PROWADZĄCY: Prof.
dr. Hab. M. Stolarczyk
Zajęcia I cz.1
"organizacyjne" 17.10.2015r.
Cel
przedmiotu:
●
zapoznanie się z procesami zachodzącymi w stosunkach
politycznach w okresie ostatnich XX lat -> 1989-2015 tj. "Okres
pozimnowojenny".
●
Charakterystyka polityki mocarstw
●
Rdzeń stosunków miedzynarodowych to relacje między mocarstwami(
USA, RFN, ROSJA, CHINY, INDIE, JAPONIA). To one wyznaczają
konstrukcję rozwoju spraw miedzynarodowych.
Literatura
przedmiotu:
●
Kuźniar Roman "Pozimnowojenne
Xxlecie. Stosunki międzynarodowe na przełomie XX i XXI wieku."
Warszawa 2011
●
Łoś-Nowak Teresa "Polityka
zagraniczna. Aktorzy, potencjał, strategie" Warszawa
2011r.
Egzamin
będzie odbywał się w formie pisemnej:
●
zakres materiału to zagadnienia z ćwiczeń, wykładów i dwóch
w/w książek.
Zajęcia I cz.2 "merytoryczna" 17.10.2015r.
USA.
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych Ameryki
w latach 89-2015r. cz.1
Cechą
charakterystyczną XX wieku był stały zwrot roli państw. W XX
wieku istnialy trzy głowne porządki : wersalski, bipolarny i
pozimnowojenny. W każdym z tych systemów rola USA się zwiekszała
dzięki rosnącemu
potencjałowi gospodarczemu.
Potencjał
ten już w drugiej połowie XIX wieku wyszedł na czoło w świecie
i przewyższył potencjały innych mocarstw. [W czasach dzisiejszych
rola USA spada ( z 40% do 18%światowego PKB) a rośnie rola Chin.
]
W róznych etapach XX wieku w USA scierały się tendencje
neoizolacjonistyczne z tendencjami globalnego zaangażownia. Rola
USA uzależniona była od przyzwolenia (akceptacji) innych państw.
Z
biegiem czasu obserwuje się zwiekszenie elemntu misyjności
polityki USA-> powołane do roli przywódcy polityki zachodu.
Poltykę USA analizuje sie przez
pryzmat doktryn polityki zagranicznej (najcześciej te doktryny
nazywane są od prezydentów np Kennedego, Regana, Trumana )
W
momencie rozpadu prządku bipolarnego ( zakończenie zimnej wojny->
zwyciesca USA) Stany zostają jedynym SUPERMOCARSTWEM
Według
Z. Brzezińskiego supermocarstwo
to państwo które posiada interesy w skali globalnej i srodki by te
interesy realizować w płaszczyźnie militarnej, kulturalnej tj.
wszystkich głownych płaszczyznach stosunków
miedzynarodowych.
Atrybuty
supermocarstwa:
●
siła fizyczna państwa-> potencjał demograficzny, usytuowania
geopolityczne, potencjał gospodarczy
●
potencjał militarny -> najwieksze zwiekszenie nakładów
militarnych w USA za kadencji Busha jr. W 2001 r USA wydają 306 mld
dol -> w 2012 już 620 mld dol. Czyli niemal tyle ile reszta
świata. Armia Stanów Zjednoczonych liczy prawie 1,5mln ludzi i
stacjonuje w ponad 40 państwach świata. Przemysł zbrojeniowy w
USA ma szerokie grono skutecznych lobbystów i posiada ogromne
wpływy w kształtowaniu polityki zagranicznej. Warto zauważyć że
w kolejnych konfliktach w które są zaangażowani amerykanie to
właśnie Ci lobbyści zyskują najwiecej.( prezydent Eisenhower
przed tym przestrzegał)
●
atrakcyjność kulturalna -> film, muzyka etc
●
polityka oddziałowywania jako funkcja ->USA mają najwieksze
szanse kształtowania zachowań innych państw.
Apogeum
potęgi Stanów Zjednoczonych jeżeli chodzi o:
●
wpływy to lata 90 XX wieku. W tych latach prestiż USA był
najwiekszy ( czasy administracji Clintona)
●
potęge militarną to czasy Busha.
Z początkiem lat 90
rozpoczęto debatę o roli USA i środków które należy stosować
do realizacji celów.
Wykrystalizowały sie dwa stanowiska:
unilateralizm
i multilateralizm.Oba
te stanowiska stwierdzały że okres pozimnowojenny jest dobry dla
Stanów Zjednoczonych i trzeba go utrzymać ( USA jako jedyne
supermocarstwo).
●
Zwolennicy multilateralizmu ( tzw stanowisko wiekszościowe)
twierdzili że trzeba umiejetnie korzystac z pozycji i przewagi
bycia supermocarstwem -> instrumentami ekonomicznymi,
politycznymi niekoniecznie militarnymi. Spory miałyby być
rozwiązywane w ramach organizacji międzynarodowych.
USA
jako przywódca nie hegemon!
●
Zwolennicy unilateralizmu ( tzw neokonserwatyści) twierdzili że
nie należy się krępować normami miedzynarodowymi, trzeba
maksywalnie wykorzystać siłe militarną- nawet w razie sprzeciwu
sojuszników.
Wśród wielu wyzwań po zimnej
wojnie jednym była konieczność odpowiedzi na pytanie które
kierunki polityki powinny być w polityce najważniejsze. W
pierwszej kolejności Ameryka pólnocna, środkowa i południowa (
doktryna Monroe)
Najważniejszym strategicznym kierunkiem był
obszar EURO-AZJI.( miejsce wystepowania złóż energetycznych jak i
innych mocarstw które mogą zagrozić w przyszłości USA)
Kolejnym
wyzwaniem może i najważniejszym była odpwiedź na pytanie o
charakter polityki wobec Europy i Rosji.
ANALIZOWANIE TEMATU |
|||
Lata: 89-93 adm. Busha sr |
Administracja Clintona |
Administracja Busha Jr |
Administracja Obamy |
Bush
Sr -> Próba redefinicji nowego ładu światowego. Istotą
koncepcji było dążenie do utrzymania pozycji supermocarstwa.
Zakładano współdziałanie z państwami które miały być
lokalnymi mocarstwami. Przekonanie o akceptacji innych państw na
takie postrzeganie tematu była "pustynna
burza" . Podczas
przygotowań do tej operacji Stany dostały wsparcie od niemalże
wszystkich "wielkich graczy". Bush stwierdził że USA
będą supermocarstwem a reszta lokalnymi liderami.
W tym
czasie pojawiła się też wizja unifikacji globu, liberlanej
demokracji-> tzw koniec historii tzn koniec niepokojów i
konfliktów -koncepcja
Fukuyamy.
Wizja
ta była w opozycji do koncepcji
Huntingtona
czyli wizji zderzenia cywilizacji (np islamu i
chrzescijanstwa)
Kwestią do rozwiązania była kwestia relacji
USA- EUROPA ZACH.
Główne spoiwo NATO czyli ZSRR przeszło do
historii.
Stwierdzono że państwa Europy będą chciały mieć
wiekszą autonomię.
Pojawiło się kilka pytań na które
trzeba było znaleść odpowiedź.
a) Jaka będzie rola USA w
kształtowaniu systemu bezpieczeństwa w Europie?
b) Jak USA ma
sie odnosić do nowego etapu integracji w ramach UE?
c) Które
państwo będzie najwiekszym i najważniejszym
sojusznikiem?
AD-a.
Kiedy
rozpadł sie ZSRR pojawiły sie głosy wątpiące w sens istnienia
NATO. W dysksji pojawiło sie kilka opcji.
●
opcja mniejszościowa-> głoszący tą wizję twierdzili że
NATO to wytwór typowo zimnowojenny i w nowej sytuacji nie wierzono
w sens tej struktury ( kwiestie finansowe tez tu miały swój
udział-> koszt parasolu ochronnego) . Głosy te były jednak
marginalne.
●
drugim stanowiskiem było twierdzenie że należy NATO
zmodyfikować ale rdzeniem bezpieczeństwa w Europie ma pozostać.
Takie stanowisko dominowało
Inicjatywy dot NATO i
bezpieczeństwa w Europie:
- Powołanie Rady współpracy
Euroatlantyckiej-> Ciało konsultacyjne w ramach którego państwa
mogą spotykać się i rozmawiać w kwestiach dot. Bezpieczeństwa w
Europie (Państwa NATO + państwa byłego układu
warszawskiego)
- Inicjatywa Partnerstwa dla pokoju.(93)->w
ramach współpracy dla byłych przeciwników powinny być także
wspólne ćwiczenia i manewry wojskowe.
Pierwsze takie manewry
odbyły się w Polsce.
- Potrzeba przyjęcia nowych państw do
sojuszu. Polska chciała wstąpić do NATO już w 92 roku. USA były
gotowe to zaakceptować dopiero w 96roku-> stosunkowo długo
trwała dyskusja czy należy nas przyjąć.
DYGRESJA:
27 maj 1997r podpisano karte NATO-ROSJA ( dot. Min. Braku wojsk na
terenie nowo powstałych państw.
AD-b.
Do
końca zimnej wojny każde wzmocnienie Europy zachodniej było
uważane w USA jako cos dobrego.
Po upadku systemu bipolarnego
juz nie do konca.
91r.-> traktat z Maastricht ( wchodzi w
życie 1 list 93roku) podstawowa forma integracji.
Kwestie
powołania unii walutowej, wspólna polityka zagraniczna i
bezpieczeństwa wywoływała pewien niepokój. Zinterpretowano to
jako zwiekszenie niezależności wobec USA. ( wprowadzenie EURO ->
osłabienie dolara).
W sferze deklaratywnej władze USA nie
wtrącają się w integrację za wyjątkiem sfery bezpieczeństwa i
polityki zagranicznej ( np. Pomysł powołania wspólnej armii
europejskiej)
USA bały się słabnącej więzi z UE w kwestii
polityki międzynarodowej.
Polityka
USA wobec Europy wschodniej.
W latach 90, Polska nie odgrywała
znaczącej roli w polityce USA. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec
Rosji miała natomiast dwie fazy.
●
Faza 1 (92-94 i 2001-2003) -> Koncepcja
strategicznego partnerstwa
Wpływ
polityki Busha Sr i nowego ładu światowego. Element budowy nowego
układu bipolarnego -> polega na współpracy
amerykańsko-rosyjskiej. (Rosja
jest słaba nie zagrozi a może być przydatna)
Stany Zjednoczone min. Pomagały stronie Rosyjskiej zbierać
rozrzucone arsenały nuklearne ( słynne już gwarancje wobec
nienaruszalności granic Ukrainy, wypłata 2mld dol). USA wolały by
atom był w rękach jednego państwa co skutkowało większą
stabilnością sytuacji miedzynarodowej na świecie.
Za czasów
administracji Clintona dużą popularnością cieszyła się teza by
Rosja była głównym stabilizatorem regionu.
●
Faza 2 (95-2000) ->
Koncepcja pragmatycznego partnerstwa z Rosja
Podkreślano
że rzeczą naturalną obok współpracy z Federacją Rosyjską będą
napięcia.
Doszło do urealnienia polityki USA.
Z upływem
kolejnych lat stwierdzono że przeszacowano możliwości na arenie
międzynarodowej. (słaba gospodarka etc)
W ramach samej
koncepcji zapoczątkowano okres wzmacniania pluralizmu
geopolitycznego na obszarze poradzieckim.-> wzmacnianie
niektórych państwa powstałych na obszarze byłego ZSRR( dostawy,
kredyty etc)
W pierwszej kolejności chodziło o
Ukrainę.
Brzeziński pisał że znaczenie
Ukrainy wynika z geopolitycznego usytuowania jako terenu
rywalizacji.
Narodowa
Strategia Bezpieczeństwa – najważniejszy
dokument określający cele polityki USA w sferze międzynarodowej i
bezpieczeństwa. Została ona przedstawiona przed Kongresem
przez administrację Clintona.
Główne
cele:
●
dążenie do zminimalizowania zagrożeń egzystencjalnego
istnienia USA
●
dążenie do utrzymania pozycji Supermocarstwa USA. ->
niedopuszczenie do tego by inne państwa chociaż się zbliżyły do
pozycji Stanów Zjed.
●
dążenie do utrzymania i wzmocnienia bezpieczeństwa
energetycznego USA. (Stany dzięki lupkom stały się właściwie
samowystarczalne)
●
dążenie do zbudowania efektywnego bezpieczeństwa w Europie.
●
tworzenie korzystnych warunków do ekspansji produktów przemysłu
USA ( liberalna polityka wymiany handlowej)
●
poszerzenie demokratycznej strefy pokoju ( szerzenie demokracji,
wspieranie demokratycznych rozwiązań w państwach autorytarnych)
●
angażowanie się w interwencje ze względów humanitarnych
(użycie siły militarnej wobec państw naruszających prawa
człowieka np Somalia)
●
Niedopuszczenie do poszerzenia klubu państw atomowych
●
przyspieszenie procesu pokojowego na bliskim wschodzie ( min.
kwestia Izraela i Palestyny 93r )
●
Walka z terroryzmem (wywołana min atakami na ambasady
USA)
Dopiero za czasów administracji Busha JR walka z
terroryzmem wysunęła się na czołowe miejsce.
Zajęcia
II cz.1 - 21.11.2015r.
USA.
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych Ameryki
w latach 89-2015r. cz.2
W 2000r prezydentem zostaje
Bush jr.
Rok 2001 w
polityce bezpieczeństwa USA jest cezurą do chwili obecnej. Zamach
z 11.09.2001r
wpłynął na przewartościowania w sferze publicznej.
W
kwestii bezpieczeństwa wewnętrznego nadano dodatkowe uprawnienia
służbą specjalnym.
W wyniku zamachu pogorszyło się
poczucie bezpieczeństwa przeciętnego Amerykanina. Od wojny
secesyjnej na terenie Stanów Zjednoczonych nie było konfliktu
zbrojnego. (Jednym z elementów doktryn amerykańskich było
prowadzenie wojen poza granicami kraju).
Poczucie
bezpieczeństwa obywateli wynikało z przewagi militarnej
USA.(300mld wydatków na zbrojenia. Podczas dwóch kadencji Busha
wydatki te wzrosły do 600 mld dol.) i pozycji geopolitycznej.
Podział
polityki Busha w następstwie 11.09:
a) praktyka
polityki bezpieczeństwa
b)
teoretyczna nadbudowa w koncepcji strategicznej
AD a). NATO zostaje
potraktowane jak „skrzynka z narzędziami”.
7.10 rozpoczęto operację zbrojną w Afganistanie która
trwa tak naprawdę do dzisiaj. Jest najdłuższą wojną po II WŚ.
● W tym
okresie w Afganistanie rządzą Talibowie a za zamach jest
odpowiedzialna Al- Kaida. USA rozpoczęła naloty na pograniczu
afgańsko-pakistańskim. Kierownictwo Al-Kaidy ma swoje siedziby na
terenie Afganistanu.
● USA wystosowują ultimatum do władz
afgańskich w celu wydania terrorystów.
Talibowie odpowiadają
że jeżeli USA mają niezbite dowody na udział konkrętnych osób
w zamachu to będą one sądzone w Afganistanie.
● USA nie
godzą się na taką retorykę i dochodzi do operacji zbrojnej która
w świetle prawa międzynarodowego jest opercją legalną.
●
Głównym celem Stanów Zjednoczonych jest zlikwidowanie Al- Kaidy,
odsunięcie od władzy Talibów, stworzenie nowego rządu ( Hamid
Karzai) i wyszkolenie nowej armii afgańskiej.
● Talibowie
zostają wyparci z Kabulu w listopadzie przez afgańskie siły
opozycyjne
W grudniu ONZ stwierdza że jest konieczne wysłanie
do Afganistanu wojska stabilizacyjnego które ma na celu wzmocnienie
władzy Karzaia i odbudowę infrastruktury afgańskiej. W 2003r
misję tą przejmuje NATO.
● Już w połowie 2002r Bush
stwierdza że operacja afgańska kończy się sukcesem, Bush ogłasza
wojnę z terroryzmem rozpoczynają się przygotowania do Iraku
20 marzec 2003r. Rozpoczęcie wojny w Iraku.
●
Operacja w Afganistanie miała pełną akceptację ONZ. Była w
pełni zgodna z normami prawa międzynarodowego. Konflikt w Iraku z
punktu widzenia prawa międzynarodowego był działaniem bezprawnym
i agresją na samodzielne państwo suwerenne.
● W wyniku
interwencji USA w Iraku nastąpił największy w historii kryzys w
NATO. Sekretarz USA w wyniku tego kryzysu podzielił w wypowiedzi
NATO na nową i starą Europę.
AD
b). 09.2002 nowa doktryna USA → doktryna BUSHA.
●
Priorytetem w polityce bezpieczeństwa staje się walka z
terroryzmem. „kto
nie jest z nami jest z terrorystami”
●
zwiększenie nakładów na obronę i zbrojenia ( w ciągu
pierwszej kadencji Busha wydatki wynosiły połowe wydatków na
zbrojenia w skali globalnej.
● wzrost wpływów koncernów
naftowych i zbrojeniowych na polityke bezpieczństwa i
zagraniczną.
● zwiększenie elementu misyjności →
szerzenie demokracji etc.
● wprowadzenie „prewencyjnego
uderzenia”
→ najbardziej kontrowersyjnego elementu tej doktryny. USA
przypisują sobie prawo do pierwszego uderzenia wobec państw chcą
wejść w posiadania broni biologicznej, chemicznej, atomowej i
wspierają terroryzm.
Na świecie pojawiła się burzliwa
dyskusja czy można używać siły przez podejrzenie. Jednym z
krytyków tego elementu był Zbigniew Brzeziński → twierdził on
że można by ten ruch uznać za prawidłowy jedynie gdyby służby
w USA były sprawne.
● unilateralizm →uznanie że w
wojnie z terroryzmem USA nie czują się ograniczone wcześniejszymi
zobowiązaniami. Nie muszą się pytać organizacji
międzynarodowych.
Unilateralizm kolokwialnie mówiąc
twierdził że Stany biorą sprawy w swoje ręce.
Podczas drugiej kadencji
prezydenta Busha pojawiły się akcenty modyfikujące praktykę lat
02-04. Twierdziły one że USA mimo tego że są taką potęgą to
nie są w stanie samodzielnie prowadzić dwóch konfliktów
zbrojnych i samemu działać na polu walki z terrorem.
Nowe
akcenty w okresie administracji Obamy.
Administracja Obamy ma bardzo krytyczne podejście do konfliktu
w Iraku i za główny cel obejmuje jak najszybsze jego zakończenie.
Główne oddziały armii amerykańskiej zostają wyprowadzone w
2009r. A reszta w roku 2011r ( W 2014 roku Amerykanie wracają →
lotnictwo i służby specjalne).
W przypadku administracji
Obamy istotną cezurą jest rok 2008 →
początek wielkiego kryzysu politycznego. Jest to największy kryzys
na rynkach od lat 30.
Głównym celem prezydenta Obamy staje
się uporanie z implikacjami tego kryzysu.
Dochodzi do
poważnego interwencjonizmu w gospodarkę USA. Kryzys powoduje
zakwestionowanie anglosaskiego modelu gospodarczego. Powraca model
ekonomiczny bliższy teoriom głoszonym przez Keynesa a odchodzi się
od teorii Friedmana.
W polityce zagranicznej administracja
Obamy eksponuje zmianę w stosunku do polityki lansowanej przez
poprzednika tj Busha jr.
Maj 2010r. Nowa doktryna USA
→ doktryna Obamy
●
dążenie do zakończenia wojny w Iraku
● decyzja o
zwiększeniu kontyngentu w Afganistanie
● odbudowa
prestiżu w świecie → przejście z roli hegemona do roli
przywódcy. Koncyliacyjne podejście w relacjach z państwami
zachodnimi tj. branie pod uwagę ich opinii. Zamknięcie Guantanamo
etc.
● odejście od modelu prewencyjnych uderzeń
●
odejście od unilateralizmu (zwiększenie roli organizacji
międzynarodowych)
● Zmiana w relacjach USA-Izreal i
USA-Palestyna ( po praz pierwszy w historii za czasów
Obamy
mówi się o Żydów z terenów okupowanych.
● polityka
resetu wobec Rosji. →09-10, 10 kwietnia 2010r. Podpisanie
porozumienia o redukcji zbrojeń strategicznych
●
przewartościowanie celów misji i operacji afgańskiej → odejście
od celów maksymalistycznych
● rozpoczęcie rozmów z
Iranem nt. Odejścia od prób wejścia w posiadanie atomu
●
przesuniecie akcentów polityki zagranicznej z Europy na Azje (
Obama sam określa się pierwszym prezydentem rejonu pacyfiku)
●
problem arabskiej wiosny
Zajęcia
II cz.II – 21.11.2015r.
Polityka
zagraniczna RFN. „Głównym zwycięzcą zimnej wojny w wymiarze
europejskim była RFN”
Zagadnienia
wstępne
W
roku 1949 pojawia się RFN i NRD. Kluczową rolę w kształtowaniu
polityki zagranicznej Niemiec mają kanclerze.
Lata 49-63 |
Lata 63-66 |
Lata 66-69 |
Lata 69-74 |
Lata 74-82 |
Lata 82-98 |
Lata 98-05 |
05 - |
Pierwszym
rządem RFN był rząd Konrada Adenauera. Wypracował on główne
cele polityki zagranicznej .
Głównym celem strategicznym po
49 roku było właśnie dążenie do zjednoczenia .
Głównym
podział polityki zagranicznej to okres przed i po
zjednoczeniu.
03.10.1990r. Dochodzi do faktycznego zjednoczenia
Niemiec. Proces ten przebiegał w dwóch płaszczyznach:
●
wewnętrznej
● zewnętrznej
Wymiar
zewnętrzny
→ cykl konferencji 2+4→traktat o zewnętrznych aspektach
zjednoczenia Niemiec (12 wrzesień). Znajdują się w nim takie
aspekty jak np. zobowiązanie do uznania granic z Polska, brak
posiadania broni atomowej, siły zbrojne nie miały przekroczyć 370
tyś, zakaz użycia siły zbrojnej wbrew karcie NATO, zapis o braku
baz NATO na terytorium byłej NRD.
Wymiar
wewnętrzny → W
marcu 90 roku w NRD odbyły się wybory w których zwyciężył
front zjednoczenia Niemiec który głosił idee jednościowe.
Zjednoczenie zyskało akceptację wszystkich państw europejskich.
Sama inkorporacja NRD do RFN była zgodna z prawem
międzynarodowym.
Jednym
z następstw zjednoczenia było zwiększenie roli Niemiec na arenie
międzynarodowej. Fakt zjednoczenia nie zmienił postrzegania
Niemiec w światowej gospodarce, były one mocarstwem gospodarczym
już przed zjednoczeniem→sam fakt zjednoczenia osłabił
gospodarkę RFN , transformacja NRD to koszt ok. 1,5 bln euro.
Zjednoczone Niemcy przesunęły się ok 400 km na Wschód. Stały
się krajem środkowoeuropejskim, wrażliwym na sytuacje w Europie
środkowowschodniej.
Obawiano się że Niemcy są zbyt silne
na rolę wyłącznie mocarstwa regionalnego a maja zbyt mało
atrybutów supermocarstwa. ścierają się w RFN tendencje co do
znaczenia na arenie międzynarodowej.
Po roku 90 główne
kierunki polityki zagranicznej nie uległy zmianie:
●
orientacja polityki na kierunek zachodnioeuropejski i
transatlantycki
● głównym partnerem Niemiec jest Francja
( w kierunku zachodnioeuropejskim) zapoczątkowane traktatem
elizejskim z lat 60. Zaciśnięcie współpracy i proces
pojednania.
●
dążenie do coraz ściślejszej integracji w ramach Unii
Europejskiej ( traktat z Maastricht)
Unia gospodarczo-walutowa.
Francja i inne kraje obawiały się silnych Niemiec dlatego dążono
do aż tak daleko posuniętej integracji.
● koncepcja
pogłębiania i poszerzania Unii Europejskiej
●
Podkreślanie że stosunki RFN-USA powinny mieć charakter
partnerski. Dot. to dziedziny bezpieczeństwa ( lipiec 94r Sąd
Najwyższy RFN dokonał nowej interpretacji konstytucji. Stwierdzono
że siły zbrojne mogą być użyte przez NATO z zastrzeżeniem że
zgodę musi wyrazić parlament.- do tego orzecznictwa siły mogły
działać tylko na podstawie art5 traktatu Waszyngtońskiego)
●
na kierunku zachodu dominowały elementy ciągłości
●
na kierunku wschodnim dominowały elementy zmiany:
a) dążenie
do stabilizowania środowiska międzynarodowego w tej części
Europy. Umowy o readymisji → jeżeli z terenu Polski przyjadą
nielegalni imigranci służby odsyłaja ich z powrotem
b)
przyjęcie nowych podstaw traktatowych szczególnie w relacjach z
Polską:
traktat
graniczny 14 listopad 1990r.→
podpisano mimo że traktat graniczny został już podpisany z RFN w
1970r. Który obowiązywał jednak tylko do zjednoczenia
Niemiec(stanowisko doktryny)
traktat
o dobrym sąsiedztwie i współpracy 17 czerwca 1991roku.
→ zakładał stworzenie podstawy formalnoprawnej do zdynamizowania
stosunków Polsko-Niemieckich w wielu kwestiach ale trzeba zaznaczyć
że nie we wszystkich (kwestie wypędzonych, odszkodowania za II
WŚ)
c) zaciśnianie współpracy Niemiecko-Rosyjskiej. Rosja
pełni rolę głównego partnera Niemiec. Strategiczne
partnerstwo.
Zajęcia III – 05.12.2015r..
Kanclerstwo Schrodera
●
Gabinet powstaje
we wrześniu 98r – koalicja socjaldemokratów, zielonych i
mniejszych partii.
●
Polityka wewnętrzna → koncepcja trzeciej drogi, kierunek
pomiędzy liberalizmem a interwencjonizmem. Głównym celem dążenie
do zlikwidowania bezrobocia. Reformy Shrodera przyniosły oczekiwane
skutki, dzięki nim Niemcy dobrze zniosły kryzys w XXI wieku.
●
Polityka zagraniczna:
→ pierwszym wyzwaniem z którym
musiał się zmierzyć Kanclerz było odniesienie do konfliktu
na Bałkanach – KOSOVA.
Odsunięto od władzy Milosevicia w Serbii, stanowisko USA zmieniło
się z postrzegania armii Kosova jako terrorystów do wspierania
grup wyzwoleńczych. Opinia państw zachodnich była zdecydowanie po
stronie separatystów. NATO finalnie przeprowadziło naloty na cele
w Serbii.
Na początku 99 roku w RFN rozpoczęła się dyskusja
czy wspierać NATO. Interwencja w Kosovie nie posiadała
legitymizacji ONZ. Podczas dyskusji w Bundestagu omal nie doszło
do załamania koalicji. Większość w końcu zdecydowała o
zaangażowaniu się w ten konflikt.
→ W roku 98 kiedy
powstaje gabinet Gerharda Shrodera rozpoczynają się negocjacje
Polski i innych państw o akces do UE.
Nowym akcentem w polityce było podejście do przyjmowania innych
państw. Kohl podkreślał że jest zainteresowany jak najszybszym
członkostwem nowych krajów. Rząd Shrodera zaczął inaczej
podchodzic do tego tematu. Większość niemieckiej opinii
publicznej występowało przeciwko szybkim akcesem Polski.
Takie
samo zdanie prezentował Shroder . Akceptował dążenie do
integracji ale bez wskazywania na konkretne daty. Zarysowywał się
tu większy pragmatyzm niż u poprzedników. Shroder podkreślał
Niemiecki interes narodowy w polityce i kwestii UE.
Wcześniej
na arenie europejskiej nie odwoływano się tak często do interesów
narodowych.
→
W ramach samej UE
dążono do pogłębiania integracji. Minister MSZ Fisher
przedstawił szczegółowy plan pogłebiania integracji w stronę
federalną. ( finałem tego planu jest traktat lizboński a
wczesniej odrzucony traktat o konstytucji UE)
→
W kierunku Euroatlatyckim
następuje nowa jakość w relacjach RFN-USA.
Lata 2002-04 to
czas gdy ma miejsce wiele sporów i największe napięcie na linii
RFN – USA. Nigdy wcześniej nie dochodziło do tylu sytuacji
spornych w relacjach. Dążono do relatywizacji znaczenia NATO w
kwestii bezpieczeństwa UE i samych Niemiec. Chciano w ramach UE
wprowadzenia regulacji dot bezpieczeństwa. Dążono do ograniczenia
roli USA w Europie. Kluczowa kwestia sporna była związana z
doktryną Busha i kwestią wojny w Iraku. Niemcy należały do grupy
państw które sprzeciwiały się interwencji Stanów Zjednoczonych.
W sprawie Afganistanu Niemcy zdecydowanie poparły wojnę z
Talibami. Wysłały do Afganistanu jeden z największych
kontyngentów. ( zaangażowanie Polski w Afganistanie było
symboliczne). W ramach NATO problemem było to że rządy jednych
państw wprowadzały – ograniczenia narodowe- ( np. w jakich
okloicznościach żołnierze danego państwa mogą użyć broni.)
Niemcy nie uczestniczyły w akcjach bojowych.
→ Kolejną
cechą charakterystyczną jest zaciśnienie
relacji i współpracy Rosyjsko-Niemieckich.
Rosja jest traktowana jako wiodący partner na kierunku
wschodnim.
Zaczęto mówić o partnerstwie strategicznym z
Rosją. Relacje te miały szczególny charakter w dziedzinie
bezpieczeństwa. Odsunięto na dalszy plan sprawy związane z
łamaniem praw człowieka w Rosji a eksponowano zagadnienia dot.
bezpieczeństwa.
Okres Shrodera w relacjach z Rosją kończy
się podpisaniem porozumienia o budowie gazociągu po dnie Bałtyku-
Nord Stream ( protest Polski)
→
Charakter relacji Polsko-Niemieckich. Z
jednej strony udało się rozwiązać niektóre sprawy z grupy
zaszłości historycznych. Rząd niemiecki w sposób symboliczny
wypłacał odszkodowania za pracę przymusową Polaków. W tym samym
czasie pojawiły się jednak inne problemy rozbieżności interesów
także natury historycznej.
W maju 98 roku niemiecki parlament
przyjął rezolucję w której nawoływał rząd niemiecki do
uzależnienia akceptacji traktatów akcesyjnych Polski i Czech od
kwestii własnościowych. Polska odpowiedziała w lipcu także ostra
rezolucją. W kolejnych latach spory te nabierały na znaczeniu i
zaczęły wpływać na klimat relacji Polsko-Niemieckich.
a)
koncepcja budowy centrum przeciwko wypędzeniom;
chodziło o wybudowanie muzeum w Berlinie w którym eksponowano
sprawy związane z wypędzeniem Niemców z terenów wschodnich. Po
stronie Polski pojawiła się obawa że ta budowa będzie kolejnym
elementem wypaczania faktów historycznych. Odrywa ona wysiedlenia
od kwestii Września 1939r. Zaczyna się wyprowadzać wniosek że po
Holocauście jest to druga zbrodnia II Wś.
b)
powiernictwo pruskie;
spółka założona w Dusseldorfie która ma na celu odzyskanie
majątków wysiedlonych Niemców. Pozwy lądują finalnie w
Strasburgu gdzie Trybunał jednak je oddala.
Kanclerstwo
Merkel
●
22 listopada 2005roku w wyniku wyborów zmienia się koalicja
rządząca i gabinet tworzy Angela Merkel
● Rok 2005 to
czas dużego kryzysu w UE. Francja i Holendrzy odrzucają traktat
konstytucyjny dla Europy. W 2007 roku Niemcy sprawowały prezydencję
w UE i podjęto decyzję o zmianie traktatu konstytucyjnego i
przyspieszono pracę nad traktatem Lizbońskim.
● Jedną z
cech wiodących po 2005r jest dążenie polityków niemieckich do
brania większej odpowiedzialności za rozwiązania problemów w
Europie i na Świecie .Dążono do mocarstwowości Niemiec.
→
Nowym akcentem była zdecydowana poprawa relacji USA-RFN.
Relacje wracają na stare tory. Niemcy podkreślają kluczowe
znaczenie NATO w kwestii bezpieczeństwa. Akceptują role USA w
światowej polityce bezpieczeństwa
→ Cechą
charakterystyczną jest bardziej krytyczne podejście do kwestii
praw człowieka w Rosji. Rosja
jednak mimo to pozstaje strategicznym partnerem.
→ Stanowiska
Niemiec i Polski
wobec kryzysu na Ukrainie są rozbieżne.
W kwestii złamania
prawa międzynarodowego przez Rosję w momencie aneksji Krymu się
zgadzamy. W pozstałych kwestiach istnieją róznice stanowisk ( np.
zaangażowanie w się w deskalację konfliktu. Polska eksponuje
stanowisko że proces deskalacji ma mieć miejsce w formacie
Weimarskim a od zeszłego roku jest realizowany format Normandzki
bez udziału Polski. Niemcy twierdzą że porozumienia NATO z Rosją
z 97 roku obowiązuje [kwestia rozmieszczenia baz sojuszu] Polska
twierdzi inaczej. Polska nawołuje do zamrożenia relacji z Rosją a
politycy niemieccy prowadzą zupełnie inna politykę.)
→ Wyzwaniem
przed rządem Merkel był kryzys
w strefie Euro.
Kryzys gospodarczy rozpoczął się w 2008 roku w USA i zaatakował
zachód. Dochodzi do załamania gospodarczego w Grecji, Portugali
etc. Główną rolę w przezwyciężaniu tego kryzysu odgrywają
Niemcy. Z biegiem czasu niemieckie recepty na wyjście z kryzysu są
coraz bardziej krytykowane. Niemcy twierdzą że pomoc jest
uzależniona od reform w zagrożonych państwach. Dochodzi do
sytuacji że coraz więcej Greków, Hiszpanów za pogarszające się
warunki zaczyna oskarżać Niemcy.
2012 r pakt fiskalny był
przede wszystkim decyzją niemiecką.
Postępuje w Europie
zmęczenie projektem integracyjnym, rośnie grupa eurosceptyków na
co ma też wpływ kryzys uchodźczy.
Zajęcia
IV – 19.12.2015r..
cz.
1. Polityka zagraniczna Chińskiej Republiki Ludowej
1.
Zagadnienia wstępne
Forma
państwowości o której mowa istnieje od roku 1949.
W przypadku
Chin zasadniczą zmianą nie są lata 89-90 a koniec lat 70 XX wieku.
Gdy mówimy o polityce Chin to mówimy o państwie które jest
zarazem odrębną cywilizacją. Warto też mieć na uwadze że mowa
jest o państwie o ponad 4 tyś lat nieprzerwanej państwowości. Z
tej długości trwania wynika to że Chińczycy nie akceptują
pouczania czy porad udzielanych przez inne kilkuset letnie państwa.
Jeszcze w XVIII wieku produkt PKB Chin stanowił 18% PKB świata.
Przez wiele stuleci był największy w skali światowej. Wiele
wynalazków w rozwoju ludzkości pojawiła się w realiach Chińskich.
Przez wiele stuleci Chiny były w samoizolacji która wyrastała z
przekonania o swojej samowystarczalności i
wyjątkowości.
Najtrudniejszym okresem w historii Chin był
wiek XIX – dalekie osłabienie państwa i władzy centralnej.
Mocarstwa europejskie uprawiały politykę otwartych drzwi.
Osłabienie Chin i rosnące uzależnienie od mocarstw prowadziło do
buntów ( min tzw bunt bokserów). Następstwem takiej kolei rzeczy
było zniesienie monarchii. Zmiany te nie prowadziły jednak do
stabilizacji wewnętrznej. Skutkowało to rywalizacją partii
narodowej z partią komunistyczną w XX wieku. Przez wiele lat trwa
wojna domowa. Po roku 1945 wojna o władzę trwa dalej. W latach
45-49 wygrywa MAO i komuniści. 1 października 1949 proklamuje się
Chińska Republika Ludowa.
Politykę CHRL omawia się wdl
następującaych okresów:
ANALIZA TEMATU |
|||
Lata 49-57/58 |
Lata 59-76 |
Lata 76-78 |
Lata 78 do dziś |
Lata 49- 57/58
●
Jest to okres kiedy w
polityce wewnętrznej CHRL realizowane są koncepcje bloku
wschodniego. Wzorce stalinowskie są przekładane na realia
chińskie.
●
Cechą
charakterystyczną było daleko idąca izolacja polityczna ze strony
państw zachodu. Zachód rozmawiał z Tajwanem nie z Chinami.
●
Relacje
dyplomatyczne CHRL były rozwijane z państwami bloku wschodniego. W
1950r doszło do podpisania traktatu sojuszniczego z ZSRR →
jakikolwiek atak na CHRL będzie traktowany jak atak na ZSRR.
●
Pewnym
krokiem wychodzenia z izolacji był okres wojny koreańskiej(50-53).
W czasie rozmów o zakończeniu wojny koreańskiej uczestniczą
przedstawiciele CHRL → wymuszone wychodzenie z częściowej
izolacji politycznej.
●
1954
traktat Chińsko-Indyjski. Akceptowanie założenia polityki innych
ustrojów powinno być oparte na pokojowym współistnieniu.
Lata
59-76
● Okres
permamętnych eksperymentów rewolucyjnych. Postępująca
idealizacja. Koncepcja 3 czerwonych sztandarów. CHRL chce dogonić
militarnie i gospodarczo ZSRR i USA. Jest to okres budowy komun
ludowych. W tym czasie wielu Chińczyków ponosi śmierć.
●
Koniec
lat 60 to okres tzw rewolucji kulturalnej
● Od 1964r Chiny
dysponują bronią nuklearną
● W latach 60 rozchodzą się
drogi Moskwy i Pekinu. Apogeum napięcia to rok 1969 kiedy to
dochodzi do wojny na granicy
●
Mimo
że MAO panuje do roku 1976 na początku lat 70 dochodzi do zmian
●
Na początku lat 70 nowym akcentem jest poprawa stosunków z USA.
W chinach składa
wizytę sekretarz a w lutym 1972roku z wizytą
jest Nixon. Polityka obu państw była znaczącą zmianą → koniec
izolacjonizmu. Następuje normalizacja stosunków. Zbliżenie
Chińsko-Amerykańskie miało być formą nacisków na ZSRR.
●
Od 1972 Chiny są w Radzie Bezpieczeństwa ONZ ( zastępują
Tajwan)
Lata
76-78
●
Umiera MAO. Deng Xiao Ping dochodzi do władzy
Lata 78 -
● Rok 1978 rozpoczyna nowy etap w rozwoju Chin. Deng Xiao Ping
rozpoczyna realizować program 4 modernizacji. Koncepcja ta trwa do
dnia dzisiejszego. Zakłada on oparcie się na mechanizmie gry
rynkowej w sferze gospodarczej i zachowaniu częściowego monopolu
państwa, przy pełnym monopolu w kwestii politycznej i
ideologicznej. Powstaje hybryda →
komutalizm
● W polityce zagranicznej po 1978r postawiono na pokój i rozwój
relacji. Politycy chińscy doszli do wniosku że aby przyspieszyć
rozwój gospodarczy trzeba podejmować takie zadania które będą
prowadzić do stabilizacji środowiska międzynarodowego. Chiny chcą
być postrzegane jako stabilny partner i główny gracz w
rozwiązywaniu problemów w Azji płd. wsch
● Po buntach
studentów w roku 1989 doszło do zakłócenia relacji z zachodem na
okres kilku miesięcy. Od tego czasu takich wystąpień nie było.
Dalej jednak istnieje problem z prawami człowieka w Chinach ale
jest przemilczany przez zachód. Górę bierze stanowisko biznesowe
z tak wielka gospodarką jaką jest CHRL
Okres
ostatnich lat
● Chiny z państwa przedmiotowego w grze wielkich mocarstw po
150 latach odbudowują swoją potęgę i dzisiaj możemy stwierdzić
że stają się nr2 w skali globalnej. Znajdują się aktualnie w
okresie między wielkim mocarstwem a supermocarstwem. CHRL
najbardziej zagraża supermocarstwowej pozycji USA.
●
Pojawiają się pytania: a)
Jakie są podstawy mocarstwowej pozycji Chin ?
b) Czy CHRL
stanie się kiedyś supermocarstwem ?
Ad.b) →
● wdl. Prof. Stolarczyka
można
mieć wątpliwości. Szczególnie w aspekcie kultury masowej Chin.
Wprawdzie Chiny stawiają na soft power i kulturę konfucjonizmu
ale jest problem z podstawami cywilizacji zachodu i zaadaptowania
tej kultury na ten grunt.
Ad.a)
→
● CHRL ma podstawy do twierdzenia że potencjał terytorialny
ma adekwatny do roli mocarstwowej. ( 3 państwo świata).
●
Potencjał demograficzny → 1mld 400 mln najwięcej na świecie.
Jest to największy rynek zbytu jeżeli chodzi o państwa.
●
Czynniki gospodarcze → Szacuje się że PKB za 2014r to 10 bln
dolarów co daje drugie miejsce po USA. ( USA 17, Japonia 5). CHRL
w ciagu ostatnich 30 lat notuje przyrost PKB średnio o 10% w skali
roku. Mimo kolejnych kryzysów gospodarka Chin ma się dobrze.
Zostaje ona aktywna mimo tego że wielu ekonomistów przeiwdywało
że po OL w Pekinie w 2008 roku i po zakończeniu boomu gosp.
przejdzie do etapu recesji
● Potencjał militarny →
armia chińska została zredukowana ale nadal jest to około 2,5
mln żołnierzy. CHRL znacznie zmodernizowała swoją w oparciu o
własny przemysł zbrojeniowy. Zbudowano lotniskowiec. Chiny są
państwem które w ostatnich 15 latach zwiększały nakłady na
zbrojenia
● Chiny od wielu lat są najwiekszym
eksporterem świata. Wymiana handlowa Chin to około 4bln 200 mld
dolarów. Stała nadwyżka ( 250 mld rocznie) na korzyść
eksportu chińskiego.
● Chiny są państwem z
największymi rezerwami walutowymi. Głównym wierzycielem Chin są
USA. CHRL posiada papiery wartościowe na około 16 bln
●
Chiny są jednym z najwiekszych inwestorów w skali globalnej.
Waluta Chin została uznana z jedną z rezerwowych walut świata.
●
Warto zauważyć że jedną z słabości Chin jest to że
przestały być one samowystarczalne pod względem ropy i gazu.
Jest to istotny czynnik który wymusza prowadzenie polityki
pokojowej i stabilnej.
Główne
zagrożenia i cele dla bezpieczeństwa CHRL w środowisku
międzynarodowym.
● zagwarantowanie stabilności dostaw strategicznych surowców
● Jakiekolwiek próby ingerencji w sprawy wewnętrzne Chin (np.
sprawa Tybetu czy Ujgurów)Rządzący odrzucają jakiekolwiek formy
interwencji. Główną zasadą Chin jest zasada suwerenności →
uważają że kwestie ustroju, praw człowieka to sprawa wewnętrzna
Chin. CHRL chce zachować swój ustrój polityczno-społeczny.
Ekponują wartości azjatyckie.
● kwestia Tajwanu.
Kolejne fazy dozbrajania Tajwanu przez USA. Chiny kontynentalne
prowadzą politykę opartą na zasadzie → jeden kraj dwa ustroje.
CHRL chce dporowadzic do połączenia wszystkich części Chin i
utworzyć tzw WIELKIE CHINY → Hong-kong, Makao, Tajwan i Chiny
● Utrzymanie swoich wpływów i zwiekszanie wpływów w skali
globalnej. Chcą utrzymać swoje miejsce w Radzie Bezpieczeństwa.
● neutralizowanie zagrożenia terrorystycznego w skali
regionalnej i globalnej
● Chiny nie wiążą się
sojuszami wielostronnymi bo uważają że same umieją sobie
zapewnić bezpieczeństwo.
Relacje
z partnerami
● W płaszczyźnie gospodarczej to UE, USA i Japonia.
●
w najbliższym środowisku główne problemy to spięcia na linii
Chiny-Japonia. Kwestie związane z ciążeniem historii. Po stronie
CHRL podkreśla się to że Japonia nie przeprosiła za zbrodnie
popełnione na Chińczykach
● kwestia Korei. Ponad 90%
towarów niezbędnych dla Korei pochodzi z Chin. Problemem jest
temat zjednoczenia płd z płn.
● relacje Rosja-Chiny.
Jeszcze w latach 90 CHRL głównie z Rosji wykupowała sprzęt min
wojskowy etc. Od pewnego czasu Chiny są coraz bardziej
wystarczalne. Ważną kwestią jest uregulowanie spornych spraw
granicznych. Oba państwa traktują się jako strategiczni
partnerzy ( 2001 szanghajska organizacja współpracy) zaciśniana
jest współpraca surowcowa. Problemami są rosnąca potęga Chin i
migracje chończyków na tereny Rosji.
● Jedną z cech
polityki zagranicznej Chin jest rosnące zaangażowanie w regionach
które traktowane są jako strefy wpływów USA i Europy. →
Ameryka płd i środkowa, Afryka ( jednym z głownych partnerów
CHRL jest RPA.) Wiele reżimów afryki ceni sobie współpracę z
Chinami bo włądze w Pekinie nie nawołują do demokratyzacji
państw. → koncepcja 3 drogi.
cz.
2. Japonia
1. Zagadnienia wstępne
●
Cezurą jeżeli chodzi i historię Japonii jest koniec lat 60 XIXw.
W 1868 rozpoczęła się rewolucja MEJI → zniesiono szogunat w
Japonii i wzmocniono władzę centralną. Japonia sięga do wzorców
zachodnich jeżeli chodzi o modernizację sfer życia społecznego.
Jedną z cech charakterystycznych był szybki rozwój gospodarczy
kraju i wzrost potęgi Japonii w tej części świata ( przejęcie
wpływów w Korei, agresja na Mandżurię, II WŚ)
●
Japonia realizowała przedsięwzięcia imperialne pod hasłem „Azja
dla Azjatów”. Wiele państw zdominowanych przez Francję i GB z
początku wspierało stronę japońską, do czasu poznania
prawdziwego charakteru działań imperialnych Japonii.
● II
WŚ kończy się bezwarunkową kapitulacją Japonii. Gen Mcarthur
podpisuje akt jako przedstawiciel aliantów, USA nie zniosły rządu
japońskiego którego władza skupiała się głównie na
zarządzaniu państwem i pozostawia instytucję Cesarza.
● W
wyniku zrzucenia bomb atomowych Japonia staje się jednym z
najbardziej pacyfistycznych społeczeństw w skali globalnej.
2.
Historia rozwoju wewnętrznego po 45roku
●
Lata 45-51
→ okres całkowitej kontroli USA nad Japonią i próba odbudowy
pokojowej Japonii w oparciu o wzorce amerykańskie. W sferze
wewnętrznej rząd Japonii miał niewielką autonomię ale w sferze
zewnętrznej politykę prowadziły USA.
●
1951
→ podpisanie traktatu między USA a Japonią. Japonia podczas wojny
koreańskiej przestaje być traktowana jako państwo okupowane a
zaczyna jako sojusznik do walki z komunistycznym wschodem. Traktaty
nadały wielka autonomię Japonii ale USA pozostawiły sobie wiele
uprawnień ( użycia siły etc)
●
1960 →
traktat sojuszniczy. Szereg uprawnień USA zostaje zniesionych, za
wyjątkiem pozostawionymi bazami na terytorium JAP. W wymiarze
formalnym Japonia uzyskuje niemal pełną suwerenność.
3.
Podstawy polityki bezpieczeństwa i zagranicznej Japonii.
●
podstawy polityki bezpieczeństwa i polityki zagranicznej zostały
sformułowane na przełomie lat 40 i 50. Doktryna
Yoshidy →
wyznaczyła główne założenia i cele,obowiązuje generalnie do
dziś:
→ wyprowadzenie realnych wniosków z rzeczywistości
po kapitulacji w bliższej i dalszej perspektywie. Celem jest
doprowadzenie do odbudowy gospodarczej unikając angażowania się w
spory i konflikty.
→ Japonia nie ma posiadać własnej
armii, posiada policję i siły samoobrony. Wydatki na samoobronę
nie mają przekraczać 1% PKB ( obecnie około 50 mld dol)
→ Ukierunkowanie
w dziedzinie bezpieczeństwa na USA. Niezbędność tego
sojuszu.
→ Japonia ma uzyskać status mocarstwa cywilnego tj
państwa które realizuje swoje interesy instrumentami
ekonomicznymi, unika sporów. Środki militarne mają pozostać na
dalszym miejscu ( warto odnotować że tendencja się delikatnie
zmienia bo parlament japoński na początku lat 90 przegłosował
założenia o możliwości użycia sił Japonii w ramach akcji ONZ z
zaznaczeniem że siły te nie będą angażować się w akcje
militarne)
→ mimo upływu dziesięcioleci główny kierunek
polityki został utrzymany. W latach 90 zostało podpisane nowe
porozumienie między USA a Japonią podtrzymujące i podkreślające
założenia traktatu z lat 60. Japonia nadal w polityce USA pełni
zasadniczą rolę
Japonia jest obecnie trzecią
gospodarką świata (PKB 5bln dol). Kluczowym wyzwaniem jest fakt że
państwo te nie posiada właściwe żadnych surowców. Jednym z celów
Japonii jest aspirowanie do roli stałego członka Rady Bezp. ONZ.
Głównym partnerem pozostaje USA a poza Stanami są to UE i Rosja. W
relacjach JAP-Rus sporną kwestią jest sprawa Kuryli. Mimo różnic
polit. Wymiana gospodarcza między tymi krajami rośnie.
Zajęcia
V – 23.01.2016r..
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
Rosji.
1. Zagadnienia wstępne
●
W grudniu 1991r następuje rozwiązanie ZSRR w wyniku czego powstaje
15 państw. Najważniejszym jest Rosja i to ona jest sukcesorem
ZSRR.
ANALIZOWANIE TEMATU |
|
Lata 90 XX wieku – okres Jelcynowski |
Po roku 2000 – okres Putinowski |
2.
Okres Jelcynowski
●
Jedną z cech charakterystycznych tego okresu był postępujący
kryzys gospodarczy. PKB spadało a poziom życia się pogorszył.
Sfera budżetowa w Rosji czasami nie miała wypłacanych pensji.
Spadki PKB zdarzały się nawet w wartości dwucyfrowej. W latach
92-99 PKB spadło o ponad 50 %
● Rok 1998 przyniósł
kolejny kryzys. W wyniku wielkiego załamania ceny wzrosły o 80% a
deprecjacja rubla wyniosła około 300%.
● Czas Jelcynowski
charakteryzował się próbami reform. W latach 9293 w Rosji starano
się zrealizować rosyjską wersję terapii szokowej. Na czele reform
stali J. Gajda, Czubajs. Mimo początkowych prób zmierzających do
stworzenia gospodarki rynkowej w skali makroekonomicznej nie
przyniosły one spodziewanych skutków. Jednym z następstw tych
reform było przejęcie majątku narodowego przez małe grupy osób →
pojawiła się oligarchia ( min Chodorkowski)
● Dążono do
zbudowania podstaw demokracji typu zachodniego w Rosji. W wyniku
przemian władza centralna słabła a na znaczeniu nabierali czołowi
politycy poszczególnych guberni. Problemem okazało się ściąganie
podatków do budżetu centralnego
● kluczowym następstwem
takiego stanu rzeczy byłą słabnąca rola Rosji na arenie
międzynarodowej.
● Rosja stała się głównym sukcesorem
formalno-prawnym ZSRR. Przejęła stałe miejsce w Radzie
Bezpieczeństwa ONZ. Rosja stała się jedynym sukcesorem jeżeli
chodzi o arsenały nuklearne. (Ukraina oddała swoją broń w wyniku
gwarancji i pomocy finansowej zachodu w 1994)
Rosja przejęła
również długi poradzieckie i wierzytelności. Pod koniec lat 90
dług Rosji wynosił około 200 mld dol.( Jednym z głównych
wierzycieli była RFN)
● Ważna determinantą były główne
koncepcje Polityki zagranicznej które zostały wyrażone w doktrynie
wojennej i innych dokumentach. Głównymi koncepcjami były trzy
wzajemnie istniejące: a)
okcydentalna
b) euroazjatycka
c)
słowianofilska
ad.a ) →
koncepcja
okcydentalna.
Przedst. A Kozieliew (minister spraw zagr.). Jest to koncepcja
prozachodnia, podkreślająca w wymiarze cywilizacyjnym że Rosja
jest częścią zachodu. Podnoszono w tej kwestii argumenty
kulturalne. Kolejnym ważnym argumentem było twierdzenie że Rosja
ma szanse wyjść z tak wielkiej zapaści tylko w przypadku głębokiej
współpracy z rozwiniętymi państwami zachodu, co za tym idzie
odbudowa pozycji mocarstwowej Rosji również powinna się na tej
współpracy opierać.
ad.b)
→ koncepcja
euroazjatycka. Zyskuje
na znaczeniu po 1996r. Przedst. J. Primakow (nowy minister spr.
zagr). Rosja ze względu na unikalnośc swojej kultury powinna pełnić
rolę pośrednika między wschodem a zachodem. Argumentowano to min.
tym że Rosji jest bliżej do Autokratycznych państw Azji niż
demokracji zachodniej a centrum światowej polityki przechodzi na
wschód → Chiny, Indie.
ad.c)
→ koncepcja
słowianofilska. Podkreślano
rolę lidera państw prawosławnych. Przekonywano że głównym
sposobem odbudowy pozycji Rosji powinno być wzmocnienie roli Rosji w
grupie państw prawosławnych. Eksponowano religie prawosławną jako
fundament państwowości Rosji i innych państw tej cywilizacji.
2.
Kierunki polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej.
●
obszar byłego ZSRR poza państwami bałtyckimi → bliska
zagranica
● relacje z USA. Główny punkt odniesienia
szczególnie w dziedzinie bezpieczeństwa.
● Państwa Europy
zachodniej → nie tyle zacieśnianie współpracy z UE jako całością
tylko z państwami najsilniejszymi, w relacjach dwustronnych. Głównie
RFN, Francja, Włochy
● Azja płd wsch.
3.
Dekada lat 90, → dwie fazy polityki zagranicznej Rosji
●
Faza 1: lata
92-95 →
niektóre cele polityki zagranicznej są tożsame z celami polityki
USA, koncepcja strategicznego partnerstwa RUS-USA. Główne role w pz
miały odgrywać USA i Rosja (nowy bipolaryzm) a ich relacje zamiast
rywalizacji miały opierać się na współpracy. Jednym z przejawów
takiego stanu rzeczy były kolejne porozumienia rozbrojeniowe,
szczególnie te dot. ilości posiadanej broni jądrowej. Dążono aby
bezpieczeństwo w Europie było oparte na systemie KBWE (potem OBWE).
Ważna cecha tego okresu było przekonanie elit politycznych Rosji co
do akceptacji państw zachodu w kwestii roli Rosji na obszarze
poradzieckim.
● Faza
2: lata 96-99 →
Wzmocnienie kierunku euroazjatyckiego. Uznano że polityka Rosji
wobec zachodu była zbyt romantyczna, polityka chciejstwa a nie
realnej oceny miejsca Rosji w świecie. Twierdzono że interesy Rosji
na obszarze poradzieckim nie są respektowane. Czas ten był
zdominowany przez okres poszerzania NATO. Istotnym wydarzeniem było
podpisanie 27 maja 1997 karty NATO-Rosja w której uwzględniono
niektóre zastrzeżenia Rosji. Uspokoiło to wzajemne relacje.
Kolejną cechą było odejście od koncepcji nowego bipolaryzmu i
eksponowanie koncepcji wielobiegunowości. Dążono do takich działań
które pozwoliłyby zmniejszyć dominującą pozycję USA na arenie
międzynarodowej a wzmocnić tendencje kilku kluczowych ośrodków
politycznych. Dążono do tego by Rosja stała się jednym z 5
mocarstw świata.
Dekada lat 90 kończy się porażką.
Konflikt wokół Kosowa znacznie ogranicza wpływy Rosji na Bałkanach
a w szczególności Serbii. Zwiększenie wpływów USA w tej części
świata. W nowej koncepcji NATO z 1999 roku pojawiają się zapisy o
misjach ekspedycyjnych co wzmacnia komentarze w Rosji że Nato staje
się agresywne.
4.
Okres Putinowski
●
Funkcje premiera obejmuje Putin który po rezygnacji Jelcyna zostaje
wybrany Prezydentem.
● W kolejnych latach po roku 2000
zaczyna się zmieniać sytuacja gospodarcza kraju. W wyniku lepszej
koniunktury na ceny ropy i gazu ( Rosja zarabia 230 mld dol gdy na
początki lat 90 30 mld)
● Putin przejmuje koncerny
medialne oligarchów, wolność słowa w mediach elektronicznych jest
ograniczona. Doszło do unifikacji stanowisk na pro-rządowe.
●
Państwo przejmuje największe spółki naftowe i gazowe i wyznacz
im role w kreowaniu polityki zagranicznej.
5.
Największe cele polityki bezpieczeństwa i zagranicznej Rosji okresu
Putina:
●
stabilizacja sytuacji w najbliższym środowisku politycznym
●
dążenie do mocarstwowej roli w erze XXI wieku. → instrumenty
ekonomiczne.
● dążenie do zatrzymania procesu kolorowych
rewolucji na obszarze poradzieckim. → traktowano je jako dążenie
do pomniejszenia roli Rosji na obszarze poradzieckim przez państwa
zachodnie.
● Rok 2002 → podjęto decyzję o poszerzeniu
NATO o Litwę, Łotwę i Estonię (2004 przyjęcie) . Terytorium
Rosji → obwód kaliningradzki został otoczony. Wzmacnia to
stanowisko że Rosja jest drażniona przez Zachód
● W
okresie Putinowskim wzmocniona została teza że obszar poradziecki
powinien być strefą wpływów Rosji. Rosja akceptuje strefy wpływów
USA w innych rejonach świata ale nie zaakceptuje w strefie
poradzieckiej. Rosja na tym obszarze chce mieć swoją doktrynę
Monroe.
● dążenie do wzmocnienia roli Rady Bezpieczeństwa
ONZ i utrzymanie pozycji stałych członków w kwestii ich decyzji i
odpowiedzialności za bezpieczeństwo międzynarodowe.
●
wyraźny sprzeciw przeciwko interwencją ze względów humanitarnych
przy zastosowaniu środków militarnych
● dążenie do
partnerskich relacji z mocarstwami w różnych rejonach świata →
tendencje wielobiegunowe
● różnicowanie kierunku tras
przesyłowych ropy i gazu → Nord Steam
● sprzeciw do
wszelkiego rodzaju eksportu demokracji do innych cywilizacji → np.
islamskiej.
6.
Cechy charakterystyczne polityki zagranicznej Rosji
●
sinusoidalny charakter relacji Rosja-USA. → w pewnych latach Busha
Jr. Następuje ocieplenie stosunków. (po ataku w 2001r, perspektywa
Afganistanu) traktowanie się jako strategiczne partnerstwo. Rosja w
tym okresie jest ważniejsza niż większość państw NATO.
Rosja
w tym czasie stara się załatwić swoje interesy:
→ problem
czeczeński. Większość ugrupowań zostaje wpisanych na listę
ugrupowań terrorystycznych.
→ istniało przekonanie że
poparcie USA wzmocni pozycję Rosji na arenie międzynarodowej
→
Afganistan był większym zagrożeniem dla Rosji niż dla USA.
→
wstrzymano budowę tarczy antyrakietowej.
● Następnie
relacje USA-ROS ulegają ochłodzeniu → kwestia Iraku,
pomarańczowej rewolucji
● 2009-2010 → okres resetu i
zacieśniania współpracy → podpisano nowe porozumienie
rozbrojeniowe, odstąpiono od budowy tarczy antyrakietowej w wersji
Busha JR, pogłebianie współpracy w kwestii problemu Irańskiego.
● dochodzi do kolejnego ochłodzenia → arabska wiosna, interwencje USA i „instalowanie demokracji” co przynosi odwrotne efekty.