PROWADZĄCY: Prof. dr. Hab. M. Stolarczyk
Zajęcia I cz.1 "organizacyjne" 17.10.2015r.
Cel przedmiotu:
● zapoznanie się z procesami zachodzącymi w stosunkach politycznach w okresie ostatnich XX lat -> 1989-2015 tj. "Okres pozimnowojenny".
● Charakterystyka polityki mocarstw
● Rdzeń stosunków miedzynarodowych to relacje między mocarstwami( USA, RFN, ROSJA, CHINY, INDIE, JAPONIA). To one wyznaczają konstrukcję rozwoju spraw miedzynarodowych.
Literatura przedmiotu:
● Kuźniar Roman "Pozimnowojenne Xxlecie. Stosunki międzynarodowe na przełomie XX i XXI wieku." Warszawa 2011
● Łoś-Nowak Teresa "Polityka zagraniczna. Aktorzy, potencjał, strategie" Warszawa 2011r.
Egzamin będzie odbywał się w formie pisemnej:
● zakres materiału to zagadnienia z ćwiczeń, wykładów i dwóch w/w książek.
Zajęcia I cz.2 "merytoryczna" 17.10.2015r.
USA. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych Ameryki w latach 89-2015r. cz.1
Cechą charakterystyczną XX wieku był stały zwrot roli państw. W XX wieku istnialy trzy głowne porządki : wersalski, bipolarny i pozimnowojenny. W każdym z tych systemów rola USA się zwiekszała dzięki rosnącemu potencjałowi gospodarczemu.
Potencjał ten już w drugiej połowie XIX wieku wyszedł na czoło w świecie i przewyższył potencjały innych mocarstw. [W czasach dzisiejszych rola USA spada ( z 40% do 18%światowego PKB) a rośnie rola Chin. ]
W róznych etapach XX wieku w USA scierały się tendencje neoizolacjonistyczne z tendencjami globalnego zaangażownia. Rola USA uzależniona była od przyzwolenia (akceptacji) innych państw.
Z biegiem czasu obserwuje się zwiekszenie elemntu misyjności polityki USA-> powołane do roli przywódcy polityki zachodu.
Poltykę USA analizuje sie przez pryzmat doktryn polityki zagranicznej (najcześciej te doktryny nazywane są od prezydentów np Kennedego, Regana, Trumana )
W momencie rozpadu prządku bipolarnego ( zakończenie zimnej wojny-> zwyciesca USA) Stany zostają jedynym SUPERMOCARSTWEM
Według Z. Brzezińskiego supermocarstwo to państwo które posiada interesy w skali globalnej i srodki by te interesy realizować w płaszczyźnie militarnej, kulturalnej tj. wszystkich głownych płaszczyznach stosunków miedzynarodowych.
Atrybuty supermocarstwa:
● siła fizyczna państwa-> potencjał demograficzny, usytuowania geopolityczne, potencjał gospodarczy
● potencjał militarny -> najwieksze zwiekszenie nakładów militarnych w USA za kadencji Busha jr. W 2001 r USA wydają 306 mld dol -> w 2012 już 620 mld dol. Czyli niemal tyle ile reszta świata. Armia Stanów Zjednoczonych liczy prawie 1,5mln ludzi i stacjonuje w ponad 40 państwach świata. Przemysł zbrojeniowy w USA ma szerokie grono skutecznych lobbystów i posiada ogromne wpływy w kształtowaniu polityki zagranicznej. Warto zauważyć że w kolejnych konfliktach w które są zaangażowani amerykanie to właśnie Ci lobbyści zyskują najwiecej.( prezydent Eisenhower przed tym przestrzegał)
● atrakcyjność kulturalna -> film, muzyka etc
● polityka oddziałowywania jako funkcja ->USA mają najwieksze szanse kształtowania zachowań innych państw.
Apogeum potęgi Stanów Zjednoczonych jeżeli chodzi o:
● wpływy to lata 90 XX wieku. W tych latach prestiż USA był najwiekszy ( czasy administracji Clintona)
● potęge militarną to czasy Busha.
Z początkiem lat 90 rozpoczęto debatę o roli USA i środków które należy stosować do realizacji celów.
Wykrystalizowały sie dwa stanowiska: unilateralizm i multilateralizm.Oba te stanowiska stwierdzały że okres pozimnowojenny jest dobry dla Stanów Zjednoczonych i trzeba go utrzymać ( USA jako jedyne supermocarstwo).
● Zwolennicy multilateralizmu ( tzw stanowisko wiekszościowe) twierdzili że trzeba umiejetnie korzystac z pozycji i przewagi bycia supermocarstwem -> instrumentami ekonomicznymi, politycznymi niekoniecznie militarnymi. Spory miałyby być rozwiązywane w ramach organizacji międzynarodowych.
USA jako przywódca nie hegemon!
● Zwolennicy unilateralizmu ( tzw neokonserwatyści) twierdzili że nie należy się krępować normami miedzynarodowymi, trzeba maksywalnie wykorzystać siłe militarną- nawet w razie sprzeciwu sojuszników.
Wśród wielu wyzwań po zimnej wojnie jednym była konieczność odpowiedzi na pytanie które kierunki polityki powinny być w polityce najważniejsze. W pierwszej kolejności Ameryka pólnocna, środkowa i południowa ( doktryna Monroe)
Najważniejszym strategicznym kierunkiem był obszar EURO-AZJI.( miejsce wystepowania złóż energetycznych jak i innych mocarstw które mogą zagrozić w przyszłości USA)
Kolejnym wyzwaniem może i najważniejszym była odpwiedź na pytanie o charakter polityki wobec Europy i Rosji.
| ANALIZOWANIE TEMATU |
| Lata: 89-93 adm. Busha sr |
Bush Sr -> Próba redefinicji nowego ładu światowego. Istotą koncepcji było dążenie do utrzymania pozycji supermocarstwa. Zakładano współdziałanie z państwami które miały być lokalnymi mocarstwami. Przekonanie o akceptacji innych państw na takie postrzeganie tematu była "pustynna burza" . Podczas przygotowań do tej operacji Stany dostały wsparcie od niemalże wszystkich "wielkich graczy". Bush stwierdził że USA będą supermocarstwem a reszta lokalnymi liderami.
W tym czasie pojawiła się też wizja unifikacji globu, liberlanej demokracji-> tzw koniec historii tzn koniec niepokojów i konfliktów -koncepcja Fukuyamy.
Wizja ta była w opozycji do koncepcji Huntingtona czyli wizji zderzenia cywilizacji (np islamu i chrzescijanstwa)
Kwestią do rozwiązania była kwestia relacji USA- EUROPA ZACH.
Główne spoiwo NATO czyli ZSRR przeszło do historii.
Stwierdzono że państwa Europy będą chciały mieć wiekszą autonomię.
Pojawiło się kilka pytań na które trzeba było znaleść odpowiedź.
a) Jaka będzie rola USA w kształtowaniu systemu bezpieczeństwa w Europie?
b) Jak USA ma sie odnosić do nowego etapu integracji w ramach UE?
c) Które państwo będzie najwiekszym i najważniejszym sojusznikiem?
AD-a.
Kiedy rozpadł sie ZSRR pojawiły sie głosy wątpiące w sens istnienia NATO. W dysksji pojawiło sie kilka opcji.
● opcja mniejszościowa-> głoszący tą wizję twierdzili że NATO to wytwór typowo zimnowojenny i w nowej sytuacji nie wierzono w sens tej struktury ( kwiestie finansowe tez tu miały swój udział-> koszt parasolu ochronnego) . Głosy te były jednak marginalne.
● drugim stanowiskiem było twierdzenie że należy NATO zmodyfikować ale rdzeniem bezpieczeństwa w Europie ma pozostać. Takie stanowisko dominowało
Inicjatywy dot NATO i bezpieczeństwa w Europie:
- Powołanie Rady współpracy Euroatlantyckiej-> Ciało konsultacyjne w ramach którego państwa mogą spotykać się i rozmawiać w kwestiach dot. Bezpieczeństwa w Europie (Państwa NATO + państwa byłego układu warszawskiego)
- Inicjatywa Partnerstwa dla pokoju.(93)->w ramach współpracy dla byłych przeciwników powinny być także wspólne ćwiczenia i manewry wojskowe.
Pierwsze takie manewry odbyły się w Polsce.
- Potrzeba przyjęcia nowych państw do sojuszu. Polska chciała wstąpić do NATO już w 92 roku. USA były gotowe to zaakceptować dopiero w 96roku-> stosunkowo długo trwała dyskusja czy należy nas przyjąć.
DYGRESJA: 27 maj 1997r podpisano karte NATO-ROSJA ( dot. Min. Braku wojsk na terenie nowo powstałych państw.
AD-b.
Do końca zimnej wojny każde wzmocnienie Europy zachodniej było uważane w USA jako cos dobrego.
Po upadku systemu bipolarnego juz nie do konca.
91r.-> traktat z Maastricht ( wchodzi w życie 1 list 93roku) podstawowa forma integracji.
Kwestie powołania unii walutowej, wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa wywoływała pewien niepokój. Zinterpretowano to jako zwiekszenie niezależności wobec USA. ( wprowadzenie EURO -> osłabienie dolara).
W sferze deklaratywnej władze USA nie wtrącają się w integrację za wyjątkiem sfery bezpieczeństwa i polityki zagranicznej ( np. Pomysł powołania wspólnej armii europejskiej)
USA bały się słabnącej więzi z UE w kwestii polityki międzynarodowej.
Polityka USA wobec Europy wschodniej.
W latach 90, Polska nie odgrywała znaczącej roli w polityce USA. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Rosji miała natomiast dwie fazy.
● Faza 1 (92-94 i 2001-2003) -> Koncepcja strategicznego partnerstwa
Wpływ polityki Busha Sr i nowego ładu światowego. Element budowy nowego układu bipolarnego -> polega na współpracy amerykańsko-rosyjskiej. (Rosja jest słaba nie zagrozi a może być przydatna) Stany Zjednoczone min. Pomagały stronie Rosyjskiej zbierać rozrzucone arsenały nuklearne ( słynne już gwarancje wobec nienaruszalności granic Ukrainy, wypłata 2mld dol). USA wolały by atom był w rękach jednego państwa co skutkowało większą stabilnością sytuacji miedzynarodowej na świecie.
Za czasów administracji Clintona dużą popularnością cieszyła się teza by Rosja była głównym stabilizatorem regionu.
● Faza 2 (95-2000) -> Koncepcja pragmatycznego partnerstwa z Rosja
Podkreślano że rzeczą naturalną obok współpracy z Federacją Rosyjską będą napięcia.
Doszło do urealnienia polityki USA.
Z upływem kolejnych lat stwierdzono że przeszacowano możliwości na arenie międzynarodowej. (słaba gospodarka etc)
W ramach samej koncepcji zapoczątkowano okres wzmacniania pluralizmu geopolitycznego na obszarze poradzieckim.-> wzmacnianie niektórych państwa powstałych na obszarze byłego ZSRR( dostawy, kredyty etc)
W pierwszej kolejności chodziło o Ukrainę.
Brzeziński pisał że znaczenie Ukrainy wynika z geopolitycznego usytuowania jako terenu rywalizacji.
Narodowa Strategia Bezpieczeństwa – najważniejszy dokument określający cele polityki USA w sferze międzynarodowej i bezpieczeństwa. Została ona przedstawiona przed Kongresem przez administrację Clintona.
Główne cele:
● dążenie do zminimalizowania zagrożeń egzystencjalnego istnienia USA
● dążenie do utrzymania pozycji Supermocarstwa USA. -> niedopuszczenie do tego by inne państwa chociaż się zbliżyły do pozycji Stanów Zjed.
● dążenie do utrzymania i wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego USA. (Stany dzięki lupkom stały się właściwie samowystarczalne)
● dążenie do zbudowania efektywnego bezpieczeństwa w Europie.
● tworzenie korzystnych warunków do ekspansji produktów przemysłu USA ( liberalna polityka wymiany handlowej)
● poszerzenie demokratycznej strefy pokoju ( szerzenie demokracji, wspieranie demokratycznych rozwiązań w państwach autorytarnych)
● angażowanie się w interwencje ze względów humanitarnych (użycie siły militarnej wobec państw naruszających prawa człowieka np Somalia)
● Niedopuszczenie do poszerzenia klubu państw atomowych
● przyspieszenie procesu pokojowego na bliskim wschodzie ( min. kwestia Izraela i Palestyny 93r )
● Walka z terroryzmem (wywołana min atakami na ambasady USA)
Dopiero za czasów administracji Busha JR walka z terroryzmem wysunęła się na czołowe miejsce.
Zajęcia II cz.1 - 21.11.2015r.
USA. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych Ameryki w latach 89-2015r. cz.2
W 2000r prezydentem zostaje Bush jr.
Rok 2001 w polityce bezpieczeństwa USA jest cezurą do chwili obecnej. Zamach z 11.09.2001r wpłynął na przewartościowania w sferze publicznej.
W kwestii bezpieczeństwa wewnętrznego nadano dodatkowe uprawnienia służbą specjalnym.
W wyniku zamachu pogorszyło się poczucie bezpieczeństwa przeciętnego Amerykanina. Od wojny secesyjnej na terenie Stanów Zjednoczonych nie było konfliktu zbrojnego. (Jednym z elementów doktryn amerykańskich było prowadzenie wojen poza granicami kraju).
Poczucie bezpieczeństwa obywateli wynikało z przewagi militarnej USA.(300mld wydatków na zbrojenia. Podczas dwóch kadencji Busha wydatki te wzrosły do 600 mld dol.) i pozycji geopolitycznej.
Podział polityki Busha w następstwie 11.09:
a) praktyka polityki bezpieczeństwa
b) teoretyczna nadbudowa w koncepcji strategicznej
AD a). NATO zostaje potraktowane jak „skrzynka z narzędziami”.
7.10 rozpoczęto operację zbrojną w Afganistanie która trwa tak naprawdę do dzisiaj. Jest najdłuższą wojną po II WŚ.
● W tym okresie w Afganistanie rządzą Talibowie a za zamach jest odpowiedzialna Al- Kaida. USA rozpoczęła naloty na pograniczu afgańsko-pakistańskim. Kierownictwo Al-Kaidy ma swoje siedziby na terenie Afganistanu.
● USA wystosowują ultimatum do władz afgańskich w celu wydania terrorystów.
Talibowie odpowiadają że jeżeli USA mają niezbite dowody na udział konkrętnych osób w zamachu to będą one sądzone w Afganistanie.
● USA nie godzą się na taką retorykę i dochodzi do operacji zbrojnej która w świetle prawa międzynarodowego jest opercją legalną.
● Głównym celem Stanów Zjednoczonych jest zlikwidowanie Al- Kaidy, odsunięcie od władzy Talibów, stworzenie nowego rządu ( Hamid Karzai) i wyszkolenie nowej armii afgańskiej.
● Talibowie zostają wyparci z Kabulu w listopadzie przez afgańskie siły opozycyjne
W grudniu ONZ stwierdza że jest konieczne wysłanie do Afganistanu wojska stabilizacyjnego które ma na celu wzmocnienie władzy Karzaia i odbudowę infrastruktury afgańskiej. W 2003r misję tą przejmuje NATO.
● Już w połowie 2002r Bush stwierdza że operacja afgańska kończy się sukcesem, Bush ogłasza wojnę z terroryzmem rozpoczynają się przygotowania do Iraku
20 marzec 2003r. Rozpoczęcie wojny w Iraku.
● Operacja w Afganistanie miała pełną akceptację ONZ. Była w pełni zgodna z normami prawa międzynarodowego. Konflikt w Iraku z punktu widzenia prawa międzynarodowego był działaniem bezprawnym i agresją na samodzielne państwo suwerenne.
● W wyniku interwencji USA w Iraku nastąpił największy w historii kryzys w NATO. Sekretarz USA w wyniku tego kryzysu podzielił w wypowiedzi NATO na nową i starą Europę.
AD b). 09.2002 nowa doktryna USA → doktryna BUSHA.
● Priorytetem w polityce bezpieczeństwa staje się walka z terroryzmem. „kto nie jest z nami jest z terrorystami”
● zwiększenie nakładów na obronę i zbrojenia ( w ciągu pierwszej kadencji Busha wydatki wynosiły połowe wydatków na zbrojenia w skali globalnej.
● wzrost wpływów koncernów naftowych i zbrojeniowych na polityke bezpieczństwa i zagraniczną.
● zwiększenie elementu misyjności → szerzenie demokracji etc.
● wprowadzenie „prewencyjnego uderzenia” → najbardziej kontrowersyjnego elementu tej doktryny. USA przypisują sobie prawo do pierwszego uderzenia wobec państw chcą wejść w posiadania broni biologicznej, chemicznej, atomowej i wspierają terroryzm.
Na świecie pojawiła się burzliwa dyskusja czy można używać siły przez podejrzenie. Jednym z krytyków tego elementu był Zbigniew Brzeziński → twierdził on że można by ten ruch uznać za prawidłowy jedynie gdyby służby w USA były sprawne.
● unilateralizm →uznanie że w wojnie z terroryzmem USA nie czują się ograniczone wcześniejszymi zobowiązaniami. Nie muszą się pytać organizacji międzynarodowych.
Unilateralizm kolokwialnie mówiąc twierdził że Stany biorą sprawy w swoje ręce.
Podczas drugiej kadencji prezydenta Busha pojawiły się akcenty modyfikujące praktykę lat 02-04. Twierdziły one że USA mimo tego że są taką potęgą to nie są w stanie samodzielnie prowadzić dwóch konfliktów zbrojnych i samemu działać na polu walki z terrorem.
Nowe akcenty w okresie administracji Obamy.
Administracja Obamy ma bardzo krytyczne podejście do konfliktu w Iraku i za główny cel obejmuje jak najszybsze jego zakończenie. Główne oddziały armii amerykańskiej zostają wyprowadzone w 2009r. A reszta w roku 2011r ( W 2014 roku Amerykanie wracają → lotnictwo i służby specjalne).
W przypadku administracji Obamy istotną cezurą jest rok 2008 → początek wielkiego kryzysu politycznego. Jest to największy kryzys na rynkach od lat 30.
Głównym celem prezydenta Obamy staje się uporanie z implikacjami tego kryzysu.
Dochodzi do poważnego interwencjonizmu w gospodarkę USA. Kryzys powoduje zakwestionowanie anglosaskiego modelu gospodarczego. Powraca model ekonomiczny bliższy teoriom głoszonym przez Keynesa a odchodzi się od teorii Friedmana.
W polityce zagranicznej administracja Obamy eksponuje zmianę w stosunku do polityki lansowanej przez poprzednika tj Busha jr.
Maj 2010r. Nowa doktryna USA → doktryna Obamy
● dążenie do zakończenia wojny w Iraku
● decyzja o zwiększeniu kontyngentu w Afganistanie
● odbudowa prestiżu w świecie → przejście z roli hegemona do roli przywódcy. Koncyliacyjne podejście w relacjach z państwami zachodnimi tj. branie pod uwagę ich opinii. Zamknięcie Guantanamo etc.
● odejście od modelu prewencyjnych uderzeń
● odejście od unilateralizmu (zwiększenie roli organizacji międzynarodowych)
● Zmiana w relacjach USA-Izreal i USA-Palestyna ( po praz pierwszy w historii za czasów
Obamy mówi się o Żydów z terenów okupowanych.
● polityka resetu wobec Rosji. →09-10, 10 kwietnia 2010r. Podpisanie porozumienia o redukcji zbrojeń strategicznych
● przewartościowanie celów misji i operacji afgańskiej → odejście od celów maksymalistycznych
● rozpoczęcie rozmów z Iranem nt. Odejścia od prób wejścia w posiadanie atomu
● przesuniecie akcentów polityki zagranicznej z Europy na Azje ( Obama sam określa się pierwszym prezydentem rejonu pacyfiku)
● problem arabskiej wiosny
Zajęcia II cz.II – 21.11.2015r.
Polityka zagraniczna RFN. „Głównym zwycięzcą zimnej wojny w wymiarze europejskim była RFN”
Zagadnienia wstępne
W roku 1949 pojawia się RFN i NRD. Kluczową rolę w kształtowaniu polityki zagranicznej Niemiec mają kanclerze.
| Lata 49-63 Adenauer |
Lata 63-66 Erhard |
Lata 66-69 Kiesinger |
Lata 69-74 Brandt |
Lata 74-82 Schmidt |
Lata 82-98 Kohl |
Lata 98-05 Schroder |
05 - Merkel |
Pierwszym rządem RFN był rząd Konrada Adenauera. Wypracował on główne cele polityki zagranicznej .
Głównym celem strategicznym po 49 roku było właśnie dążenie do zjednoczenia .
Głównym podział polityki zagranicznej to okres przed i po zjednoczeniu.
03.10.1990r. Dochodzi do faktycznego zjednoczenia Niemiec. Proces ten przebiegał w dwóch płaszczyznach:
● wewnętrznej
● zewnętrznej
Wymiar zewnętrzny → cykl konferencji 2+4→traktat o zewnętrznych aspektach zjednoczenia Niemiec (12 wrzesień). Znajdują się w nim takie aspekty jak np. zobowiązanie do uznania granic z Polska, brak posiadania broni atomowej, siły zbrojne nie miały przekroczyć 370 tyś, zakaz użycia siły zbrojnej wbrew karcie NATO, zapis o braku baz NATO na terytorium byłej NRD.
Wymiar wewnętrzny → W marcu 90 roku w NRD odbyły się wybory w których zwyciężył front zjednoczenia Niemiec który głosił idee jednościowe.
Zjednoczenie zyskało akceptację wszystkich państw europejskich.
Sama inkorporacja NRD do RFN była zgodna z prawem międzynarodowym.
Jednym z następstw zjednoczenia było zwiększenie roli Niemiec na arenie międzynarodowej. Fakt zjednoczenia nie zmienił postrzegania Niemiec w światowej gospodarce, były one mocarstwem gospodarczym już przed zjednoczeniem→sam fakt zjednoczenia osłabił gospodarkę RFN , transformacja NRD to koszt ok. 1,5 bln euro.
Zjednoczone Niemcy przesunęły się ok 400 km na Wschód. Stały się krajem środkowoeuropejskim, wrażliwym na sytuacje w Europie środkowowschodniej.
Obawiano się że Niemcy są zbyt silne na rolę wyłącznie mocarstwa regionalnego a maja zbyt mało atrybutów supermocarstwa. ścierają się w RFN tendencje co do znaczenia na arenie międzynarodowej.
Po roku 90 główne kierunki polityki zagranicznej nie uległy zmianie:
● orientacja polityki na kierunek zachodnioeuropejski i transatlantycki
● głównym partnerem Niemiec jest Francja ( w kierunku zachodnioeuropejskim) zapoczątkowane traktatem elizejskim z lat 60. Zaciśnięcie współpracy i proces pojednania.
● dążenie do coraz ściślejszej integracji w ramach Unii Europejskiej ( traktat z Maastricht)
Unia gospodarczo-walutowa. Francja i inne kraje obawiały się silnych Niemiec dlatego dążono do aż tak daleko posuniętej integracji.
● koncepcja pogłębiania i poszerzania Unii Europejskiej
● Podkreślanie że stosunki RFN-USA powinny mieć charakter partnerski. Dot. to dziedziny bezpieczeństwa ( lipiec 94r Sąd Najwyższy RFN dokonał nowej interpretacji konstytucji. Stwierdzono że siły zbrojne mogą być użyte przez NATO z zastrzeżeniem że zgodę musi wyrazić parlament.- do tego orzecznictwa siły mogły działać tylko na podstawie art5 traktatu Waszyngtońskiego)
● na kierunku zachodu dominowały elementy ciągłości
● na kierunku wschodnim dominowały elementy zmiany:
a) dążenie do stabilizowania środowiska międzynarodowego w tej części Europy. Umowy o readymisji → jeżeli z terenu Polski przyjadą nielegalni imigranci służby odsyłaja ich z powrotem
b) przyjęcie nowych podstaw traktatowych szczególnie w relacjach z Polską:
traktat graniczny 14 listopad 1990r.→ podpisano mimo że traktat graniczny został już podpisany z RFN w 1970r. Który obowiązywał jednak tylko do zjednoczenia Niemiec(stanowisko doktryny)
traktat o dobrym sąsiedztwie i współpracy 17 czerwca 1991roku. → zakładał stworzenie podstawy formalnoprawnej do zdynamizowania stosunków Polsko-Niemieckich w wielu kwestiach ale trzeba zaznaczyć że nie we wszystkich (kwestie wypędzonych, odszkodowania za II WŚ)
c) zaciśnianie współpracy Niemiecko-Rosyjskiej. Rosja pełni rolę głównego partnera Niemiec. Strategiczne partnerstwo.
Zajęcia III – 05.12.2015r..
Kanclerstwo Schrodera
● Gabinet powstaje we wrześniu 98r – koalicja socjaldemokratów, zielonych i mniejszych partii.
● Polityka wewnętrzna → koncepcja trzeciej drogi, kierunek pomiędzy liberalizmem a interwencjonizmem. Głównym celem dążenie do zlikwidowania bezrobocia. Reformy Shrodera przyniosły oczekiwane skutki, dzięki nim Niemcy dobrze zniosły kryzys w XXI wieku.
● Polityka zagraniczna:
→ pierwszym wyzwaniem z którym musiał się zmierzyć Kanclerz było odniesienie do konfliktu na Bałkanach – KOSOVA. Odsunięto od władzy Milosevicia w Serbii, stanowisko USA zmieniło się z postrzegania armii Kosova jako terrorystów do wspierania grup wyzwoleńczych. Opinia państw zachodnich była zdecydowanie po stronie separatystów. NATO finalnie przeprowadziło naloty na cele w Serbii.
Na początku 99 roku w RFN rozpoczęła się dyskusja czy wspierać NATO. Interwencja w Kosovie nie posiadała legitymizacji ONZ. Podczas dyskusji w Bundestagu omal nie doszło do załamania koalicji. Większość w końcu zdecydowała o zaangażowaniu się w ten konflikt.
→ W roku 98 kiedy powstaje gabinet Gerharda Shrodera rozpoczynają się negocjacje Polski i innych państw o akces do UE. Nowym akcentem w polityce było podejście do przyjmowania innych państw. Kohl podkreślał że jest zainteresowany jak najszybszym członkostwem nowych krajów. Rząd Shrodera zaczął inaczej podchodzic do tego tematu. Większość niemieckiej opinii publicznej występowało przeciwko szybkim akcesem Polski.
Takie samo zdanie prezentował Shroder . Akceptował dążenie do integracji ale bez wskazywania na konkretne daty. Zarysowywał się tu większy pragmatyzm niż u poprzedników. Shroder podkreślał Niemiecki interes narodowy w polityce i kwestii UE.
Wcześniej na arenie europejskiej nie odwoływano się tak często do interesów narodowych.
→ W ramach samej UE dążono do pogłębiania integracji. Minister MSZ Fisher przedstawił szczegółowy plan pogłebiania integracji w stronę federalną. ( finałem tego planu jest traktat lizboński a wczesniej odrzucony traktat o konstytucji UE)
→ W kierunku Euroatlatyckim następuje nowa jakość w relacjach RFN-USA.
Lata 2002-04 to czas gdy ma miejsce wiele sporów i największe napięcie na linii RFN – USA. Nigdy wcześniej nie dochodziło do tylu sytuacji spornych w relacjach. Dążono do relatywizacji znaczenia NATO w kwestii bezpieczeństwa UE i samych Niemiec. Chciano w ramach UE wprowadzenia regulacji dot bezpieczeństwa. Dążono do ograniczenia roli USA w Europie. Kluczowa kwestia sporna była związana z doktryną Busha i kwestią wojny w Iraku. Niemcy należały do grupy państw które sprzeciwiały się interwencji Stanów Zjednoczonych. W sprawie Afganistanu Niemcy zdecydowanie poparły wojnę z Talibami. Wysłały do Afganistanu jeden z największych kontyngentów. ( zaangażowanie Polski w Afganistanie było symboliczne). W ramach NATO problemem było to że rządy jednych państw wprowadzały – ograniczenia narodowe- ( np. w jakich okloicznościach żołnierze danego państwa mogą użyć broni.) Niemcy nie uczestniczyły w akcjach bojowych.
→ Kolejną cechą charakterystyczną jest zaciśnienie relacji i współpracy Rosyjsko-Niemieckich. Rosja jest traktowana jako wiodący partner na kierunku wschodnim.
Zaczęto mówić o partnerstwie strategicznym z Rosją. Relacje te miały szczególny charakter w dziedzinie bezpieczeństwa. Odsunięto na dalszy plan sprawy związane z łamaniem praw człowieka w Rosji a eksponowano zagadnienia dot. bezpieczeństwa.
Okres Shrodera w relacjach z Rosją kończy się podpisaniem porozumienia o budowie gazociągu po dnie Bałtyku- Nord Stream ( protest Polski)
→ Charakter relacji Polsko-Niemieckich. Z jednej strony udało się rozwiązać niektóre sprawy z grupy zaszłości historycznych. Rząd niemiecki w sposób symboliczny wypłacał odszkodowania za pracę przymusową Polaków. W tym samym czasie pojawiły się jednak inne problemy rozbieżności interesów także natury historycznej.
W maju 98 roku niemiecki parlament przyjął rezolucję w której nawoływał rząd niemiecki do uzależnienia akceptacji traktatów akcesyjnych Polski i Czech od kwestii własnościowych. Polska odpowiedziała w lipcu także ostra rezolucją. W kolejnych latach spory te nabierały na znaczeniu i zaczęły wpływać na klimat relacji Polsko-Niemieckich.
a) koncepcja budowy centrum przeciwko wypędzeniom; chodziło o wybudowanie muzeum w Berlinie w którym eksponowano sprawy związane z wypędzeniem Niemców z terenów wschodnich. Po stronie Polski pojawiła się obawa że ta budowa będzie kolejnym elementem wypaczania faktów historycznych. Odrywa ona wysiedlenia od kwestii Września 1939r. Zaczyna się wyprowadzać wniosek że po Holocauście jest to druga zbrodnia II Wś.
b) powiernictwo pruskie; spółka założona w Dusseldorfie która ma na celu odzyskanie majątków wysiedlonych Niemców. Pozwy lądują finalnie w Strasburgu gdzie Trybunał jednak je oddala.
Kanclerstwo Merkel
● 22 listopada 2005roku w wyniku wyborów zmienia się koalicja rządząca i gabinet tworzy Angela Merkel
● Rok 2005 to czas dużego kryzysu w UE. Francja i Holendrzy odrzucają traktat konstytucyjny dla Europy. W 2007 roku Niemcy sprawowały prezydencję w UE i podjęto decyzję o zmianie traktatu konstytucyjnego i przyspieszono pracę nad traktatem Lizbońskim.
● Jedną z cech wiodących po 2005r jest dążenie polityków niemieckich do brania większej odpowiedzialności za rozwiązania problemów w Europie i na Świecie .Dążono do mocarstwowości Niemiec.
→ Nowym akcentem była zdecydowana poprawa relacji USA-RFN. Relacje wracają na stare tory. Niemcy podkreślają kluczowe znaczenie NATO w kwestii bezpieczeństwa. Akceptują role USA w światowej polityce bezpieczeństwa
→ Cechą charakterystyczną jest bardziej krytyczne podejście do kwestii praw człowieka w Rosji. Rosja jednak mimo to pozstaje strategicznym partnerem.
→ Stanowiska Niemiec i Polski wobec kryzysu na Ukrainie są rozbieżne.
W kwestii złamania prawa międzynarodowego przez Rosję w momencie aneksji Krymu się zgadzamy. W pozstałych kwestiach istnieją róznice stanowisk ( np. zaangażowanie w się w deskalację konfliktu. Polska eksponuje stanowisko że proces deskalacji ma mieć miejsce w formacie Weimarskim a od zeszłego roku jest realizowany format Normandzki bez udziału Polski. Niemcy twierdzą że porozumienia NATO z Rosją z 97 roku obowiązuje [kwestia rozmieszczenia baz sojuszu] Polska twierdzi inaczej. Polska nawołuje do zamrożenia relacji z Rosją a politycy niemieccy prowadzą zupełnie inna politykę.)
→ Wyzwaniem przed rządem Merkel był kryzys w strefie Euro. Kryzys gospodarczy rozpoczął się w 2008 roku w USA i zaatakował zachód. Dochodzi do załamania gospodarczego w Grecji, Portugali etc. Główną rolę w przezwyciężaniu tego kryzysu odgrywają Niemcy. Z biegiem czasu niemieckie recepty na wyjście z kryzysu są coraz bardziej krytykowane. Niemcy twierdzą że pomoc jest uzależniona od reform w zagrożonych państwach. Dochodzi do sytuacji że coraz więcej Greków, Hiszpanów za pogarszające się warunki zaczyna oskarżać Niemcy.
2012 r pakt fiskalny był przede wszystkim decyzją niemiecką.
Postępuje w Europie zmęczenie projektem integracyjnym, rośnie grupa eurosceptyków na co ma też wpływ kryzys uchodźczy.
Zajęcia IV – 19.12.2015r..
cz. 1. Polityka zagraniczna Chińskiej Republiki Ludowej
1. Zagadnienia wstępne
Forma państwowości o której mowa istnieje od roku 1949.
W przypadku Chin zasadniczą zmianą nie są lata 89-90 a koniec lat 70 XX wieku. Gdy mówimy o polityce Chin to mówimy o państwie które jest zarazem odrębną cywilizacją. Warto też mieć na uwadze że mowa jest o państwie o ponad 4 tyś lat nieprzerwanej państwowości. Z tej długości trwania wynika to że Chińczycy nie akceptują pouczania czy porad udzielanych przez inne kilkuset letnie państwa. Jeszcze w XVIII wieku produkt PKB Chin stanowił 18% PKB świata. Przez wiele stuleci był największy w skali światowej. Wiele wynalazków w rozwoju ludzkości pojawiła się w realiach Chińskich. Przez wiele stuleci Chiny były w samoizolacji która wyrastała z przekonania o swojej samowystarczalności i wyjątkowości.
Najtrudniejszym okresem w historii Chin był wiek XIX – dalekie osłabienie państwa i władzy centralnej. Mocarstwa europejskie uprawiały politykę otwartych drzwi. Osłabienie Chin i rosnące uzależnienie od mocarstw prowadziło do buntów ( min tzw bunt bokserów). Następstwem takiej kolei rzeczy było zniesienie monarchii. Zmiany te nie prowadziły jednak do stabilizacji wewnętrznej. Skutkowało to rywalizacją partii narodowej z partią komunistyczną w XX wieku. Przez wiele lat trwa wojna domowa. Po roku 1945 wojna o władzę trwa dalej. W latach 45-49 wygrywa MAO i komuniści. 1 października 1949 proklamuje się Chińska Republika Ludowa.
Politykę CHRL omawia się wdl następującaych okresów:
| ANALIZA TEMATU |
| Lata 49-57/58 |
Lata 49- 57/58
● Jest to okres kiedy w polityce wewnętrznej CHRL realizowane są koncepcje bloku wschodniego. Wzorce stalinowskie są przekładane na realia chińskie.
● Cechą charakterystyczną było daleko idąca izolacja polityczna ze strony państw zachodu. Zachód rozmawiał z Tajwanem nie z Chinami.
● Relacje dyplomatyczne CHRL były rozwijane z państwami bloku wschodniego. W 1950r doszło do podpisania traktatu sojuszniczego z ZSRR → jakikolwiek atak na CHRL będzie traktowany jak atak na ZSRR.
● Pewnym krokiem wychodzenia z izolacji był okres wojny koreańskiej(50-53). W czasie rozmów o zakończeniu wojny koreańskiej uczestniczą przedstawiciele CHRL → wymuszone wychodzenie z częściowej izolacji politycznej.
● 1954 traktat Chińsko-Indyjski. Akceptowanie założenia polityki innych ustrojów powinno być oparte na pokojowym współistnieniu.
Lata 59-76
● Okres permamętnych eksperymentów rewolucyjnych. Postępująca idealizacja. Koncepcja 3 czerwonych sztandarów. CHRL chce dogonić militarnie i gospodarczo ZSRR i USA. Jest to okres budowy komun ludowych. W tym czasie wielu Chińczyków ponosi śmierć.
● Koniec lat 60 to okres tzw rewolucji kulturalnej
● Od 1964r Chiny dysponują bronią nuklearną
● W latach 60 rozchodzą się drogi Moskwy i Pekinu. Apogeum napięcia to rok 1969 kiedy to dochodzi do wojny na granicy
● Mimo że MAO panuje do roku 1976 na początku lat 70 dochodzi do zmian
● Na początku lat 70 nowym akcentem jest poprawa stosunków z USA. W chinach składa
wizytę sekretarz a w lutym 1972roku z wizytą jest Nixon. Polityka obu państw była znaczącą zmianą → koniec izolacjonizmu. Następuje normalizacja stosunków. Zbliżenie Chińsko-Amerykańskie miało być formą nacisków na ZSRR.
● Od 1972 Chiny są w Radzie Bezpieczeństwa ONZ ( zastępują Tajwan)
Lata 76-78
● Umiera MAO. Deng Xiao Ping dochodzi do władzy
Lata 78 -
● Rok 1978 rozpoczyna nowy etap w rozwoju Chin. Deng Xiao Ping rozpoczyna realizować program 4 modernizacji. Koncepcja ta trwa do dnia dzisiejszego. Zakłada on oparcie się na mechanizmie gry rynkowej w sferze gospodarczej i zachowaniu częściowego monopolu państwa, przy pełnym monopolu w kwestii politycznej i ideologicznej. Powstaje hybryda → komutalizm
● W polityce zagranicznej po 1978r postawiono na pokój i rozwój relacji. Politycy chińscy doszli do wniosku że aby przyspieszyć rozwój gospodarczy trzeba podejmować takie zadania które będą prowadzić do stabilizacji środowiska międzynarodowego. Chiny chcą być postrzegane jako stabilny partner i główny gracz w rozwiązywaniu problemów w Azji płd. wsch
● Po buntach studentów w roku 1989 doszło do zakłócenia relacji z zachodem na okres kilku miesięcy. Od tego czasu takich wystąpień nie było. Dalej jednak istnieje problem z prawami człowieka w Chinach ale jest przemilczany przez zachód. Górę bierze stanowisko biznesowe z tak wielka gospodarką jaką jest CHRL
Okres ostatnich lat
● Chiny z państwa przedmiotowego w grze wielkich mocarstw po 150 latach odbudowują swoją potęgę i dzisiaj możemy stwierdzić że stają się nr2 w skali globalnej. Znajdują się aktualnie w okresie między wielkim mocarstwem a supermocarstwem. CHRL najbardziej zagraża supermocarstwowej pozycji USA.
● Pojawiają się pytania: a) Jakie są podstawy mocarstwowej pozycji Chin ?
b) Czy CHRL stanie się kiedyś supermocarstwem ?
Ad.b) → ● wdl. Prof. Stolarczyka można mieć wątpliwości. Szczególnie w aspekcie kultury masowej Chin. Wprawdzie Chiny stawiają na soft power i kulturę konfucjonizmu ale jest problem z podstawami cywilizacji zachodu i zaadaptowania tej kultury na ten grunt.
Ad.a) → ● CHRL ma podstawy do twierdzenia że potencjał terytorialny ma adekwatny do roli mocarstwowej. ( 3 państwo świata).
● Potencjał demograficzny → 1mld 400 mln najwięcej na świecie. Jest to największy rynek zbytu jeżeli chodzi o państwa.
● Czynniki gospodarcze → Szacuje się że PKB za 2014r to 10 bln dolarów co daje drugie miejsce po USA. ( USA 17, Japonia 5). CHRL w ciagu ostatnich 30 lat notuje przyrost PKB średnio o 10% w skali roku. Mimo kolejnych kryzysów gospodarka Chin ma się dobrze. Zostaje ona aktywna mimo tego że wielu ekonomistów przeiwdywało że po OL w Pekinie w 2008 roku i po zakończeniu boomu gosp. przejdzie do etapu recesji
● Potencjał militarny → armia chińska została zredukowana ale nadal jest to około 2,5 mln żołnierzy. CHRL znacznie zmodernizowała swoją w oparciu o własny przemysł zbrojeniowy. Zbudowano lotniskowiec. Chiny są państwem które w ostatnich 15 latach zwiększały nakłady na zbrojenia
● Chiny od wielu lat są najwiekszym eksporterem świata. Wymiana handlowa Chin to około 4bln 200 mld dolarów. Stała nadwyżka ( 250 mld rocznie) na korzyść eksportu chińskiego.
● Chiny są państwem z największymi rezerwami walutowymi. Głównym wierzycielem Chin są USA. CHRL posiada papiery wartościowe na około 16 bln
● Chiny są jednym z najwiekszych inwestorów w skali globalnej. Waluta Chin została uznana z jedną z rezerwowych walut świata.
● Warto zauważyć że jedną z słabości Chin jest to że przestały być one samowystarczalne pod względem ropy i gazu. Jest to istotny czynnik który wymusza prowadzenie polityki pokojowej i stabilnej.
Główne zagrożenia i cele dla bezpieczeństwa CHRL w środowisku międzynarodowym.
● zagwarantowanie stabilności dostaw strategicznych surowców
● Jakiekolwiek próby ingerencji w sprawy wewnętrzne Chin (np. sprawa Tybetu czy Ujgurów)Rządzący odrzucają jakiekolwiek formy interwencji. Główną zasadą Chin jest zasada suwerenności → uważają że kwestie ustroju, praw człowieka to sprawa wewnętrzna Chin. CHRL chce zachować swój ustrój polityczno-społeczny. Ekponują wartości azjatyckie.
● kwestia Tajwanu. Kolejne fazy dozbrajania Tajwanu przez USA. Chiny kontynentalne prowadzą politykę opartą na zasadzie → jeden kraj dwa ustroje. CHRL chce dporowadzic do połączenia wszystkich części Chin i utworzyć tzw WIELKIE CHINY → Hong-kong, Makao, Tajwan i Chiny
● Utrzymanie swoich wpływów i zwiekszanie wpływów w skali globalnej. Chcą utrzymać swoje miejsce w Radzie Bezpieczeństwa.
● neutralizowanie zagrożenia terrorystycznego w skali regionalnej i globalnej
● Chiny nie wiążą się sojuszami wielostronnymi bo uważają że same umieją sobie zapewnić bezpieczeństwo.
Relacje z partnerami
● W płaszczyźnie gospodarczej to UE, USA i Japonia.
● w najbliższym środowisku główne problemy to spięcia na linii Chiny-Japonia. Kwestie związane z ciążeniem historii. Po stronie CHRL podkreśla się to że Japonia nie przeprosiła za zbrodnie popełnione na Chińczykach
● kwestia Korei. Ponad 90% towarów niezbędnych dla Korei pochodzi z Chin. Problemem jest temat zjednoczenia płd z płn.
● relacje Rosja-Chiny. Jeszcze w latach 90 CHRL głównie z Rosji wykupowała sprzęt min wojskowy etc. Od pewnego czasu Chiny są coraz bardziej wystarczalne. Ważną kwestią jest uregulowanie spornych spraw granicznych. Oba państwa traktują się jako strategiczni partnerzy ( 2001 szanghajska organizacja współpracy) zaciśniana jest współpraca surowcowa. Problemami są rosnąca potęga Chin i migracje chończyków na tereny Rosji.
● Jedną z cech polityki zagranicznej Chin jest rosnące zaangażowanie w regionach które traktowane są jako strefy wpływów USA i Europy. → Ameryka płd i środkowa, Afryka ( jednym z głownych partnerów CHRL jest RPA.) Wiele reżimów afryki ceni sobie współpracę z Chinami bo włądze w Pekinie nie nawołują do demokratyzacji państw. → koncepcja 3 drogi.
cz. 2. Japonia
1. Zagadnienia wstępne
● Cezurą jeżeli chodzi i historię Japonii jest koniec lat 60 XIXw. W 1868 rozpoczęła się rewolucja MEJI → zniesiono szogunat w Japonii i wzmocniono władzę centralną. Japonia sięga do wzorców zachodnich jeżeli chodzi o modernizację sfer życia społecznego. Jedną z cech charakterystycznych był szybki rozwój gospodarczy kraju i wzrost potęgi Japonii w tej części świata ( przejęcie wpływów w Korei, agresja na Mandżurię, II WŚ)
● Japonia realizowała przedsięwzięcia imperialne pod hasłem „Azja dla Azjatów”. Wiele państw zdominowanych przez Francję i GB z początku wspierało stronę japońską, do czasu poznania prawdziwego charakteru działań imperialnych Japonii.
● II WŚ kończy się bezwarunkową kapitulacją Japonii. Gen Mcarthur podpisuje akt jako przedstawiciel aliantów, USA nie zniosły rządu japońskiego którego władza skupiała się głównie na zarządzaniu państwem i pozostawia instytucję Cesarza.
● W wyniku zrzucenia bomb atomowych Japonia staje się jednym z najbardziej pacyfistycznych społeczeństw w skali globalnej.
2. Historia rozwoju wewnętrznego po 45roku
● Lata 45-51 → okres całkowitej kontroli USA nad Japonią i próba odbudowy pokojowej Japonii w oparciu o wzorce amerykańskie. W sferze wewnętrznej rząd Japonii miał niewielką autonomię ale w sferze zewnętrznej politykę prowadziły USA.
● 1951 → podpisanie traktatu między USA a Japonią. Japonia podczas wojny koreańskiej przestaje być traktowana jako państwo okupowane a zaczyna jako sojusznik do walki z komunistycznym wschodem. Traktaty nadały wielka autonomię Japonii ale USA pozostawiły sobie wiele uprawnień ( użycia siły etc)
● 1960 → traktat sojuszniczy. Szereg uprawnień USA zostaje zniesionych, za wyjątkiem pozostawionymi bazami na terytorium JAP. W wymiarze formalnym Japonia uzyskuje niemal pełną suwerenność.
3. Podstawy polityki bezpieczeństwa i zagranicznej Japonii.
● podstawy polityki bezpieczeństwa i polityki zagranicznej zostały sformułowane na przełomie lat 40 i 50. Doktryna Yoshidy → wyznaczyła główne założenia i cele,obowiązuje generalnie do dziś:
→ wyprowadzenie realnych wniosków z rzeczywistości po kapitulacji w bliższej i dalszej perspektywie. Celem jest doprowadzenie do odbudowy gospodarczej unikając angażowania się w spory i konflikty.
→ Japonia nie ma posiadać własnej armii, posiada policję i siły samoobrony. Wydatki na samoobronę nie mają przekraczać 1% PKB ( obecnie około 50 mld dol)
→ Ukierunkowanie w dziedzinie bezpieczeństwa na USA. Niezbędność tego sojuszu.
→ Japonia ma uzyskać status mocarstwa cywilnego tj państwa które realizuje swoje interesy instrumentami ekonomicznymi, unika sporów. Środki militarne mają pozostać na dalszym miejscu ( warto odnotować że tendencja się delikatnie zmienia bo parlament japoński na początku lat 90 przegłosował założenia o możliwości użycia sił Japonii w ramach akcji ONZ z zaznaczeniem że siły te nie będą angażować się w akcje militarne)
→ mimo upływu dziesięcioleci główny kierunek polityki został utrzymany. W latach 90 zostało podpisane nowe porozumienie między USA a Japonią podtrzymujące i podkreślające założenia traktatu z lat 60. Japonia nadal w polityce USA pełni zasadniczą rolę
Japonia jest obecnie trzecią gospodarką świata (PKB 5bln dol). Kluczowym wyzwaniem jest fakt że państwo te nie posiada właściwe żadnych surowców. Jednym z celów Japonii jest aspirowanie do roli stałego członka Rady Bezp. ONZ. Głównym partnerem pozostaje USA a poza Stanami są to UE i Rosja. W relacjach JAP-Rus sporną kwestią jest sprawa Kuryli. Mimo różnic polit. Wymiana gospodarcza między tymi krajami rośnie.
Zajęcia V – 23.01.2016r..
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Rosji.
1. Zagadnienia wstępne
● W grudniu 1991r następuje rozwiązanie ZSRR w wyniku czego powstaje 15 państw. Najważniejszym jest Rosja i to ona jest sukcesorem ZSRR.
| ANALIZOWANIE TEMATU |
| Lata 90 XX wieku – okres Jelcynowski |
2. Okres Jelcynowski
● Jedną z cech charakterystycznych tego okresu był postępujący kryzys gospodarczy. PKB spadało a poziom życia się pogorszył. Sfera budżetowa w Rosji czasami nie miała wypłacanych pensji. Spadki PKB zdarzały się nawet w wartości dwucyfrowej. W latach 92-99 PKB spadło o ponad 50 %
● Rok 1998 przyniósł kolejny kryzys. W wyniku wielkiego załamania ceny wzrosły o 80% a deprecjacja rubla wyniosła około 300%.
● Czas Jelcynowski charakteryzował się próbami reform. W latach 9293 w Rosji starano się zrealizować rosyjską wersję terapii szokowej. Na czele reform stali J. Gajda, Czubajs. Mimo początkowych prób zmierzających do stworzenia gospodarki rynkowej w skali makroekonomicznej nie przyniosły one spodziewanych skutków. Jednym z następstw tych reform było przejęcie majątku narodowego przez małe grupy osób → pojawiła się oligarchia ( min Chodorkowski)
● Dążono do zbudowania podstaw demokracji typu zachodniego w Rosji. W wyniku przemian władza centralna słabła a na znaczeniu nabierali czołowi politycy poszczególnych guberni. Problemem okazało się ściąganie podatków do budżetu centralnego
● kluczowym następstwem takiego stanu rzeczy byłą słabnąca rola Rosji na arenie międzynarodowej.
● Rosja stała się głównym sukcesorem formalno-prawnym ZSRR. Przejęła stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Rosja stała się jedynym sukcesorem jeżeli chodzi o arsenały nuklearne. (Ukraina oddała swoją broń w wyniku gwarancji i pomocy finansowej zachodu w 1994)
Rosja przejęła również długi poradzieckie i wierzytelności. Pod koniec lat 90 dług Rosji wynosił około 200 mld dol.( Jednym z głównych wierzycieli była RFN)
● Ważna determinantą były główne koncepcje Polityki zagranicznej które zostały wyrażone w doktrynie wojennej i innych dokumentach. Głównymi koncepcjami były trzy wzajemnie istniejące: a) okcydentalna
b) euroazjatycka
c) słowianofilska
ad.a ) → koncepcja okcydentalna. Przedst. A Kozieliew (minister spraw zagr.). Jest to koncepcja prozachodnia, podkreślająca w wymiarze cywilizacyjnym że Rosja jest częścią zachodu. Podnoszono w tej kwestii argumenty kulturalne. Kolejnym ważnym argumentem było twierdzenie że Rosja ma szanse wyjść z tak wielkiej zapaści tylko w przypadku głębokiej współpracy z rozwiniętymi państwami zachodu, co za tym idzie odbudowa pozycji mocarstwowej Rosji również powinna się na tej współpracy opierać.
ad.b) → koncepcja euroazjatycka. Zyskuje na znaczeniu po 1996r. Przedst. J. Primakow (nowy minister spr. zagr). Rosja ze względu na unikalnośc swojej kultury powinna pełnić rolę pośrednika między wschodem a zachodem. Argumentowano to min. tym że Rosji jest bliżej do Autokratycznych państw Azji niż demokracji zachodniej a centrum światowej polityki przechodzi na wschód → Chiny, Indie.
ad.c) → koncepcja słowianofilska. Podkreślano rolę lidera państw prawosławnych. Przekonywano że głównym sposobem odbudowy pozycji Rosji powinno być wzmocnienie roli Rosji w grupie państw prawosławnych. Eksponowano religie prawosławną jako fundament państwowości Rosji i innych państw tej cywilizacji.
2. Kierunki polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej.
● obszar byłego ZSRR poza państwami bałtyckimi → bliska zagranica
● relacje z USA. Główny punkt odniesienia szczególnie w dziedzinie bezpieczeństwa.
● Państwa Europy zachodniej → nie tyle zacieśnianie współpracy z UE jako całością tylko z państwami najsilniejszymi, w relacjach dwustronnych. Głównie RFN, Francja, Włochy
● Azja płd wsch.
3. Dekada lat 90, → dwie fazy polityki zagranicznej Rosji
● Faza 1: lata 92-95 → niektóre cele polityki zagranicznej są tożsame z celami polityki USA, koncepcja strategicznego partnerstwa RUS-USA. Główne role w pz miały odgrywać USA i Rosja (nowy bipolaryzm) a ich relacje zamiast rywalizacji miały opierać się na współpracy. Jednym z przejawów takiego stanu rzeczy były kolejne porozumienia rozbrojeniowe, szczególnie te dot. ilości posiadanej broni jądrowej. Dążono aby bezpieczeństwo w Europie było oparte na systemie KBWE (potem OBWE). Ważna cecha tego okresu było przekonanie elit politycznych Rosji co do akceptacji państw zachodu w kwestii roli Rosji na obszarze poradzieckim.
● Faza 2: lata 96-99 → Wzmocnienie kierunku euroazjatyckiego. Uznano że polityka Rosji wobec zachodu była zbyt romantyczna, polityka chciejstwa a nie realnej oceny miejsca Rosji w świecie. Twierdzono że interesy Rosji na obszarze poradzieckim nie są respektowane. Czas ten był zdominowany przez okres poszerzania NATO. Istotnym wydarzeniem było podpisanie 27 maja 1997 karty NATO-Rosja w której uwzględniono niektóre zastrzeżenia Rosji. Uspokoiło to wzajemne relacje. Kolejną cechą było odejście od koncepcji nowego bipolaryzmu i eksponowanie koncepcji wielobiegunowości. Dążono do takich działań które pozwoliłyby zmniejszyć dominującą pozycję USA na arenie międzynarodowej a wzmocnić tendencje kilku kluczowych ośrodków politycznych. Dążono do tego by Rosja stała się jednym z 5 mocarstw świata.
Dekada lat 90 kończy się porażką. Konflikt wokół Kosowa znacznie ogranicza wpływy Rosji na Bałkanach a w szczególności Serbii. Zwiększenie wpływów USA w tej części świata. W nowej koncepcji NATO z 1999 roku pojawiają się zapisy o misjach ekspedycyjnych co wzmacnia komentarze w Rosji że Nato staje się agresywne.
4. Okres Putinowski
● Funkcje premiera obejmuje Putin który po rezygnacji Jelcyna zostaje wybrany Prezydentem.
● W kolejnych latach po roku 2000 zaczyna się zmieniać sytuacja gospodarcza kraju. W wyniku lepszej koniunktury na ceny ropy i gazu ( Rosja zarabia 230 mld dol gdy na początki lat 90 30 mld)
● Putin przejmuje koncerny medialne oligarchów, wolność słowa w mediach elektronicznych jest ograniczona. Doszło do unifikacji stanowisk na pro-rządowe.
● Państwo przejmuje największe spółki naftowe i gazowe i wyznacz im role w kreowaniu polityki zagranicznej.
5. Największe cele polityki bezpieczeństwa i zagranicznej Rosji okresu Putina:
● stabilizacja sytuacji w najbliższym środowisku politycznym
● dążenie do mocarstwowej roli w erze XXI wieku. → instrumenty ekonomiczne.
● dążenie do zatrzymania procesu kolorowych rewolucji na obszarze poradzieckim. → traktowano je jako dążenie do pomniejszenia roli Rosji na obszarze poradzieckim przez państwa zachodnie.
● Rok 2002 → podjęto decyzję o poszerzeniu NATO o Litwę, Łotwę i Estonię (2004 przyjęcie) . Terytorium Rosji → obwód kaliningradzki został otoczony. Wzmacnia to stanowisko że Rosja jest drażniona przez Zachód
● W okresie Putinowskim wzmocniona została teza że obszar poradziecki powinien być strefą wpływów Rosji. Rosja akceptuje strefy wpływów USA w innych rejonach świata ale nie zaakceptuje w strefie poradzieckiej. Rosja na tym obszarze chce mieć swoją doktrynę Monroe.
● dążenie do wzmocnienia roli Rady Bezpieczeństwa ONZ i utrzymanie pozycji stałych członków w kwestii ich decyzji i odpowiedzialności za bezpieczeństwo międzynarodowe.
● wyraźny sprzeciw przeciwko interwencją ze względów humanitarnych przy zastosowaniu środków militarnych
● dążenie do partnerskich relacji z mocarstwami w różnych rejonach świata → tendencje wielobiegunowe
● różnicowanie kierunku tras przesyłowych ropy i gazu → Nord Steam
● sprzeciw do wszelkiego rodzaju eksportu demokracji do innych cywilizacji → np. islamskiej.
6. Cechy charakterystyczne polityki zagranicznej Rosji
● sinusoidalny charakter relacji Rosja-USA. → w pewnych latach Busha Jr. Następuje ocieplenie stosunków. (po ataku w 2001r, perspektywa Afganistanu) traktowanie się jako strategiczne partnerstwo. Rosja w tym okresie jest ważniejsza niż większość państw NATO.
Rosja w tym czasie stara się załatwić swoje interesy:
→ problem czeczeński. Większość ugrupowań zostaje wpisanych na listę ugrupowań terrorystycznych.
→ istniało przekonanie że poparcie USA wzmocni pozycję Rosji na arenie międzynarodowej
→ Afganistan był większym zagrożeniem dla Rosji niż dla USA.
→ wstrzymano budowę tarczy antyrakietowej.
● Następnie relacje USA-ROS ulegają ochłodzeniu → kwestia Iraku, pomarańczowej rewolucji
● 2009-2010 → okres resetu i zacieśniania współpracy → podpisano nowe porozumienie rozbrojeniowe, odstąpiono od budowy tarczy antyrakietowej w wersji Busha JR, pogłebianie współpracy w kwestii problemu Irańskiego.
● dochodzi do kolejnego ochłodzenia → arabska wiosna, interwencje USA i „instalowanie demokracji” co przynosi odwrotne efekty.