EWALUACJA to ocena wartości programu lub projektu w oparciu o określone kryteria.
Ewaluacja dotyczy programów sektora publicznego, których wartość nie jest bezpośrednio weryfikowana przez rynek, jak ma to miejsce w sektorze prywatnym. Działania ewaluacyjne mają służyć następującym celom:
poprawie efektywności i skuteczności interwencji publicznych,
zwiększaniu przejrzystości oraz promowaniu działań podejmowanych przez instytucje publiczne,
kształtowaniu kierunków działania sektora publicznego,
poznawaniu mechanizmów funkcjonowania programów.
Badanie ewaluacyjne jest procesem, w którym zleceniodawca, zleceniobiorca i zainteresowani rezultatami biorą aktywny udział. Kluczowe dla badania jest wspólne ustalenie zakresu kryteriów ewaluacyjnych, pośród których najważniejsze to:
skuteczność (effectiveness) – pozwala określić, czy osiągnięto zakładane cele
efektywność (efficiency) – polega na porównaniu zaangażowanych zasobów z osiągnięciami na poziomie produktów, rezultatów lub oddziaływania programu
trafność (relevance) – pozwala ocenić zgodność celów programu z potrzebami sektora czy regionu
użyteczność (utility) – polega na porównaniu potrzeb sektora z osiągnięciami danego programu
trwałość (sustainability) – polega na określeniu trwałości efektów programu po zakończeniu jego finansowania
Na ich podstawie ewaluatorzy układają pytania ewaluacyjne i szukają informacji do analizy. Efektem pracy jest raport ewaluacyjny, którego wnioski i rekomendacje służą do refleksji nad programem. Ewaluacja jest użyteczną gdy jej wyniki zostaną wdrożone.
Ewaluacje dzielą się według wielu kluczy. Jednym z nich jest termin przeprowadzania badania względem programu. Możemy wyróżnić:
ewaluację formatywną (ex-ante): przeprowadzana jest przed realizacją programu dla udoskonalenia dokumentów programowych, a zatem samych programów. Ewaluacja ex-ante jest podstawą do przygotowania ostatecznych wersji założeń programu.
ewaluacje okresową: przeprowadzana jest w trakcie wdrażania programu, np. w funduszach strukturalnych w połowie okresu programowania (ewaluacja mid-term). Jej efektem jest wstępna ocena interwencji i dostarcza informacji do przygotowania dokumentów dla następnego okresu programowania.
ewaluację końcową (ex-post): przeprowadzana jest po zakończeniu wdrażania programu (jakiś czas po, ale nie pózniej niż trzy lata) i służy dostarczeniu informacji o długotrwałych efektach interwencji.
W zależności od sposobu przeprowadzenia badania możemy wyróżnić:
ewaluację wewnętrzną
realizowaną przez instytucję
realizującą lub nadzorującą dany program.
W Polskiej
Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości ewaluacja jest wpisana w
zakres działań Zespołu Programowania i Ewaluacji. Zespół ten
prowadzi własne badania ewaluacyjne w odniesieniu do wybranych
programów wdrażanych przez Polską Agencję Rozwoju
Przedsiebiorczości, a także zamawia zewnętrzne ekspertyzy w
zakresie ewaluacji.
ewaluację
zewnętrzną
zlecaną instytucji niezależnej,
najczęściej w drodze przetargu.