Referaty

Nowoczesność, antynowoczesność, ponowoczesność i neo-nowoczesność. Jak intelektualiści
wyjaśniają nasze czasy . Esej Jeffreya C. Alexandra .
J.A wyróżnia 4 okresy teoretyczno-ideologiczne w powojennej myśli społecznej. O to właśnie modernizm, anty, post,
neo opisuje w eseju.
Nowoczesność: Pojęcie nowoczesności jest relatywne, nie może egzystować bez wskazania do czego się odnosi. I to
właśnie na takiej zasadzie stworzone zostają okresy, wyróżnione przez J.A. Antymodermizm: będzie odnosił się do
modernizm, postmodernizm będzie okresem przyrównywanym do antymodernizmu itd.
Nowoczesność kojarzy nam się raczej z czasami nam współczesnymi (albo współczesnymi naszym rodzicom czy
dziadkom). Natomiast słowa współczesny używać można relatywnie w różnych okresach historii
ą� V wiek n.e schrystianizowani Rzymianie są nowocześni wobec wcześniejszego barbarzyństwa
ą�oświecenie nowoczesność to racjonalność, nauka, postęp
1) Modernizm- teoria modernizacji: narodziła się wraz z publikacją książki Mariona Levy, dotyczącej struktury
rodziny chińskiej. Wg niej społeczeństwo to zorganizowane systemy, które rozwijają się w dwóch okresach:
tradycyjność i nowoczesność.
Modernizacja oznacza ulepszanie, unowocześnianie, korzystną i pożądaną zmianę.
Cechy tego modelu: nawiązanie do ewolucjonizmu, nieuchronność zmian,
SPOA. SPOA.
zmiana jako proces powszechny i stopniowy, progresywizm (powszechna
TRADYCYJNE NOWOCZESNE
poprawa jakości życia społ.),społ. jako zorganizowane systemy,
Społ. tradycyjne vs nowoczesne
Niechęć do Otwartość na
Społeczeństwa nowoczesne:
zmian zmiany
Indywidualistyczne, Demokratyczne, Oparte na gospodarce rynkowej,
Świeckie, Naukowe
Tradycja Innowacja
Shmuel Noah Eisenstadt - wielość form modernizmu, Sprzeciwia się
Więzi rodzinne Więzi
utożsamianiu nowoczesności z cywilizacją zachodnią.
pozarodzinne
Nowoczesność, zrodziła się na Zachodzie, ale nie stanowi
jedynego obowiązującego wzoru.
Status Status osiągany
Faktycznie, najwcześniejsza forma modernizmu powstała na zachodzie, ale
przypisany
nie jest ona jedynym możliwym wzorem nowoczesności. Powstanie
Dominacja grup Dominacja grup
pierwszej, zachodniej nowoczesności było jedynie początkiem procesu
pierwotnych wtórnych
tworzenia się kolejnych "nowoczesności zwielokrotnionych". W
dzisiejszym świecie istnieje wiele różniących się między sobą cywilizacji
Fatalizm i wiara Odrzucenie
nowoczesnych
w przeznaczenie fatalizmu i wiary
w przeznaczenie
2) Antymodernizm
(racjonalizm)
W drugim okresie po wojnie, poważne problemy z rzeczywistością zaczęły
zakłócać teorię modernizacji w ważny sposób. Pomimo istnienia rynków kapitalistycznych w kraju wciąż istniała
bieda., a możliwe, że zaczęła ona nawet rosnąć w krajach 3 świata. Rewolucje i wojny wybuchały nieustannie poza
Europą i Ameryką Płn. Czasami wydawało się nawet, że wytwarza je sama modernizacja. Dyktatura, a nie demokracja
rozprzestrzeniała się w całej reszcie świata. Nowe ruchy religijne pojawiły się w krajach zachodnich i w świecie
rozwijającym się, zaś sakralizacja i ideologia odrabiały straty kosztem sekularyzacji, nauki i technokracji. Te postępy
nadwyrężyły centralne założenia teorii modernizacji.
W świecie dominuje nędza, procesy rewolucji, dyktatura a nie demokracja (tak jak w modernizmie), wojny
domowe. Powstają nowe ruchy religijne. Socjologia zmienia przedmiot badań na badania nad nierównościami i
konfliktami, rozwijają się analizy interpretatywne i mikrosocjologia, pojawia się eschatologia w rewolucjach,
feminizm, kontrkultura.
Immanuel Wallerstein - koniec kapitalizmu
Według Wallersteina mamy obecnie do czynienia z początkiem końca kapitalizmu, który przekształci się za
kilkadziesiąt lat w nową formację społeczną, nie wiadomo jednak, czy lepszą, czy gorszą od kapitalizmu. Koniec
kapitalizmu nastąpi nie w wyniku rewolucji, ale w wyniku obiektywnych zmian: zmniejszenia się rezerwuaru taniej
siły roboczej, zamieszkującej typowe tereny rolnicze, demokratyzacji życia (robotnicy oczekują godziwego
wynagrodzenia i zabezpieczenia na starość, dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej i edukacji dla dzieci),
kryzysu państwa i wzrostu tendencji antypaństwowych (co ma zagrozić np. monopolom) oraz zanieczyszczenia
środowiska (dalszy dynamiczny rozwój gospodarczy może zagrozić równowadze ekologicznej świata).
1
Jego zdaniem istnieją trzy modele reakcji świata islamu na konfrontację ze światem zachodnim: model Chomeiniego
(izolacja od polityki światowej), model Husajna (konflikt zbrojny) oraz model indywidualny (migracja do świata
Zachodu).
3) Postmodernizm
Przedstawiciele: Jean Baudrillard, Zygmunt Bauman, Jean- Francois Lyotard ( Kondycja ponowoczesna )
Wcześniej: główną metaforą społeczną był system.
Postmodernizm: metafora kłącza.
�� Odejście od wielkich narracji i pluralizm opowieści
(dyskursy ujarzmione)
�� Opowieści o współczesnym społeczeństwie
nie są wzniosłe i poważne. Za dobrą cechę
uważa się ironiczne podejście nie tylko do innych ale i do siebie.
�� (J.A. nazywa to ramą komiczną i uznaje J. Baudrillarda za mistrza satyry i szyderstwa, a miarę jak cały
zachodni świat staje się jednym wielkim Disneylandem )
4) Neomodernizm nastał po upadku komunizmu, pojawiają się nowe zjawiska: ogromny rozwój Azji Wschodniej
(Chiny) opartej na konfucjalizmie, wielki sukces gospodarki USA i Brytyjskiej po koniec lat 80, upadek wielu
dyktatur w Ameryce Aacińskiej czy Afryce. Hipotezy postmodernistyczne są mało trafne, coraz istotniejsza jest
demokracja, uniwersalizm, znaczenie rynku, prywatyzacja, współzawodnictwo wszystko to prowadzi do
socjologii utylitarnych gdzie rynek to miejsce interakcji społ, pojawiają się nowe teorie demokracji:
deliberatywna, nowe idee społ obywatelskiego, idee sfery publicznej. Eschatologia-dobra jest demokracja,
uniwersalizacja, indywidualizm, rynek zły jest nacjonalizm, czystki etniczne, terroryzm.
5) A.Giddens
Kiedyś: odrzucił teorie modernistyczne
Teraz: wraca do nich pod przykrywką
Opis jego społeczeństwa jest zbieżny z teoriami modernistycznymi, ale nazywa współczesne społeczeństwo inaczej
niż nowoczesne .
Pózna nowoczesność
Wysoka nowoczesność
Refleksyjna nowoczesność
Podkreśla zdecydowanie różnicę między społ. tradycyjnym i nowoczesnym (gdzie społ. tradycyjne było oparte na
tradycji, a społ. nowoczesne charakteryzuje się indywidualnością, w takim sensie, że każdy
zachowuje się zgodnie z własną interpretacją zasad)
Marshall D. Sahlins Pierwotne społeczeństwo dobrobytu
Głównym zagadnieniem poruszonym w tym tekście jest względne pojęcie dobrobytu. Sahlins chce nam uświadomić,
że to, co kultura zachodnia uznaje za dobrobyt (posiadanie licznych dóbr i wygód) niekoniecznie jest stanem
pożądanym przez wszystkie kultury świata. Za przykład podaje on trzy plemiona łowców-zbieraczy: !Kung z Pustyni
Kalahari, Aborygenów i plemię Hadza.
U wszystkich tych plemion obserwujemy na swój sposób racjonalne podejście do pracy oraz posiadania dóbr:
pracują tylko tyle, ile konieczne, a przez resztę czasu odpoczywają albo plotkują. Nie gromadzą też dóbr, nie planują i
są rozrzutni, co wynika z potrzeby zapewnienia sobie mobilności. Własność prywatna nie jest u tych plemion
czynnikiem statusu. Wartością ostateczną jest swoboda przemieszczania się, a nie posiadanie.
Sahlins przestrzega nas przed etnocentryzmem, czyli spoglądaniem na inne kultury z punktu widzenia kultury
własnej.
Antropologiczne zwierciadło postmodernizmu W. Burszta, K. Piątkowski
1. Prezentacja powstała na podstawie tekstu, który jest wstępem do książki O czym opowiada antropologiczna
opowieść? . Tekst nie dostarcza odpowiedzi na to pytanie. Jest jedynie próbą podjęcia antropologicznej refleksji
nad kulturą i antropologią.
2
2. Charakterystyka antropologii.
Antropologia polega na zafascynowaniu odmiennością.
W antropologii kluczowym jest:
�� wrażliwość wynikająca z konfrontacji różnych punktów widzenia;
�� interpretacja kultury z punktu widzenia outsidera w pełni świadomego swojego statusu;
�� stawiania siebie jako osoby niekompetentnej wobec obserwowanych zjawisk (nic nie jest oczywiste, a
podobieństwa są złudne);
�� zindywidualizowane podejście do różnych kultur;
�� nieustanne zdziwienie nad przejawami ludzkiej intencjonalności, autorefleksja (zadawanie pytań).
3. Istota postmodernizmu:
Obcość + autorefleksja ą� Przedmiotem badań staje się sama antropologia i kultura, która powołała antropologię do
życia .
" Pokazanie istoty postmodernizmu na przykładzie antropologii ą� negacja modernizmu w filozofii, nauce i
sztuce;
" Złożoność świata ą�brak podziału na peryferie i centrum;
" Pozbawienie się istnienia niezależnego statusu poznawczego ą� jednej z, wyróżniających kulturę, cech.
4. Metafora MONADY Richard Rorty
Monada dzieli się na dwa typy:
- Zamknięte na obce wpływy
- Otwarte na obce wpływy (Antropolog jest koneserem zróżnicowania, więc antropolodzy powinni być
otwarci na wszelką obcość , odmienność, badać je i wprowadzać do innych kultur.
5. Antropologia kiedyś vs antropologia dziś.
" KIEDYŚ: Niepodważalne możliwości antropologii.
B. Malinowski (o dzikich): ja was stworzę, dzięki mnie staniecie się sławni i znani .
" DZIŚ: Ciągłe wątpliwości w możliwości tej dyscypliny.
Negowanie i detronizacja teorii antropologicznej. Szczątki teorii ą� pretekst do stworzenia dwóch opowieści
antropologicznych.
OPOWIEŚĆ I: wszystko jest pretekstem by zająć się samym sobą. Inne kultury
są lustrem dla samorefleksji ą� NARCYZM, METAREFLEKSJA.
OPOWIEŚĆ II: WARUNKOWOŚĆ ą� ciągła rezygnacja z wcześniejszych przekonań zdobytych wraz z
nabywaniem kompetencji badawczej. Kultura nie jako tradycja, lecz zbiór artefaktów i kodów podatnych na
przetworzenie.
6. O czym opowiada antropologiczna opowieść? (wg autora tekstu)
�� O kulturze widzianej przez pryzmat zadziwienia nad rzekomą oczywistością;
�� O tym co w kulturze trwałe;
�� O tym co odnajdujemy przyglądając się nowym zjawiskom.
7. Antropologia (dziedzictwo, dokonania, porażki) matryca, którą można przyłożyć by opowiedzieć o bardzo
zróżnicowanych zjawiskach, np. wspólnotach plemiennych, modernizmie, AIDS, miłości.
8. PODSUMOWANIE: Antropologiczna opowieść to jedna z możliwych opowieści o kulturze, w której żyjemy,
którą chcemy poznać, ale która także określa nasze dążenia. Gdyby nie było kultury, nie byłoby antropologii, a
gdyby nie antropologia inaczej z pewnością widzielibyśmy kulturę i inaczej sobie o niej opowiadali .
Tekst Clifforda Geertza Myślenie jako działania moralne: etyczny wymiar antropologicznych
badań terenowych w nowo powstałych państwach .
Koncepcja IRONII:
- ironia dramatyczna kontrast tego, co wie publiczność a sposobem postrzegania rzeczywistości przez bohatera.
3
- ironia historyczna niezgodność między motywami a skutkami działań.
- ironia literacka Zmowa autora z czytelnikami obnażająca głupotę świata.
- ironia sokratejska (pedagogiczna) intelektualna symulacja mająca obnażyć cudzą niewiedzę.
- IRONIA ANTROPOLOGICZNA
�� Aktor przejrzał swoich widzów, a oni przejrzeli jego.
�� Zachowania ludzi są wbrew naszym przekonaniom i oczekiwaniom wciąż zaskakujące.
�� Różne światy moralne.
�� Parodiowane usilne dążenie do zrozumienia
Skrzywienie w pojmowaniu sytuacji:
I. Badacz jako szansa życiowa informatora!
1) Badacz jako zródło dochodu i przysług
2) Badacz jest ucieleśnieniem tego, jak może (i powinno) wyglądać życie plemienia/ludu informatora w
przyszłości, a jeżeli już nie ich, to na pewno ich dzieci
3) Wyobrażenie, że edukacja to magiczna różdżka która postawi ludy badane na tym samym poziomie, co
społeczeństwo badacza.
II. Badacz w obliczu dylematu wiary
1. Świadomość, że badanym należą się możliwości osiągnięć rozwiniętych społeczeństw, ale
prawdopodobnie ich nie doświadczą.
2. Badacz staje się kimś postawionym wyżej (burżuj), kto tłumaczy badanym, że nie od razu Kraków
zbudowano i że ci muszą być cierpliwi.
3. Świadomość asymetrii szans życiowych badacza i badanego (badacz to elita, klasa uprzywilejowana)
Te rozbieżności w postrzeganiu świata nadają badaniom terenowym ton ironiczny
Ironiczny, bo szanse badacza i informatora tak naprawdę nigdy nie będą równe, ani nawet zbliżone.
Konkluzja badacza:
�� Nie ma żadnego wpływu na poprawienie szans życiowych informatora
�� Jego pobudki nie mają nic wspólnego z informatorem
�� Jest on obcym w tej społeczności.
Na jakiej podstawie ma więc oczekiwać, że badani go zaakceptują i mu pomogą?
*racjonalizacje brzmią fałszywie, więc moralnie badacz zostaje na poziomie handlu wymiennego.
* Aby uniknąć wymiany materialnej, badacz musi zaofiarować samego siebie i jego immanentne cechy.
*Więc badacz, aby zachować szacunek do samego siebie chce się ZAPRZYJAyNIĆ z badanymi.
* Wierzy w ZBLIŻENIE porozumienie międzykulturowe.
Taka WEWNTRZNA ASYMETRIA SYTUACJI BADAWCZEJ prowadzi do połowicznych fikcji, które są
nieprzenikalne i u badacza i informatora. Opieranie się na takim schemacie pozwala na poprawne stosunki obu stron.
Badacz: radość, że zdobywa informacje, że jego praca nie jest jedynie pracą syzyfową.
Badany: radość, że jest niezbędnym współpracownikiem w przedsięwzięciu, duma ze znajomości własnej kultury.
Dodatkowo możliwość rozmowy/plotkowania i ewentualnych materialnych i niematerialnych korzyści.
Scenka z maszyną do pisania slajd z maszyną do pisania?
Podsumowanie to fikcja, w którą połowicznie wierzą badacze i badani wpływa na sukces jakichkolwiek terenowych
badań antropologicznych.
Moralne dylematy pracy badacza:
Nie istnieją sznurki, które poruszają tekturowymi ludzikami, a badani nie są ludzikami z tektury! Wg Geertz a chodzi
o donkiszoteryjną próbę rozszerzenie roli ludzkiego rozumu !
Pytanie stawiane naukom społecznym nie powinno brzmieć pogrążą nas, czy wybawią? , a co nauki społeczne
mogą nam objawić na temat wartości, według których wszyscy żyjemy? .
Pojęcia, takie jak obiektywność , relatywizm , czy metoda naukowa to nie hasła, a czyny które wykonują dane
osoby w danym kontekście społecznym. Omawianie ich jako takich może pomóc w rozwoju nauki.
Badacz nie jest aseptyczny znieczulony na wszystkie uczucia. W badaniach terenowych badacz próbuje
wypracować dystans, który jest podporządkowaniem się etyce zawodowej, nie brakiem odczuwania.
Badacz uczestnicząc w badaniach terenowych musi być jednocześnie zaangażowanym aktorem i postronnym
obserwatorem. Nie ma rozdzielenia na życie zawodowe i prywatne. Przyjacielem jest informator i przyjaciel jest
4
informatorem. Trzeba patrzeć na społeczeństwo jako przedmiot i doświadczać go jako podmiot. W terenie antropolog
musi jednocześnie żyć i myśleć (o pracy).
Równowaga między zaangażowaniem i chłodną analizą pozwala w zgodzie z etyką zawodową wykonać powierzone
zadanie. Jest to stałe wypośrodkowanie pomiędzy naturą ludzką badacza a podejściem scjentystycznym. Ucieczka w
jedną z tych skrajności jest oznaką, że badacz nie wytrzymał stałego napięcia i jest patologią nauki, nie jej normą.
PODSUMOWANIE REFERATU - ANTROPOLOGIA WSPÓACZESNA
BADACZ SPOAECZNY JAKO PODMIOT I PRZEDMIOT ZARAZEM
NA PODSTAWIE TEKSTU - BADACZ SPOAECZNY WOBEC DOŚWIADCZENIA ANNA WYKA, 1993
Studia Kirsten Hastrup na temat ubogiej kultury rybackiej w Islandii dowiodły, że można uczynić kulturę znaną
bardziej egzotyczną"
Dzieje się tak poprzez swoisty sposób bycia w terenie, podejście do pisania tekstów naukowych, tworzenia teorii i
stawiania problemów badawczych.
Hastrup została poddana ODWRÓCONEMU PROCESOWI BADAWCZEMU. Zostało na niej przeprowadzone
BADANIE TERENOWE, poprzez w skrócie - BYCIE PRZEDSTAWIONYM NA SCENIE.
Doświadczenia z tego płynące zaowocowały nowymi wnioskami na temat prowadzenia badań.
Jej wskazówki, poddają się nurtowi ANTROPOLOGII INTERPRETATYWNEJ.
Przechodząc do pracy w terenie - badacz powinien podzielać życie swoich badanych.
Co objawia się poprzez nie tylko znajomość ale przede wszystkim przyswojenie miejscowych standardów
kulturowych, dodatkowo musi być zaangażowany społecznie oraz wyczulony na aspekty etyczne praktyki
badawczej.
Poruszanymi przez Kirsten problemami właśnie natury etycznej były m.in. przedstawienie dotychczasowych badań
terenowych głównie na gruncie antropologii tradycyjnej, jako PRZEMOC. Objawia się poprzez np. kontynuowania
badań mimo braku zgody badanego lub nawet nie pytania o nią.
Ten akt agresji na badanym - jednostronnie instrumentalny, pasożytniczy" i eksploatacyjny, sprawia, że zachodzi
ogromna presja na badanym.
Można temu jednak zapobiec poprzez zachowanie odpowiedniej dynamiki emocjonalnej, wypracowanie wspólnego
języka i systemu znaczeń.
Innym zagadnieniem natury etycznej jest problem podwójnej lojalności - głęboki kontakt
(czasem nawet przyjazń) z badanymi rodzi w badaczach niepokój, że publikując to,
co nam ujawnili, dopuścimy się nadużycia ich zaufania, a co musimy czynić
z natury naszego zawodu i związanym z nim lojalności naukowej.
Zdaniem Hastrup, prawdziwe badanie zgodne z opracowanymi zasadami wymaga
niezbędnego zatarcia się granic pomiędzy badaczem i badanym. Jako konsekwencja w stosunku do badanego
następuje jego reorientacja gdy może on pózniej rozpoznać siebie samego w badaniach.
W stosunku do badacza szczególnie wyraznie pojawia się zagadnienie tożsamości - nie mamy jednej stałej
tożsamości - tożsamości są odkrywane, wynajdywane (czyli mają charakter r e l a c y j n y). Kształtują się one
dzięki uczestnictwu w podzielanej z innymi przestrzeni doświadczania.
Następnym krokiem jest postulat pogodzenia się z tym, że badania zawsze zmieniają przede wszystkim badacza.
Zawsze następuje w nich chociażby cząstkowa zmiana tożsamościowa, taka choćby, jak poszerzenie percepcji
własnej osoby. Zmiana ta może czasem przybrać radykalną postać przeskoku tożsamościowego {the identity
shift}.
W trakcie samych badań, musimy zrozumieć jak to jest być przedmiotem badawczym. Nie da się uciec od warstwy
uczuć badacza i badanego, co często bywa stresujące dla obu stron.
Kirsten jako jedna z nielicznych porusza również zagadnienie opuszczania terenu i odpowiedniego wyciszania
kontaktu (badani to nie martwe przedmioty a ludzie którzy, w szczególności w trakcie długich badań przywiązują się
w pewien sposób do badacza).
5
Jeśli chodzi o samo relacjonowanie wyników badań, jest to zawsze proces twórczy, którego podstawą musi być to tzw.
melodyjne relacjonowanie - 1 głos: to co jest naprawdę czyli to co mówi nam badany; 2 głos - to jak przekłada to
badacz. Ma się z tego ułożyć spójna melodia). Jest to nadrzędna reguła, która rodzi się na etapie uzgadniania
wspólnych znaczeń.
Badacz musi mieć także na uwadze nie tylko proces badawczy sam w sobie, ale przede wszystkim odbierających
dzieło innych ludzi. Jego praca musi mieć to coś - coś" istotnego nie tylko dla samych (badacza, reżysera), ale i dla
odbierających ich dzieło i np. czytelników, publiczności). Nie może się takim okazać coś, co jest martwe, pozbawione
życia.
Żeby to życie było widoczne, ważny jest styl opracowywania i przedstawiania wyników badań.
Kirsten Hastrup w swojej teorii powołuje się na rozróżnienie wprowadzone przez
Rolanda Barthesa
DWA TYPY PISANIA NAUKOWEGO - SKRYBA I AUTOR
(SKRYBA który jest przezroczysty", neutralny", Jego pisanie jest pisaniem o": zakłada dualizm jego
samego i poznawanego świata, dystansuje się wobec życia, całkowicie znika z tekstu.
AUTOR natomiast- Upublicznienia o s o b i s t e d o ś w i a d c z e n i a, podkreśla twórczy proces badań.
Zaznacza swoją obecność w tekście. Jego rola nie polega już na żadnym �odtwarzaniu rzeczywistości,lecz na
t w o r z e n i u nowej rzeczywistości, by uczynić ją dostępną dla innych. Następuje przejściowe połączenie obu
światów.
POPRZEZ STOSOWANIE SI DO TYCH WYTYCZNYCH NASTPUJE PRZECHODZENIE NA DRUG
STRON.
Zaproponowany przez nią nowy wzorzec badań jakościowych, który w swojej istocie dąży do upodmiotowienia relacji
badacz-badany, nawołuje również do samej nomenklatury i apeluje o zmianę języka stosowanego w tekstach
zakazane stają się sformułowania takie jak badacz, badany czy informator.
Metoda ta staje się zerwaniem z praktyką obiektywistycznego zewnętrznego obserwatora i
dopuszcza zmieniania się badacza pod wpływem rzeczywistości badanej.
PATAFIZYKA PONOWOCZESNA
Autorzy:
T. Szlendak: Ur. 1974, Dyrektor Instytutu Socjologii UMK w Toruniu. Bada przemiany obyczajów w kulturze
zachodniej, przemiany w kulturze, zwłaszcza polskiej i biospołeczne uwarunkowania życia seksualnego. Interesuje
go też psychologia ewolucyjna, socjoantropologia relacji płciowych i socjologia konsumpcji
K. Olechnicki: Ur. 1969, Zainteresowania badawcze: socjologia i antropologia wizualna, antropologia społeczna,
socjologia codzienności, teorie nowych ruchów społecznych, socjologia religii, Ruch Nowej Ery (New Age),
socjologia Internetu.
Olechnicki i Szlendak wymieniają dwa typy postmodernizmu:
1. nurt wyrafinowany, potencjalnie intelektualnie zapładniający, którego reprezentantami są m. in: Zygmunt Bauman
czy Richard Rorty
2. typ postmodernizmu discopolowego
Autorzy porównują postmodernizm discopolowy do Patafizyki. Jest to termin pochodzący z awangardowej orientacji
w sztuce (literaturze i dramacie), która objawiła się na przełomie XIX i XX wieku. Jest ona kpiną ze
zinstytucjonalizowanej nauki i jej pompatyczności, parodią jej praw, metod i języka. Patafizyka nie może być
nazywana pseudonauką, ponieważ sami jej twórcy nigdy nie traktowali serio jej "naukowości".
Co łączy patafizykę i postmodernizm discopolowy?
6
1. Patafizyka jest nauką o tym co znajduje się poza obszarem metafizyki. Metafizyka to to, co wykracza poza
obszar fizyki, a więc wszystko to, co jest nienaukowe. Metafizyka obejmuje gnozę, magię czy parapsychologię. To, co
nie mieści się w ramach nauk społecznych i czego nie da się wyjaśnić metodą naukową, to metafizyka społeczna.
Postmodernizm discopolowy zajmuje się patafizyką społeczną czyli wszystkim tym, co wykracza nawet poza
metafizykę.
2. Patafizyka jest nauką o tym, co pojedyncze, o prawach, które rządzą wyjątkami. Podobnie postmodernizm
ucieka od uogólnień i wielkich narracji . Nie można mówić o ogólnych prawach, bo każde społeczeństwo jest
wyjątkiem, podobnie jak jednostki
3. Patafizyka jest nauką, której rozstrzygnięcia są rozstrzygnięciami wyobrazni . Systemy socjologiczne są tylko
pomysłami poszczególnych naukowców, którzy starają się dopasować do nich rzeczywistość.
4. Postawa patafizyczna determinuje przyjęcie stanowiska, że wszystkie wyjątki są równoważne. Skoro nie ma
żadnych praw, to nie można porównywać poszczególnych wyjątków (bo nie ma wspólnego dla nich punktu
odniesienia). Wszystkie zjawiska społeczne, jednostki, fakty itd. są sobie równe. Postmodernizm także promuje takie
podejście i relatywizm.
Autorzy krytykują postmodernizm:
-za niejasność pojęcia: nie bardzo wiadomo, co się pod nim kryje, postmoderniści bardzo niechętnie definiują pojęcie
"postmodernizm", a jeżeli już to robią, to ich definicje często są radykalnie odmienne
-zdaniem Szlendaka i Olechnickiego, współcześnie prawie wszystko może być nazwane postmodernizmem
-postmodernizm ma się także przyczyniać do degrengolady nauk społecznych , jest pasożytem racjonalnego
myślenia i wpływa destrukcyjnie na wszystkie istniejące do tej pory w naukach społecznych kryteria obiektywnośći
i naukowości badań i ustaleń. Zaburza również zdolność rozróżniania prawdy i fałszu, zła i dobra (ze względu na
relatywizm).
Zdaniem autorów, postmodernizm to filozoficzna hybryda , na którą składają się:
Hermeneutyka
Liberalizm
Strukturalizm
Dekonstrukcja
Relatywizm
Konstruktywizm
Polityczna poprawność
Marksizm
Postmodernizm discopolowy nie rozumie tych składników i używa ich bezmyślnie, co zdaniem autorów świadczy o
jego intelektualnym niechlujstwie .
Szlendak i Olechnicki krytykują również postmodernizm za podejście badawcze (antypozytywistyczne i
relatywistyczne). Autorzy ubolewają nad tym, że w postmodernistycznym rozumieniu nie należy nękać np. kanibali,
bo jedzenie ludzi jest ich prawdą , która jest równie dobra i prawomocna jak nasze prawdy, mówiące o tym, że nie
wypada jeść ludzi.
Wobec etyki badawczej postmodernizmu także są pewne zarzuty: zdaniem Szlandaka i Olechnickiego, nie jest
możliwe przeprowadzenie badań tak, aby nie zmieniać wyobrażeń podmiotu badanego (o sobie samym, czy swojej
kulturze). Ich zdaniem badanie naukowe nieodwracalnie zmienia obiekt badań.
Zdaniem autorów bycie postmodernistą jest jednoznaczne z byciem niekonsekwentnym i w zasadzie, nie warto
wdawać się z postmodernistami w dyskusję, bo prędzej czy pózniej uznają oni, że w zasadzie, to wszelkie poznanie
jest w ogóle niemożliwe: brakuje narzędzi metodologicznych, a świat społeczny jest ludzką konstrukcją i nie
wiadomo, czy to co postrzegamy "na zewnątrz nas samych" w ogóle istnieje. Będzie to więc dyskusja jałowa.
Problem innego i obserwatora, historiozoficzny optymizm i wiara w ciągły postęp nie są problemami odkrytymi
przez postmodernistów, a jednak stały się głównym tematem ich dywagacji. Zamiast konkretnego opisu i analizy
otrzymujemy analizę analizy innego antropologa.
Metodologiczna schizofrenia- reakcja antropologa na relacje obserwatora. (antropolog i obserwator to jedna i ta sama
osoba)
Wartość ma podejście jedynie w pełni subiektywistyczne: jednocześnie starające się zinterpretować innego w jego
własnych kategoriach pokazujące, że oderwanie się od znaczeń własnej kultury jest niemożliwe.
Autorzy zauważają ponadto, że niektórzy antropologowie emigrują na grunt socjologii, gdzie istnieje jeszcze wiara
7
w możliwość empirycznego poznania. Uciekają od relatywistycznego terroru . ( antropologizacja socjologii)
Osiągnięcia postmodernistów na polu opisywania świata:
-krytykanctwo, dekonstrukcja wielkich opowieści , obalenie autorytetów. Nie ma możliwości wydarcia prawdy o
rzeczywistości z niej samej
Metafora mola parafizycznego:
-skrajna i radykalna krytyka swoich poprzedników
-mole pokolenia drugiego (czyli discopolowcy) rozszarpują resztki pozostawione przez mistrzów dekontrukcji (czyli
Baumana i Rortiego)
-staranne pielęgnowanie wiedzy o nieistnieniu wiedzy
Szlendak/Olechnicki krytykują nie samą relatywistyczną treść teorii po-postmodernistycznej, ale niekonsekwencje jej
myślicieli (większość pracuje przecież na uniwersytetach , czy w ośrodkach badawczych)
Metafora gabinetu luster: Po co ustawiać jedno lustro naprzeciw innego (czyli dekonstrukcja tego co było
wcześniej, analiza analizy innych itp.) może lepiej skierować je na świat (i rozpocząć badania empiryczne)
Krytyka antropologii postmodernistycznej
(Ernest Gellner Postmodernizm, rozum, religia , 1997r)
��E. Gellner dokonuje próby rozliczenia się ze zjawiskiem
postmodernizmu jako z czymś, co nazywane bywa skrajną formą
relatywizmu poznawczego
��Gellner uważa, że postmodernista nie dostrzega ani swej sytuacji, ani
swego umejscowienia, ponieważ właśnie jako postmodernista jest
bardzo przywiązany do doktryny niestałości i stronniczości, wg której
nawet własne położenie jest tak niepewne, tak pozbawione
tożsamości, że nie może ono stanowić przedmiotu dłuższej refleksji.
��E. Gellner uważa, że zwrot ku relatywistyczno hermeneutycznemu
subiektywizmowi był niejako ucieczką części środowiska naukowego
od trudności, jakie niesie ze sobą tradycyjna epistemologia.
��Antropologa nie interesuje już OBCY, czyli obiekt badań
antropologicznych, inne społeczeństwa i kultury. Przedmiot badań
antropologicznych przestaje nim być stając się jego antropologicznym
wyobrażeniem
8
��Gellner uważa, że relatywizm nie pociąga za sobą nic innego jak
nihilizm .
Zatem relatywizm jest fałszywy, stanowi wielce ulotny fenomem i
potwierdza to ogromna liczba faktów społecznych. Przykładem może
być fakt, że zakłada i postuluje świat symetryczny tzn. kultura A
ma własną wizję siebie i kultury B, podobnie kultura B wykształciła
swój własny obraz oraz obraz kultury A . Zaś współczesna
antropologia jest niesymetryczna i nieelastyczna
��Największym zarzutem w stronę relatywizmu jest, to że nie
umożliwia samo sformułowanie problemu.
��Przeciwwagą dla relatywizmu jest doktryna Wielkiego Rowu,
według której w historii ludzkości miał miejsce poważny brak
ciągłości, w wyniku czego wyłoniła się forma wiedzy przewyższająca
wszystkie inne, zarówno jeśli chodzi o moc poznawczą, jak i społeczny
dystans.
�� Na ludzkie społeczności składają się oddziaływania:
a) Zewnętrzne (środki przymusu, produkcji)
b) Wewnętrzne( znaczenia)
�� FAKTEM dotyczącym WSPÓLCZESNEGO ŚWIATA- znajduje się on na
ETAPIE PRZEMIANY w następstwie ASYMETRII między konkretnym
modelem kultury, a innymi
�� RELATYWIZM, do którego aspiruje Postmodernizm- niema i nie będzie
mieć programu badawczego
a) grzeszy przeciw kulturom, których równości broni za pomoca
hermeneutyki
b) postmodernizm jest w konflikcie z podstawowym faktem
charakteryzującym świat zagmatwana, płynną i złożona natur a
kultur
�� POSTMODERNIZM niewiele znaczy To kaprys, który zawdzięcza swoja
popularność pozornej oryginalności i prawdziwej niejasności .
�� To forma relatywizmu, który niewłaściwy jest, gdyż prowadzi do
NIHILIZMU MYŚLOWEGO fałszywe przedstawienie sposobu
dochodzenia do zrozumienia społeczeństw ZAPRZECZA, UTRUDNIA
ZROZUMIENIE OGROMNYCH RÓŻNIC w sile poznawczej i technicznej
CLIFFORD GEERTZ ANTY ANTY-RELATYWIZM
W artykule Anty anty-relatywizm Clifford Geertz próbuje zniszczyć obawę przed relatywizmem kulturowym.
Twierdzi bowiem, że to wszystko, co przypisuje się relatywizmowi, a wiec: subiektywizm, nihilizm, chaotyczność,
machiavellizm, niedorozwój etyczny i ślepotę estetyczną, wcale z niego nie wynika.
Geertz nie chce jednak bronić relatywizmu, chce natomiast zaatakować anty - relatywizm.
Czyni to stosując zasadę podwójnej negacji, umożliwiającą odrzucenie czegoś bez konieczności równoczesnego
utożsamiania się z poglądem przeciwstawnym w stosunku do odrzuconego.
Jakikolwiek relatywizm kulturowy jest, lub był w formie pierwotnej, dzisiaj, zdaniem autora, pełni rolę upiora, który
popycha nas ku innym sposobom myślenia (w tym przypadku w kierunku anty-relatywizmu). Powstaje tylko pytanie:
czy sposoby myślenia od których zwykło nas się odwodzić nie są bardziej trafne?
9
Antropologia została przez ideę relatywizmu zle zdefiniowana i stała się, wg autora, wielkim argumentem przeciwko
absolutyzmowi. Przekonanie że osoby takie jak Franz Boas, Ruth Benedict czy Mellvile Herskovits, zarazili tą naukę
wirusem relatywizmu, a Kroeber, Redfield czy Levi-Strauss, usiłowali nas od niego uwolnić, jest tylko mitem,
uniemożliwiającym rzeczową dyskusję.
Skłonności relatywistyczne, które antropologia wzbudza u tych którzy maja do czynienia z materiałami dotyczącymi
wielu różnorodnych kultur, są w jakimś sensie ukryte w samej dyscyplinie. Montaigne powiedział, że: każdy
człowiek nazywa barbarzyństwem wszystko to, co nie należy do jego własnych praktyk...ponieważ nie mamy innego
kryterium rozumowego niż przykłady i zwyczaje, panujące w kraju w którym żyjemy .
Uświadomienie sobie, że wieści z innych stron świata o małżeństwach zastępczych, rytualnym niszczeniu własności,
ofiarach królewskich, czy o nonszalanckim młodzieżowym seksie, w naturalny
10
sposób skłaniają nas do myślenia w myśl zasady co kraj to obyczaj , prowadziło do wysuwania argumentów które
miały na celu przekonanie nas o konieczności ich przyjęcia bądz odrzucenia w imię racji rozumowych.
Apel Ruth Benedict i Melville Herskovitsa o tolerancje, głosił, że w świecie tak przepełnionym odmiennościami,
skłonność do pochopnych osądów jest więcej niż błędem jest zbrodnią.. Podobnie twierdzenie Kroebera i
Kluckhohna ostrzegające że jeśli coś nie jest zakorzenione wszędzie, to nic nie może być zakorzenione nigdzie.
Według Clifforda Geertza relatywiści chcą abyśmy obawiali się prowincjonalizmu, który sprawi że nasza percepcja
zostanie przytępiona, nasz intelekt ograniczony a nasze sympatie zawężone przez nadmierną znajomość i akceptację
naszej własnej społeczności.
Anty-relatywiści natomiast pragną abyśmy zaniepokoili się rodzajem duchowej entropii, degradacji umysłu, w
którym wszystko jest znaczące i tak samo zupełnie nic nie znaczące, jak wszystko inne. Anty relatywizm zdaniem
autora, w znacznej mierze sam stworzył obawy, którymi się żywi.
Warto również wspomnieć o pojawiającej się obawie, że podążanie w kierunku odrębności, różnorodności i
niezwykłości, brak ciągłości, unikalność ( to co William Empson ,angielski poeta, krytyk i teoretyk literatury nazwał
gigantycznym, antropologicznym jarmarkiem, hałaśliwie wystawiającym na sprzedaż wszystko co posiada) może
prowadzić do sytuacji w której nie będziemy mogli powiedzieć nic, ponad to że , że gdzie indziej jest inaczej, a
kultura jest kulturą.
Clifford Geertz skupia się również na dwóch pojęciach, które wg niego mają bardzo duże znaczenie. Po pierwsze
podejmuje próbę przywrócenia pojęcia Natury Ludzkiej , w oderwaniu od
11
wszelakich kontekstów, jako obrony przeciwko relatywizmowi. Po drugie natomiast, stara się przywrócić do łask
pojęcie Rozumu Ludzkiego .
Impulsem do powrotu Natury Ludzkiej jako idei regulacyjnej stały się postępy genetyki i teorii ewolucyjnej,
natomiast na Rozum Ludzki wpływ miały osiągnięcia językoznawstwa, nauk informatycznych i psychologii
kognitywnej.
Główny przedmiot zainteresowań jest bowiem zawsze ten sam: próba zrozumienia, co dzieje się w świecie wśród
różnych ludów w różnych czasach, jakie są ograniczenia, przyczyny, nadzieje i możliwości stwarzane im przez
kulturę. Kultura pozostaje dla Geertza podstawowym "instrumentem spekulacji". Antropologia z kolei jest,
porównawczym studium kultury, a także ciągle ponawianym trudem rozumienia odmiennych lokalności, z których
nadal przecież składa się nasz zglobalizowany świat. W oryginalnej stylistyce Clifforda Geertza brzmi to następująco:
" Domeną innych jest rozpraszanie wątpliwości, naszą ich wzbudzanie. Australopiteki, triksterzy, języki mlaskowe,
megality - polujemy na anomalie, kramarczymy innością; my handlarze zadziwienia"
12
Clifford James Geertz (1926 -2006) antropolog amerykański;
Cechy powszechnie przypisywane relatywizmowi:
} subiektywizm,
} nihilizm,
} chaotyczność,
} niedorozwój etyczny,
} ślepota estetyczna.
Zasada podwójnej negacji
Umożliwia odrzucenie czegoś bez konieczności równoczesnego utożsamiania się z poglądem
przeciwstawnym w stosunku do odrzuconego.
} Relatywiści- obawa przed prowincjonalizmem czyli utratą ostrości spojrzenia, przyćmieniem intelektu i
ograniczeniem zdolności odczuwania sympatii w wyniku przesadnego przywiązania do własnego społeczeństwa
} Anty-relatywiści- strach przed nihilizmem, przed subiektywizmem, przed zrównaniem wszystkiego pod względem
ważności, przed uczynieniem wszystkiego równie znaczącym
} W. Gass- relatywizm parszywą ulicznicą; zarzut wobec antropologów, że odsunęli moralny punkt widzenia, a każdą
wiarę w obiektywną wiedzę nazwali fundamentalizmem
} I.C. Jarvie relatywizm dehumanizuje i czyni nas niezdolnymi do komunikacji, przez to, iż ogranicza możliwości
krytycznej oceny ludzkich wytworów
} P. Johnson Modern Times wszystkie plagi nowoczesności jako rezultat relatywistycznej herezji
} G. Stocking relatywizm kulturowy, który wsparł atak przeciwko rasizmowi, może być postrzegany jako
neorasizm usprawiedliwiający zacofany status ekonomiczny ongiś kolonizowanych ludów
Próby walki z relatywizmem na łonie antropologii
} koncepcja natury ludzkiej naturalizm, po jego stronie socjobiologia, ewolucjonistyczna
psychologia, ujęcia wyrastające z psychoanalizy, ekologii, neurologii, etologii zachowań
wyuczonych, teorii rozwoju, marksizmu; jako przykład twórczość Mary Midgeley; atak na
relatywizm moralny
} koncepcja ludzkiego umysłu racjonalizm, po jego stronie nowy intelektualizm, strukturalizm, lingwistyka
generatywna, psychologia eksperymentalna, badania nad sztuczną
inteligencją itd.; przykłady Gellner, Horton, Sperber; walka z relatywizmem pojęciowym
Rola antropologii wg Geertza
} rozbudzanie wątpliwości handlarze zdziwienia
} rozwój nauki wynika z determinacji, by nie trzymać się tego, co kiedyś było całkiem dobre i odpowiednie, ale by
szukać czegoś lepszego, co nie zostawia nam sytuacji
Patowych
} dawnym koncepcjom odpowiedniość odebrały fakty, nie teorie
} awangardowa rola antropologii zwrócenie uwagi na to, iż badacz obcego społeczeństwa, patrzy na nie przez
pryzmat własnego, wskazanie pewnych prawd
} antyrelatywizm jako krok w tył
CZY JEST JUZ PO POSTMODERNIZMIE? STUDENCI POCZTKU XXI WIEKU A POSTMODERNIZM
- w całym tym postmodernizmie chodzi tak naprawdę o kapitalizm B.Kuzniar
- wielka narracja kapitalizmu w postaci postmodernistycznej rozwija si e w naszych czasach
Myśl te jako pierwsi sformułowali przedstawiciele anglosaskiej lewicy:
�� Fredric Jameson
�� David Harvey
�� Terry Eagleton
�� Perry Anderson
Zwłaszcza trzej z nich Anderson, Jameson i Eagleton należą do najważniejszych myślicieli naszych czasów.
Cztery tezy dotyczące postmodernizmu:
- żyjemy w ponowoczesności
- chodzi w niej o kapitalizm
- skoro postmodernizm pozostaje zrośnięty z póznokapitalistyczną bazą gospodarczą, jego zniesieniu z konieczności
musi towarzyszyć zmiana dominującego sposobu produkcji- z kapitalistycznego na niekapitalistyczny
- optymalną drogą wyjścia z postmodernizmu jest socjalizm
13
ANDERSON
- siły, które przywiodły nas na manowce ponowoczesności to jego zdaniem połączenie przemian społeczno-
kulturowych po 1945 roku i gospodarczej odnowy w wydaniu Reagana i Thatcher.( spospolicenie klasy posiadaczy,
banalizacja techniki, stworzenie jednolitego wzorca światowej polityki)
- ponowoczesność mieszanka postmodernistycznej kultury i płynnego kapitalizmu, pod względem kulturowym,
gospodarczym, politycznym sprawia wrażenie monolitu
- wyróżnił dwa konkurencyjne nurty :
�� Ultra- postmoderniści
�� Citra- postmoderniści
Współczesną kulturę pociągają dwie możliwości: pragnienie by przemyśleć na nowo modernizm , włączając jego
elementy jako korektę do nowej kultury postmodernizmu (przykład minimalizmu), oraz dążenie do rzucenie się w
strumień konsumpcji i doświadczeń ( dziedzictwo pop-artu).
- przekroczenie nowoczesności byłoby możliwe dzięki odżyciu socjalistycznych nadziei
JAMESON
- przedmiotem analizy krytyczka czy teoretyka jest tekst , czyli dowolny wytwór kultury, który poddaje si e
interpretacji : film, książka, budynek itp. Należy zaznaczyć, że wszystkie teksty są polityczne. Każdy z nich stanowi
akt symboliczny , u jego podstaw znajdują się społeczno-polityczne sprzeczności. Badając formę każdego tekstu
należy posługiwać się negatywną i pozytywną hermeneutyką. W ten sposób zobaczymy uwikłanie danej formy w
system oraz to, co w danej formie pochodzi z przyszłości.
- aby poznać ukryta funkcję ponowoczesnej kultury należy użyć modelu psychoanalitycznego. Tekst (akt
symboliczny) stanowi symptom wypartej sprzeczności, która znajduje się wewnątrz całego społeczeństwa
- kultura postmodernistyczna działa tak aby natychmiast wyciszyć niedających się tolerować, niemożliwych do
urzeczywistnienia, z gruntu nieusuwalnych pragnień
- Prace krytyka można opisać słowami Michała Anioła: wystarczy z marmurowego bloku usunąć nadmiar materiału,
aby odsłonić ukryty w nim posąg . Wystarczy pozbyć się niepotrzebnych warstw cenzury i autocenzury aby zoabczyć
polityczny rdzeń każdego dzieła sztuki lub kulturowego produktu.
3 fazy kapitalizmu:
- kapitalizm klasyczny (rynkowy)- realizm
- kapitalizm imperialny (monopolistyczny) modernizm
- kapitalizm pózny(wielonarodowy) - postmodernizm
Pózny kapitalizm zestaw rekwizytów: od lat 70 XX wieku, telewizja, globalizacja, hipermarkety, elastyczność, rynki
finansowe, hedonizm, megapolis, przemysł kulturowy.
- postmodernizm to kulturowa logika póznego kapitalizmu
- w postaci strachu przed nudą objawia się strach przed rewolucją i socjalizmem. Antyutopijne uprzedzenia biorą się
ze strachu, że wszystko co tworzy naszą obecną tożsamość oraz nasze obecne nawyki zniknie w jakimś nowym
podziale społecznym, w wyniku jakiejś radykalnej zmiany porządku społecznego.
- globalna postmodernistyczna kultura posiada wymiar utopijny, czyli socjalistyczny
EAGLETON
-pozorna nowość tego co zostało nazwane myśl postmodernistyczna wynika z retorycznego manewru, za pomocą
którego od dawna istniejące fakty zaczęto przedstawiać jako wywrotowe
- na głębszym poziomie ponowoczesność to nic innego jak kolejny rozdział kapitalizmu, osiągającego swą
najpełniejszą postać
- postmodernizm dowartościował grupy społeczne pozostające wcześniej na marginesie. Do głównego obiegu weszły
tematy takie jak: seksualność, pragnienie, gender, rasa czy etniczność, feminizm.
- całą myśl postmodernistyczną cechuje absurdalny wszystko lub nicyzm , upodobanie do pośpiesznych syntez i
uogólnień
- wyobrazić sobie inny system to przedłużyć nasz udział w systemie obecnym
- poszukując modelu dla nowej uniwersalności Eagleton zwraca się w kierunku ciała , które ma być głównym
przeciwnikiem póznego kapitalizmu. Wszechobecność negliżu w postmodernistycznej ikonografii to tylko maska,
skrywająca u podstaw antymaterializm obecnej epoki. Dzisiejszą konsumpcją rządzi nienasycenie. To co kiedyś było
znane jako duch pionierski dziś jest znane jako postmodernizm.
- przejście do socjalizmu w uetycznionym ciele najlepszym rozwiązaniem
W kwestii rewolucji gatunek ludzki dzieli się na tych, którzy widza na świecie niewielkie skupiska nędzy w oceanie
oraz tych, którzy widzą niewielkie skupiska dobrobytu w oceanie nędzy.
14
Jean-Fran�ois Lyotard ( (pojęcie "postmodernizm" po raz pierwszy pojawia się właśnie w jego książce "La
condition postmoderne"). Uznawany za ojca tego kierunku i często określany mianem "papieża" postmodernizmu.
W swojej głośnej pracy Kondycja ponowoczesna przedstawił pogląd, że nauka uległa swoistej delegitemizacji,
tracąc zarówno epistemologiczne podstawy, jak i wpływ na moralne zaplecze praktyki społecznej. Nie jest ona w
stanie sama siebie uprawomocnić, a tzw. wielkie narracje, czyli metafizyczne opowieści uzasadniające dotychczas
działalność naukową, utraciły obecnie wiarygodność.
Nie ma z pewnością zbioru metareguł, pozwalających określić, która z argumentacji pojawiających się w sporach i
dyskusjach naukowych jest zasadna. Akceptacja reguł dyskursu naukowego zdaje się wedle Lyotarda, zależeć od
zawarcia przez badaczy swego rodzaju umowy.
Ogólnie rzecz biorąc, nie widać w nauce dążenia do zgody, lecz wręcz przeciwnie konflikt i zastępowanie starych
reguł działalności naukowej nowymi. Nauka staje się w efekcie heteromorficzna. Nie zmierza do konsensusu, lecz
do uwydatniania różnic i sprzeczności pomiędzy różnymi postaciami praktyki naukowej. Każda z tych praktyk
językowych rządzi się właściwymi tylko sobie zasadami i może być oceniana jedynie przez pryzmat drugiej.
Według Marcina Lubasia antropologię postmodernistyczną cechują idee i stanowiska, które prowadzą do wniosku, że
naszą kondycję poznawczą określają dwa podstawowe ograniczenia: wielość możliwych form i linii rozwojowych
poznania oraz partykularyzm czy też lokalizm naszego własnego spojrzenia na świat. Obie te myśli składają się na
coś, co nazwał ideą krytyki przez decentrację , która wskazuje, że podstawą krytyki społecznej i poznawczej jest
stwierdzenie, iż każda perspektywa poznawcza, każdy pojęciowy układ odniesienia jest tylko jedną z wielu
perspektyw i tylko jednym z wielu układów odniesienia. Idea ta stwierdza ponadto, że żaden z istniejących sposobów
rozumienia świata nie jest lepszy czy bardziej zasadny od pozostałych. Jeżeli zatem zdaje się nam, że dysponujemy
jakimś ogólnym u dobrze ugruntowanym poglądem na świat, to nasze mniemanie jest rezultatem bardzo wąskiego
spojrzenia na siebie samych i otaczających nas innych. Gdybyśmy otworzyli oczy nieco szerzej i przemyśleli sprawę
dogłębniej, musielibyśmy dojść do wniosku zgoła przeciwnego: są inne poglądy, inne podejścia równie dobre jak
nasze podejście. Jesteśmy zaledwie jednymi z wielu.
Antropologia postmodernistyczna musi podawać w wątpliwość swe aktualne założenia i praktyki badawcze. Należy
obalić mit zewnętrznego i bezstronnego obserwatora.
Krytyka
Analiza Lubasia dotycząca podłoża pojęciowego antropologii postmodernistycznej wykazuje, że stanowisko tego
kierunku w pewnych istotnych punktach jest wewnętrznie sprzeczne. Według autora można odnieść wrażenie, że
antropologowie postmodernistyczni nie widzą w tym wcale nic zdrożnego. George Marcus szczerze wyznaje, że
autorzy świadomie zabałaganili swe teksty . Do dobrego tonu należy łączenie w jednej książce lub artykule różnych
narracji czy opisu, zestawienie niewspółmiernych ujęć i perspektyw. Liczy się otwartość tekstu. Należy dać
wyraznie do zrozumienia, że autor posiadający formalnie prawa do publikacji to zaledwie reprezentant jednego z
wielu dających się zaakceptować stanowisk, twórca jednej z wielu historycznych prawd zawartych w danym dziele.
Jego analiza nie może okazać się nazbyt koherentna, powinna raczej być kompilacją różnych, często sprzecznych ze
sobą albo nieprzyjących do siebie relacji i ocen. Byłoby to zresztą jak najbardziej zgodne ze stylistyką
postmodernizmu zakazującej tworzenia pojęć, które odnosiłyby się do jakichkolwiek całości czy kategorii
pojęciowych mających unitarny charakter. Dzieła postmodernistyczne czy to w naukach społecznych, czy to na polu
sztuki i literatury stają się pochwałą i przykładem łączenia wszelkich sprzeczności i wieloznaczności. Autor postuluje,
że sprzeczność i paralogizmy, nietrudne do spostrzeżenia w rozmaitych wywodach antropologów
postmodernistycznych, nie są bynajmniej efektem szczególnych zabiegów stylizacyjnych czy technik zestawiania
niewspółmiernych dyskursów oraz pomysłowego sprzęgania różnorakich kontekstów. Ich korzenie tkwią w samych
podstawach pojęciowych antropologii postmodernistycznej.
W wiele pojęż używanych w antropologii postmodernistycznej wbudowana jest charakterystyczna sprzeczność: z
jednej strony roszczenie do słuszności, pretensja do wyższego poziomu samowiedzy, z drugiej przekonanie o
niemożności rozsądzienia między konkurującymi perspektywami poznawczymi i prostej konieczności zaakceptowania
wielości stanowisk i podejść
SONDOWANIE (POST)MODERNY podstawowe pytanie: gdzie w procesie historyczno-kulturowym w tej chwili
jesteśmy? Czy dochodzi do jakichś przełomowych transfiguracji życia społecznego? Jakie jet to coś co się dzieje, jak
to opisać i wytłumaczyć? Jak ocenić to co dzieje się wokół i wewnatrz nas? Poczucie przełomu nie jest
iluzjonistyczne, coś się kończy i coś się zaczyna. Doświadczają tego równolegle artyści, filozofowie, naukowcy,
poczucie to udziela się też w świadomości potocznej. Zmiany występują we wszystkich dziedzinach życia
społecznego od relacji człowieka z rzeczami, instytucjami i innymi ludzmi. Wieloznaczny charakter przemian.
Wieloznaczność ta prowadzi do namysłu nad tym, czy i w jakim stopniu nowoczesność jest odrzucana, czy jakieś jej
15
idee nie utrzymują się nadal w pełnej żywotności, choć przyjmują inny kształt i przybierają inną wymowę. Utrudniona
identyfikacja postmodernizmu wynika z :
1. nie ma jednoznacznego porozumienia, co należy rozumieć pod pojęciem modernizmu. Dyskusja wokół
postnowoczesności ma zaś sens tylko wtedy, kiedy wiadomo czemu się ją przeciwstawia, jaki charakter nadaje się
owej opozycji (ostry vs łagodny, sięgający wstecz vs usytuowany w czasie najświeższym). Można rzec, że spór o
ponowoczesność staje się sporem o nowoczesność. Różne modele modernizmu pociągają za sobą rozmaite modele
postmodernizmu.
2. Założywszy, że powstał nowy układ społeczno-kulturowy niejednolitość opisu konstytutywnych jakości mających
charakteryzować nową mutację. Przede wszystkim należy uporac się z kwestią, czy bierze się pod uwagę jedynie
globalna strukturę form symbolicznych ( sztukę, filozofię, naukę, religię) czy również infrastrukturę, która związana
jest bezpośrednio z nowymi procesami cywilizacyjnymi, rzutuje na ekonomiczno- spoleczny stan rzeczy, instytucje w
ich wzajemnych relacjach, sposób bycia innych ludzi, a więc na świadomość masową. Należy zadać sobie pytanie: co
jest najważniejszym wyróżniającym przejawem ponowoczesności?
3. Trudności wytypowania odpowiednich egzemplifikacji (przykładów), które chciało by się uznać za typy idealne w
sensie weberowskim. Jesteśmy tu uwikłani w koło hermeneutyczne. Dobieramy dzieła wedle kryteriów empirycznych,
przez bezpośrednie obcowanie z określonymi tekstami. co jest tekstem postmodernistycznym wiemy dzięki przed-
rozumieniu, które przyjmujemy z pola kulturowego
Geertz i postkolonializm Dorota Kołodziejczyk
Należy pamiętać, o tym, że cały czas żyjemy w epoce postkolonialnej. Wszystko, co dzieje się obecnie, jest echem
przemian zapoczątkowanych w latach 60 XX wieku. Chociaż niektórzy badacze postkolonialni uznają, że procesy
kolonialne trwają nadal obecnie i pomimo, iż kolonializm w swojej czystej formie zostawiliśmy już za sobą, to
wciąż gdzieś, w niektórych narodach, pozostały resztki tej kolonialnej mentalności. Jej zaprzeczenie stanowi taki
główny cel badań postkolonialnych czyli dekolonizacja umysłów . A więc zmiany musimy najpierw wprowadzić w
naszym sposobie myślenia i postrzegania świata. Termin ten rozumiemy jako krytykę etnocentryzmu i
europocentryzmu, a także zaprzestanie traktowania etnografii jako nauki badające kultury odległe. Z tego właśnie
wynika zmiana paradygmatu badań : zaprzestanie stawiania swojej kultury jako wyższej w hierarchii, zmiana
definiowania badacza i badanego, zmiana sposobu definiowania egzotyzmu .
Wiedza lokalna w najprostszej definicji to zmienne relacje symboli. Wiedza lokalna znosi konieczność
wyczerpującego modelu badania kultury, sprowadzając metodologię do nieredukowalnego minimum. Skupiamy się na
szczególe i z niego wyprowadzamy znaczenia kultury. Musimy pamiętać o kontekstowości i zmianach w opisie
kultury w skutek zmiennych okoliczności czy innych interpretacji. Geertz twierdzi, że wiedza antropologiczna i tak
nie jest nam dana raz na zawsze, bo wszystko jest zmienne i historyczne, a poza tym sama antropologia jest
niestabilna i nierówna, a nic nie jest przedmiotem studiów wszędzie i na bardzo długo.
Geertz bardzo mocno zdawał sobie sprawę z przeplatania się polityki i kultury, jest to nie rozłączne, co widać
szczególnie w kontekście nowo powstałych państw.
Pierwotny sentyment : istnieje rozdzwięk między modernizacyjnym trendem państwa a przywiązaniem
poszczególnych grup społecznych w państwie do tożsamości tradycyjnych, które rozbijają dążenia do unifikacji
państwa. Geertz podkreślał, że struktura społeczna to tak naprawdę historycznie ukształtowana jednostka polityczna,
która nie jest naturalnym układem. Powodzenie nowego państwa zależy od tego w jaki sposób wykorzysta siłę
pierwotnego sentymentu .
Można więc wyciągnąć wniosek, że inność nie jest już kwestią odległej egzotyki, a zadaniem etnografii jest
dostarczanie opowieści i scenariuszy pozwalających zrozumieć i oswoić tę bliską inność.
W 1971 na konferencji Levi- Strauss wprowadził pojęcie kontrolowanego etnocentryzmu , z którym Geertz jawnie
polemizował. Projekt Levi- Strauss a opierał się na założeniu, że otwarcie na inną kulturę oznacza hybrydyzację
naszej kultury. Rorty w jednej ze swoich prac wyraził opinie podobne do LS, obaj bowiem stwierdzili, że interakcja
międzykulturowa to kwestia woli, nie przymusu. My jako identyfikujący się z naszą kulturą, powinniśmy ją
chronić przed obcymi wpływami. Geertz jednak zwraca uwagę na uprzywilejowany status nas . Najważniejsze w
dialogu międzykulturowym jest rozpoznanie różnic między systemami wartości poszczególnych kultur, ponieważ to
one umiejscawiają nas w relacji do innych.
Geertz twierdzeniem antropolog pisze niejako ujawnił esencję pracy badacza. Etnografowie i antropolodzy:
wymyślają, fabularyzują, narzucają strukturę chaosowi, interpretują, manipulują technikami pisarskimi, bardziej
odkrywają swój własny tekst niż żywą kulturę. Głównym celem w takiej pracy translatorskiej jest to, aby gdzieś po
drodze nie zgubić samego przedmiotu badań. Tłumaczenie nie musi być doskonałe, wręcz uprasza się o jego
16
niedoskonałość. W naszym tłumaczeniu musi pozostać ślad badanego, zwłaszcza jego języka. Należy zmienić układ
badający-badany.
Geertz krytykuje tzw. wielkie narracje postulując tworzenie antropologii świata w kawałkach , przy której
tworzeniu posługujemy się dialogami miedzy dwoma podmiotami. Ważnym z tej perspektywy jest pojęcie go
native , które określa dynamiczność relacji. Obie strony: badacz-badany; są aktywnymi aktorami, którzy kreują
rzeczywistość tekstu . Pojęcie to oznacza także, że badacz musi w jakiś sposób utożsamić się z badanym (Geertz
uciekający z badanymi przed policją).
Geertz twierdził, że skoro antropologia dokonała już swojej autodekolonializacji i zaprzestała hierarchizowania kultur,
to każda kultura może stać się przedmiotem, także przezroczysta kultura badacza.
Jednak polemizuje z tym Lily Abu Lughod, która pisze, że antropologia zawsze opierała się na dychotomii: nie-
Zachodni inny i Zachodni ja . Nawet jeżeli pozwalamy innym wypowiadać się, bądz właśnie przedstawiamy dialog i
tak, zawsze kreujemy jakieś swoje własne ja w kontraście do innego . Badacz nigdy nie będzie w 100%
przezroczysty, a już na pewno nie, kiedy bada swoją własną kulturą. Uzyskanie jakiegoś kontekstu jak właśnie
chociażby przynależenie badacza to badanej kultury, bądz też płeć czy kolor skóry, radykalnie skracają dystans
między badanym a badaczem.
Etnografia szczegółu jest pojęciem zaproponowanym przez Lily Abu Lughod, ma na celu zbliżenie języka
codzienności do języka tekstu, co doprowadzić ma do skrócenia dystansu. Badaczka chce wprowadzić do tekstu
naturę, doświadczenie codzienności. Dzięki dyskursowi familiarności badany zyskuje podmiotowość i może zostać
uchwycona wielowarstwowość kultury. Stosujemy do tego taktyczny humanizm , który na pierwszym miejscu
stawia człowieka i jego język, a na drugim konwencję etnograficzną (która niekiedy wygładza tekst). Taktyczny
humanizm zauważa niebezpieczeństwo uogólnień, które pozwalają na zachowanie spójności opisów
antropologicznych.
Lili Abu Lughod stawia na kontekst, lokalność i szczegół, który znajduje swoje miejsce w krytyce postkolonialnej.
Mocną krytykę Geertz a przeprowadza Thomas Nicolas. Zarzuca mu pisanie przez pryzmat kultury zachodniej. Geertz
egzotyczność czyni przedmiotem opisu, a nie przedmiot w procesie analizy ujawnia swą egzotyczność. Nicolas
stwierdza, że jest to atakowanie kolonialnych uprzedzeń przy jednoczesnym odświeżaniu i powielaniu kolonialnych
stereotypów . Jednak można znalezć podobieństwo w przekonaniach dwóch badaczy, ponieważ obaj głoszą
nakierowanie badacza na kontekst i lokalność opisu.
Jeszcze inne stanowisko zajmuje Homi Bhabha, który twierdzi, ze teoria do tej pory wykorzystywała badanych,
których inność wpisywała w swój dyskurs. Jest to dowód, że teoria może być aktywistyczna. Bhabha pyta, czy
teoria postkolonialna służy hegemonicznej roli Zachodu i trwale wpisuje się w jego dyskurs, którego zadaniem jest
utrzymanie uprzywilejowanej roli Zachodu. Zwraca uwagę, że teoria zachodnia pogłębia władzę eurocentryzmu,
wykorzystując innego jako elementu, a nie podmiotu, co jest paradoksalne. Teoria krytyczna, z której wywodzi się
multikulturalizm hołubiący inności, jest tak naprawdę tylko pokazaniem polityki dominacji kulturowej . Homi
Bhabha proponuje myślenie kategoriami różnicy kulturowej , dzięki której czytamy kulturę poprzez pryzmat tego
jak podziały kulturowe przecinają się lub idą w parze z innymi podziałami wewnątrz społeczeństwa (klasowe, płeć,
rasa, religia, etc.). Projekt różnicy kulturowej pokazuje, że kultury w tekście się przecinają- stają się hybrydą.
Kategoria różnicy kulturowej wyzwala z kultury jej dialogiczny charakter i interakcyjny potencjał, co pozwala
kulturze przemówić w tekście.
Geertz jest świadomy tego, że etnografia niejako jest zanurzona w etnocentryzmie. Stara się jednak wyjść poza tą
antropologiczną kondycję . Robi to na 2 sposoby:
- od zewnątrz poprzez tworzenie etnografii, która nastawiona jest na zrozumienie intencji innego
- od wewnątrz- poprzez odnoszenie wiedzy etnograficznej do innych dyscyplin, takich jak nauki polityczne czy
filozofia Co więcej właśnie program wiedzy lokalnej i go native są próbą wali z etnocentryzmem.
Istotą kultury maoryskiej jest wielość wynalazków kulturowych, które autor nazywa znakowymi substytutami.
Przykładem tego jest historia Maorysów, która ma wiele różnych wersji i te wersje w zależności od czasu były
wykorzystywane w różne sposoby np. Dawniej jako zaznaczenie swojego podobieństwa do Pakeha, obecnie: jako
zaznaczenie swej odmienności. Tworzenie kultury dla nich nie jest czymś nadzwyczajnym, lecz działaniem tego
samego typu jak normalny codzienny proces życia społecznego. Nie ma jednego wzoru zachowań, który jest słuszny.
Każdy element jest tylko modelem. To pokazuje, że tradycja i kultura w obecnych czasach nie są trwałymi
realnościami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie.
17
Istotny jest tu także ruch Maoritanga czyli Mana Maori, który postuluje oddanie głosu tubylczym badaczom, niech
oni sami o sobie opowiedzą.
W kontekście kulturowo odpowiedzialnych badań badacz powinien posiadać kulturową wiedzę konieczną do
odpowiedniego zinterpretowania oraz sprawdzenia doświadczenia tubylców w ramach kontekstu badanego
zjawiska. Ważne jest by umieć przekonać badaną społeczność, że badania na ich rzecz są potrzebne i wartościowe
oraz umieć zaangażować badanych w projekt badawczy. Zagadnienia i troski dotyczące uczestników badań powinny
być podejmowane w taki sposób by stały się zagadnieniami i troskami samego badacza, z kolei sami badani muszą
rozumieć działania tego badacza. Istotne jest także uwzględnienie dorobku poprzednich badań oraz wszelkie kryteria
dawnych jak i współczesnych podejść badawczych.
18
Antropologia tradycyjna
Antropologia postmodernistyczna - rzeczy, które dzieją się dzisiaj (30 lat wstecz i w terazniejszości)
Izolanty kulturowe - wyraznie oddzielone od innych zbiorowości (np. na wyspie)
Dzisiaj metafora systemu uległa zachwianiu (patrzymy na dzisiejsze społeczeństwa jak na pnącze)
Dzisiaj nie ma izolantów kulturowych.
Uprzedmiotowienie badanego - obiekty obserwacji, obiekty opisywane , jak zwierzęta w zoo, traktujemy ludzi jak przedmioty.
Dzisiaj było by trudno dostać zgodę na to aby tak wykorzystywać człowieka.
W I połowie XX w. antropologowie nie pytali ludzi czy sobie życzą aby byli przedmiotami badań, traktowali ludzi jak
niewolników
Stosunek antropologia do kultury własnej: w antropologii występowało domniemanie (oczywistość), że kultury zachodnie są
kulturami wyższymi, kultury europejskie są dominujące, najwyższe.
Dzisiaj inaczej podchodzimy do tej tematyki, staramy się zrozumieć wszystko.
7 cudów świata (z kultury starogreckiej zachowały się tylko piramidy):
- wielki Mur Chiński
- miasto w Jordanii (Petra)
- pomnik Chrystusa w Rio de Janeiro
- społeczność Machu Pachtu (społ. z Peru)
- miasto z X w.
- Koloseum
- sanktuarium w Agrze w Indiach
Era osiowa - koncepcja, która mówi, że 2.5 tysiąca lat temu rozwijały się samodzielne kultury, nie było jednej kultury, małe
grupki miały swoje kultury. Zaczęły następować procesy i powstało kilka silnych kultur promieniujących na otoczenie. Z tych
wielu kultur wyłoniło się kilka na przestrzeni kilkuset lat.
Czy istnieją próby odwrócenia kultur zachodnich? - TAK
Antropologia tradycyjna - istnieją tutaj izolanty kulturowe, podporządkowała się systemowi kolonialnemu.
PROJEKT BUDOWY SOCJOLOGII I ANTROPOLOGII
PROJEKT BUDOWY SOCJOLOGII. Socjologowie zajmowali się społeczeństwami, w których żyli, zajmowali się społ.
złożonymi (takimi, które mają rozwinięty system polityczny i klasowy), społeczeństwami przemysłowymi oraz racjonalnymi
(rozum wielką wartością)
PROJEKT BUDOWY ANTROPOLOGII: Antropologowie zajmują się (poza Europą) wszystkim co szokuje badaczy społecznych,
co ich zadziwia, zajmują się społeczeństwami poza kultura zachodnią. Społeczeństwa zachodnie jako społeczeństwa proste (nie
ma posłów, senatorów, nie ma złożoności politycznej, nie ma przemysłu, jest tylko rolnictwo) oraz społeczeństwa nieracjonalne
(kultura konstruowana w oparciu o mity, legendy)
Socjologowie starają się badać postęp, a antropologowie badają to co odstaje . Antropologizacja socjologii.
Antropologia zajmuje się wszystkim co inne . Ciekawość inności
CELE ANTROPOLOGII:
Antropologowie uczą innych, aby:
- pokazać im odmienność (ucząc się o innych, uczymy się także o nas samych, skąd wiemy, że oni są inni)
- badając innych dowiadujemy się o sobie
Metafory antropologii - Podróż w czasie , Podróż przestrzenna
Czas antropologiczny - Ktoś żyje w tym samym momencie teraz ale jego kultura jest kulturą, która wytworzyła się dawno temu
(np. żyjesz jak w średniowieczu )
Ludzi żyją dzisiaj, ale traktujemy ich jakby byli odzwierciedleniem tego co miało miejsce dawno temu.
REIFIKACJA KULTURY - traktowanie kultury jako rzeczy, która sama z siebie się nie zmieni
Kultura jako GARB NORMATYWNY - rodzimy się z czymś, czego nie jesteśmy wstanie strząsnąć z siebie, wszystko co robimy,
robimy pod wpływem kultury. Człowiek jest niewolnikiem kultury.
a) Problem relatywizmu kulturowego
b) Problem etnocentryzmu
19
We wszystkich, różnorakich społeczeństwach istnieją wspólne wzory kulturowe, które nazywamy POWSZECHNIKAMI
KULTUROWYMI (np. religia, władza - ale są różne typy władzy i religii)
SOCJOBIOLOGIA - inaczej psychologia ewolucyjna. Ludzkość powstała w jednym miejscu i przed milionami lat kształtowały się
wzory zachowań, zręby mózgu, które są wspólne dla wszystkich.
4. Pre-postmodernizm w antropologii społeczno-kulturowej [Miner 1999; Sahlins 2003].
(Monika Pabian, Malwina Kapusta)
�� Tekst Sahlinsa
�� społeczeństwa łowiecko - zbierackie:
- niedobór jako brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych związanych z przetrwaniem
- praca jako zbieranie i poszukiwanie porzywienia
- rozwój technologiczny jest nieistotny
- koczowniczy tryb życia
- posiadanie majątku utrudnia przemieszczanie się bogactwo jest ciężarem
- surowe warunki życia (dla Europejczyka niemożliwe do przeżycia) powodowane m.in. przez kolonialny przymus
rozprzestrzenienie europejskich miast i gospodarki
- niski poziom życia (z perspektywy europejskiej)
- brak dbałości o swoją własność zastępowalność przedmiotów
- wartość przedmiotów wyznacza łatwość transportu im mniej mobilny tym mniej wartościowy
- brak kategorii bogaci / biedni wolność od przymusu materialnego
- człowiek nieekonomiczny niewielkie potrzeby a środki proporcjonalnie olbrzymie, brak zmysłu posiadania i własności
�� społeczeństwa rynkowo przemysłowe:
- niedobór jako brak środków materialnych potrzebnych do zaspokojenia potrzeb pieniądz
- praca zródło pozyskiwania środków potrzebnych do zaspokojenia potrzeb
- nacisk na rozwój technologiczny, który spowodował zwiększenie ilości wolnego czasu
- osiadły tryb życia
- posiadanie jako wyznacznik statusu społecznego
- z jednej strony ekspansja terytorialna a z drugiej przekonanie że w społeczeństwach łowiecko zbierackich nie da się żyć
- ciągły rozwój (technologiczny)
- dbałość o swój majątek i interesy
- wartość przedmiotów wyznaczana przez jego cenę
- przymus materialny
- człowiek ekonomiczny - dążenie do maksymalizacji zysków
II. Miner Rytuały cielesne wśród Nacirema
- NACIREMA to pisane od tyłu słowo AMERICAN
- wykonują czynności związane z higieną osobistą w sposób rytualny (społeczeństwo silnie zrytualizowane)
- spadek znaczenia zbiorowości na rzecz jednostki i jej ciała rytuały wykonywane indywidualnie w zaciszu domowych
świątyń
- denaturalizacja tego co dla człowieka najbardziej naturalne wydalanie, seks, reprodukcja zepchnięte do sfery tabu
- kierowanie się zyskiem zamiast dobrem wspólnym dary (pieniądze) podstawą stosunków społecznych.
Monika:
Dla społeczeństw rynkowo przemysłowych ubóstwo kojarzy się z brakiem dostępu do dóbr czy usług, powszechnie
uważanymi dla nas za standardowe i pierwszej potrzeby. Wielopokojowe mieszkania, samochody do szybkiego
przemieszczania, telewizory, komputery, telefony do szybszego zdobywania informacji stały się codziennością. Ubrania,
kosmetyki, bogaty wybór jedzenia to standard. W naszym społeczeństwie, społeczeństwie w zasadzie pomodernistycznym
brak tych przedmiotów uchodzi za ubóstwo, w zasadzie nie ma ludzi, którzy nie posiadają grzebienia, szczoteczki do zębów.
A co z ludami żyjącymi w krajach oddalonych od nas o setki kilometrów, tam gdzie tzw kultura zachodu jeszcze nie dotarła?
Jak ocenić ich status materialny?
Klasyczne badania prowadzone m..in przez Herkorits a dowodziły, że
Buszmeni i Australijczycy są ludami najuboższymi. Jednakże pózniejsze badania przeprowadzone przez Fredericka D.
MCCarthy ego i Margaret McArthur . Przeprowadzili oni analize społeczeństw zbieracko łowieckich
Fish Creek 14 dni ( 6 mężczyzn i 3 kobiety)
Hemple Boy 7 dni ( 4 dorosłych mężczyzn, 4 kobiety, nastolatków i dzieci )
Czym się zajmują:
20
- pracują nieregularnie, nierównomiernie, kiedy czują potrzebę,
- nie eksploatują do granic możliwości zasobów,
- praca fizyczna dla nich nie jest wyczerpująca
- mogliby więcej pracować, ale nie chcą, zdobywają tyle ile im potrzeba,
Prace uważają za przyjemność
- dzięki różnorodności roślinności w ciągu pór roku urozmaicają diete,
brak rozwoju kultury w plemionach Arnhema wynikał z lenistwa
Dobe: (Lee)
- mimo suszy duże bogactwo jedzenia
Podobny sposób gospodarowania jak wcześniejsi
U Buszmenów tak naprawdę jeden człowiek był w stanie utrzymać 4-5 osób swoją pracą (bardziej efektywni niż francuzi przed 2
wojną światową) duża wydajność pracy utrzymywali rzemieślnika
Gdy nie pracują podobnie jak Australijczycy oddają się próżnowaniu. Paleolityczny rytm życia dzień, dwa pracy, dzień dwa
wolne.
Wartość energetyczna zdobywanej żywności przewyższa ich zapotrzebowania. Czas wolny spędzają na odwiedzinach w innych
obozach, haftując odpoczywając.
Rytm stałych okresów pracy i okresów wolnych.
XIX wiek przyniósł tytoń, czas wolny spędzano paląc go
Przykład Port Phillip około 6 godzin zbierali żywność, resztę czasu spędzając na wałęsaniu się, woleli żywność marnej jakości,
za to łatwo dostępnej i bez wysiłku.
Okręg Murray charakteryzował się dużą ilością żywności, zróżnicowanej w zależności od pory roku, często nawet za dużo,
antropolodzy patrzyli na to optymistycznie Brak ciągłości pracy naprzemienność snu i poszukiwania żywności
Afryka: Lud Hadza podobnie jak australijskie ludy, również cieszyli się beztroską
Odżucili rewolucje neolityczną nie chcieli być rolnikami, chcieli zachować swój wolny czas.
rolnictwo wymaga zbyt ciężkiej pracy (wg badań mniej wysilku zbieractwo i łowiectwo niż rolnictwo)
- żyli na obszarach bogatych w zwierzynę,
Bardziej angażowali się w hazard i gry niż polowania większość z nich w ogóle nie umiała polować na grubego zwierza,
zadowalali się drobnicą, (jak u nas nikt nie łapie dzika mając świnkę w domu)
- mniej niż 2 godziny pracy dziennie,
Hadza odrzuca rewolucje neolityczną- chcą mieć wolny czas, nie chcą być rolnikami, bo wymaga to ciężkiej pracy , uważają, że
skoro zewnętrznych środków jest tyle. Wg. Woodburna Hadza wydają mniej energii niż rolnicy
Yamana uważają, że nie są zdolni do ciężkiej pracy pracują zrywami, mimo iż pracują w kulturze zachodniej nie są
przystosowani do niej, pracują swoim trybem.
- Uważa się że fakt takiej pracy jest lekkomyślny, że nie mają się czym martwić, nie myślą o przeszłości. Jest to relatywne jednak.
My uważamy ich za głupców bo sami chcemy jak najwięcej a dla nich to normalne bo wiedza ile mogą sobie pozwolic i się
nie przejmowac.
KOCZOWNICY
- ich zasady formowane są zaufaniem do obfitości natury, a nie rozpacz braku ludzkich.
- wg nas koczowanie dokuczliwe a oni traktują to swobodnie
- Aborygenii (stan Wiktoria) Smyth leniwi podróżnicy , brak pośpiechu,
- leśni ludzie wyruszają kiedy im się chce, z radością jakby na wycieczkę szli,
-Gdy wyczerpią się zasoby, porzucają obóz,
- wiedzą, że gdzie indziej jest lepiej, więc się nie niepokoją dla nich to jak wycieczka,
ZBIERACZE
-brak przewidywania,
-Zorientowani na terazniejszość, nie gromadza Zapałowów, rozrzutni po polowaniu robią uczty
jeżeli jest mnóstwo jedzenia dzisiaj, nigdy nie troszcz się o jutro
Montagnais maj swoje wytłumaczenie: - nie martwią się co przyniesie następny dzień, bo przyniesie następną uczte
Żarłoczność
- nie znajomość sposobów przechowywania żywności
Magazynowanie jest zbyteczne
- brak grozby głodu bo cały rok jest pożywienie
Nie magazynują, bo nie mogliby być mobilni, przykułoby to ich do obozowiska,
Myśliwy który chomikuje żywność naraża na szwank swój autorytet, a rozdać też nie może bo by inni odpoczywali jego
kosztem
Rewidowanie myślenia o łowcach-zbieraczach:
- błąd kojarzenia trudności życia koczowniczego z ubóstwem, traktowanie materialnych warunków strukturą ekonomiczną
kultura może negować ekonomiczne przymusy, tak, że system okazuje wykorzystanie warunków naturalnych i oryginalność
Społecznych reakcji że mimo ich ubóstwa panuje dostatek.
- grozba malejącego przychodu wcześniej lub pózniej wyczerpie zasoby pożywienia w danym miejscu
21
Koczownicy maja inny styl życia niż my wytwarzanie naczyń, narzedzi budowa domów traci sens bowiem podczas zmieniania
miejsca zamieszkania tracą sens. Dlatego mają ascetyczne pojmowanie materialnego bogactwa,
Brak presji i chęci posiadania większej ilości dóbr (odwrotnie niż u nas)
- produkt brutto jest mniejszy w porównaniu z innymi typami gospodarek, nie wynika to z niskiej produktywności ale z dużej
mobilności.
Podobnie niestety fakt ma się w demografii dzieciobójstwo, zabijanie niepotrzebnych, chorych, starych ( u nas ochrona
starszych) bo nie można ich utrzymać, - choćby przenosić z miejsca na miejsce eliminacja jednostki
- jest to polityka przeciwdziałania zmniejszaniu się wartości pozyskiwanych dóbr w sferze związanej z przeżyciem.
- małe grupy cena życia w dostatku
Dzięki okresowemu przemieszczaniu się, ograniczeniom w posiadanym bogacta, twó�cze adaptacje do życia, - w ten sposób
tworzą swój dobrobyt. Proste sposoby produkcji okazują się dzieki temu wysoce efektowne. Życie łowcy nie jest tak trudne
jak niektórzy mogą myśleć.
- 3-5 pracy dziennie tyle co bankierzy, ale znacznie mniej niż robotnicy. Rolnicy w innych plemionach również wiecej pracują
(Hanunoo pracują1200godzin rocznie przy ziemii)
Powszechnie uważa się, że łowcom i zbieraczom poza pracą zostaje mało czasu wolnego tym się wyjaśnia przejście z paleolitu
do neolitu. Jednak powinno się odwrócić te sformuowania: długość czasu pracy na osobę wrasta wraz z ewolucyjnym
rozwojem kultury a ilość czasu pracy zmniejsza się.
U łowców czas wolny przeplata się z pracą są optymistami jest to gospodarka dobrobytu. I myślenie że tylko u nich jest
biednie jest mylne. W społeczeństwie rynkowo- kapitalistycznym 1/3 do połowy populacji kładzie się spać głodna. Dawniej
musiało być mniej. Obecnie ejst epoka głodu. Liczba głodujących wzrasta proporcjonalnie i bezwzględnie wraz z rozwojem
kultury.
Paradoks ale:
Aowcy i zbieracze żyją na niskim poziomie, dostosowują cele i środki produkcji potrzeby do ich życia więc mogą z łatwością je
zaspokajać.
Ą� Więc rozwój gospodarczy ma dwa kierunki : wzbogacający bo Aspekt technologiczny,
Ą� Wzrost liczby zaspokajających potrzeby dóbr i usług,
Ą� Wzrost produktywności,
Ą� Podział pracy,
Ą� Uniezależnienie od czynników środowiska.
Ale negatywny bo zaprzeczyła prawu minimum, w związku z czym człowiek chce więcej i więcej, krok w przód odsuwa od celu
o dwa kroki
Ubóstwo to wymysł cywilizacji: róznice pomiędzy klasami, hierarchia, podział władzy, dyskryminacja w dystrybucji dóbr (
porównanie do plemion które wyprawiały uczte dla wszystkich )
- ludy te mają czas na rozmowy i odpoczynek,.są społeczeństwami gastrycznymi (Szoszoni Julian Steward) - mówią tylko o
jedzeniu, na nim się skupiają, reszta nie ważna.
Możemy od nich nauczyć się, że problemy ekonomiczne były łatwe do rozwiązania przy użyciu technik paleolitycznych
obecnie kultura wzniosła świątynie nieosiągalnemu nieskończonym potrzebom
12. Antropologia postmodernistyczna a jej krytyki [Gellner 1997: 57-94; Olechnicki i Szlendak 1999]. (Bartek Kicior)
1. Szlendak i Olechnicki, tekst z 99
2. Patafizyka:
a. Fizyka (nauka) ą� Metafizyka (magia, ufologia, parapsychologia) ą� PATAFIZYKA
b. Patafizyka to zbiór wyjątków, pojedynczości, która przesądza o wyjątkowości
c. Rozstrzygnięcia wyobrazni:
i. Hans Vaihinger
ii. Nauka to narzucanie praw i teorii
d. Wszystko jest RÓWNE Nie można niczego porównywać
3. Ernest Gellner o postmodernizmie: Bardzo popularny nurt, o którym nie wiadomo, czym jest
4. PRÓBA ZESTAWIENIA PATAFIZYKI I POSTMODERNIZMU (Postmodernizm discopolowy jest nazywany już
postmodernizmem).
5. Postmodernizm:
a. Współcześnie (1999) prawie wszystko może być nazwane postmodernizmem
b. Posługiwanie się tym słowem włącza do grona elity intelektualnej czy artystycznej, jest to słowo wytrych
c. Odmowa udziału w dyskusji o postmodernizmie albo odrzucenie go powoduje uznanie za staromodnego, skazanego i tak
na porażkę dziwaka albo nawet człowieka niedorozwiniętego intelektualnie
d. PRÓBA DEFINICJI:
i. Należy wyobrazić sobie zwariowanego, niekonwencjonalnego akademika, uczonego
ii. Prawa noga, cieńsza to Hermeneutyka
iii. Lewa, ciężej trenowana to Liberalizm
iv. Biodra odziane w dżinsy Levi Strauss to Strukturalizm
v. T shirt nosi tajemniczy napis Bauman
22
vi. Serce w nieco cherlawej piersi to Dekonstrukcja
vii. Szyja obracająca się o 360� to Relatywizm
viii. Głowa o wysokim czole to Konstruktywizm
ix. Język to Poprawność Polityczna
x. Lewa ręka to Marksizm, a prawa... też jest lewa.
e. Discopolowy postmodernista nie rozumie do końca, czym są podane tu składniki, używa ich bezmyślnie przy każdej
okazji. Jest jak destrukcyjny wirus.
f. Postmodernizm dekonstruuje istniejącą filozofię i nie pozwala odróżnić prawdy od fałszu, a w konsekwencji dobra od zła
6. Krytyka postmodernizmu:
a. Paradoksalne odrzucenie wszelkich praw, ale głoszenie przewrotnego ewolucjonizmu
b. Postmoderniści niwelują kryteria prawdy, jest ona dla nich subiektywna. Kanibalizm, kazirodztwo i zabijanie dzieci jeśli
jest usankcjonowane prawdą o tym, że nakazali tego bogowie, jest taką samą prawdą jak zachodnie normy, aby tego nie
czynić.
c. Skutkuje to etyką, która nie pozwala narzucać jakichkolwiek wyobrażeń podmiotowi badania o jego kulturze, a przecież
każde badanie naukowe zmienia podmiot badany. W rezlutacie postmoderniści nie powinni w ogóle przeprowadzać
badań.
d. Postmodernim wywyższa kulturę niską.
e. Zamiast badać obcego powinno się go postawić wysoko na postmodernistycznym ołtarzu, żeby nie zrobić mu krzywdy.
Mordujących się Tutsi i Hutu należy pozostawić w spokoju, zamiast poznawać przyczyny, dla których się mordują.
f. Postmoderniści zastępują naukowość dziwnością i oryginalnością, dewaluując nauką jako taką, obniżają jej wartość i tym
samym wartość swoich dokonań. Autorzy nazywają tę twórczość intelektualnym śmieciem
7. Podwójne oblicze postmodernizmu discopolowego
a. Autorzy nazywają je Janusowym :
b. Jedno z nich jest ironiczne żartują i kpią z ogólnych dociekań, a na krytykę ich logiki odpowiadają, że ich rozważania są
jedynie grą i konwencją
c. Drugie jest poważne przystępując do dekonstrukcji nauki, prawdy i obiektywizmu stają się poważni i odkładają na bok
żartobliwą konwencję
d. To sprawia, że dyskusja z postmodernistami, a taką próbowali przeprowadzać między innymi: Habermas, wspomniany
Gellner, czy Stefan Morawski to w rzeczywistości walka z wiatrakami
8. Poznanie w postmodernizmie Wkład w powstanie luk w teoriach poznania jest zerowy. Zasługa postmodernizmu w
powstaniu tych zagadnień jest równa zasługom w tym, ze deszcz pada
9. Poznanie wszelakie jest w postmodernizmie niemożliwe
10. Postmodernizm skupia się na wyszydzaniu tego, co już istnieje, szczególnie w antropologii: Problem Innego , czyli
obserwatora wnoszącego swoją kulturę do kultury badanej i trudności w byciu obiektywnym istniały już od dawna, pisali o
tym już Bronisław Malinkowski, czy Claude Levi Strauss. Odkrycia postmodernizmu zostały stworzone wcześniej,
tylko badacze się na nich nie skupiali, a dopiero postmoderniści zrobili z nich główny przedmiot rozważań
11. Postmodernizm w Polsce Anna Kubiak, Delicja i lewa ręka Kryszny
a. Zaczyna się gmatwanina sprzeczności autorka pisze, że w badaniu należy przyjąć spojrzenie interpretatywno
konstryktywistyczne: Sfera badania sytuuje się pomiędzy obiektem badania a badaczem
b. Odrzucenie obiektywnego opisu we wstępie.
c. Jednocześnie autorka pragnie opisać to, co bada z perspektywy osoby pierwszej i trzeciej, czyli badaczki w osobie
trzeciej i autorki tekstu, dla której osoba trzecia jest informatorem, pisze o relacjach osoby trzeciej z uczestnikami grupy
d. Można zwątpić w sens tego, co się czyta (Olechnicki, Szlendak)
e. Następuje metodologiczna schizofrenia, sprzeczność. Zauważa to również Gellner, który w odniesieniu do innych
autorów pisze, że czasem postmoderniści są zainteresowani podmiotem ludzkim, a wtedy zamiast nauki o społeczeństwie
mamy naukę o reakcji antropologa na obserwację społeczności, a czasem celem jest oddzielenie autora i dekonstrukcja,
dekodowanie, czy de coś tam znaczeń.
f. Kubiak po wstępie i tak pisze klasycznym, akademickim językiem.
12. Pop postmodernizm utożsamia pozytywizm z kolonializmem i imperializmem
13. Postmodernizm zamienia przedmiot działań z poznania na zainteresowanie poznawczą impotencją . Zdzisław Mach pisze,
że postmodernistów nie ineresuje nauka, tylko zmaganie z własną niemożnością obiektywnego patrzenia na kulturę ludzi, a w
ekstremalnych przypadkach relacja z walki autora ze swoimi uprzedzeniami
14. Relatywistyczny terror trend wprowadzania postmodernizmu do antropologii spowodował wg autorów przeniesienie się
dużej części antropologów wierzących w empiryczne poznanie na grunt socjologii
15. Mole patafizyczne metafora odnosząca się do postmodernistów, którzy: a) Preferują zdobywanie wiedzy o rzeczywistości
z książek, bojąc się empirii b) pożerają analizowane książki, niszczą je jak insekty ubrania. Gdyby brać poważnie całą
krytykę postmodernistyczną, z klasycznej antropologii nie zostałoby zupełnie nic.
16. Autorzy wyrażają ironiczną obawę o przyszłość drugiej fali postmodernistów jeśli mistrzowie dekonstrukcji
zanegowali swoich poprzedników, to co będą robić ich następcy? Autorzy piszą też o niekonsekwencji postmoderniści nie
wierzą w sens badań, a pracują na uniwersytetach. I co? I nic. Dalej pracują, tylko nie bardzo wiadomo po co. Do czego
bowiem jest potrzebny kościół z księdzem ateistą?
23

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Obciążęnia podatkowe i ubezpieczeniowe referat
Referat Bermana
Referat
Tajny referat
uslugi wet referat
Referat kult ped
poranny krag referat
referat alkohole
Sytuacja instytucji bankowych na polskim rynku 2011 (referat)
Analiza ilościowo jakościowa procesów projektowania REFERAT
referat red hat
referat fizjo oddychanie na duzych wys i głębokościach
referat
Katyń [referat]
referat
Spinoza referat
04 referat Pieprzyk szczelność powietrzna

więcej podobnych podstron