Wykłady 2011/12

Istota Międzynarodowych Stosunków Politycznych.

MSP to subkategoria SM, jako rodzaj stosunków społ., przy czym MSP są specyficzną częścią SM, bo są ich płaszczyzną. Ich specyfika objawia się w pierwotności i nadrzędności w stosunku do pozostałych płaszczyzn SM, czyli ekonomicznej, wojskowej(militarnej), kulturowej, społecznej, ekologicznej etc. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że MSP to stosunki między państwami, powiązane z działaniem państw. Pierwotność i nadrzędność MSP wynika wprost z pierwotności i nadrzędności państwa, jako uczestnika SM. Wynika stąd też polityczny przede wszystkim charakter sm. Stosunki polityczne pełnią regulacyjne funkcje wobec innych dziedzin życia międzynarodowego.

Nadrzędność państw i ich stos. polit. tworzy cechy specyficzne:

1. Atrybut suwerenności(samowładność i całowładność, czyli wyłączność działań w odniesieniu do własnego terytorium i niezależność w śm). Suwerenność jest centralnym zagadnieniem i podst. zasadą nowożytnego porządku międzynar. od jego narodzin w XVI - XVII w. Państwa poza tymi atrybutami samo i całowładności decydują jeszcze o zakresie swej suwerenności. Ewolucja rzeczywistości międzynar. niesie zmiany zakresu i sposobu korzystania przez państwa z suwerenności. W aktach międzynarodowych państwa same decydują o zmianie tego zakresu suwerenności zew. i wew. Próby niezgodnego z wolą ograniczenia suwerenności są sprzeczne z PM i wywołują działania obronne.

2. Polityka zagraniczna - określają dynamikę, treść i formę sm przez swoje atrybuty i kanały spraw zagranicznych(teraz ulega to już trochę zmianie, np. przez dyplomację publiczną).

3. Państwa są legitymizowane do podejmowania działań w interesie społecz. w śm.

4. Nadrzędność MSP utożsamiana z działaniem państw wynika też z ich szczególnego miejsca w realizacji takich zagadnień jak bezpieczeństwo i rozwój.

5. Decyzje i działania państw w ramach polit. płaszczyzny sm są przedmiotem zainteresowania i wpływu innych podmiotów sm, jak: NGOs i korporacje transnarodowe.

Prymat MSP jako płaszczyzny SM nie jest jedynie formalny, czyli wynikający z zasad PM, bo wynika on z najgłębszych potrzeb człowieka w społeczeństwie(jak np. kwestia bezpieczeństwa).

Zgodnie z PM to przede wszystkim państwa mają zapewnić warunki do urzeczywistnienia i poszanowania praw człowieka i jego podstawowych wolności. Tylko państwo jest w pełni do tego legitymizowane. Niezależnie od tego jak bardzo demokratyczna jest ta legitymacja do podejmowania działań w interesie społ., żaden inny czynnik zew. i wew. nie jest do tego uprawniony i nie ma demokratycznej legitymacji.

Państwo, jako uczestnik sm ma pewien potencjał, m.in. wojskowy(armia) do obrony reprezentowanego społ. przed zagrożeniem zew. Dot. to też siły sprawczej, niezbędnej do rozwoju i tworzenia dobrobytu.

Wykorzystując ten potencjał poprzez instrumenty polityki zagr., państwa współtworzą sm. Państwo jest więc `generatorem' sm, określając ich zakres, intensywność, dynamikę, formę i inne sfery życia międzynarodowego.

Stosunki polityczne wpływają na pozostałe dziedziny sm. Sytuacja ta ma miejsce szczególnie w przypadku mocarstw, których potencjał wywołuje zdarzenia, syt., procesy i struktury rzecz. międzynar.(m.in. tworzenie układów, sojuszy). Podobnie jak nie ma `czystej' polityki, tak nie da się wyklarować czystych MSP, bo w pewnych syt., np. dot. konfliktów zbrojnych, prymat polityki jest oczywisty. Przypadki takie wyst. między państwami z konfliktem interesów(gosp., kulturowych). Te interesy wywierają silniejszy wpływ na politykę, ale dopiero za pośrednictwem i akceptacją właściwych organów polit. następuje rozwój kontaktów w innych dziedzinach sm. Aktorzy działający w innych obszarach życia międzynarodowego chcą poparcia rządów a jednocześnie swobody od organów rządowych. Pojawiają się głosy, ze agendy rządowe nie muszą wszystkich obszarów życia kontrolować. Są co prawda kraje, które do tego dążą, ale czy jest to w ogóle możliwe?

Wszystkie państwa, w każdych warunkach, mają kontrolę nad obszarami o znaczeniu nadrzędnym dla ich bezpieczeństwa, suwerenności.

Nie można ignorować też czynników, które pojawiły się w rzecz. międzynar. w ostatnim dziesięcioleciu a które wymykają się rządowym regulacjom, gdzie dotychczasowe instrumenty polityki nie sprawdzają się już, co ma miejsce w przypadku, m.in.:

- procesów globalizacji,

- interakcji transnarodowych,

- niekontrolowanego przepływu kapitału,

- mediów globalnych

- wzrostu liczby i wielkości organizacji pozarządowych

Wszystkie te czynniki zmniejszają odgórnie i oddolnie dotychczasowy zakres suwerenności państw. Niektóre z tych czynników, np. korporacje transnarodowe, mogą podważać sens próby rządowej regulacji procesów gospodarczych. Coraz częściej mówi się o decentralizacji władzy rządu(przekazaniu części uprawnień na rzecz samorządów i organizacji pozarządowych a z drugiej strony suwerennym instytucjom ponadnarodowym. Globalne problemy narkotykowe, globalne komunikowanie, powodują erozję skutecznej interwencji państw.

Dzięki demokratyczności procedur, w których państwa funkcjonują, mogą proponować społecznie akceptowane rozwiązania, które mogą być przyjęte przez społ. W momencie zagrożeń globalnych to do państwa zgłaszają się obywatele, szukając pomocy. To z państwem się też identyfikują(przez prawa, symbole, podatki).

Wobec różnych wyzwań, problemem może stać się słabość państwa. Może być bowiem źródłem zagrożeń dla otoczenia i prowadzić do zakłóceń międzynar. Państwa, które ze względu na swoją słabość nie mogą wykonywać swoich funkcji, są zagrożeniem dla otoczenia, np. w latach 90-tych słabość Rosji, problem Somalii, Afganistanu, Albanii.

Paul Kennedy zauważył, że nawet jeśli autonomia i funkcje państwa uległy erozji na skutek trendów transnarodowych, nie pojawił się żaden substytut, który mógłby zastąpić państwo jako głównego podmiotu sm.

Konsekwencja prymatu państwa i polityki, który zostanie utrzymany w przyszłości, to nadrzędność MSP, ale będzie postępować decentralizacja wew. funkcji państwa. Państwo za to ma monopol na polit. zagr. Poprzez swoje instrumenty wytwarza stosunki polityczne.

Definicja MSP:

Podstawę tworzy pojęcie polityki. To jedna ze sfer aktywności ludzi, ale jest złożona. Nie ma jednej def. Dominują za to dwa podejścia:

1. Podmiotowe(polityka związana jest z działaniem państwa, skierowana do wewnątrz i do poliarch. śm). To podejście odwołuje się do działań podmiotów, więc głównie państw. Eksponuje stos. polit. a więc relacje i więzi między podmiotami. Te interakcje mogą być w zcentralizowanym poliarchicznym śm lub w zdecentralizowanym śm. W tym drugim ujęciu mamy do czynienia z polityką zagraniczną, gdzie państwo chce wywierać wpływ na inne państwa lub podmioty sm.

2. Przedmiotowe(świadome i zbiorowe dążenie do zdobycia i utrzymania a więc wykonywania władzy polit.). Zgodnie z tym podejściem MSP związane są z podejmowaniem przez państwo transgranicznych działań, związanych ze sprawowaniem władzy. W tym kontekście MSP określamy jako dziedzinę sm, w której elementy są ściśle związane z polityką, czyli przejawami władzy państwowej, które wykraczają poza granice państwa i stykają się z działaniami innych podmiotów sm.

Synteza dwóch podejść:

Transnarodowe stos. polit. są wynikiem stos. między podmiotami polityki a (głównie) państwami, z właściwym im procesem sprawowania władzy, wykonywanym w śm.

Transgraniczność działań, interakcji i więzi oznacza, że są realizowane w poliarchicznym, zdecentralizowanym śm.

Czynniki w Międzynarodowych Stosunkach Politycznych.

Kształtują one MSP. Wiążą się z zagadnieniami problemów globalnych współczesnego świata, ale i coraz bardziej współzależnego, więc czynniki te wpływają poprzez swe funkcjonowanie na wszystkich uczestników sm.

Prof. Czarnecki podzielił te czynniki na:

• Tradycyjne:

1. geograficzne i geopolityczne

2. demograficzne

3. ekonomiczne

4. kulturowe i ideologiczne:

- kulturowo - cywilizacyjne

- ideologiczne

- etniczno - kulturowe

5. prawo międzynarodowe

• Dynamizujące:

1. rozwój nauki i techniki

2. ekologiczne

3. globalizacja

Wszystkie te czynniki nie działają w oderwaniu od siebie, są współzależne, powiązane ze sobą, choć w różnym stopniu.

Inny podział:

1. Technologiczno - ekologiczne

1. czynnik naukowo - techniczny(rozwój nauki i techniki dał ludzkości nowe szanse, ale przyniósł też nowe zagrożenia.

Skutki wpływu tego czynnika na świat:

- rozwój nowych broni, przemysłu,

- rewolucja naukowo - techniczna,

- negatywny wpływ na środowisko naturalne, pewne zagrożenia dla życia,

- rozwój biochemii, biotechnologii, genetyki,

- pokojowe wykorzystanie energii jądrowej,

- przemysł kosmiczny,

Skutki rozwoju tego czynnika dla SM:

- rozwój przestrzenny sm(obecne sm obejmują przestrzenie, które do niedawna były niedostępne, m.in. przestrzeń kosmiczna, eksploatacja mórz i oceanów)

- nowe dziedziny współpracy międzynarodowej: komunikacja(telekomunikacja, sieci informatyczne, nowa jakość funkcji dyplomatycznych poprzez większą szybkość przepływu informacji, większą możliwość spotkań na szczycie)

- zmiany form sm(szybkość obiegu informacji, powodując znaczny wzrost roli środków masowego przekazu a jednocześnie pociąga to za sobą konieczność szybszej reakcji państw na wydarzenia; przekaz na szeroką skalę powoduje wzrost znaczenia opinii publicznej a dalej możliwość wpływu opinii społecznej)

2. współzależności(postęp naukowo - techniczny a wraz z nim powstanie nowych dziedzin sm i wzrost szybkości przepływu informacji powoduje wzrost współzależności w różnych dziedzinach:

- biologiczna(istnieje możliwość zniszczenia życia na Ziemi w przypadku wojny nuklearnej, rozwój różnego rodzaju bakterii i wirusów; problemy genetyczne, np. etyka w kwestii klonowania ludzi)

- gospodarcza(pogłębia się międzynarodowy podział pracy, istnieją rynki międzynarodowe, kryzysy w jednych państwach(mocarstwach) mają skutki dla innych państw, kwestia cen ropy(gdy w regionach bogatych w ten surowiec następuje destabilizacja polit. ropy wydobywa się mniej i ceny rosną)

- polityczna(współcześnie decyzje polit. państw(przeważnie mocarstw) mają wpływ na sm; w przypadku problemów globalnych - wyzwań, zagrożeń, widać tę współzależność)

3. ekologiczny(kwestie dot. szkodliwych i nieodwracalnych zmian w środowisku naturalnym, raport o pierwszym wielkim kryzysie ekologicznym?(przyczynami były eksplozja demograficzna, rozwój urbanizacji, zagrożenie dla różnych gatunków fauny i flory - do tego przyczyniło się podejście, że to człowiek powinien podporządkowywać sobie naturę. Państwa słabo rozwinięte chcą się rozwijać, szkodząc środowisku a te wysoko rozwinięte chcą je chronić - i tu mamy sprzeczne interesy a to pociąga za sobą wzrost partii zielonych. Granice państw nie chronią przed zagrożeniami ekologicznymi, często są negatywne konsekwencje rozmieszczenia jednej fabryki dla innych państw(np. przypadek Czarnobylu na Ukrainie, gdzie największe skażenia z kolei spadły na Białoruś). Obecnie mamy problem zanieczyszczenia powietrza, dziury ozonowej, energetyki jądrowej(z jednej strony to czysta energia, ale naukowcy uważają, że przynosi negatywne konsekwencje), zanieczyszczenie wód i gleb, kwestia dot. składowania odpadów, problem ograniczenia emisji CO2, problem ocieplenia klimatu; są dwie opinie: że człowiek jest w pełni odpowiedzialny za zmiany klimatyczne, z drugiej strony mówi się że człowiek nie ma wpływu na zmiany, a zmiany klimatyczne pojawiają się co pewien czas dwa skrajne stanowiska to drugie pojawiło się nie tak dawno

4. militarny(dot. on potencjału wojskowego państw. Z jednej strony siła militarna jest jednym z instrumentów Polit. zagranicznej a więc pełni funkcje polit. ale też ma funkcje ekonomiczne, bo z jednej strony zysk przedsiębiorstwa zbrojeniowego, zapewniającego miejsca pracy a z drugiej strony jest jednym ze stymulatorów rozwoju naukowego(nowe technologie, później wykorzystywane dla celów cywilnych są; to jedyny czynnik które może doprowadzić do zagłady życia na ziemi)

5. geograficzne i geopolityczne

- czynniki geograficzne(osadzenie działań międzynarodowych w konkretnych warunkach mapy polit. świata; obecna rola tego czynnika jest diametralnie inna niż w przeszłości co jest wynikiem rozwoju naukowo technicznego( a więc rozwoju broni masowego rażenia itp., ewentualność umieszczenia broni w przestrzeni kosmicznej) praktycznie są teraz państwa które mogą uderzyć w każdy punkt na Ziemi. Inaczej interpretuje się kwestie wielkości terytorium, klimatu, rozmieszczenia granic)

- czynniki geopolityczne(to czynnik geogr. brany pod uwagę z perspektywy rozkładu sił polit. w środow. międzynar. Dotyczyć może obszarów o ważnym położeniu strategicznym lub bogatym w surowce, wtedy mają duże znaczenie geopolit.(to będzie: Bliski Wschód, rejon Azji i Pacyfiku.) Zmniejszyła się rola zaś Europy; Obecnie Ameryka łac. i Afryka; ale Kanał Sueski ma wielkie znaczenie strategiczne, Zatoka Perska, Kanał Panamski)

2. Demograficzno - ekonomiczne

1. demograficzny(problem przeludnienia(niektórzy uważają że wynika to z ograniczonych zasobów planety a jednocześnie jest eksplozja demograficzna(ale ten jest w państwach rozwijających się(Chiny, Indie, USA, Indonezja…(tabelka liczba mieszkańców i przyrost naturalny), problem struktury wiekowej, długości życia)

2. ekonomiczny(geoekonomika zaczyna dominować; czynnik ekonom. wiąże się z rozwojem gosp. a tu ważny jest wzrost współzależności państw. Problem państw: dystrybucji i dostępu do pozyskiwania zasobów.(tabelka wielkość PKB(wg parytetu siły nabywczej i PKB per capita); kwestia wymiany handlowej)

3. Ideologiczno - kulturowe

1. czynniki kulturowo cywilizacyjne

Kultura powstaje tam gdzie tworzą się wspólnoty. Może być ona tworzona na kilku poziomach:

I warunków lokalnych(miejskich lub wiejskich)

II sieci rodzinnych, klanowych, etnicznych, narodowych, religijnych

Każda społ. wypracowuje typowe dla siebie językowe, literackie i artystyczne style a także przekonania i praktyki dot. życia społ. sposobów jego realizacji. Ważna jest też świadomość wspólnego języka, etniczności, historii, religii. Te kwestie są budulcem kultury. Niewiele jest jednak kultur niezmiennych, odpornych na wpływy z zew., ale niektóre tożsamości z def. muszą się cieszyć powszechnym uznaniem.

Kultura to więc: system wartości, przekonań, uznawanych przez grupy społ. zamieszkujące określone terytorium i wpływające na percepcje otaczającego świata. A także identyfikujące poczucie tożsamości i określony wzorzec ocen.

Cywilizacja to najszersza podstawa tożsamości kulturowej.

Wyróżnia się nast. cywilizacje współczesne:

• Zachodnia( głównym ośrodkiem są USA i Europa Zachodnia. Początek na ok. 700 - 800 n.e. Składa się z trzech głównych elementów(Europa, Ameryka Płn. a także obszary zasiedlone przez Europejczyków(Australia i Nowa Zelandia). Cywilizacja ta ulegała zmianom w czasie i przestrzeni(np. średniowieczne chrześcijaństwo budowało rozwój filozof. Na cywilizacji starożytnej i wschodniej, potem przekształciło się w cywilizacje europejską opartą na państwie narodowym, ostatecznie rozszerzyło się poza Europę. Należy jednak pamiętać o różnicach między Europejczykami a Amerykanami)

• Bizantyjska(Prawosławna; Rosja jako główny ośrodek; od Zachodu odróżnia ją bizantyjski rodowód. Odrębna religia, okres panowania tatarskiego, despotyzm, ograniczone kontakty z renesansem, reformacją i oświeceniem)

• Islamska(nie da się wskazać głównego ośrodka; powstał na płw arabskim w VII w n.e. i rozszerzył się dalej na Azję, Afrykę itp. W ramach islamu mamy wiele różnych kultur i subcywilizacji(arabska, turecka, perska, malejska??)

• Chińska(jądro jej stanowi chińska republika ludowa, 2500 - 1500 p.n.e. jest tak duża rozbieżność lat, bo w lit mówi się też o dwóch następujących po sobie cywilizacjach. Często stosuje się określenie cywilizacja Konfucjańska Konfucjanizm stanowi ważny element składowy cywilizacji Chińskiej, ale wykracza poza granice samych Chin. Obszar: kultura Chin i chińskich społeczności(Azja Płd. Wsch.) Wietnam i Korea mają pokrewną kulturę)

• Hinduistyczna(główny ośrodek to Indie. Powstała ok. 1500 p.n.e. Na subkontynencie indyjskim istniała wtedy cywilizacja indyjska(hinduistyczna). Od 2 tys. p.n.e. to centralny element kultury subkontynentu, to więcej niż religia czy system społ.)

• Japońska(wyłoniła się z cyw. chińskiej 100 - 400 n.e.)

• Latynoamerykańska(Ameryka Łacińska ma odrębną tożsamość i odróżnia się od zachodu. Choć jest wytworem cyw. europejskiej, przebyła odmienną drogę niż Europa i Ameryka Płn. Biorąc pod uwagę historyczny punkt widzenia - Ameryka łac. była wyłącznie katolicka. Cywilizacja latynoamerykańska zawiera w sobie kultury tubylcze, które mają różne znaczenie w państwach regionu. Sami Latynosi w różny sposób określają swoją tożsamość. Część uważa, że należą do zachodu, inni że mają własną, jedyną w swoim rodzaju kulturę. Cyw. Latynoamerykańska jest więc cyw. odrębną, ale ściśle powiązaną z zachodem.

• Afrykańska(istnieje problem uznania odrębnej cyw. afrykańskiej. Płn. i wschodnia cześć kontynentu należy bowiem do cyw. Islamskiej. Etiopia stanowi w zasadzie cywilizację sama w sobie. Pozostałości po okresie kolonialnym to kolejny problem - zarówno osadnictwo i wpływy europejskiej są widoczne w różnych państwach(płd. Afryki - osadnicy z Holandii, Francji, Anglii stworzyli wiele elementów cyw. Europejskiej.) Wraz z kolonizacją Afryki przez Europejczyków Chrześcijaństwo opanowało cz. kontynentu na południe od zachodu. Pozostaje kwestia tożsamości plemiennej, dość silnej. Mieszkańcy wielu państw afrykańskich mają coraz silniejsze poczucie własnej tożsamości afrykańskiej.

Afrykę można podzielić na Północną i subsaharyjską. Na poł. od Sahary tworzy się `odrębna' cywilizacja, ale ciężko wyróżnić na razie ośrodek tej cyw.

Ok. 1/3 mieszkańców kontytnetu to chrześcijanie, 1/3 islam, 1/3 rodzime, plemienne.

Państwa cywilizacyjnie rozszczepione(duże skupiska ludności wywodzących się w różnych cywilizacji. W przeszłości np. ZSRR(bizantyjska, islamska, po części Zachodnia). Obecnie takim państwem jest Federacja Rosyjska(Bizantyjska i Islamska). Była Jugosławia(Zachodnia, Bizantyjska, Islamska). Ukraina, Sudan(Islamska, `Afrykańska') Sri Lanka.

Należy tu wspomnieć o potencjalnej i realnej groźbie konfliktu pomiędzy tymi cywilizacjami. W ZSRR to doszło, Sudan. Ukraina na razie nie.

Państwa na rozdrożu(istnieje jedna, dominująca kultura, wyznaczająca przynależność cywilizacyjną danego państwa. Natomiast elity, przywódcy państwa dążą do tego by społ. zmieniło przynależność cywilizacyjną. Turcja - państw muzułmańskie, od lat 20-tych dominowały modernizacyjne trendy, które miały państwo dopasować do Zachodu. Obecnie elity już do tego nie dążą tak jak wtedy.

Meksyk - elity dążyły do przyjmowania standardów Ameryki Płn.

Znaczenie kultury po zakończeniu Zimnej Wojny:

S. Huntington zaproponował w debacie nowy paradygmat, w którym układ konfliktu i współpracy jest kształtowany przez kulturę a on sam przez cywilizacje. Huntington mówi o walce Zachodu z innymi cywilizacjami, szczególnie Islamem. Procesy jakie zaszły wg. niego w sys. międzynarodowym:

1). Względny zmierzch Zachodu(jego pozycja zmniejsza się)

2). Rozkwit gospodarki azjatyckiej(gotowość Chin do zajęcia pozycji największego mocarstwa w dziejach świata)

3). Eksplozja demograficzna w krajach muzułmańskich i rozkwit Islamu.

4). Wpływ globalizacji(niesłychany wzrost ponadnarodowych przepływów ws. handlu i informacji, ludzi, czyli zderzenie cywilizacji)

5). Do konfliktów zbrojnych dochodzi na styku cywilizacji.

Tezy Huntingtona były krytykowane: uważano, że m.in. pominął on historię współdziałania i syntezy, które zawsze występowały między cywilizacjami. Niepotrzebnie on konstruował `nowych wrogów' dla Zachodu w miejsce ZSRR. Uważano, że zderzenie cywilizacji może przez to stać się samo spełniającą się przepowiednią. Nie dostrzegł stopnia w jakim rynek i społ. globalne przenikają tradycyjne kultury. Nie doceniał że wojowniczość bojowników cyw. Jest łagodzona przez wymogi systemu międzynarodowego.

2. czynnik ideologiczny(funkcje ideologii może pełnić religia, filozofia. Ideologia służy mobilizacji mas ludzi, ale też umożliwia manipulowanie masami, a więc opinią publiczną. Jest to związane wpływem środków masowego przekazu. Ideologie są czynnikiem oddziałującym w sposób bardzo dynamiczny i często niekontrolowany, wpływa na pozapaństwowe stosunki społeczne, narodów, grup społecznych, ruchów i partii politycznych. Szczególną rolę ideologia odgrywała po zakończeniu II wojny światowej w konflikcie Wschód(radziecki komunizm) - Zachód(zachodni idealizm).

3. czynniki etniczno - narodowe(obecnie zróżnicowanie to na świecie jest duże. Ważne jest funkcjonowanie państw na podst. kryterium narodowego. W przypadku państw zróżnicowanych pod względem etnicznym pozostaje problem poszanowania praw mniejszości narodowych. Współczesne państwa dążą do rządzenia państwem w miarę jednolitym pod względem etnicznym(postulat homogeniczności etnicznej państw). Mniejszości narodowe mogą więc w tych państwach być asymilowane, może dojść do konfliktów wewnętrznych lub konfliktu na poziomie ponadpaństwowym.

Jeśli naród stanowi zbiorowość wyróżnioną na podst. odrębnej kultury jest podobnie.

Obszary zamieszkane przez ludność mieszaną narodowościową mogą stanowić tereny sporne między państwami.

Z Czynnikiem narodowym wiąże się oddziaływanie nacjonalizmu(nieliczenie się z potrzebami i dążeniami innych narodów i narodowości).

Konflikty etniczne wyróżnia ich gwałtowność(wyst. podział my - oni), dochodzą problemy religijne. Konflikty etniczne są trudne do rozwiązania. Można je łagodzić, ale trudno jest je ostatecznie wygasić. Takie konflikty trwają przez długi okres i powodują skutki uboczne. Mogą pojawić się kwestie dot. podziału stron i ich poparcia przez społ. międzynarodowe. Pojawiają się też stereotypy(reakcje Serbów w stosunku do Albańczyków np. - to co działo się w przeszłości ma wpływ na myślenie o danej narodowości w teraźniejszości). Mogą pojawić się pewne bariery psychologiczne, które w przyszłości utrudniają rozwiązanie konfliktu. Skutkiem ubocznym są też zniszczenia materialne. Przy kompromisie każda ze stron może być niezadowolona, pozostaje też trudność do wprowadzenia ustaleń w życie - w sensie politycznym może być prosto, ale w praktyce są znowu problemy.

Skupiska mniejszości narodowych na świcie, problemy:

Serbowie - obecnie są w Kosowie, Chorwacji, tereny Bośni i Hercegowiny.

Albańczycy - duże skupiska w Macedonii, wcześniej w Kosowie.

Węgrzy - skupiska na terenach Serbii, Słowacji, Rumunii

Problem mniejszości bezpaństwowych:

Romowie(ich liczba to ponad 7 mln w Europie: w Czechach, Słowacja) Kurdowie(największe skupiska w Iraku, Iranie, Syrii, Turcji. To naród ok. 30 mln. Turcy obecnie walczą przeciwko Kurdom)

Kwestia autonomii palestyńskiej( dużo mieszkańców Jordanii to Palestyńczycy)

Kategorie Konfliktu etnicznego:

- konflikt społeczny(ma miejsce między dwiema społ. etnicznymi w ramach szerszego państwa wielonarodowego, w którym rząd centralny jest rozjemcą, nie angażuje się po żadnej ze stron. Koniec istnienia ZSRR - Ormianie i Azerowie w konflikcie

- wojna domowa(prowadzona w celu zapobieżenia secesji przez mniejszość narodową i przyłączenia zamieszkanej przez nią cz. terytorium do państwa w którym żyje większość podzielonego narodu)

- między - etniczna wojna domowa(zaostrzona przez interwencję strony trzeciej. Taką stroną zazwyczaj jest państwo `macierzyste' dla ludności podejmującej działania niepodległościowe. Z reguły strona trzecia wyst. w obronie swoich pobratymców lub z innych powodów(geopolitycznych, ideologicznych). Przykład: 2008 Gruzja - i odpowiedź Rosji).

Problem mniejszości narodowej wywiera duży wpływ na politykę zagraniczną państwa. Na relacje między państwami.

4. Organizacyjno - normatywne(są określane jako prawo międzynarodowe w szerokim rozumieniu)

1. czynnik organizacyjny(odzwierciedla podział świata na poszczególne państwa, które w działaniu kierują się swojego rodzaju egoizmem, wyrażonym w polityce opartej na racji stanu. Podczas gdy istnieją problemy globalne, wymagające wspólnych działań. Pojawia się kwestia na ile państwa będą realizowany własne interesy a na ile współpracę.)

2. czynnik normatywny(obejmuje przyjęte przez społ. międzynarodową normy prawne, polityczne i moralne. Normy pm są normami obowiązującymi w społ. międzynarodowej które tworzą obowiązki i prawa państw: akty końcowe KBWE, rezolucje ONZ. Normy moralne są uznawane za celowe, jako wyrażające słuszność, np. dobro ludzkości(są państwa przekonane o własnej misji dziejowej, np. Izrael, inne chcą bronić świata, szerzenia wartości takich jak demokracja, prawa człowieka))

3. czynnik humanitarny(odnosi się do praw jednostki ludzkiej, gwarantowany przez społ. międzynarodową. Dot. przede wszystkim przestrzegania i ochrony praw człowieka. Problem ten jest różnie rozumiany przez różne cywilizacje. W Zachodniej dominuje nadrzędność jednostki. Natomiast w Bizantyjskiej itp. - dobro wspólnoty)

Państwo jako zasadniczy podmiot stosunków politycznych.

Państwo, jako uczestnik sm posiada pewne atrybuty: (1)terytorium, (2)ludność, (3)władza publiczna. Państwo jest tym uczestnikiem, który ma świadomość podmiotową i zdolność oddziaływania na innych uczestników. Reprezentuje dużą grupę społeczną.

Organy państwa:

Podstawową funkcją organów wewnętrznych jest formułowanie polityki zagranicznej a organy zewnętrzne mają głównie realizować tę politykę. Obecnie jednak powoli zacierają się te granice, bo organy wewnętrzne w dużej mierze też realizują p.l. a zewnętrzne formułują(np. szef misji dypl. przedstawia raport, jak powinna wyglądać polityka zagraniczna).

1. Wewnętrzne(z siedzibą na terenie państwa):

1. Organy konstytucyjne :

1. głowa państwa:

• Uosobienie państwa jako całości

• Nieograniczone, pełne prawo reprezentowania państwa

• Immunitet suwerena

• Uprawnienia(stosownie do prawa wewnętrznego):

- w Polsce wlicza się tu przyjmowanie i wysyłanie przedstawicieli dyplomatycznych, podpisywanie listów uwierzytelniających itp.

• Przywileje i immunitety głowy państwa:

- głowa państwa nie podlega jurysdykcji karnej, administracyjnej, cywilnej na terenie innego państwa. Jego przywileje rozciągają się na rodzinę i osoby towarzyszące. Szef państwa jest osobą nietykalną. Wszelkiego typu zamachy na niego są traktowane jak zamachy na państwo. Przywilej nietykalności poza ludźmi rozciąga się też na rezydencję, pojazdy i korespondencję.

2. szef rządu:

• Organ faktycznie określający kształt stosunków zew. i główne kierunki polityki zagr. państwa

• Rola szefa rządu jest różna w różnych państwach. W Polsce prowadzi politykę wew. i zagraniczną, zawiera umowy międzynarodowe, wymagające ratyfikacji, jest zwierzchnikiem służbowym Ministra Spraw Zagranicznych, prowadzi rokowania(zawieranie i wypowiadanie umów), przyjmuje przedstawicieli innych państw.

• Jego przywileje formalnie są niższe niż głowy państwa, ale w praktyce stosuje się te same immunitety

3. minister spraw zagranicznych(jest naczelnym organem administracji państwowej w zakresie polityki zagr. Jest pośrednikiem między państwem a innymi państwami oraz swoimi przedstawicielstwami w innych państwach)

• Funkcje polityczne:

- prowadzenie polityki zagranicznej(określenie założeń i ich realizacja)

- reprezentacyjna realizacja traktatów

- traktatowa(generalny depozytariusz umów)

- informacyjna(promocja państwa na zew. i wew.)

• Uprawnienia:

- zacieśnienie więzi z rodakami mieszkającymi w innych państwach

- koordynacja działania różnych ministerstw w zakresie stosunków zew.(np. stwierdza, że straty w danej kwestii, jaką przyjęło inne ministerstwo, będą wyższe niż zyski)

- kieruje działalnością misji zagranicznych

• Przywileje i immunitety:

- przyjmuje się, że nie mogą być mniejsze niż ambasadora

1. W pewnym zakresie:

1. Parlament(najwyższy organ władzy państwowej):

- podejmuje ustawy określające podstawowe kierunki działalności państwa

- kontrola nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej

- udział w realizacji polityki zagranicznej

2. członkowie rządu w ramach swoich kompetencji merytorycznych

3. organy wew. powołane do życia w rezultacie umów międzynarodowych

4. partie polityczne

2. Zewnętrzne:

1. przedstawicielstwa dyplomatyczne

2. przedstawicielstwa handlowe

3. przedstawicielstwa przy org. międzynarodowych

4. misje wojskowe

5. urzędy konsularne

Formy współpracy międzynarodowej państw(z państwami i innymi uczestnikami sm):

1. Dwu i wielostronne

2. Obejmuje różne płaszczyzny m.in. polityczną, gospodarczą, militarną, społeczną, prawną, kulturalną, naukowo - techniczną

Dyplomacja jest oficjalną działalnością państwa, skierowaną na zewnątrz, realizowaną przez organy państwa w drodze prowadzenia rokowań i zawierania umów międzynarodowych w celu osiągnięcia założeń polityki zagranicznej państwa.

Dyplomacja na szczycie(misje specjalne):

1. typowe

2. nietypowe

Na ich czele stoją najwyżsi przedstawiciele w państwie:

1. szefowie organów wew., upoważnieni do tego: szef rządu, głowa państwa i minister spraw zagranicznych

2. inne osobistości wysokiej rangi państwa wysyłającego: wiceprezydent, wicepremier, inni ministrowie niż MSZ

Różnicę między nimi stanowi fakt, że grupa A nie musi przedstawiać żadnych pełnomocnictw a grupa B musi.

Zalety: prestiż państwa, wpływ osobisty, atmosfera, kontaktowość.

Wady: podejmowanie decyzji spontanicznie(bez porozumienia z ekspertami), stan fizyczny może wpłynąć na percepcję.

Misje dyplomatyczne

A. Misja dyplomatyczna to zagraniczny organ państwa wysyłającego. W zasadzie działa w sferze sm i spełnia powierzone mu funkcje dyplomatyczne a także reprezentuje jego interesy.

B. Prawo legacji - wyróżniamy czynne i bierne

C. Funkcje stałej misji dyplomatycznej:

1. Reprezentowanie państwa

2. Ochrona interesów państwa i jego obywateli w państwie przyjmującym

3. Prowadzenie rokowań

4. Obserwowanie przy pomocy metod legalnych wydarzeń

5. Popieranie i rozwijanie przyjaznych stosunków

D. Wysłanie stałej misji dyplomatycznej(z reguły poprzedzone jest sondowaniem czy dana osoba zostanie przyjęta, potem następuje oficjalna zgoda państwa przyjmującego, czyli agrement, złożenie listów uwierzytelniających i objęcie funkcji)

E. Klasyfikacja rangi szefów stałych misji dypl.:

1. ambasadorowie i nuncjusze

2. posłowie nadzwyczajni, ministrowie pełnomocni i internuncjusze, akredytowani przy głowie państwa

3. charge d'affaires: en pied(akredytowani na podst. listów wprowadzających od MSZ i akredytowani przy takim ministrze państwa przyjmującego) oraz ad interim(kierujący misją w czasie nieobecności szefa, czyli czasowy szef misji)

F. Zakończenie funkcjonowania stałej misji dyplomatycznej:

1. Utrata podmiotowości przez jedno z państw

2. Wybuch wojny między państwami

3. Zerwanie stosunków w czasie pokoju

4. Zawieszenie stosunków dyplomatycznych

5. Zamknięcie placówki(przez problemy finansowe lub przekształcenie jej w ambasadę)

6. Radykalna zmiana systemu polit. jednego z państw

G. Koniec misji szefa stałej misji dyplomatycznej:

1. Śmierć

2. Odwołanie przez państwo wysyłające

3. Uznanie przez państwo przyjmujące za persona non grata

4. Rezygnacja

5. Dezercja

Misje konsularne

A. Klasy urzędów konsularnych oraz ich kierowników:

1. konsul generalny(tworzone w miejscu ważnym dla państwa, np. gdy jest tam duże skupisko jego ludności)

2. konsulat

3. wicekonsulat

4. agencja konsularna

B. Funkcje misji konsularnej(współcześnie ich funkcje są realizowane przez wydziały konsularne stałej misji dyplomatycznej. Wydział ten ma rangę konsulatu generalnego ambasady, pracownicy zaś mają przywileje i immunitety dyplomatyczne):

1. Ochrona interesów państwa i obywateli

2. Rozwijanie stosunków(narodowych, gosp., kulturalnych)

3. Obserwowanie warunków państwa przyjmującego

4. Pomoc prawna(wystawianie paszportów, funkcje notarialne i urzędu stanu cywilnego, załatwianie spraw spadkowych, reprezentowanie własnych obywateli w sądach państwa przyjmującego)

C. Wysyłanie misji konsularnej(znalezienie ludzi i wysłanie ich wraz z listami komisyjnymi do państwa wysyłającego, które wydaje zgodę - exequatur. Zarówno listy jak i exequatur mogą wydać: głowa państwa, szef rządu, MSZ.

D. Zakończenie misji konsularnej: nie ma zawieszenia stosunków, reszta jak przy zakończeniu stałej misji + likwidacja urzędu konsularnego

E. Zakończenie misji szefa(jak w przypadku szefa stałej misji)

Stosunki dyplomatyczne i konsularne możemy porównywać w czterech zakresach:

1. Funkcjonalnym(stała to misja ogólna a konsularna pełni funkcję ograniczoną)

2. Terytorialnym(na terytorium państwa przyjmującego jest jedna stała misja a urzędów konsularnych może być kilka)

3. Strukturalnym(stała misja jest akredytowana przy głowie państwa a urzędy konsularne działają w wyznaczonych okręgach adm.)

4. Uprzywilejowania(stała ma pełny wymiar przywilejów a urzędy konsularne ograniczony)

Przywileje i immunitety

1. teoria eksterytorialności(zakrajowości) H. Grocjusza - osoba uprzywilejowana, fizycznie jest w państwie przyjmującym, ale prawnie podlega państwu wysyłającemu;

2. teoria reprezentacji - dyplomata jest osobą uosabiającą państwo wysyłające, jest z nim utożsamiany;

3. teoria funkcjonalna - ogranicza przywileje i immunitety, uważając, że powinny one być wystawiane w celu swobodnej realizacji funkcji dypl. a nie dla dodatkowej korzyści;

A. Przywileje i immunitety stałej misji dypl.:

1. zakres podmiotowy:

(1)Szefowie i personel dyplomatyczny oraz (2)członkowie ich rodzin, tworzący wspólnotę domową i mieszkający z nimi, mają pełny zakres przywilejów i immunitetów;

(3)Personel administracyjno - techniczny oraz (4)członkowie ich rodzin, mają ochronę ograniczoną do zakresu ich obowiązków;

(5)Członkowie służby stałej misji wyk. pracę fizyczną oraz (6)ich rodziny, mają ochronę ograniczoną w sposób drastyczny;

(7)Prywatni służący i (8)ich rodziny, mają ochronę symboliczną;

2. zakres przedmiotowy:

1. Nietykalność

2. Immunitet jurysdykcyjny(w zakresie prawa karnego są pełne, w prawie cywilnym - jeśli wyst. jako osoba prywatna, ale też z powództwa rzeczowego, spadkowego i działalności prywatnej, to nie są chronieni)

3. Przywilej podatkowy(zwolnienie od podatków i opłat skarbowych)

4. Przywileje celne(podlegają zwolnieniu od opłat celnych towary przeznaczone do oficjalnego użytku przez stałą misję dypl. i jej personel dypl. - przesyłki dypl. nie mogą być kontrolowane, choć wyjątek stanowią alkohol i narkotyki)

3. zakres terytorialny(obejmuje terytorium państwa przyjmującego, ale też ter. państw trzecich, przez które podróżują dyplomaci w celu objęcia swoich obowiązków lub też powrotu)

4. zakres czasowy(od chwili przybycia do opuszczenia ter. państwa przyjmującego; jeśli dyplomata przybędzie wcześniej lub opuści później, traktowany jest jak osoba prywatna)

B. Przywileje konsularne(są ograniczone do stałych misji dyplomatycznych:

1. klauzula ogniowa(na teren stałej misji dyplomatycznej służby nie mogą wejść bez zgody władz a w misjach konsularnych ta klauzula ogniowa mówi, że w nieprzewidywalnych wydarzeniach(pożar, wybuch ładunków) bez zgody szefa takiej misji mogą służby wejść, gdy to zagraża życiu lub zdrowiu osób

2. nietykalność osobista(w przypadku urzędników została ograniczona do interesu misji konsularnej czyli pełnionych funkcji. Osoby związane z tym personelem konsularnym mogą zostać zatrzymane a po prawomocnym wyroku skazane.

3. immunitety jurysdykcyjne(ograniczony też do czynów popełnionych w trakcie pełnienia funkcji urzędowych. Konsul ma obowiązek składania zeznań w charakt. świadka.

C. Obowiązek przedstawicieli dyplomatycznych wobec państwa przyjmującego:

1. poszanowanie praw i przywilejów państwa przyjmującego

2. zakaz mieszania się w sprawy wew.

3. zakaz wykorzystywania pomieszczeń misji w sposób niezgodnych z jej funkcjami

Korpus dyplomatyczny ma dwa ujęcia:

1. Wąskie(tylko szefowie placówek dyplomatycznych)

2. Szerokie(wszystkie osoby zaliczone do personelu dyplomatycznego i korzystające z przywilejów i immunitetów)

Dziekan korpusu dyplomatycznego - stoi na czele korpusu; występuje w imieniu całego korpusu dypl.(np. święta narodowe w danym państwie wypowiada się dziekan, może składać noty i zażalenia w imieniu korpusu, może wprowadzać nowego dyplomatę). Funkcje dziekana może pełnić: (1)najstarszy rangą przedstawiciel dyplomatyczny, czyli najdłużej przebywający w danym państwie, pełniąc swoją funkcję. (2) w przypadku państw katolickich dziekanem jest nuncjusz apostolski.

Rozpad układu bipolarnego w MSP - skutki regionalne i globalne.

Układ sił po wojnie wykrystalizował się na dwóch płaszczyznach:

1). Formalno - prawna w ramach ONZ, tworząca system bezpieczeństwa zbiorowego. Za skuteczne i sprawne funkcjonowanie tego systemu obarczano odpowiedzialnością wielkiego mocarstwa, które mogły korzystać z prawa weta w RB. W założeniu twórców porządku międzynarodowego te 5 państw posiadało władzę, siłę i autorytet, dzięki którym mogły podjąć się zadania byciem gwaranta i strażnika ładu międzynarodowego.

2). Polityczna - stworzona w ramach systemu jałtańsko - poczdamskiego i opierała się na względnej równowadze sił dwóch największych ówczesnych potęg oraz podziale stref wpływów.

W okresie zimnej wojny układ bipolarny opierał się na pięciu poziomach:

1. strategiczna konfrontacja między USA i ZSRR(rywalizacja między tymi potęgami była prowadzona na płaszczyznach: politycznej i militarnej(głównie nuklearna)

2. konflikt ideologiczny między kapitalizmem i komunizmem

3. rywalizacja geopolityczna(połączona ze ścieraniem się stref wpływów wojskowych, przez niemal 40 lat utrzymująca podział Europy i Niemiec na dwie części. Największe skumulowanie sił utrzymywało się w Europie, więc rywalizacja mocarstw przenosiła się na peryferia systemu, czyli Trzeci Świat(tzw. wojny zastępcze)

4. walka o zdobycie kontroli nad Trzecim Światem

5. sprzeczności między dwoma cywilizacjami

Mimo tej wielorakiej logiki konfrontacyjnej, zimna wojna wytworzyła też regulacje działań konfrontacyjnych a ponadto system ten wzmocniono traktatowymi zasadami postępowania i zmniejszającymi ryzyko użycia sił zbrojnych. Rozwiązania te stabilizowały wzajemne relacje, co było ważne w epoce broni jądrowej. Regulacje te wprowadzały w całokształt sm pewien ład, nieobecny przed rozpoczęciem zimnej wojny.

Cechą powojennego ładu międzynarodowego była koncentracja siły politycznej i militarnej wokół dwóch ośrodków, które ze wzgl. na swój potencjał i możliwości oddziaływania uzyskały status przywódcy. Pozostałe składniki(państwa) były pośrednio lub bezpośrednio podporządkowane liderom. Równowaga sił między dwoma blokami opierała się na parytecie strategiczno - militarnym i polityce odstraszania. Amerykanie oceniali, że powstały system kontroli przebiegu rywalizacji był skuteczny, stabilny ale też niebezpieczny i kosztowany.

Sojusznicy jednej strony starali się osłabić drugą. Obie strony mimo wielu napięć i kryzysów nie przekroczyły nieformalnej granicy antagonizmu i nie doszło do bezpośredniego starcia.

Wydarzenia z okresu 1989-91, które doprowadziły do upadku załamania systemu dwubiegunowego:

1. Rozpad systemu dwubiegunowego

2. Zmiany na poziomie państw narodowych(kryzys systemu komunistycznego wywołał reakcję łańcuchową):

1. ZSRR

2. Czechosłowacja

3. Jugosławia

4. Niemcy

Poza Europą istniały jednak państwa(Chiny, Kuba, Korea Płn., Wietnam), którym udało się utrzymać system komunistyczny, choć musiały się zmierzyć z nowymi problemami, m.in. narastającą marginalizacją.

Sytuacja dostosowania się do nowego ładu dot. też jednak i USA a także państw Trzeciego Świat, które były wcześniej klientami supermocarstw. Po zimnej wojnie państwa te musiały zredefiniować swoje interesy narodowe

1. Powstanie nowej przestrzeni dla funkcjonowania organizacji międzynarodowych i odgrywanie przez nie ról(upadek układu sił uwolnił potencjał ONZ, jako organizacji międzynarodowej. Zostały zniesione pewne ograniczenia: nowe możliwości wypracowywania konsensusu w najważniejszych kwestiach podejmowanych przez RB. Zniknęła kwestia problemu ideologicznego, co blokowało prace RB. Zakończenie zimnej wojny miało też konsekwencje dla innych organizacji, m.in. upadła RWPG, Układ Warszawski. Unia Zachodnioeuropejska oraz KBWE musiały dostosować się do nowej rzeczywistości. UE rozpoczęła debatę nt. możliwości rozszerzenia o członków wcześniejszego bloku komunistycznego.

Zakończenie zimnej wojny było więc radykalną zmianą na poziomie: systemu międzynarodowego, państwa narodowego i organizacji międzynarodowych.

Upadek systemu wiąże się z niedostosowaniem się ZSRR do zmian rzeczywistości, brakiem możliwości finansowania dalszych konfliktów(swoich sojuszników), wypaleniem ideologicznym itd.

Skutki globalne rozpadu systemu bipolarnego:

1). Przejście ze świata dwubiegunowego do mniej uporządkowanego środowiska wielu państw - pojawił się więc „swoisty” stan nierównowagi. Jako przyczyny tego nowego stanu wymienia się: (1)rozluźnienie sm przez wyłonienie się nowych ośrodków decyzyjnych oraz brak powszechnie akceptowanych norm regulujących stary i nowy typ interakcji w ramach systemu międzynarodowego. (2)Inną przyczyną było osłabienie państwa narodowego na skutek utraty części autorytetu na rzecz nowych aktorów pozapaństwowych (3)oraz wzrost liczby państw demokratycznych, budujących gospodarkę rynkową.

2). USA pozostały jedynym supermocarstwem(sami Amerykanie nie spodziewali się tego, bo już w latach 80-tych w USA zaczynał się kryzys hegemonii gospodarczej. USA stały się jedynym mocarstwem i zdominowały porządek międzynarodowy, gdy doszło do rozpadu ZSRR, dysponując swobodą działań o wręcz nieograniczonym zasięgu)

3). Ograniczenie groźny globalnego konfliktu o charakterze nuklearnym.

4). Wzrost znaczenia procesów globalizacji.

5). Wzrost znaczenia regionu Azji i Pacyfiku(centrum tego świata stały się, wbrew wcześniejszym prognozom, Chiny a nie Japonia).

6). Podział świata na bogatą Północ i biedne Południe(po rozpadzie układu syt. jeszcze się pogorszyła)

Skutki regionalne rozpadu systemu bipolarnego:

1). Rozpad ZSRR i powstanie nowych państw.

2). Zmiany w Europie(pojawienie się procesów integracyjnych w Europie Zachodniej a z drugiej strony procesy dezintegracyjne w ówczesnej Europie Wschodniej(państwa wyzwalały się spod wpływu ZSRR a także nastąpiła reorientacja ich interesów narodowych, co pociągnęło za sobą zmiany kierunków polityki zagranicznej - z kierunkiem na kraje Zachodu). Pojawiły się nowe państwa(podział Czechosłowacji, rozpad Jugosławii). Europa w okresie zimnej wojny była traktowana jako potencjalne miejsce wybuchu konfliktu zbrojnego a po zakończeniu zimnej wojny Europa stała się regionem najbardziej bezpiecznym(poza Bałkanami)

3). Wyłanianie się `potencjalnych' nowych mocarstw(np. w Azji)

4). Wzrost prawdopodobieństwa wybuchu lokalnych konfliktów zbrojnych(wybuchy konfliktów o charakt. lokalnym, Zmienia się tło tych konfliktów na religijne, etniczne, separatystyczne. Jednocześnie powstały warunki do rozwiązania długotrwałych konfliktów m.in. na Bliskim Wschodzi i Afryce Płd. Doszło też do odwilży w Wietnamie, Kambodży. Doszło do rozpadu państw od środka, m.in. w Afryce Subsaharyjskiej. W niektórych państwach konflikty się jednak rozmnożyły. Państwa takie jak USA i Europa Zachodnia zauważyły, że nie mogą się zamknąć na problemy państw Trzeciego Świata. Pojawiły się problemy migracji właśnie do tych państw, wzrost zagrożenia terroryzmem itd.

5). Marginalizacja państw i całych regionów

Międzynarodowy ład polityczny.

[Wg. podręcznika - M. Pietrasia]

Pojęcie ładu międzynarodowego - jako sposób zorganizowania i współżycia uczestników sm. Jest to całość mechanizmów i struktur w śm, rozkład siły, podmioty i ich interesy w sm.

Obecny ład zawiera elementy ładu zimnowojennego, ale zmienia się wraz z nowymi realiami śm.

Istotną cechą wyłaniającego się ładu jest proces jego negocjowania, odwoływania się do wysiłków dyplomatycznych, a nie narzucania.

Podmiotowość: odejście od wizji państwocentrycznej, pluralizm podmiotów i ich duża różnorodność, m.in. INGO's oraz społeczeństw, co obrazuje zjawisko dyplomacji obywatelskiej.

Głównie chronioną wartością jest teraz utrzymanie stabilności śm, potwierdzenie w om:

OBWE - Karta Paryska Nowej Europy - o stabilnej Europie

NATO - jako gwarant stabilności i bezpieczeństwa członków sojuszu

UE - stabilizacja granic Europy Śr.-Wsch.

Inna szczególna wartość: człowiek, idea praw człowieka. Staje się wyższa niż atrybut suwerenności państw i nieingerencji w ich sprawy wew.

Pojawiła się nowa jakość mechanizmów kontroli zbrojeń - traktat CFE(1990) o rozbrojeniu konwencjonalnym w Europie i Traktat Otwartych Przestworzy(1992)

Struktura rozkładu siły: z dwubiegunowego do jednobiegunowego - hegemonii USA. Obecne problemy z terroryzmem, kryzysem.

Pojęcie siły państwa jest pojęciem dynamicznym - i teraz nie mierzy się go już stricte militarnie - teraz ekonomicznie i technicznie(technopower).

Zmiany w kręgach więzi instytucjonalnych kręgu transatlantyckiego, skupiony w czasie zimnej wojny wokół Paktu Północnoatlantyckiego ma obecnie dwa ośrodki decydowania politycznego - USA i UE.

Po rozpadzie systemu dwubiegunowego zapanował chaos i trzeba było szukać nowych struktur sterowania śm - koncepcje globar governance oraz multi-level governance.

Współczesne państwa ulegają mechanizmowi deregulacji - ograniczanie ich funkcji regulacyjnych, bo środowisko międzynar.(inf., terroryzm, narkotyki, migranci, usługi) wlewa się do środka państw a państwa nie potrafią tego kontrolować.

Regiony w SM.

-Europa Zachodnia

-Europa Południowa

-WNP

-Afryka

-Ameryka Łacińska i Karaiby

-Ameryka Północna

-Azja centralna

-Azja i Pacyfik

Region Europy Zachodniej - w Europie wyst. problem z wyodrębnieniem granic. Obecne granice na Uralu zostały wyznaczone przez geografa na prośbę Katarzyny Wielkiej. Atuty Europy: Unia Europejska jest potęgą gospodarczą, ale ma też tzw. soft power - stabilizuje itd.

Granice Europy

*geograficzne

-należy do tzw. Regionu subkontynentalnego- państwa wchodzące w skład tego kontynentu stanowią jego znaczną część

-Europa posiada dość wyraźne charakteryzujące się silnym rozczłonkowaniem, rozwiniętą linią brzegową, pełnym kontrastów ukształtowaniem powierzchni, znaczącym wpływem morza na klimat

-granica wschodnia- granica lądowa

-granice północne, zachodni i znacznie częściej południowe: charakter naturalny

-pokrywają się z granicami Unii Europejskiej

*granice kulturowe

-pod względem kulturowym, językowym i religijnym region Europy Zachodniej charakteryzuje się heterogenicznością

-Liczne podziały, róznice wynikające z zaszłości historycznych oraz ścieranie się na tym obszarze wpływów wielu kultur, w tym pozaeuropejskich

*granice ekonomiczne i polityczne

-skutki podziału Europy na wschodnią i zachodnia w okresie zimnej wojny

-Europa Zachodnia- ścisła integracja gospodarcza

-Europa Wschodnia- występowanie wielu problemów, m.in. zacofanie gospodarcze i cywilizacyjne

-pojęcie Europy Zachodniej utożsamia się często z państwami starej UE(15) i EFTA

-UE(27)- ok ¼ światowego PKB, udział w światowym obrocie handlowym sięga 20%

Mocarstwa regionalne:

Niemcy, Francja, Wielka Brytania [Rosja]

*Rola i znaczenie regionu w sm

-ekonomiczne (UE- potęga gospodarcza)

-polityczne(WPZiB)

-stabilizator pokoju i bezpieczeństwa

-kulturowo- cywilizacyjne (soft power)

Europa południowo-wschodnia

*granice geograficzne

-granica zachodnia: Morze Jońskie i Adriatyckie

-południowa i południowo-wschodnia: Morze Śródziemne , Egejskie i Marmara

-wschodnie: morze czarne

-północna granica- trudna do określenia

+ Cypr

Politycznie:

Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Grecja, Macedonia, Rumunia, Serbia, Kosowo

-region często zamiennie określa się „Bałkany”

*granice ekonomiczne

-wielowiekowe zacofanie gospodarcze Europy Południowo- wschodniej

-państwa regionu nadal borykają się z problemami transformacji ustrojowej i gospodarczej

-wysokie deficyty budżetowe, ujemny bilans handlowy

-duże uzależnienie od zagranicznej pomocy rozwojowej i niska efektywność jej wykorzystania

-rozbudowany i nieefektywny sektor przemysłowy

-bezrobocie

-odpływ wykwalifikowanych kadr pracowniczych

-rozwinięta szara strefa

-korupcja

-duże zatrudnienie w rolnictwie

-słabość instytucji państwa

-niska dyscyplina budżetowa

-nieefektywny system podatkowy

-sprzeciw społeczny wobec reform

-słaba infrastruktura

-słaba konkurencyjność gospodarki

-niestabilna sytuacja polityczna

-konflikty etniczne

*kulturowe granice regionu

-na przestrzeni wieków Europa Półudniwo- Wschodnia stanowiła teren licznych migracji i podbojów

-region zamieszkiwany jest przez wiele narodów i grup etnicznych które często posiadają odmienną etnogenezę, posługują się własnymi językami, różnymi alfabetami, dzielą się na wyznawców religii katolickiej, prawosławnej lub islamu

*określenie więźi i specyfika regionu

-region graniczny

-ważne lądowe, rzeczne oraz morskie szlaki komunikacyjne i handlowe

-połączenie morza czarnego z morzem śródziemnym

-obszar żywotnego zainteresowania wielkich mocarstw

*mocarstwa regionalne

-rywalizacja: Grecja i Turcja oraz Serbia i Chorwacja

Region Wspólnoty Niepodległych Państw

*granice regionu

Subregiony: Zakaukazie(Armenia, Azerbejdżan, Gruzja),Azja cenralna(Kazachstan, Tadżykistan, Uzbekistan, Kirgistan), „[Nowa] Europa Wschodnia(Białoruś, Ukraina, Mołdawia), Rosja

-granice są odziedziczone po ZSRR,

-granice sztuczne, odgórnie określone

-nie uwzględniały etnicznych uwarunkowań, podziałów,

-znacząca rola języka rosyjskiego jako języka komunikacji

-dominującą religią jest prawosławie i islam

-Rosja- stały członek Rady Bezpieczeństwa

W części definicji zalicza się Rosję do Europy

Region Bliskiego Wschodu

-kwestia wyznaczenia granic jest problematyczna

-nie istnieje jedna definicja pozwalająca jednoznacznie określić granice i części składowe Bliskiego Wschodu

- region bliskiego wschodu jest obszarem leżącym na styku trzech kontynentów: Azji, Europy i Afryki

-w przeważającej części położony jest na kontynencie azjatyckim

-subregion geograficzny określany jako Azja Zachodnia

-maroko Algieria, Tunezja, Libia- samodzielny subregion Afryki Północnej

-Egipt i Sudan pomimo położenia na kontynencie afr jednoznacznie zaliczane są jako państwa bliskowschodnie

Subregiony:

-Dolina Nilu

-Żyzny Półksiężyc

-Zatoka Perska

Specyfika i znaczenie regionu bliskiego wschodu w sm

-geostrategiczne umiejscowienie

-kolebka cywilizacji świata

-miejsce powstania wielkich religii monoteistycznych: chrześcijaństwo, islam, judaizm

-spójność religijna wszystkich państw regionu (wyjątek- Izrael)-rola islamu

-złoża surowców energetycznych- około 52% złóż ropy naftowej, ok 40% złóż gazu ziemnego

Region Azji i Pacyfiku

-tradycyjnie utożsamianu z bliskością państw położonych w niedalekiej odległości geogr

*granice egionu

-kontekst lądowy (Azja wsch), morski (Pacyfik)

-w dużej mierze o kształcie granic decyduje wybór powiązań między uczestnikami

-decydujące są powiązania o charakterze ekonomicznym i politycznym

-kryterium geograficzne nie jest decydujące

Subregiony:

Azja północno wschodnia (Rosja, Japonia, Państwa koreańskie, chiny, tajwan, mongolia

Azja południowo wsch (birma wietnam, laos, kampucza, tajlandia,brunei, malezja, indonezja, Singapur, filipiny

Oceania- australia, nowa zelandia, państwa i terytowia archipelagowe

Ameryka polnocna z usa, kanada i Meksykiem

-uwarunkowania ekonomiczne- największy na swiecie (udział gospodarek usa, japonii rosji i chrl)

-kwetie demogr- 70% populacji swiata

-nierownomiernosc rozlokowania zasobow naturalnych

-wielkosc terytorium

Mocarstwa regionalne:

USA, Chiny, Japonia i Rosja

Region Ameryki Północnej

Granice geograficzne ni epokrywają się z kryterium politycznym, ekonomicznym czy kulturowym

W ujęciu geograficznym

-między Oceanem Spokojnym a Atlantyckim

-należą do niej także Ameryka Środkowa i Karaiby

-Grenlandia, Kuba, Nowa Funlandia, Haiti, Bahamy, Archipelag Arktyczny

-duże zróżnicowanie klimatyczne

-duże aglomeracje miejskie

W ujęciu politycznym

-tworzą ją jedynie dwa państwa: USA i Kanada

-sprawne, stabilne systemy polityczne

-demokracja, przestrzeganie praw człowieka

-powiązania i współpraca między tymi państwami

W ujęciu kulturowym:

-niejednorodny: część zachodnia i latynoamerykańska

-zachodnia: USA i Kanada

-latynoamerykańska: Meksyk, Gwatemala, Honduras, Nikaragua, Kostaryka, Panama, Kuba, Haiti, wyspy karaibskie

-w aspekcie kulturowym linią oddzielającą Amerykę Północną od innych regionów jest granca meksykańsko-amerykańska (Meksyk pod względem cywilizacyjno- kulturowym jest państwem na rozdrożu)

W ujęciu ekonomicznym

Coraz częściej utożsamiany z Północnoamerykańską Strefą Wolnego Handlu (NAFTA): USA, Kanada, Meksyk

*region Ameryki Północnej jest we wstępnej fazie tworzenia

*granic geograficzne polityczne, ekonomiczne i kulturowe są różnie postrzegane i nie zachodzą wzajemnie na siebie

Specyfika i znaczenie regionu w sm

-jeden z najważniejszych regionow w sm- USA (potencjał, wpływy, znaczenie)

-położenie strategiczne

-region stabilny (bezpieczny)

-mocarstwa realne (USA nr 1) potencjalne (Kanada, Meksyk)

-2-3 państwa

Region Ameryki Łaćińskiej i Karaibów

-południowa część kontynentu Ameryki Północnej

-cały kontynent Ameryki południowej i przybrzeżne wysp

-archipelagi: Falklandy, Galapagos

-między oceanem Spokojnym a Atlantyckim

-państwa łacińskie- w większości hiszpańskojęzyczne i portugalskojęzyczna (Brazylia)

-pañstwa i terytoria anglojęzyczne (Belize, Gujana), holenderskojezyczne (Surinam), frankofońskie (Haiti)

-wysoki przyrost naturalny- miasta metropolie (Buenos Aires, Sao Paulo, Meksyk, Lima)

-struktura wyznaniowa: dominuje wyznanie rzymskokatolickie (także protestantyzm, buddyzm, hinduizm, islam

-subregiony: Meksyk, Ameryka Środkowa, Andy, La Plata, Brazylia, Karaiby

Rola i znaczenie regionu w sm

-liberalizacja systemów gospodarczych

-demokratyzacja systemów politycznych państw regionu

-marginalizacja regionu

-państwa regionu jako dostawcy surowców i żywności na rynek światowy (np. Wenezuela- ropa naftowa)

-problemy społeczne i rozwojowe: ubóstwo, nędza, bezrobocie, skrajne dysproporcje w poziomie życia ludności

USA-historycznie uwarunkowana rola lidera

Region Afryki

-kontynent ogromnie zróżnicowany środowiskowo, etnicznie, językowo, kulturowo

-podział na dwa subregiony: Afryka Północna i Afryka na południe od Sahary (Subsaharyjska)

-teren oddziaływania trzech religii rodzimych (animistycznych), islamu i chrześcijaństwa

-odrębność rasowa, etniczna, i kulturowa Afryki Północnej od pozostałej części kontynentu

-islam- rzede wszystkim Afryka Północna i Wschodnia

-jedność państw afrykańskich

-granice mają charakter sztuczny- zostały wyznaczone przez Europejczyków w procesie dekolonizacji

-niestabilna sytuacja polityczna

-zróżnicowanie pod względem PKB- duża liczba najsłabiej rozwiniętych państw świata

-RPA- pewne aspiracje i potencjał

-Nigeria- potencjał demograficzny

Znaczenie refionu w sm

-region dużych potencjalnych możliwości ekonomicznych

-różnorodność warunków przyrodniczych

-złoża wielu surowców mineralnych

-duża liczba ludności

-słaba pozycja ekonomiczna- marginalizacja regionu

Stany Zjednoczone Ameryki jako hipermocarstwo

-polityka USA w latach '90- mieszanka uni- i multi-lateralizmu; okres przejściowy w którym mimo definitywnego zwycięstwa USA nad blokiem wschodnim państwo to nie było pewne jaką politykę ma przyjąć

-doktryna Clintona-charakteryzowała nową pozimnowojenną sytuację USA, wykładnia polityki zagranicznej USA w latach '90, dostosowała działania hipermocarstwa do okresu przejściowego

-doktryna Busha- symbol nowego, unilateralnego i mocarstwowego podejścia do kwestii sm- reakcja na WTC

-założenia doktryny Busha- 1992

„neokonserwatyści”- Paul Wolfowicz, Wiliam Kristol, Richard Perle, Robert Kagan

-udział USA w operacjach pokojowych, mediacjach dot. konfliktu izraelsko- palestyńskiego

1992- Paul Wolfowicz przedstawił Bushowi seniorowi strategie działania- nową ofensywną strategię- przeprowadzenie ataku wyprzedzającego- problemy ekonomiczne sprawiły że ta strategia została odrzucona

-Bush: „albo jesteście z nami albo z terrorystami” (AlKaida!)- Bush przestrzegał inne państwa przed wspieraniem terroryzmu mdzn; na pierwszym planie zapewnienie bezpieczeństwa USA

-państwa „osi zła”- Irak, Iran, Korea Północna

Atuty USA:

-potencjał militarny(nr 1)

-potencjał gospodarczy (nr 1)

-potencjał demograficzny (nr 3)

-wielkość terytorium (nr 4)

-atrakcyjność kulturowa- soft power

-rozwój naukowy (elitarne uczelnie)

-oddziaływanie polityczne i gospodarcze- stały członek Rady Bezpieczeństwa

-udział w organizacjach mdzn

-„fenomen- specyfika społeczeństwa amerykańskiego”- wartości- optymistyczne podejście do życia

-system polityczny

Minusy, które wpływają negatywnie na mocarstwową pozycję USA:

- deficyt budżetowy(wysoki dług wewnętrzny)

- kryzys finansowy(od 2008)

- problemy społeczne(wysoki stopień przestępczości, duże rozwarstwienie społeczne(jakość życia)

- problem migracji(nielegalne, szczególnie z Meksyku, problem asymilacji migrantów)

Przyczyny antyamerykanizmu:

- interwencja w Iraku w 2003 r.(stanowisko państw i obywateli Europy Zachodniej, np. Francja, Niemcy)

- promowanie wartości społeczeństwa demokratycznego, szczególnie w państwach muzułmańskich czy ChRL i innych krajach, które określamy, jako niedemokratyczne

Rosja.

1). Tożsamość kulturowo - cywilizacyjna Rosji:

1. Uwarunkowania geograficzne(trudne warunki klimatyczne i przyrodnicze - trudność zamieszkania ogromnych obszarów. Na przetrwanie musiano więc przeznaczać więcej środków niż w Europie Zachodniej. Klimat nie sprzyjał rolnictwu, nie dało się więc produkować nadwyżek - bodźca do rozwoju cywilizacyjnego. Duże obszary sprzyjały za to reprodukcji - ekstensywne utrzymanie życia. Brak naturalnych granic wpływał na podatność na najazdy zewnętrzne)

2. Uwarunkowania historyczno - polityczne(najazd Mongołów w XIII w spowodował ich panowanie przez ok. 2,5 w. Określano to jako niewolę tatarską. Terytorium zostało podzielone na Złotą Ordę oraz tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego, podatne na wpływy zachodu. To zapoczątkowało trwały podział społeczeństwa rosyjskiego - drogi rozwoju Rusi odeszły od siebie. Ruś moskiewska miała inny model polityczny z centralizacją władzy w ręku władcy, gdzie w relacji ze społeczeństwem nastąpiła przemoc, zniewolenie własnego społeczeństwa)

3. Uwarunkowania historyczno - ekonomiczne(sposobem egzystowania było nie tyle wytwarzanie dóbr co ich redystrybucja przez, często skorumpowany, aparat urzędniczy)

4. Uwarunkowania historyczno - społeczne(duże przestrzenie a niska gęstość zaludnienia rozwinęły więzi oparte na wspólnotach wiejskich(tzw. obszczinach)

Cechy specyficzne tożsamości kulturowo - cywilizacyjnej Rosji:

1. silna, scentralizowana władza państwowa

2. zespolenie z państwem cerkwi prawosławnej(cerkiew stała się instytucją państwową wmontowaną w system państwa)

3. wielka koncentracja wysiłku na rozbudowanie swego potencjału militarnego(z powodu zagrożeń najazdami)

4. Rosja jako Trzeci Rzym(kwestie kulturowe, obecnie mamy określenie Matka Rosja)

2). System polityczny: dominuje prezydent. Obecnie relacje premier - prezydent uległy zmianie, ale mimo wszystko. Prezydent jest przeniesieniem stosunków wcześniejszych - jak car jest arbitrem między innymi organami państwa, to władza wykonawcza i ustawodawcza. Rola prezydenta jest tu wyższa niż w typowym systemie prezydenckim.

3). Struktura narodowościowa jest wynikiem wielowiekowego i skomplikowanego procesu ekspansji terytorialnej w różnych kierunkach. 142 narody i 40 wchodzących w ich skład grup etnicznych a także ok. 1,5 mln osób nie zaliczanych do żadnej z tych grup. W strukturze zawierają się: Rosjanie(ok. 78% z tendencją malejącą), Tatarzy, Ukraińcy, Baszkirzy, Czuwasze, Czeczeńcy, Ormianie.

4). Położenie geopolityczne Federacji Rosyjskiej(25 % powierzchni to cz. europejska, reszta azjatycka. Duże rozwarstwienie: ok. 95% ludności mieszka na południu kraju. W europejskiej części ¾ ludności. Poza obwodem kaliningradzkim granice na zachodzie cofnęły się do XVIII w.

5). Militarna pozycja Rosji:

1. Siły nuklearne(FR odziedziczyła część pozycji ZSRR, ale ten status nie jest tak wysoki. Armia rosyjska znajduje się w fazie przeróbki. W porównaniu do Europejskich państw jest silniejsza, ale do NATO(z wyłączeniem USA) już nie. Nuklearnie ma pozycję nr. 2 na świecie, ale ich jakość zmniejsza się z czasów tuż po rozpadzie ZSRR. Wojska są rozmieszczone w innych państwach, ale nie są w stanie podjąć działań w razie zagrożenia)

2. Siły konwencjonalne

3. Struktury siłowe(wojsko wew., np. ochrona pogranicza, to ok. 40tys. ludzi

6). Ekonomiczna pozycja RF: Surowce mineralne(gaz ziemny - najbogatsze zasoby na świecie, ropa naftowa, węgiel kamienny). Wydobycie i eksport, szczególnie surowców energetycznych, bogate zasoby wodne. Możliwość wykorzystania odnawialnych źródeł energii(hydroelektrownia). Minusy: infrastruktura, jakość, rurociągów. Duże zasoby waluty(szczególnie eurodolary)

Atuty RF:

- wielkość terytorialna(nr. 1)

- potencjał militarny(nr. 2)

- potencjał demograficzny( nr. 9-10, ale liczba ludności maleje)

- gospodarczy(nr. 7)

- surowce energetyczne

- oddziaływanie polityczne i gospodarcze

- organizacje międzynarodowe(NATO, G8)

- silna władza wykonawcza(atut?)

- atrakcyjność kulturowa(na obszarze byłego ZSRR, rola j. rosyjskiego, źródło informacji)

Minusy FR:

- problemy społeczne(duże rozwarstwienie społ., duża liczba milionerów, ale w prowincjach różnie bywa, a jest dużo biedy)

- jakość życia mieszkańców(miejsca bardzo bogate, ale i bardzo biedne)

- infrastruktura(rurociągi, komunikacja)

- jakość demokracji(demokracja rosyjska)

- zadłużenie zagraniczne(ok. 40 mld USD, ale już zmniejszyło się i tak dzięki eksportowi)

- zadłużenie wew.(ok 15 mln USD)

- eksport głównie surowców energetycznych - uzależnienia od cen na rynkach światowych

- kryzys finansowy od 2008 - 09

- problemy etniczne(płn. Korea/Płd. Kaukaz(czyli Zakaukazie) - Armenia, Azerbejdżan, Gruzja; Baszkiria, Republiki Syryjskie - tendencje separatystyczne. Tatarstan jest formalnie niezależny ekonomicznie. Putin wyciszył tendencje separatystyczne, ale nie zlikwidował.)

Realizacja koncepcji polityki zagranicznej Rosji:

1). Okres początkowy(1991-93) - to okres największego przewartościowania polityki Rosji, od strategii blokowej do zbliżenia z zachodem, opcja euratlantycka(współpraca z Zachodem - skupić się tam, wycofując z państw wspólnoty. Rosja chciała pomocy finansowej;

2). Okres przejściowy(poł. 93 - 98) - Rosja rozgoryczona Zachodem, pomoc nie nadeszła, choć Rosja pomagała Zachodowi. Pojawiły się więc odmienne tendencje. Kryzys gospodarczy spowodował ograniczenie działań euratlantyckich. Rosja poszukuje miejsca, roli w świecie. Następuje powrót do państw byłego ZSRR i np. Afryki.

3). Okres 1996 - 99 - zmiana na stanowisku min. polityki zagranicznej. Jewgienij Primakow, znawca Bliskiego Wschodu i premier Rosji w latach 1998-99. Uważał, że Rosja ma prowadzić politykę wielu kierunków. Musi współpracować z różnymi ważnymi państwami w równym stopniu(Chiny, Indie, Bliski Wschód, Zachód). Ten okres jest trudny dla Rosji - otwarcie na wschód to duże wyzwanie.

1 okres to przyjazne stosunki z Zachodem, potem ochłodzenie a 3 etap to `zimny pokój'. W 3 etapie Rosja zaczyna lansować koncepcję świata wielobiegunowego. Rozpoczęcie operacji wojskowej NATO w byłej Jugosławii, o czym Rosji nie poinformowano, więc nie mogła przeciwdziałać, tak jak w przypadku rozszerzenia NATO, mimo, że Rosja twardo się sprzeciwiała. Ten czas to współpraca ze wschodem i próba budowy osi Moskwa - Pekin - Delhi, co miało osłabiać Zachód.

4). Okres prezydentury Putina(2000 - 08) - podejście pragmatyczne uznał, że działania Primakowa na wzrost znaczenia Rosji w byłym ZSRR dało duże obciążenie finansowe. Putin twierdził, że Rosja nie ma wiecznych wrogów, tylko wieczne interesy. To oznaczało jednak, że nie ma też sojuszników. Promowanie świata wielobiegunowego - współpraca z państwami spoza kręgu euroatlantyckiego, np. Chinami. W kontaktach z Zachodem zaś chłodne relacje po interwencji zmieniły się wraz ze zmianą na stanowisku prezydentów Rosji i USA. Po 2001 r. Rosja była jednym z pierwszych państw, które złożyły swoje kondolencje i oferowały pomoc. To zapoczątkowało ocieplenie stosunków. Rosja stała się sojusznikiem koalicji antyterrorystycznej. USA nie były jednak zainteresowane partnerstwem strategicznym z Rosją, bo dla nich nie było to państwo równoprawne.

Interwencja Ameryki w 2003 dała ochłodzenie stosunków, bo Rosja, podobnie jak Europa, potępiła to. Rosja przyłączyła się do tych państw, ale jej działania potępiające były delikatniejsze(Rosja zawsze zostawia sobie furtkę).

Ok. 2004 - 2005 relacje z Zachodem ochładzają się przez koncepcję poszerzania NATO na wschód. Rosja nie pozwala przekraczać czerwonej linii(tereny byłego ZSRR - Ukraina, Gruzja), bo inaczej podejmie działania.

5). Polityka zagr. Miedwiediewa od 2008 - kontynuacja polityki Putina. Trochę łagodził stosunki, ale to prezydentura przejściowa, by Putin mógł zgodnie z konstytucją kandydować jeszcze raz.

Rosja skupia się na odbudowie wew. i ograniczeniu działań bardziej do obszaru państwa. Putin skonsolidował państwo, zamrażając konflikty.

Mocarstwa regionalne - grupa BRICS

Określenie grupy państw rozwijających się - Brazylii, Rosji, Indii, Chin oraz od 2011 roku Republiki Południowej Afryki - wcześniej było BRIC. Nazwa pochodzi od pierwszych liter nazw tych państw.

Są to państwa, które mają coraz większy potencjał i dynamicznie sie rozwijają - pojawiają się w kontekście nieobecności w Radzie Bezpieczeństwa ONZ- która nie odzwierciedla obecnej rzeczywistości międzynarodowej.

Ich celem jest stworzenie nowego systemu walutowego, zreformowanie ONZ(patrz wyżej). Nie tworzą jednak sojuszu politycznego ani formalnego stowarzyszenia handlu.

---