Wprowadzenie do studiów strategicznych Wykład

Wykład nr 1. (Wiktor Wójcik)

Studia strategiczne: spojrzenie na wykorzystanie siły zbrojnej w kontekście politycznym z szerokiej perspektywy.

Wojna ograniczona: kontrola zbrojeń (traktaty narzucającekontrole broni)

Teoria odstraszania: posiadanie broni atomowej odstrasza potencjalnych wrogów z obawy przed jej użyciem.

Mutually assured destruction: -wzajemnie zagwarantowanie zniszczenia

- system „MAD”

- jedno państwo atomowe zaatakuje drugie państwo atomowe – oba ulegną załkowitej zagładzie

Myśliciele studiów strategicznych:

Francis Fukuyama: amerykański politolog (1952 - )

Fukuyama jest autorem słynnego eseju z 1989 Koniec historii?, który stał się zaczątkiem książki The End of History and the Last Man. Filozof przywołuje w nim poglądy Hegla mówiące o tzw. końcu historii (jednak mimo tego, poglądów Fukuyamy nie umieszcza się w nurcie myśli heglowskiej). Fukuyama formułuje tezę, iż proces historyczny w pewnym sensie zakończył się wraz z upadkiem komunizmu (czyli państw tzw. realnego socjalizmu) i przyjęciem przez większość krajów systemu liberalnej demokracji. Liberalna demokracja oraz rynkowy porządek gospodarczy mają być, według Fukuyamy, najdoskonalszym z możliwych do urzeczywistnienia systemów politycznych (choć nie idealnym). W przekonaniu Fukuyamy współczesna demokracja liberalna jest zbiorem politycznych instytucji powołanych do obrony uniwersalnych praw, uświęconych zapisem w takich dokumentach, jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.

Samuel Huntington: amerykański politolog (1927 – 2008)

W 1993 Huntington opublikował w „Foreign Affairs” głośny artykuł The Clash of Civilizations? (Zderzenie cywilizacji?), który sprowokował debatę wśród teoretyków stosunków międzynarodowych. Huntington w artykule przeciwstawił się tezie Francisa Fukuyamy o „końcu historii”, który miałby nastąpić po upadku komunizmu. Huntington, opisując geopolitykę po zakończeniu zimnej wojny stwierdził, że politykę zdominują w przyszłości starcia między cywilizacjami. Przyszłe konflikty zbrojne będą się toczyć nie między państwami, ale między cywilizacjami. Źródłami konfliktów międzynarodowych staną się różnice kulturowe, wywodzące się z podziałów religijnych. Współczesny świat zmienia się w arenę walki i rywalizacji między ośmioma (lub 9) głównymi cywilizacjami (zachodnią, prawosławną, latyno-amerykańską, islamską, afrykańską, hinduistyczną, buddyjską, chińską, japońską).

Bezpieczeństwo polityczne: porzadek konstytucyjny, stabilność terytorialna;

zagrożenia: korupcja, teroryzm (wywiera nacisk na władzę!)

Bepieczeństwo gospodarcze: wysokie PKB, surowce, energetyka, stabilny system finansowy; zagrożenia: embarga, zamiany finansowe

Bezpieczeńśtwo społeczne: bezpiecz. socjalne (emerytury, renty); zagrożenie: kwestie etnograficzne

Bezpieczeństwo ekologiczne: zachowanie środowiska naturalnego; zagrożenia antropologiczne: fabryki, elektrownie jądrowe; zagrożenia naturalne: tornada, ulewy

Prowadzący: Dr Lakomy

Wykład nr 2. 25.10.2015r.

● Geneza i ewolucja studiów strategicznych cd.
● Rozważanie kwestii bezpieczeństwa w kontekscie studiów strategicznych

Po '89 roku pojawiły się opinie że "poważnych wojen" już na świecie nie będzie. Szybko okazało się że nie mają one wiele wspólnego z rzeczywistością. (Pustynna Burza, Rwanda, Somalia) Konfliktów było coraz więcej a po 2001 roku otwarto prawdziwą "puszkę pandory" -> operacje w Afganistanie i Iraku. Od tego momentu na świecie otworzył sie nowy etap w którym konflikty zaczeły się mnożyć, co w jakimś stopniu spowodowało powrót do łask i wzrost popularności studiów strategicznych.
Definicja studiów strategicznych.
● pochodzą od greckego "strategos"- dowodzić wosjkiem. Zajmowało sie tymi sudiami wielu wojskowych myślicieli -> Sun Tzu, von Clausevitz, von Moltke, Liddel Hart.
► von Clausevitz twierdził że " strategia jest nauką o użyciu bitew do celów wojny" -> definicja stricte wojskowa.
► Liddel Hart twierdził że strategia to sztuka dystrybucji i zastosowania środków wosjkowych w celu realizacji dążeń politycznych
Koncepcja Grand Strategy -> strategia to koordynacja i skierowanie wszystkich zasobów Narodu w celu realizacji zamierzeń politycznych.

" Strategia jest pomostem między polityką a wojną. Zawsze trzeba rozpatrywać jedno w związku z drugim." dr. Lakomy.
Filozoficzne podstawy studiów strategicznych.
Wielu filozofów zajmowało się natura ludzką i teorią wojen. Hobbes twierdził że natura ludzka jest zła co skutkuje tym że każdy człowiek dąży do wojny.
Studia strategiczne w znacznym stopniu zostały ukształtowane przez szkołe myślenia -> REALIZM
Realiści patrzą na stosunki międzynarodowę jak na chaos czy wręcz anarchię.
Twierdzą oni że każde państwo ma inne interesy a co za tym idzie w relacjach miedzynarodowych nastepuje zderzanie sie interesów różnych państw. Uważają że w przestrzeni międzynarodowej ( w kontrascie do systemów wewnętrznych państw) nie istnieje władza czy hierarchia administracyjna.
Jednym z założeń realistów jest twierdzenie że każde państwo dąży do jak najwiekszej władzy i zapewnienia sobie bezpieczeństwa . To te dążenia determiniują działania państw.
Mądrość i etyka jest bezsensowna i w realizmie nierozpatrywana.
Stosunki międzynarodowe w realizmie sa ropatrywane przez pryzmat wojny.
Krytyka studiów strategicznych
Na zachodznie przez wiele lat studia strategiczne były krytykowane.
● piętnowano obsesję na punkcie konfliktu, wojny.
● nie wystarczające zainteresowanie etyką
● nadmierne skupienie sie na państwach
● postrzeganie studiów strategicznych jako część problemu a nie jego rozwiązanie
● brak podejścia naukowego, akademickiego
Studia strategiczne -> nauka interdyscyplinarna ( bazuje na polityce, wojskowości, stosunkach miedzynarodowych etc). Studia strategiczne są częścią nauk o bezpieczeństwie które wywodzą się z nauk o stosunkach międzynarodowych które znowu wywodzą się z nauk o polityce.

SS ►NOB►NOSM►NOP
Warunki pokoju i przyczyny wojny (jedne z najważniejszych elementów studiów strategicznych).
Przyczyny wojny dzielimy na zachowania instynktowne i wyuczone, przyczyny bezpośrednie i głebokie, przyczyny pozytywne i przyzwalające, motywy świadome i nieświadome, konieczne i wystarczające:
● zachowania instynktowne i wyuczone -> agresja instynktownie prowadzi do kontragresji itd
● przyczyny bezpośrednie -> mogą to być wydarzenia czasem trywialne, mało istotne ( np. Śmierć w Sarajewie powoduje globalny konflikt)
● przyczyny głębokie -> dot. charakteru stosunków międzynarodowych ( inne interesy państw)
● przyczyny pozytywne ->dot spraw oczywistych (państwo A ma dobro które chce państwo B)
● przyczyny przyzwalające-> dot. prawa międzynarodowego (brak władzy nad państwami itd)
● przyczyny świadome-> "zdaję sobie sprawe że moje czyny prowadzą do wojny
● przyczyny nieświadome -> nie zdajemy sobie sprawy
● przyczyny konieczne -> dany warunek musi być spełniony by wybuchła wojna
● przyczyny wystarczające-> spełnienie jednego warunku wystarcza do wybuchu wojny.

WOJNA -> jest to zbiorowa i zorganizowana konfrontacja oparta na przemocy. Skutkuje śmiercią. Jest prowadzona z wykorzystaniem sił zbrojnych co skutkuje użyciem broni.

Cechy Wojny:
● uczestniczą min dwie strony z czego jedna jest reprezentacją legalnego rządu
● wszytskie strony konfliktu mają centrum dowodzenia i kontroli
● jest zjawiskiem ciągłym i masowym ( wyjatek zrzucenie bomby atomowej )

Nie ma konsensusu wsród uczonych co do definicji wojny. Wyżej wymienione cechy są podstawą.
► wojna domowa jest czymś innym niż wojna między państwowa
► Bellumgerere -> z łac. Toczyć wojny
► Belligerent *-> strona tocząca wojnę, wojująca która jest zaangażowana w konflikt lub wojnę
►Non belligerent ->strona nie bioraca udziału w konflikcie
* uznanie za stronę w konflikcie niesie za sobą konsekwencje prawne i miedzynarodowe

Wojną nie są jednostronne akty przemocy rozumiane jako użycie sił zbrojnych przeciwko cywilą przez rząd które skutkuje śmiercią conajmniej 25 osób rocznie.
Teorie powstawania wojen
Teorie dzieli się na kilka kategori:
● natura ludzka (człowiek generalnie zły)
● system polityczny ( system skłania do wojny)
● proces decyzyjny (kto podejmuje decyzje)
● mechanizmy organizacyjne (sfera wojskowa)

► Biologiczna teoria wojny ->Hobbes
twierdzi ona że wojna to element ludzkiej natury. Agresja jest przyrodzoną cecha wszytskich zwierząt w tym także ludzi. Ludzie są skołonni do destrukcji. Zwolennikami tej teori byli min: Einstain, Freud
► Teoria systemowa -> Gilpin Robert
Zwraca uwagę na poziom systemu międzynarodowego. W czasie rozwoju państw dochodzi między nimi do nierównowagi co prowadzi do wojny.
► Teoria długiego cyklu
dotyczy upadania mocarstw. Twierdzono że przez pewien czas dominiuje mocarstwo które poprzez rozciąganie zasobów w końcu się rozpada co prowadzi do wojen ( + - 100 lat zmiana mocarstwa dominującego.)
► Teoria poziomu państwa
twierdzi ona że w państwach bogatych, rozwijających się ryzyko wojny jest niskie. W sytuacji odwrotnej mogą wystepować konflikty. ( np religijne, etniczne)
► Teoria frustracji
Jeżeli jakies grupy, klasy społeczne nie są w stanie realizowaćswoich ambicji to frustracja może prowadzić do wybuchu wojny
► Teoria mispercepcji ( błędu oceny)
stwierdza ona że decydenci polityki bezpieczeństwa popełniają bląd tj błednie oceniają sytuację miedzynarodową czy wewnętrzną ( atak Saddama na Kuwejt -> Saddam błednie ocenił odpowiedź USA w sprawie zajęcia Kuwejtu)
► Teoria przemocy -> von Ranke
twierdzi że wojna jest dobra bo jest czynnikiem rozwoju narodu. Naród dzięki wojnie rozwija sie w sferze gospodarczej, intelektualnej, technologicznej itd.
Bez wojny Narody gnuśnieją
► Teoria etyczna -> Nietzsche
stwierdza że wojna jest dobra a przemoc zbrojna jest zródłem męskich cnót. Eliminuje nieporządane cechy charakteru człowieka.
► Teoria demograficzna -> Platon

Naród demograficznie się roziwja a nie ma wystarczającej ilości dóbr. Państwa odwołują się do wojny by te dobra zdobyć ( III Rzesza-> przestrzeń życiowa)

Generalnie możemy wymienić dwie przyczyny wybuchu wojny:
● Wojna wybucha gdy ktoś ma interes by ta wojna wybuchła :) (interes gospodarczy, kulturowy etc)
● Wojna wybucha jako reakcja na zdarzenie symboliczne ( np World Trade Center, Pearl Harbor)

Wykład nr 3. 15 11 2015:

Temat: Ewolucja wojen:

Co wpływa na ewolucje wojen:

Procesy demograficzne
Rozwój zcentralizowanych państw
Ideologie
Rozwój technologiczny
Industrializacja

Ewolucje wojne można podzielić na dwa etapy: pierwszy od starożytności do XVIII – XIX w i drugi od XIXw.

Pierwszy okres:

- nie funkcjonowało coś takiego jak front

- o wojnie decydowały oblężenia, bitwy

- niska mobilność armii w porównaniu do czasów dzisiejszych

- bitwy i wojny były mniej krwawe: po 1 wyposażenie i wyszkolenie żołnierza było bardzo drogie; dowódcy woleli unikać strat -> jest od cechy dużo wyjątków, ale generalnie oddaje to amplitude strat w tamtych czasach

- brakuje szybkiej łączności

- rola sił morskich była niewielka

- piechota, jazda, artyleria -> taki podział funkcjonował aż do XXw.

STAROŻYTNOŚĆ (St. Grecja, Cesarstwo Rzymskie):

Starożytny Rzym:

legiony – co ciekawe, karierę polityczną mógł zrobić tylko ktoś, kto odsłużył kilka lat w armii

pretorianie – gwardia cesarzy – mogła się składać tylko z Rzymian!)

auxiliares – oddziały pomocnicze, rekrutowane wyłącznie z ludności napływowej

Rzymianie wsławili się różnymi metodami walki, np formacją „żółw”, warowane obozy

Zasłyneli też zachowaniem wobec ludów podbitych: zostawiali elity rządzące przy władzy, pod warunkiem podwładności cezarowi.

System feudalny definiował wygląd armii. W armii z początku byli tylko ochotnicy. Każdy wysoko urodzony miał obowiązek stawienia się do walki. Dopiero później wprowadzony obowiązek uczestniczenia w armi..

ŚREDNIOWIECZE

Jazda byłą ciężka, formowano chorągwie, formacje

Bitwy nadal nie były krwawe, raczej rycerz na rcerza (np. Bitwa pod Grundwaldem 1410r)

Pojawiły się zakony walki: templariusze, krzyżacy. Ich kodeksy definiowały wygląd walk.

Funkcjonowały wojska zaciężne – zawodowcy wynajmowani do walki.

Pojawiła się moda na tworzenie gwardii króla składających się z ludzi innego pochodzenia etnicznego niż lud w danym kraju. ( w Polsce gwardie króla tworzyli wikingowie).

Mameluk, Ghulam - niewolnicy używani w armiach na bliskim wschodzie

Murabitin – ochotnicy do armii muzułmanskiej dołączający ze względów religijnych

Broń miotana: łuki i kursze – zyskują na znaczeniu w średniowieczu

Janczarzy

– imperium otomańskie, elitarna piechota

- pozyskiwani z ludności chrześcijańskiej

- zmuszano ich do konwersji na islam

-służyli w tych samych grupach/jednostkach przez całe życie

Artyleria (wiek XIV) – w Polsce za Kazimierza Wielkiego

Wiek XV, XVI, XVII coraz większą rolę odgrywała piechotę, coraz mniejszą jazda.

Drugi okres – wiek XVIII

1789r – rewolucja francuska zmienia sposob podejscia do rekrutow, wczesniej władcy bali się uzbroic i szkolic najniższe klasy społeczne

1793r – powszechny pobór do wojska we Francji, wpajano ludziom ze musza niesc rewolucje do innych panstw; koncepcja jarodu pod sztandarem „ La nation sur le drapeau” – każdy miał obowiązek obrony kraju. Następuje gwałtowny wzrost liczby żołnierzy maleje znaczenie taktyki, rośnie znaczenie ilośći w armii.

W czasach rewolucji kościuszkowskiej w Polsce uczono alfabetu (jako jeden z pierwszych krajów). Wcześniej ludzie przeważnie byli analfabetami.

Masowe użycie artylerii: Duteil.

Wojny zaczeły być krwawe i agresywne. Napelon tracił ludzi masowo. Zasłynął szybkością i bezwględnością.

Napoleon maszerował bezpośrednio na stolice państwa – by państwo po utracie stolicy upadło psychologicznie. Zależało mu żeb całkiem zniszczyć armię przeciwnika. Gonił uciekające oddziały aż fizycznie je zniszczył.

Napoleon „Do prowadzenia wojny potrzebne są 3 rzeczy: pieniądze, pieniądze i pieniądze.”

Kolejnym przełomem w ewolucji wojny był proces industrializacji.

Pojawia się też nowy element: rozwój technologiczny.

Osiągnięcia techniczne (XIXw):

Kolej żelazna (mobilność i logistyka wojsk)
Pojawienie się statków opancerzonych i napędzanych siłą parową
Broń palna magazynki, broń gwintowana, broń ładowana odtylcowo, naboje bezdymne.

Wykład nr 4. 13.12.2015r.

Wiek XIX

● Koncepcja von Clausevitza :
► Wojna jest oparta na racjonalnym podejmowaniu decyzji, jest narzędziem polityki

►By zwyciężyć w wojnie należy zniszczyć punkt ciężkości przeciwnika ( nie musi oznaczać zniszczenia fizycznego może to być zniszczenie sojuszu)
►rdzeń punktu ciężkości nieprzyjaciela → jest kluczowym elementem który trzeba zniszczyć
►wojna → użycie siły następuje do ostateczności, celem wojny jest obezwładnienie wroga, nigdy nie jest aktem odosobnienia musi mieć charakter ciągły i masowy
►wynik wojny nigdy nie jest bezwzględny
►pierwotnym motywem wojny jest cel polityczny
►każda epoka ma właściwe sobie formy wojny
►zwycięstwo w wojnie jest bezwartościowe jeżeli nie prowadzi do realizacji celu politycznego a wynik wojny zawsze jest nieprzewidywalny

● Kolej żelazna (1825)→ jest jednym z znaczących wynalazków. W 1846r armia pruska jest w stanie przerzucić korpus o 400km. Prowadzi to do znaczącej poprawy w logistyce i szybkiego przemieszczania jednostek. Dzięki niej armia jest wypoczęta po dotarciu na miejsce a rannych można szybko przerzucić poza front.

● Telegraf → wpływa na szybkość komunikacji i koordynacji. Dowódca ma realny wpływa na pole walki.

● Rewolucja przemysłowa XIXw→ powoduje że produkcja nie jest już tak kosztowna i czasochłonna co determinuje pojawienie się wyposażonych armii typu masowego.
►Pojawia się broń gwintowana → broń o wiele celniejsza której zasięg wzrósł do kilkuset metrów.
►Broń ładowana od tylcowo → znacząco zwiększa szybkość strzału ( pierwszy raz wykorzystana w 1866)
►Magazynek → wprowadzony przez armię pruską ( 8 naboi )
►Bron maszynowa → lata 70 XIXw, po raz pierwszy wykorzystana przez armię francuską
►Artyleria → znacznie zwiększa donośność, razi poza zasięg wzroku około 3km.

Dzieki tym wszystkim innowacjom zwiększa się przewaga obrony nad atakiem.
►Upowszechniają się wojny kolonialne → wojny te cechuje bezwzględność, walki z tzw ludami dzikimi ( np. w wojnie w Paragwaju zginęła połowa ludności Paragwaju a w wojnach burskich tworzone są obozy koncentracyjne

● Wojny morskie → w latach 20 XIXw wprowadzono haubice na okręty, zastosowano silniki parowe a same okręty opancerzono. Statki staja się żelazne. Pojawia się szkoła wojny morskiej. Francuska doktryna Jeune Ecole twierdziła że forma wojny się zmienia, państwo musi wykorzystać torpedowce do ataku na statki handlowe.
Przeciwnikami tej szkoły byli Colomb którzy uważają ataki na statki handlowe jako rodzaj piractwa.
H. Mackinder konflikt ze szkoła Navalistów. → Mackinder uważa że potęga to siła wojsk lądowych, Navaliści twierdzili że potęga morska determinuje potęge państwa.
Apogeum wojny morskiej → I wojna światowa: ►Dagger Bank 1915r
►Jutlandzka 1916r* :
Starcia między flotami Brytyjską i Nimiecką.
* W bitwie Jutlandzkiej wzieło udział kilkaset okrętów bojowych, ogromne straty poniosły obie strony. Dwie wielkie floty płynęły równolegle i ostrzeliwały się. Wieksze starty ponieśli Brytyjczycy ale byli stroną silniejszą. W sensie strategicznym jednak to oni odniesli zwycięstwo bo Niemcy poprzez straty już nie mogli i nie odważyli się wypłynąć całą flotą.

● I Wojna Światowa

►W 1914r na froncie zachodnim spotkało się między 3 a 3,5 mln żołnierzy po każdej ze stron. ►Wojna „zapadła” w okopy.
►Ataki każdej ze stron generują olbrzymie straty.
►Wojna przeradza się w konflikt społeczeństw → któremu społeczeństwo pierwszemu skończą się zasoby, które się wykrwawi.
►Ludność cywilna staje się celem → wojna totalna.

►Kobiety zaczynają brać udział w wojnie → np. zastępują mężczyzn w przemyśle
►Straty są liczone w milionach ludzi ( Francja traci 1/3 męskiej populacji)
Stratedzy i taktycy poszukują sposobu przełamania impasu w okopach:
►w 1915 pod Ypres Niemcy po raz pierwszy wykorzystują broń chemiczną → iperyt siarkowy, nazwany gazem musztardowym → broń masowego rażenia
►Brytyjczycy używają po raz pierwszy czołgów → broń pancerna przejmuje rolę ciężkiej jazdy
► wojna jest prowadzona także w powietrzu → pierwszy raz Libia 1911 r. bombardowane są ośrodki przemysłowe i wojska.
► wojna przenosi się także pod wodę → Niemcy wprowadzają U-Booty

● II Wojna Światowa

►Blitzkrieg → Wojna błyskawiczna, Koncepcja niemiecka Guderiana.
Siły pancerne w 1939 są rozpowszechnione. Powszechnie uważa się że wojsk piechoty używa się do wsparcia piechoty. Niemcy wprowadzają coś zupełnie innego. Broń pancerna wykorzystują jako broń masową która ma przebijać front i powodować chaos na tyłach wroga które są bombardowane przez niemieckie lotnictwo.( Zastosowane np. w wrześniu 1939 w działaniach wojennych przeciwko armii Modlin, lub w 1941 podczas planu Barbarosa)
►Ataki wobec ludności cywilnej nabierają masowego charakteru ( podczas IIWŚ ginie ok 60 mln ludzi)
wprowadzono echosondę ASDIC (do ochronny konwojów i wykrywania wilczych stad)
►Meserszmit 262 → pierwsze myśliwce odrzutowe, pociski V1, rakiety V2.
► pojawiają się radary, masowo zostają wykorzystywane lotniskowce.
►wykorzystuje się masowo wojska spadochronowe i desantowe
► sierpień 1945 → Hiroszima, Nagasaki wprowadzenie broni atomowe*
* proliferacja broni atomowej tj rozprzestrzenianie się.

● Kończy się II WŚ a po przemówieniach Stalina, Churchila i Trumana świat przechodzi i okres bipolarny tzw zimnej wojny.

►1945 San Francisco, podpisanie karty ONZ → następuje deregulacja wojny
►wprowadzono system MAD → Mutually assured destruction → system wzajemnie zagwarantowanego zniszczenia. „Jeżeli my wykorzystamy broń atomową to oni wykorzystają ją przeciw nam”.
►zjawiska wojen kontrolowanych → unikanie eskalacji napięcia z innymi państwami atomowymi. Obie strony zdawały sobię sprawę że nie mogą pozwolić sobie na za dużo. Stosowanie siły militarnej w ograniczonym zakresie.
►zjawisko tzw Proxy War → prowadzenie przez mocarstwa wojen za pomocą sojuszników.
Wojna koreańska → wojna kontrolowana
Wojna afgańska → proxy war

Okres zimnej wojny jest okresem wojen nowoczesnych

W latach 80 powstają nowe typy uzbrojenia
►rakiety balistyczne pershing 2
►rakiety manewrujące tomahawk
► bombowiec z obniżona wykrywalnościa B2 stelth

● Wojny ponowczesne

►Z reguły konflikty lokalne na niewielką skalę
►niski stopień zaawansowania technicznego
►konflikty o charakterze bardzo trwałym
►wystepuje w nich wiele sprzeczności. Zmieniają się podmioty prowadzące wojne
►obok państ wystepuje bardzo szerokie spectrum podmiotów: organizacje przestępcze, terrorystyczne, milicje klanowe, warlordy, najemnicy

Revolution in military affairs → rewolucja w sprawach wojskowych, oznacza zmianę zbierania, przetwarzania i przesyłania informacji. Związana z podnoszeniem koordynacji i kontroli jednostek na polu walki. Na każdym szczeblu dowodzenia dowódca ma mieć informacje o podwładnej jednostce ( w polsce projekt Tytan) → kluczowa sprawa np. podczas operacji Desert Storm.

►rośnie rola ekonomicznego charakteru wojny → rola zasobów i motywów. Cała gospodarka ma znaczenie min technologia ( motyw ekonomiczny : np. ropa)
► konflikt tożsamości jako głównego motywu wojny (np. religia, tożsamość etniczna)

Wykład nr 5. 17.01.2016r.

● Rodzaje konfliktów zbrojnych:

►wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe → zagadnienie omawiane już od starożytności. Jednymi z ojców tej teorii św Augustyn i św Ambroży. Pojawił się problem jak pogodzić idee chrześcijańskie, humanitarne z wojną. Doktryna wojny sprawiedliwej → wojna zawsze jest złem jednak jeżeli celem wojny jest uniknięcie większego zła jest dozwolona. Głównie dot. wojen obronnych. Wojną sprawiedliwą jest też wojna której celem jest zlikwidowanie pewnych szkód które nam wyrządzono lub celem jest przywrócenie sprawiedliwego porządku. ( drugim nurtem chrześcijaństwa był pacyfizm)

►Kryterium skali :
→ wojny globalne; toczące się na kilku kontynentach
→ regionalne; walczą największe państwa regionu
→ lokalne ; walczą małe państwa na niewielkim obszarze.

►kryterium intensywności:
→ wojny o małej intensywności; ginie co najmniej 25 osób na rok, ale nie więcej niż 1000 w ciągu całej wojny
→ wojny o średniej intensywności; ginie od 25 do 1000 osób na rok i więcej niż tysiąc w ciągu całego konfliktu
→ wojny o dużej intensywności; ginie powyżej 1000 osób na rok.

►kryterium podmiotu uczestniczącego w konflikcie
→ wojny międzypaństwowe; walczą same państwa
→ umiędzynarodowione konflikty wewnętrzne; wojna domowa + zaangażowanie z zewnątrz
→ wojny domowe; np. rząd vs powstańcy, rząd vs organizacja etc.

►kryterium relacji czasowej:
→ wojna prewencyjna; zagrożenie dla państwa istnieje ale jest odległe
→ wojna wyprzedzająca; zagrożenie dla państwa jest bliskie np. plan barbarosa

►kryterium odległości od własnych baz:
→ toczone na własnym terytorium
→ toczone na terytorium nieprzyjaciela

►kryterium legalności:
→ wojny legalne; obronna lub potwierdzona decyzją Rady Bezp. ONZ
→ wojny nielegalne; cała reszta

►kryterium poziomu technologicznego:
→wojny dwuwymiarowe; tradycyjny konflikt ląd i morze.
→ wojny trójwymiarowe; konflikt na lądzie w wodzie i powietrzu

►kryterium przyczyn:
→ strukturalne; wynikają z samej struktury tego co się dzieje na świecie, systemu międzynarodowego
→ koniunkturalne; wynikają z tego co się dzieje w stosunkach międzynarodowych sojuszach etc
→ okazjonalne; incydent który powoduje wybuch konfliktu np. WTC

►drugie kryterium technologiczne:
→ wojny pierwszej generacji; wojny preindustrialne, przy udziale mas umundurowanych żołnierzy (np. Napoleon)
→ wojny drugiej generacji; wojny toczone na ogromnych obszarach przez milionowe armie, przewaga obrony nad atakiem co generuje ogromne straty i długie bitwy ( np. I WŚ)
→ wojny trzeciej generacji; przewaga ataku nad obroną ( II WŚ)
→ konflikty czwartej generacji; konflikty asymetryczne z wykorzystaniem z wykorzystaniem terroryzmu skupione na cywliach, międzynarodowa baza konfliktu, zanika podział na front i tyły
→ wojny złożone; wojna regularna i partyzancka jednocześnie, jedne i drugie pozostają pod scentralizowanym dowództwem
→ wojny hybrydowe; wojny w których wykorzystuje się wszystkie nowoczesne techniki działań, techniki asymetryczne, terrorystyczne etc. Mogą się toczyć np. w cberprzestrzeni

►trzecie kryterium technologiczne:
→ wojny lądowe
→ wojny powietrzne
→ wojny morskie
→ cyberwojny

● Asymetria w konfliktach zbrojnych
→ Asymetria jest to rozumowanie i działanie w sposób odmienny niż przeciwnik celem maksymalizacji własnych korzyści lub też maksymalnego wykorzystania słabości przeciwnika.
np. użycie komandosów, słoni, atomu, asasinów etc
→ asymetria występowała zawsze w historii wojen.
→ asymetria była domeną Chin i Iranu ( np. przejście do partyzantki w Iranie, w Chinach uderzenie w punkty newralgiczne przeciwnik)
→ aktualnie stosowana często w cyberprzestrzeni ( np. programy do blokowania oprogramowania lotniskowców)

● Teoretyczne podstawy strategii

► Taktyka → wykorzystanie wojska do zwycięstwa w bitwie
► Sztuka operacyjna → inaczej prowadzenie kampanii wojennych
► Strategia → zastosowanie przewag wojskowych do realizacji celów politycznych

►Teoria strategii → poszukuje ogólnych prawideł wojny, cech które każda wojna posiada. Cześć autorów uważa że rolą teorii strategii powinno być kształtowanie umysłu stratega.

►Cechy strategii:
→ strategia jest racjonalna; nigdy nie powinniśmy rozpoczynać wojny gdy nie wiemy jaki jest cel ( patrz 99r Kosovo)
→ należy dokładnie określić cele polityczne wojny
→ Strategia jest bardziej sztuka niż nauką
→ typowy problem wojskowy ma wiele rozwiązań; celem strategi jest znalezienie rozwiązania optymalnego
→ wojna jest obfita w namiętności, niedokładne informacje i błędne oceny faktów
→ sam sukces militarny nie wystarcza do osiągnięcia celów politycznych (patrz Wietnam)
→ strategia jest pochodną polityki. Polityka jest nadrzędna wobec strategii. Celem wojska jest wykonywać założenia polityki

► Von Clausevitz:
→ wojna ma cztery aspekty: - wojna jako przestrzeń w której ludzie się zabijają
- wojna jest areną na której współzawodniczą państwa i dowódcy
- wojna jest narzędziem polityki
- wojna jest zjawiskiem społecznym

→ trzy elementy wojny vC: - gwałtowność żywiołu tj nienawiść i wrogość; lud
- prawdopodobieństwo i przypadek; wojsko
- element podporządkowania; władza
→ naturą wojny jest relacja między tymi elementami. Według vC na naturę składa się też relacje między celami stron
→ właściwości wojny: cechy ludu, wojska i władzy, postawa sojuszników i sił neutralnych
→ vC jest autorem podziału na wojny: -ograniczone; wojny w których walczy się o terytorium, zasoby, kończą się zazwyczaj traktatem, skutki wojny mają charakter ograniczony

- nieograniczone; celem jest podbicie przeciwnika i jego całkowita kapitulacja
→ koncepcja rachunku zysków i strat; musi zostać zachowana proporcja między wartościami do których dążymy i środkami przez które je realizujemy.
→ koncepcja tarcia; vC porównał armie do maszyny która jest w stanie realizować cele przy maksymalnym wykorzystaniu środków i sił. Tacie armi polega na maksymalnym wysiłku do realizowania celu. Np przejście przez podmokły teren, spotkanie wroga → powoduje tarcie w „machinie wojny”
→ vC odróżnia wojnę rzeczywistą od papierowej.

Sun Tzu
→ najważniejsze jest zwycięstwo bez użycia sił, pokonanie wroga bez walki
→ zwycięstwo nie polega na zniszczeniu armii ale na zniszczeniu woli walki armii
→ należy posiadać względna przewagę nad przeciwnikiem
→ kluczem do zwycięstwa jest informacja ( działania wywiadowcze)
→ aby przewidzieć wynik wojny trzeba porównać siły, proporcje sił
→ zaleca się aby najpierw atakować strategie, następnie sojusze a dopiero po tych środkach atakuje się samego przeciwnika

→ zaleca się stosowanie podstępu; przez co mniejszy może pokonać większego

● Kultura Strategiczna
czym jest?

►Talcott Parsons 1951 → kultura składa się z kodów interpretacyjnych takich jak np. język, wartości, historia, określone przekonania

►kultura jest wartością dodaną która wypełnia luki w rozumowaniu po wyczerpaniu argumentów wywodzących z teorii interesu narodowego
►kultura jest modelem teoretycznym który może wyjaśniać zachowania w sferze strategii
►pewne zachowania można zrozumieć jedynie gdy jesteśmy członkiem danej kultury

►pojecie kultury strategicznej zostało sformułowane głównie w wyniku rywalizacji międzu USA a ZSRR w trakcie zimnej wojny ( kwestia broni atomowej i podejścia do jej wykorzystania)

►Rosen widział kulturę strategiczną jako pewne przekonania i zasady określające przejmowane zachowania wojskowe w stosunkach międzynarodowych dotyczące przede wszystkim decyzji o podjęciu działań zbrojnych preferencji co do sposobu prowadzenia wojny oraz dopuszczalnego poziomu ofiar.

►Źródła kultury strategicznej :
→ uwarunkowania geograficzne; klimat, bogactwo
→ status granic
→ doświadczenia historyczne
→ organizacja obronności i ustrój państwowy ( pobór etc)
→ doktryny wojskowe
→ rozwój technologi
→ mity i symbole
→ normy transnarodowe
→ przemiany pokoleniowe

!! ROZDZIAŁ 10 BIERZANEK!!