*poczucie koherencji

• Poczucie koherencji – globalna orientacja człowieka, wyrażająca stopień, w jakim człowiek ma dominujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że: 1) bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego mają charakter strukturalizowany, przewidywalny i wytłumaczalny, 2) dostępne są zasoby, które pozwolą mu sprostać wymaganiom stawianym przez te bodźce oraz 3) wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania.

• Poczucie koherencji to złożona zmienna podmiotowa składająca się z trzech elementów:

• Poczucia zrozumiałości (właściwość poznawcza)

• Poczucia zaradności (właściwość poznawczo – instrumentalna)

• Poczucia sensowności (właściwość emocjonalno – motywacyjna)

*stany deprywacji potrzeb

Stany deprywacji potrzeb wyzwalają napięcie, które burzy stan homeostazy – zaspokojenie deprymowanej potrzeby powoduje powrót do stanu równowagi (tendencja w organizmie)

*depersonalizacja

Depersonalizacja – specyficzny stosunek jednostki do innych, który wyraża się negatywnym , cynicznym, nadmiernym dystansowaniem się w kontaktach interpersonalnych i utratą idealizm

• Depersonalizacja jest pochodną wyczerpania emocjonalnego

• Może być spostrzegana jako forma samoobrony poprzez tworzenie emocjonalnego buforu obojętności, który chroni przed kontaktami

• Postawa obojętności może prowadzić do apersonalnej postawy wobec innych i dehumanizacji

• Obniżenie zadowolenia z osiągnięć zawodowych – objawia się spadkiem poczucia własnej kompetencji i wydajności w pracy oraz tendencją do negatywnej oceny własnej pracy i jej efektów

*organizacja pracy wg Maslach

• Według Maslach syndrom wypalenia nie jest następstwem osobowościowych defektów ani zaburzeniem klinicznym, nie jest wyrazem słabości charakteru, ani brakiem motywacji osiągnięć, ale wynikiem braków i błędów organizacyjnych w miejscu pracy

*temperament i osobowość

Temperament:

• Odnosi się do względnie stałych cech osobowości, występujących u człowieka od wczesnego dzieciństwa i mających swoje odpowiedniki w świecie zwierząt

• Jest pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy neurobiochemiczne, ale podlega powolnym zmianom pod wpływem procesów dojrzewania oraz specyficznych oddziaływań między genotypem a fenotypem

*Koncepcja Pines, Chernis ( nie wiem czy dobrze nazwiska napisałam)

Koncepcja A. Pines:

• Podstawą jest psychologia egzystencjalna

• Główna przyczyna wypalenia tkwi w potrzebie bycia przekonanym, że życie i to, co robimy ma sens i jest komuś potrzebne i ważne (1988)

• Nawiązuje bezpośrednio do poglądów V.Frankla

Ludzie wypalają się, gdy uznają, że praca zawodowa ma nadać ich życiu sens, a zamiast sukcesów i uznania doświadczają porażek, zawodów i rozczarowania

Koncepcja Chernissa:

Dwa okresy:

1. Wypalenie rozumiane jako konsekwencja doznanego szoku zawodowego w początkowym okresie pracy zawodowej

2. Próba wypracowania bardziej ogólnej koncepcji wypalenia rozumianej jako następstwo braku lub niedostatków w zakresie poczucia własnej skuteczności

*mechanizmy obronne

Podstawowe mechanizmy obronne osobowości:

• wyparcie – usunięcie lękotwórczych treści poza obręb świadomości

• regresja – powrót do rodzaju zachowania charakteryzującego wcześniejsze fazy rozwoju

• racjonalizacja – samooszukiwanie się pozornymi usprawiedliwieniami własnych nieakceptowanych zachowań

• przemieszczenie – przeniesienie impulsów z zagrażającego obiektu na obiekt mniej zagrażający

• projekcja – przypisywanie własnych nieakceptowanych impulsów i cech innym osobom

• reakcja pozorowana – zachowanie się odwrotne w stosunku do własnych rzeczywistych impulsów

• zaprzeczanie – nieakceptowanie rzeczywistych odczuć i sytuacji

• sublimacja –przekształcanie impulsów nieakceptowanych w akceptowane społecznie

*koncepcja Lazarusa( ocena pierwotna, wtórna)

Transakcyjna koncepcja stresu:

Poznawcza koncepcja stresu R.S. Lazarusa

• Stres to rodzaj relacji, określenia stopnia równowagi (lub jej braku) między wymaganiami a możliwością sprostania im bez nadmiernych lub destrukcyjnych kosztów.

• Człowiek i środowisko pozostają w dynamicznym związku, wzajemnie na siebie oddziałując.

• tym czy relacja jest stresowa decyduje subiektywna ocena jej znaczenia, dokonywana przez osobę (ocena poznawcza), a nie obiektywne właściwości sytuacji.

• Nikt oprócz samego podmiotu w danej sytuacji nie może określić czy mamy do czynienia ze stresem czy nie.

• Radzenie sobie to odpowiedź na psychologiczne i środowiskowe (czyli wewnętrzne i zewnętrzne) wymogi konkretnej sytuacji stresowej.

*zasoby odpornościowe, potencjały zdrowia

• Uogólnione zasoby odpornościowe – wszystkie właściwości człowieka (inteligencja, umiejętności, zdolności, spójna tożsamość, optymizm życiowy, poczuci sprawstwa i kontroli, doświadczenie życiowe, wykształcenie, wzorce rodzinne, itp.) oraz cechy jego środowiska (status ekonomiczny kraju oraz osoby, wsparcie rodzinne i społeczne, system opieki zdrowotnej i społecznej, itp.)

*podejście salutogenetyczne

• Model salutogenetyczny – poszukiwanie czynników warunkujących zdrowie.

• Podstawowe pytanie tego podejścia: jakie czynniki sprzyjają zdrowiu i dlaczego ludzie zachowują zdrowie pomimo działania stresorów.

• Twórca Aaron Antonovsky – socjolog medycyny

*etapy reakcji stresowania się wg Zejlego ( też nie wiem czy nazwisko dobrze)
*psychologia jako nauka

Psychologia jako nauka zajmuje się:

• opisem (opisywanie zależności pomiędzy funkcjonowaniem człowieka a jego myśleniem, historią życia, warunkami społeczno-historyczno-rodzinnymi, w których żyje)

• wyjaśnianiem (poszukiwanie mechanizmów rządzących ludzką psychiką i zachowaniem),

• przewidywaniem (analiza dotychczasowych sposobów funkcjonowania, analiza osobowości w celu przewidywania przyszłych zachowań)

• kontrolowaniem ludzkiego zachowania (aspekt budzący liczne kontrowersje-kontrolowanie może być manipulacją jak również pomocą w eliminowaniu, uznawanych przez samego człowieka za niepożądane, zachowań

*sposoby radzenia sobie ze stresem

Formy radzenia sobie:

1. Radzenie sobie, gdy sytuacja stresowa już zaistniała(reaktywne):

• Mechanizmy obronne osobowości – nieświadome zniekształcanie rzeczywistości, tak aby w niepomyślnej sytuacji możliwe było uniknięcie przykrych emocji i uchronienie samooceny przed obniżeniem.

• Ukierunkowane na problem – koncentracja na poprawie niekorzystnej relacji wymagań do możliwości.

• Ukierunkowane na emocje – obniżanie napięcia i innych przykrych doznań emocjonalnych.

• Skoncentrowane na unikaniu, np. zaprzeczanie chorobie lub zagrożeniu.

• Skoncentrowane na znaczeniu – stosowanie strategii poznawczych umożliwiających nadawanie znaczenia np. chorobie, chronicznemu stresowi nie dającemu się kontrolować.

• Poszukiwanie wsparcia społecznego.

• Religijne radzenie sobie – modlitwa o zdrowie, delegowanie na Boga odpowiedzialności za wyzdrowienie, itp.

• Wykorzystujące emocje „pozytywne”.

Bezpośrednie działanie sprzyja emocjom pozytywnym, akceptacja łagodzi negatywne.

Istnieje również pogląd, że niekiedy zaniechanie aktywności i tolerowanie źródła stresu może być dla podmiotu bardziej korzystne i adaptacyjne niż podejmowanie radzenia sobie.

2. Radzenie sobie zorientowane na przyszłość (proaktywne):

• Antycypacyjne – ukierunkowane na nieuchronne wydarzenie, które ma nastąpić w niedalekiej przyszłości i jest związane z ryzykiem krzywdy lub utraty.

• Prewencyjne – dotyczy krytycznego wydarzenia w bardzo odległej przyszłości, które może zajść z jakimś prawdopodobieństwem i polega na gromadzeniu zasobów mogących zmniejszyć skutki przyszłych wydarzeń stresowych.

• Proaktywne – wiąże się z przyszłymi wyzwaniami, polega na gromadzeniu zasobów ułatwiających wykorzystanie przyszłych szans (np. zdrowy styl życia).

*etapy przeżywania przewlekłej choroby
*etapy przeżywania żałoby

Fazy żałoby wg Sanders

1. Zaprzeczania i niedowierzania

2. Uświadomienie sobie straty

3. Chronieniu siebie

4. Powracania do zdrowia

5. Odnowy

*osobowości ( rozumienie)

Osobowość - względnie stały wzorzec emocji, motywów i postępowania odróżniający jednego człowieka od drugiego