszystko, pozniej wystepy akrobatyczne, badz parodia humanisty; kapokomiku wyskakiwal i zapowiadal co bedzie przestawiona(od XVI w obeznani ludzie z ta konwencja), po tym konkretna fabula
- zmierz komedia Dell'arte: wiazal sie nie z gwaltownymi przemianami, choc troszke tez, ale poza Wlochami juz sie opatrzyla, nastroje proromantycne zaczely dominowac na parodiujaca komedia - pragneli sensacji, niezwyklosci, tragizmu; natchnela Carlo Gozzi i Carlo Goldoni do utrwalenia schematow komedi w dramatach - zanim zniknela; Stechle - przedstawil sluge 2 panow Goldoniego - zachwyt,

Barok - renesans
- 1584 wniesiono zaprojektowane i przeznaczony dla teatru- Palladio - teatro olimpico w Vicenza; kopia rzymskiej przestrzeni teatralnej - tutaj dach-roznica, afiteatrilna widownia - splaszczone polkole, orchestra przywolujacy wloski prosteniom, przylega do sceny, ozdobiony rzezbiamy, fasada - 3 forntalne oslony- srodkowy i 2 boczne-drzwi mniejszych; srodkowy otwor - drzwi krolewskie - widok na przestrzen za fasada, uliczka za fasada, perspektywa geometryczne - wyczarowanie i zludzenie przestrzeni trojwymiarowej, wiek XV i XVI uksztaltowalo wzorzec widzenia swiata - widziany przez okno; 2 malarska 1545 Sebastian Serlio, trojwymiarowe wnetrze wkompowane i zlewane w calaosc obrazem malowaym z tylu; odjadujemy sie to w Teatro Olimpico
- widowiskowe efekty przestrzeni sa bradziej atrakcyjne od kompelteancji antctycznejj fasady sceny, w kolejnych projektach wzorowanych teatro olimpico fasada bedzie coraz szersza - okno, obraz w ramie  1618 zaistniaalo w Teatro Frneses w Parma - scena zamknieta; iu Palladio byla otwarta, secna zamknieta- scena pudelkowa, fasada schowana za oknem;
- wynalazca urzadzenia Aleotti - kulisa - plaska rama coulez obciagaienta malowanym plotnem ustawiona na kolkach lub szynach- zaistaniaal dzieki scenie zamknietej;
- cuga oparty - na wyciagu maskowany rama obrazu - fotoplastikon,
- w swojej konstrukcja pzretrwala do dzisiaj barokowa renesansowa scena - zmienily sie malasrkie obrazy, luki prosteniowe zostaly, stara scena nadal sluzy

Historia teatru i widowiska - wykład 9; 17.04.2012

- Cirkus maximus- okrąg, uniwesrany wzorzec w Rzymie, funkcjonuje do dzis
- koloseum -owalna scena otoczona ze wszystkich stron przez widownie
-przestrzen teatralna- swiety kreg dionizosa,- z oltarzem w srodku pozniej przeksztalcil sie w orchestre uzupleniona o scene a pozniej polkole otoczony dwoma skrzydlami i prokenium - podestem na tel monumentalnej fasady wystepowali aktorzy
- rzut poziomy, i 3 otwory -perpsektywy uliczne - scena, polkole widownia, wynalazek renesansowy, pozniej jedno duze okno sceny- teatr pudelkowy/wloski i pprzetrwalo do dzis w roznych formach
- pierwsze dramaty na scenach renesansowych byly kaleki - dziela wzorowane na arcydzielach starozytnych ale brakowlo kontekstu, publicznosci, wyjscie na przestrzen, widowiska na swiezym powietrzu nawiazywaly do staroozytnosci, najpopularniejsze byly wyscigi psow- zwlaszca w Anglii, mieszczanie
- teatr elzbietanski byl dodatkiem do rozrywki
- lewy brzeg Tamizy - zakaz organizowania widowiska
- Wlochy: eksperymenty trwaly 100 lat, zaczelo sie od przeksztalcen sency symultanicznej z dramatu liturgicznego - kiedy przeniesiono je do sal w domach bogatych ludzi, wymyslano scen trojdzielna, celkowa -terencjuszowksą- 3 kurtyny zmiennie podnoszone:
nieporeczne:
1. slychac zmiany dekoracji
2.zbyt mala przzestzren jednej kurtyny
- Jana Funtterbacha- Ulm Niemcy: sala o ksztalcie kola z wnekami, widownia siedziala w srodku przy okraglum stole, stol sie obracal na ruchomej platformie do kazdej wneki z przedstawieniem
- peerspektywa geometryczna - malarze byli wstanie wykonac obraz ktory nie byl trojwymiaroowy ale dawal zludzenie trojwymiarowosci, to nie moglo ominac teatru, dekoracje teatralne:
prostopadloscienna scena ktora byla do zagospodarowani - Jovani Batista Aleotti w Warenese w Farmie pocz.1618 ikoniec w 1628- budowanie i eksperymentowanie z kulisami: ciag dekoracji zamykal prospekt aby widz mial - troojwymiarowa kompozycja ktora bylaby pelna- perspektywa geometryczna byla zroznicowana, pelen zludzenie trojywmiarowosci mial ksiaze ktory siedzial na ogol w 7 rzedzie na srodku, podziwianie tych dekoracji - uwielbiana rozrywka teatrow barokowych, zanim wymyslono kulisty(byly drogie)- plaskie pejtramy z wymalowanym pejzazem czy wnetrzem placu byly umieszczone na rolkach i szynach i one wjezdzaly i na podnosni albo gora dol, jedne wjezdzaly drugie wyjezdzaly, zmiana dekoracji przy otwartej kurtynie - opadala na koniec, tutaj wszystko musialo sie dziac symultanicznie, teatru nie dalo sie wyciemnic - to przychodzi dopierow w I 20 XIX w. wrazaz z oswietleniem gazowym; widowiska -dekoracje w perspektywie geometrycznej i zmieniajacej sie kurtynie- wralziwosc ludiz renesansu i baroku byla mniej nascycona
- telaria- tansze od kurtyn, ciag takich trojkatow, na scianach byly zawieszone blejtramy z dekracjami, telaria - + dragi z poprzeczkami i kiedy nastepuje zmiana dekoracji 3 techniczni po jednej i drugie stronie przesuwaja (kreda zaznaczone na podlodze dokad dojechac)
- Teatr Polski w Poznaniu 1875 - scena obrotowa, wycieta w scenie okrag, pol dekoracji z 1 str pol z 2
- drag z poprzeczka i 4 panow bralo poprzeczke i przesuwalo ja do miejsca zaznaczonego kreda - scena obrotowa
- widowiska owczesne byly uczta dla oczu- stosowano rozne triki
- Wlosi - wszystkie wynalazki byly wymyslone przez nich, byli prawodawcami zmian w przestzreni widowiskowej - wynajmowni przez wladcow innych krajow
- Bernardo Błono Talenti
- imitacja ogna - czerwono zolta plachta, najpopularnieszym trikiem byly parasole wymalowane z czerwono-zole paski ktore techniczni obracalu, grzmot brzuch - blacha falista ktora potrzasana, toczenie ciezkich glazow po suficie sceny; blyskawica - rozgrzana kalifonia(swietlisty proszek) i rzucano zwiazki z gory przez dziury w suficie; wiatr- patyk z dzurka i przemykano sznurek i kilkja technicznych ciagnelo sznurek; prytmitywane srodki - dostarczyly wrazen
- opera - przelom XVI i XVII w i stala sie jedna z najwiekszych fascynacji epoki poznego renesansu i baroku i wziela sie z reneseasowej fascynacji straozytnoscia, humanisci zapragneli skrzescic cos co nawzywamy trojhorea - melorecytacja, choreografi i muzyki(polaczenie); trudno bylo wskrzescic jezyk straogrecki - wspolczesna wloszczyzna, 1584 Strggio z Mantui ułozył opere komicza - Gadanina kobiet w pralni - polaczenie jezyka wloskiego z rytmem; kolejnym krokiem: wysilki teoretyczne ktore przedsiewzieli humanisci skupieni wogol Govvniego Barniego we Florencji - Vinczeco Galileo w 1581 wydal dzielo teoretyczne - skonstuowac muzyka wokalna oparta na intonacji zachnii(sluzacych z komedi Dell'arte; w 1600 Gakoto Terii - Eudrydyka i Dafne; Kaludio MonteVerti - seryjne opery - ogromna popoularnosc, rozowj opery wraz z technicznymi wynalazkami w ooczewsnych teatrow
- wnetrze teatru barokowego: telaria, prospek - plaskim malowidelm ktora zamykalo, u gory palumadenta - gorne zwienczenie dekoracjie - obloki, sufit palacu i tutaj spuszczano kalifonie imitowane blsykawice, proscenium (lewa czesc, glowna czesc gry aktorka), kanal orkiestry i po prawej garderoba - rzut pionowy; oswietlenie: w scianie bocznej z obu stron - okno- zmuszalo do organizowania widowisk w dzien, slonce- kula wypelniona woda, podswietlana; umieszczono swieczniki; kluczowe miejsce proscenium- -srodek sceny byl najgorzej oswietlony, zludzenie perpektywy- dlatego zatrudniano karłów,  proscenium - tam wyglaadal normalnie- osietlane swiatla rampy, najlepiej widoczni i blizej widowni
- teatr Polski
pudlo sceny - balkony i jaskolki- miejsca dla biednych studentow(malo bylo widac), akotrzy widoczni na proscenium- zazwyczaj tylko tam grali
- w koncu XIX w Pryzu Opery Paryskiej -zapalano pierwsze lampy gazowe, ruch kurka - przyciemnianie swiatla - do XX wieku nie wygaszano sswiatel,
- wspolczesnie:
 Metropolitan Opera w Nowym Jorku - balkony- 125dolarow i po lewej stronie u gory maly balkonik dla kilku osob gdzie malo widac - 7 dolarow

Historia teatru i widowiska - wykład 10; 24.04.2012

wspolczesnie cd;
-opera na placu Bastylii -otwarty w 1989, cecha charakterystyczzna 1/3 budynku sluzy celom wystawienia przedstawienia: sccena, widownia, fueia; 2/3-reszta 9 odrebnych scen tej samej wielkosci jak w 1/3 - pelne zesatwy dekoracji do nastepnych przedstawien -moga wjechac bezposrednio na sceny; koszt tej dekoracji-ginie gdzies dzwiek-ta ogromna przestrzen z tylu zabija dzwiek; zalepiono dziury i budynek wyremontowano

klasycyzm francuski
- styl w sztukach widowiskowcyh ktory stal sie wyznacznikiem dobrego smaku n astulecie, dopiero wielka reforma teatru na pocz wieku XX wyeliminowla nie do konca wplywu francuskiego klasycyzmu;
- artysci musieli grac na przodzie sceny, to oswietlenie ni bylo wyraziste by dobrze oswietlic dobrze twarz aktora, gestykulacja byla duzo gwaltowniejsza niz w XX - nawyki sceniczne w filmie - pamiec ciala i tradycja ciążą
- klascycyzm franucski wyrosl z tesknot arystokracji i szlachty, byly bardzo wysublimowane, swiat jawil sie w baroku jako wielki teatr - swiadomosc byla aktorem, krol byl glownym akotrem, uosabnial panstwo; Micheal Foucalt - wraz z Ludwikiem XIV ucieto glowe ojcom Europy - cale  codzienne zycie krola zostalo tak dospawoane by byl pierwszym akoterm w teatrze swiata - musial wstac o okreslonej godzinie, kto go wita po przebudzeniu, uregulowane - liczyl 500 stron- nasladowanie krola szlo w dol, ffrancuska elegancja stala sie kanonem estetycznym regulujaca swiat widowisk, na scenie wspomagana przez poetyke normatywna zaowocowala nie umiarkowanej ekspresji, damy mialy elegancka poze przodem do widowni, jedynym srodkiem ekspresji byl tekst - sstyl francuski skupial uwage na tekscie ktory musial idealnie opanowany, ekpresja ograniczona do minimum;
- styl francuski rozzsezrzyl sie na cala Europe i panowal do konca XIX i nastych XX w., wiazalo sie to tez z nieuchronnym przejmowaniem wladzy przez mieszczanstwo, teatr mial byc wzorcem moralnym, ktora to funkcja wymagala od aktrow innej ekspresji stonowanej i tez innego podejscia do postaci -kreowania pelnej osoby
- w 1636 Piet Cornelie napisal "Cyda" -bohater stal sie wzorcem pewnej postawy, obroncy czystosci sztuki ktorzy narzucili - "pregierz Arytsotelejski" - byla potem zdjeta- proces sadowy 5 sedziow mialo orzecz czy to jest dzielo sztuki czy nie, okazalo sie ze nie jest, konsekwencje tego sledzimy pozniej - polozyl sie kalscyzym cieniem; francuska elegancja stlumila do czasow romantyzmu inwencje aktorska

- Krol Słonca Ludwik XIV w czasch przepychu widowisk rozprzestrzenily sie po calej Europie obyczaj wielkich widowisk dworskich, byly to 2 tyg ciagi uroczystosci, gdzie przeplatywaly sie z maskaradami, uwage skupia ogromny staw w kszxatlcie prostokata(Wersal) - widowiska emitujace bitwy morskie, balety wodne - gre wody podkreslanej - prady wojskowe, musztry - obrazujace potege armii i dazenie krola by ujrzec militarny porzadek (dla calego spoleczenstwa) tance, masakrady, bale, spektakle teatralne, i cale te swieta wymyslal i organizowal Molier - mistrz ceremonii dworsksiej, Lully -kompozytor, z ktorym wspolpracowal; 3 dniowa feta krola - Molier mial organizowac porgram, mogl to byc takze kaprys krolewskie obk chrztu, uroczystosci trwaly dzien i noc, kiedy lud szedl spac arytokracja sie ozywiala, konczylo sie albo zaczynalo pokazem sztucznych ognii, zabawy karnawalowe ropzrzestzrenily sie po calej Europie padajac na grunt zabaw karnalowych; w niemiecko jezycznej/flamandzkiej jest niezwykle zywy karnawal;

- barok 1540 -zalozony w zakon jeuzitow Igancy Layola- w dziedzinie nauczania nowe techniki, zastosowal teatr jako narzedzie ksztalcenia i narzedzie rozwijania umiejetnosci retorycznych, ksztalcili sztuke wymowy i sztuke przekonywania w kolegiach jezuickich,

romantyzm
- wykulwal sie w Anglii i Francji powoli przez caly wiek XVIII, 5 teatrow krolewskich - inne musilay miec zezwolenie, gust mieszczanstwa bardzo mozorlnie torowal sie, wybuch po rewolucji francuskiej, teatry rozwinely sie w swobodny sposob - w Paryzu I dzielnica na swiecie teatralna - 25 sal teatrlanych kotre glownie przy bulwarze Diu Tample - moglo sie wnich poimiescic od 40 do 50 tys widzow dziennie (poczatek kulutry masowej); w Lodnynie bylo 13 teatrow, rozwinely sie wczesniej i byly przedswiezwiciami strikte kapitalistyczne na dazeniu mieszczan do rozrywki

prof. Keller-konwencje teatralne romantyzmu
przyroda, egzotyka i historia - obrazowanie romantyzmu; egzotyka - dziwnosc, historia - sredniowiecze, przyroda - ulubiony repertaura to nic ksiezycowa, porwania, ruiny, cmentarze, bitwy; w historii teatru Anglicy romancytczni - dla wyobrazzenie krajobrazu dzikich;
 inscenizacja romantyczna - rozwija sie bez udzialu literatury, glownych stolicach europejskich kilka teatrow pielegnuje Szepkspira w Londynie; teatry bulwarowe(male); nowa publicznosc nie byla cieekawa sztuki slownej; 3 rodzaje widzow: kobiety -namietnosc, intelektualisci-charakter, tlum -akcja; z naszej sceny 3 gatunki dramatu: melodramat dla tlumu, tragedia dla kobiet, komedia dla intelektualistow; nowa publicznosc czula na rekwizyty, stereotypy romantycznego obrazowania; melodramaty -stereoptyp, do kazdego utworu ktory jest placzliwy i lichy(teraz) pierowtny gatunek sceniczny ktory wprowadza streotypy romantycznego obrazowania i roamntycznej wrazliwosci, nowy gatunek Francusza i Niemca (ojcow) w latach 80, zdominowal i zastpepowal dramaturgie romantyczna , sluzyl jak jako rama, scenariusz, pretekst zadzwiajacych efektow doskonalszych techniczncyh,
melodramat grany w Polsce Kotzebue "Dzielnica Słońca" w Peru- szlachetny hiszpan zakochuje sie w dziewicy Słońca Korze, nie moga byc razem, wszystko skonczy sie szczesliwie; teatr wystawia gesta chruscine, kopula swiatyni Słońca, na przodzie po prawej stronie widac jaskinie;
melodramat - jako swoisty komisk roamntyczny, rusztowanie widowsika jest blizej literatury ni spektakle optyczne na bulwarach Paryza XIX, podstawowym jest panorama - kompozycja malasrka dopelniona z pochyla podloga elemntmami trojwymiaru;
spektakle optyczne: diora - podswietlanie od tylu obrazow czesciowych przezroczystych, zastosowanie w etatrze cyklorama - szczyt iluzji, pol horozynotem; swiatlo- glowny bohater inscenizacji romantyczne, swiatlo gazowe, do teatru wkracza 1817, rewolucyjnych charakter - pol obrotem klucza wyciemnic widownie, regulowac natezenie siwatla; nie najlepiej obchodzic z sie z aktorem - walka z dekoratorem, maszynista;
cyrk olimpijski - na bulwarach 1807 po lata 40; nietypowa przestrzen intereoswala Mickiewicza, Slowackiego; boska scena z pelnym wyposazaeniem -zapleczem 17 metrowej srednicy polaczana, ruchome platformy zjezdzajone z nad scenia, kilku statystow i koni galopujacych po arenie, w cyrku olimpisjkim incesniozowano kronike aktualnosci i senascji, manewr cyrkowy, poligontechnika widowiskowcyh;
 nie gorseze niz w cyrku wyposazenie i wiekszym budzetem - opera; najslanniejszy malarz tetarlany XIX - CICERI;
inscenizaja romatyczna od konca lat 20 do pol lat 40
romantyczna liteartura dramatyczna - w Paryzu mlodzi-dostojna ofensywa komedii gdzie wciaz graja RACINE Hugo,
Hernani 25 luty 1830 premeira - Hugo;
francuski dramat romantyczny w latach 30 - przejal wiele widosikowych wlasciwoscih inscenizacji romantycznej, nowa moda na realizm
przyszlosc miala nalezec do romantycykow ktorzy nie byli sklonnni przystosowac wizji swiata, shcematow intrygi ze szkoly melodramatu
- przyklady: zmienna dekoracji przy otwartej kurtyni; teatr romantyczny byl w stanie zrobic wielkie widowiska;
Teatr Gele: Marsyli- Stosy zielonych ciał; Potwor i czarnoksieznika - przyplyw odplyw; Czarny mysliwy -woda zalewa scene; Faust - ognisty deszcz