SZCZEGÓLNIE WPŁYWOWA KONCEPCJA ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO
ERIKA ERIKSONA

1902-1994

Psychoanalityk amerykański,

poch. niemieckiego.

ZAŁOŻENIA

• Rozwój wynika z interakcji między instynktami a kulturowymi i społecznymi wymaganiami;

• Trwa przez całe życie;

• By dojrzeć trzeba pomyślnie rozwiązać osiem kryzysów, czy dylematów;

• Rozwiązanie to zdobycie nowej cechy ego, tzw. Cnoty;

• Negatywne rozwiązanie wypacza rozwój.

POJĘCIA PODSTAWOWE

• KRYZYS – punkt zwrotny w biegu zdarzeń. Nagłe polepszenie lub pogorszenia sytuacji;

• ZADANIE – coś co musi być zrobione;

• CNOTA – nowy wymiar tożsamości, nowa cecha ego;

• PROCES – posuwanie się w kierunku jakiegoś celu, do innej struktury (postaci).

Etap I . Wiek niemowlęcy (0 – 1 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	PODSTAWOWA UFNOŚĆ A NIEUFNOŚĆ
CEL ROZWOJU. ZADANIE	OSIĄGNIĘCIE ZAUFANIA DO OPIEKUNA
GŁÓWNA CNOTA	NADZIEJA

Etap II . Dzieciństwo (2 – 3 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	AUTONOMIA A WSTYD I ZWĄTPIENIE
CEL ROZWOJU. ZADANIE	OSIĄGNIĘCIE SAMOKONTROLI I POCZUCIA WŁASNEJ ODRĘBNOŚCI.
GŁÓWNA CNOTA	WOLA

Dzieci muszą zrozumieć,

że:

• ich autonomia jest pożądana przez otoczenie,

• ale istnieją pewne ograniczenia, które trzeba respektować, by innych ludzi nie ograniczać.

Etap III . Wiek zabawy (4 – 5 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	INICJATYWA A POCZUCIE WINY
CEL ROZWOJU	UKSZTAŁTOWANIE ORIENTACJI NA CELE I INICJATYWNOŚĆ W DZIAŁANIU
GŁÓWNA CNOTA	ZDECYDOWANIE /PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ/

Etap IV . Wiek szkolny (6– 12 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	PRODUKTYWNOŚĆ A POCZUCIE NIŻSZOŚCI
CEL ROZWOJU	OSIĄGNIĘCIE POCZUCIA WŁASNEJ KOMPETENCJI
GŁÓWNA CNOTA	KOMPETENCJA

Etap V . Wiek adolescencji (13 – 18 r. ż.) (19 – 22 r.ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA A ALIENACJA ____________________________ TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA A NIEPEWNOŚĆ (DYFUZJA) ROLI
CEL ROZWOJU	OSIĄGNIĘCIE ODPOWIEDZI NA PYTANIE KIM JESTEM I KIM MOGĘ BYĆ
GŁÓWNA CNOTA	WIERNOŚĆ SOBIE

Stany (statusy) tożsamości wg Jamesa Marcii (1987)

Statusy ocenia się za pomocą 2 wymiarów:

• podejmowania poszukiwań, stawiania pytań (P);

• zaangażowania, podejmowania ról (Z).

OCENA STATUSU

KRYZYS

• Poszukiwanie wiąże się z kryzysem, czyli z momentem w okresie dorastania, w którym stare wartości i decyzje podlegają ponownemu rozważeniu.

ZAANGAŻOWANIE

• Stopień osobistych inwestycji, jakie jednostka czyni na rzecz swoich wyborów.

Stadium rozpadu (rozproszenia) tożsamości

• nie ma zaangażowania w żadną ideologię;

• nie przechodzi się kryzysu;

• może to być albo wczesny etap rozwoju (przed kryzysem) albo niepowodzenie w przejęciu zobowiązań po kryzysie;

• nie podjęto poszukiwań i nie ma zaangażowania.

Stadium moratorium (tożsamościowego moratorium)

• rozważane są różne możliwości,

• decyzja jest jednak odkładana,

• każda kultura wypracowuje inny wzór moratorium,

• to przygotowanie do podjęcia zadań dorosłości, do wzięcia życie w swoje ręce.

Stadium osiągniętej tożsamości

• jednostka przeszła kryzys i zaangażowała się w realizację dobrze zdefiniowanego zadania lub podjęła określone role;

• Konieczne było moratorium.

Stadium tożsamości tymczasowej (zamknięcie)

• jednostka nie podjęła własnych poszukiwań i pozostaje przywiązana do wartości wywodzących się z okresu dzieciństwa;

• doszło do przejęcia tożsamości, z pominięciem kryzysu, wyznaczonej przez kulturę lub rodziców;

• wybiera się coś, co jest z jakichś względów wygodne.

NIEBEZPIECZEŃSTWA

• Zamęt tożsamościowy (brak ufności) – odwlekanie.

• Tożsamość negatywna – lepiej być potępionym niż nikim.

Etap VI . Wczesna dorosłość (23 – 34 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	INTYMNOŚĆ A IZOLACJA
CEL ROZWOJU	OSIĄGNIĘCIE ZDOLNOŚCI DO MIŁOŚCI BEZ UTRATY POCZUCIA WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI
GŁÓWNA CNOTA	MIŁOŚĆ

Etap VII . Średnia dorosłość (35 - 60 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	KREATYWNOŚĆ A ZAINTERESOWANIE SOBĄ I STAGNACJA
CEL ROZWOJU	POTRZEBA OPIEKOWANIA SIĘ I TROSKA O LOS MŁODSZYCH GENERACJI
GŁÓWNA CNOTA	OPIEKUŃCZOŚĆ

Etap VIII . Późna dorosłość (pow. 65 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	INTEGRALNOŚĆ EGO /samoakceptacja/ A DESPERACJA I ROZPACZ
CEL ROZWOJU	OSIĄGNIĘCIE MĄDROŚCI ŻYCIOWEJ W WYNIKU POZYTYWNEGO BILANSU ŻYCIA
GŁÓWNA CNOTA	MĄDROŚĆ