Szkoła Podstawowa im. Zygmunta Augusta w Tajnie Starym

Program edukacji czytelniczej i medialnej dla I etapu kształcenia uczniów klas I – III szkoły podstawowej

Opracowała: Zofia Godlewska

Tajno Stare 2005 r.

WSTĘP

Realizacja

ścieżki czytelniczej i medialnej dla I etapu kształcenia uczniów klas I - III szkoły podstawowej, powinna

zapewnić im z jednej strony satysfakcjonujące wyniki ogólnego kształcenia i wychowania, z drugiej – umożliwić nabycie
umiejętności samokształceniowych i uzyskanie związanego z nimi sukcesu na dalszych etapach kształcenia oraz rozwój
intelektualny i społeczny. Książka i media pełnią rolę nie tylko edukacyjną (są źródłem wiedzy), ale i wychowawczą. Stały
się one podstawowym (poza rówieśnikami) czynnikiem sprawczym wzorów zachowań i oddziaływań na kształtowanie
postaw.
Mam

nadzieję, że realizacja programu edukacji czytelniczej i medialnej pozwoli uczniom klas I - III zrozumieć język

literacki i medialny. Nauczanie oparte na właściwie odbieranej wiedzy czerpanej z literatury dla dzieci oraz z mediów
usprawni budowanie relacji pomiędzy domem, a szkołą, pomiędzy osobistym, a szkolnym życiem dziecka. Zdobyte
doświadczenia dzieci spoza szkoły (nie zawsze tylko pozytywne – np. w zakresie czytelnictwa, słuchanej muzyki, oglądania
ulubionego programu telewizyjnego, gromadzenia zdjęć z wakacji, dokumentacji z rodzinnych uroczystości itp.) będą
przetwarzane w razie potrzeby i wbudowywane w proces uczenia się trwający w klasie.
Współczesność narzuca edukacji czytelniczej i medialnej szczególny sposób komunikowania się, dlatego też
niezbędne jest przygotowanie młodego człowieka do uczestnictwa w procesach komunikowania społecznego, w dobie
narastających procesów globalizacji (ogólnych ujęć zachodzących procesów społecznych). Pierwszy kierunek
komunikowania, zawarty w treściach programu edukacji czytelniczej i medialnej dla I etapu kształcenia polega na biernym
rozumieniu stosowanych kodów i języka mediów, poprawnym odbiorze tekstów kultury (z udziałem też książki i
przekazów drukowanych) oraz przygotowaniu na oddziaływanie przekazów medialnych. Drugi kierunek komunikowania
dotyczy roli nadawcy i jest związany ze sprawnym posługiwaniem się przede wszystkim mediami w procesie

przygotowywania i przekazywania komunikatu zarówno w relacji z otoczeniem, jak i przetwarzaniu wewnętrznym,
selekcjonującym i systematyzującym pozyskiwaną wiedzę i przeżycia.
Media postrzegane jako komunikaty typu – tekst, obraz, dźwięk, obrazy ruchome – odgrywają doniosłą rolę w rozwoju
intelektualnym (narzędzia pracy intelektualnej).
Rozwój cywilizacji, a z nią technologii, podniósł rangę mediów zwiększając zasób środków ekspresji artystycznej. Słusznie
zwracają uwagę na przeobrażenia technologiczne propagatorzy edukacji medialnej Mariusz Kąkolewicz i Józef
Pielachowski

1

. Obecnie nie poprzestaje się na piórze, pędzlu, rylcu, dłucie i akustycznych instrumentach muzycznych, ale

sięga się po narzędzia pracy typu: mikrofon, kamerę video, multimedialny komputer i elektroniczne (komputerowe)
instrumenty. Wobec czego media pełnią dominującą rolę w przygotowywaniu młodego pokolenia do wykreowanego przez
współczesność wzorca odbiorcy.
Wprowadzając uczniom w programie edukacji czytelniczej i medialnej dla klas I - III wybrany zakres pojęciowy,
posłużę się urozmaiconymi metodami aktywizującymi, podającymi, poszukującymi, eksponującymi, oglądowymi, w tym
też uatrakcyjniającymi zajęcia formami pracy:
- oglądanie filmów i sztuk teatralnych,
- wykonywanie zdjęć, albumu, gazetek, nagrywanie prezentacji na magnetofonową kasetę,
- zajęcia w terenie, wycieczki piesze i autokarowe,
- praca z książką, tekstem, komputerem,
- konkursy czytelnicze, wywiady.
Program edukacji czytelniczej i medialnej uwzględnia oczekiwania i potrzeby szkoły, najbliższego środowiska i poziom
pracy uczniów klas I – III szkoły podstawowej. Zakłada pogłębienie wiedzy dziecka w zakresie dziedzin kulturowych,
jakimi jest nauczanie dotyczące czytelnictwa i mediów. Przeznaczony jest dla uczniów klas młodszych I etapu kształcenia w
szkole podstawowej w ramach prowadzenia 5-6 zajęć zintegrowanych bibliotecznych w ciągu 1 roku szkolnego w każdej
klasie I etapu kształcenia . Dopuszcza możliwość doboru i poszerzania treści, przesunięć lub kontynuację w następnej klasie
bieżących potrzeb, zainteresowań i oczekiwań uczniów.

1

M. Kąkolewicz, J. Pielachowski: Program nauczania edukacji czytelniczej i medialnej.

Poznań 1999.

CELE EDUKACJI CZYTELNICZEJ I MEDIALNEJ

WRAZ Z PRZEWIDYWANYM ZAKRESEM POJĘCIOWYM

Cele ogólne

1. Kształtowanie umiejętności służących zdobywaniu wiedzy (czytania, pisania i liczenia).
2. Rozwijanie umiejętności nawiązywania i utrzymywania poprawnych kontaktów z innymi dziećmi, dorosłymi.
3. Rozbudzanie poczucia przynależności do społeczności szkolnej, środowiska lokalnego, regionu i kraju.
4. Stymulowanie umiejętności działania w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych.

Cele szczegółowe

1. Rozwijanie i utrwalanie zainteresowań, potrzeb i nawyków czytelniczych z uwzględnieniem indywidualnych uzdolnień
uczniów.
2. Kształcenie umiejętności samodzielnego korzystania ze zbiorów bibliotecznych.
3. Kształcenie i utrwalanie nawyków kulturalnego obcowania z książką i innymi nośnikami informacji.
4. Przygotowanie do odróżniania fikcji od rzeczywistości w przekazach medialnych.
5. Wprowadzanie w świat mediów oraz podstawowe sposoby i procesy komunikowania się ludzi. Przygotowanie do
rozpoznawania różnych komunikatów medialnych i rozumienia języka mediów.
6. Wprowadzenie do samodzielnego posługiwania się narzędziami medialnymi.

ZADANIA SZKOŁY

1. Uświadomienie uczniom, że wspólnoty takie jak: rodzina, środowisko lokalne i ojczyzna stanowią wielką wartość w
życiu każdego człowieka, i że każdy ma wobec tych wspólnot obowiązki.
2. Uczenie zwyczajów, obyczajów i właściwych zachowań w środowisku rodzinnym, wobec kolegów szkolnych i
nauczycieli.
3. Rozpoznawanie poziomu sprawności warunkującego opanowanie przez uczniów podstawowych umiejętności: czytania,
pisania i liczenia; odpowiednio do tego prowadzenie ćwiczeń usprawniających.
4. Zapoznanie dzieci z polską i światową klasyczną literaturą dziecięcą.

TREŚCI EDUKACYJNE WRAZ Z KRÓTKIM KOMENTARZEM

1. Szkoła – dziecko jako uczeń, kolega, przyjaciel.
2. Ojczyzna, jej symbole i święta narodowe; baśnie i legendy narodowe.
3. Zabawy, zajęcia, przygody dzieci.
4. Wybrane wytwory kultury sztuki, techniki.
5. Rozmowy.
6. Swobodne i spontaniczne wypowiedzi uczniów.
7. Opowiadanie i opisywanie.
8. Recytowanie wierszy i prozy.
9. Zabawy i gry dramowe.
10. Uważne słuchanie wypowiedzi innych.
11. Odbiór programów radiowych i telewizyjnych.
12. Słuchanie baśni, opowiadań i legend, w tym z własnego regionu, jako inspiracji do słownego i pozasłownego wyrażania
treści i przeżyć.
13. Czytanie głośne sylab, wyrazów, zdań i tekstów.
14. Czytanie ciche ze zrozumieniem.
15. Różne źródła informacji i technologii informacyjnej, w tym korzystanie z czytelni i biblioteki szkolnej.
16. Pisanie swobodnych tekstów, życzeń, zaproszeń, listów, opowiadań i opisów.
17. Poznawanie pracy w wybranych zawodach.

Treści edukacyjne realizowane w poszczególnych klasach:
klasa I:
1 – 2. Rodzaje książek (ze względu na budowę i zawartość).
3. Czasopisma dziecięce.
4 – 5. Spotkanie z najsławniejszymi pisarzami dla dzieci.

klasa II:
1 – 2. Biblioteka szkolna, jej zbiory i organizacja. Gminna Biblioteka Publiczna.
3. Rodzaje bibliotek i ich funkcje.
4. Wydawnictwa informacyjne.
5. Media źródłem przekazu informacji. Zabawa i nauka na komputerze – gry komputerowe do podręcznika ,,Wesoła
szkoła”.
6. Podstawowe elementy języka.
klasa III:
1 – 2. Prawda i fałsz w różnych przekazach medialnych.
3. Rzeczywistość realna i wirtualna gier komputerowych.
4. Podstawowe elementy fotografii.
5. Elementy regionalizmu.
Jak już wcześniej sygnalizowałam, uwzględniam ich realizację na 5 – 6 – ciu godzinach w ciągu jednego roku szkolnego
nauki w ramach zajęć zintegrowanych bibliotecznych oraz zakładam możliwość dowolnego wyboru i rozszerzania treści, jak
też przesunięcia uwzględniające potrzeby, zainteresowania i oczekiwania uczniów klas I – III.

ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA I ICH OPIS

1. Czytanie dla zdobycia wiadomości i zaspokajania potrzeb poznawczych.
2. Poznanie sylwetek sławnych pisarzy dla dzieci.
3. Poszukiwanie i wykorzystywanie informacji z encyklopedii, słowników oraz innych wydawnictw i dokumentów
pozaksiążkowych.
4. Znajomość budowy książki, nieodzownej pomocy przy doborze i selekcji ofert wydawniczych.
5. Docenienie roli książki, czasopism i mediów w dostarczaniu wzruszeń, przeżyć oraz wiedzy o świecie w życiu uczniów
na I etapie kształcenia ogólnego.
6. Czerpanie wzorów pozytywnych zachowań lub kompensowanie (rozładowywanie) napięć życia realnego poprzez pewną
formę ucieczki w świat urojony.
7. Wyszukiwanie materiałów na określony temat za pomocą katalogów.
8. Rozpoznawanie elementów języka literackiego i medialnego w różnych rodzajach komunikatów.
9. Rozróżnianie komunikatów przedstawiających rzeczywistość realną i fikcję, obiektywną relację i komentarz.
10. Posługiwanie się podstawowymi urządzeniami medialnymi.
11. Umiejętność krytycznej analizy wartości oferty mediów i dokonywania właściwego wyboru w korzystaniu ze środków
masowej komunikacji.
Opis

założonych osiągnięć w dziedzinie edukacji czytelniczej i medialnej na I etapie kształcenia przedstawiłam

szczegółowo oraz czynnościowo, operacyjnie w postaci działań uwzględnionych w procedurach osiągania celów
wchodzących w skład tabeli ,,Zestawienie treści edukacyjnych”. Każde z zasygnalizowanych zadań w praktyce powinno się
traktować jako końcowe zadanie uczniowskie w danym zakresie treści programu. Proponowane zadania wymagają
wykonania praktycznego, ułatwiającego pomiar wykonania i ocenę poziomu wykonania całości zadania.
Ocenie

podlegać będą nie tylko wytwory działań, ale i wypowiedzi słowne oraz procedury uczenia się (działania)

ucznia, wysiłek i jego zaangażowanie.
Ciągła obserwacja uczniów na lekcjach powinna zachęcać do uwzględniania indywidualnego wkładu w efekty osiągane
przez grupę. Przewiduje się też, sterując składem grup i przydziałem zadań, indywidualizowanie zadania i wymagania w
stosunku do uczniów o różnych możliwościach. Wobec czego dominującymi będą metody aktywizujące, poszukujące,

oglądowe i eksponujące, a formą organizacyjną – praca w grupach. Rzeczywiste zaangażowanie ucznia w zdobywanie
nowej i systematyzowanie wcześniejszej wiedzy, posłuży za podstawę do osiągania celów edukacji czytelniczej i medialnej
na I etapie kształcenia ogólnego. Ocena określonych wymagań w odniesieniu do danego zadania (osiągnięcia) i danego
ucznia, uwzględniająca jego możliwości, osiągnięcia, zaobserwowany wysiłek i wytwory jego pracy, będzie miała charakter
opisowy z wyeksponowaniem efektów końcowych w albumie, na gazetce lub w postaci symbolicznej nagrody (dyplomu).
Opis

założonych osiągnięć do programu edukacji czytelniczej i medialnej w klasach I – III szkoły podstawowej, będę

traktowała jako gotowe teksty zadań końcowych, do oceny których posłużą praktyczne metody pomiaru i ewaluacji
wyników realizacji programu.

SPOSÓB PRZEPROWADZENIA EWALUACJI PROGRAMU

Ewaluacja realizacji programu edukacji czytelniczej i medialnej dla I etapu kształcenia w szkole podstawowej

pozwoli określić, czy wykonano to, co zostało zaplanowane, oraz jak to, co wykonano, ma się do tego, co przewidywano.
Nadrzędnym więc celem dokonania ewaluacji będzie zdobycie informacji, których analiza, identyfikująca mocne i słabsze
strony podejmowanej praktyki, stanowić będzie jeden z istotnych czynników jej ustawicznego doskonalenia,
umożliwiającego szybką i skuteczną ,,naprawę” tego, co w działaniach merytoryczno – metodycznych może się uwidocznić,
a co nie było rezultatami oczekiwanymi (założeniami programu).

Ewaluacja programu edukacji czytelniczej i medialnej dla I etapu kształcenia nie obejmie ewaluacji zewnętrznej

prowadzonej przez ewaluatorów z zewnątrz. Uwzględniam w niej uczestników zajęć (uczniów) i osoby w pewien sposób
związane z realizacją programu edukacji czytelniczej i medialnej dla I etapu kształcenia - rodziców. Będzie to miało miejsce
po zakończeniu wdrażania przewidzianych treści edukacyjnych programu, czyli w klasie III, po ukończeniu I etapu
kształcenia ogólnego. Metodą ewaluacji będą kwestionariusze ankiet skierowanych do uczniów i ich rodziców.

Zgromadzony w ten sposób materiał ma umożliwić udzielenie odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu udało się

osiągnąć zamierzone cele?, o jego wartość instrumentalną (Jakie czynności sprzyjają, a jakie utrudniają realizację
programu?) i względną (Jakie warunki ułatwiają realizację celów? Jakie są nieplanowane, czyli - pozytywne i negatywne –
następstwa realizacji programu? Co zrobić, aby wyeliminować lub ograniczyć występowanie ujemnych, niezamierzonych
skutków ubocznych?).

ZESTAWIENIE TREŚCI EDUKACYJNYCH

Lp. Materiał

nauczania

związany

z celem

edukacyjnym

Szczegółowe

cele edukacyjne

kształcenia i

wychowania

Opis

założonych

osiągnięć

ucznia

Procedura

osiągania

celów

Propozycje metod

oceny osiągnięć

ucznia

Uwagi o

sposobie

realizacji

1 2

3

4

5

6

7

1- 2. Rodzaje

książek.

* Podkreślenie
rangi książki
dla dzieci w
zaspokajaniu
potrzeb
informacyjnych
i wychowaw-
czych
*Uwrażliwienie
na racjonalne
korzystanie z
zawartości
książek dla
dzieci.
* Zapoznanie
uczniów z
krótką historią
pisma, książki i
druku oraz ich
znaczeniem dla

Uczeń powinien:
- umieć wskazać
(na dowolnym
przykładzie) i
nazwać elementy
budowy książki
oraz ocenić jej
zawartość,
- potrafić
wyszukać
właściwy fragment
w tekście,
- rozumieć
znaczenie pisma,
książki i druku dla
rozwoju
cywilizacji i
kultury oraz
szanować używane
książki.

- Obejrzenie
zawartości książek,
- wskazanie cech
zewnętrznych i
wewnętrznych
książek,
- wybór fragmentów
książek do
prezentacji
połączonej z
określeniem
charakteru
wypowiedzi, rodzaju
książki i jej
wymowy oraz
znaczenia – docenie-
nia trudu jej
napisania i wydania,
- prezentacja wybra-
nych fragmentów,

- Twórczość J. Tuwima,
Cz. Janczarskiego,
J. Brzechwy, J.
Papuzińskiej, J.
Porazińskiej, M.
Kownackiej, M.
Konopnickiej, H. Ch.
Andersena.
- Nagrania prezentacji
na magnetofonowej
kasecie.
- Plansze: ,,Cechy
książki”, ,,Bohaterowie
literatury dziecięcej”.
- Listy do ulubionych
bohaterów.
- Konkurs.
- Praca plastyczna
,,Okładka do ulubionej
książki”.

1 2

3

4

5

6

7

1-2.

cywilizacji
i kultury
człowieka.

-

zgromadzenie

ulubionych
bohaterów literatury
dziecięcej,
- redagowanie listu
do ulubionego
bohatera literatury
dziecięcej,
- konkurs,
- projektowanie
okładki do
ulubionej książki,
wyszukiwanie i
przygotowanie do
prezentacji w klasie
ciekawostek z
czasopism
czytanych w domu.

- Bogactwo czasopism
dla dzieci.

3. Czasopisma

dziecięce.

* Docenianie
znaczenia
czasopism dla
dzieci w
zaspokajaniu
potrzeb
informacyjnych
i wychowaw –
czych .

Uczeń powinien:
- umieć
zaprezentować
swoje ulubione
czasopismo,
- znać jego
zawartość i rangę.

- Prezentacja
przyniesionych
czasopism,
- wskazywanie cech
zewnętrznych i
wewnętrznych
czasopism,
- zgromadzenie
tytułów różnych

- Nagrania prezentacji na
magnetofonowej kasecie.
- Plansze: ,,Cechy
czasopism”, ,,Cechy
książki”, ,,Różnorodność
pisemek dla dzieci”.
- Praca plastyczna
,,Strona mojego
pisemka”.

1 2

3

4

5

6

7

3.

*Uwrażliwienie
na racjonalne
korzystanie z
zawartości
czasopism.

czasopism,

- malowanie strony
lub okładki do
swojego ulubionego
czasopisma,
- wskazanie różnic i
podobieństw w
budowie, zawartości
oraz w znaczeniu
książek i czasopism
przez porównanie
plansz,
- przygotowanie do
prezentacji
przeczytanej w domu
ulubionej baśni.

- Twórczość H. Ch.
Andersena,
Ch.Perraulta, J. i W.
Grimmów.

4 –
5.

Spotkanie z
najsławniejszy
-mi pisarzami
dla dzieci.

* Poznanie
postaci
najsławniej -
szych pisarzy
dla dzieci.
* Rozwijanie
zainteresowań
czytelniczych.

Uczeń powinien:
- znać ojców
literatury dla dzieci
oraz ich twórczość.

- Wyjaśnienie pojęcia
,,baśń”,
- porównanie z
planszą,
- wyróżnienie cech
baśni,
- przedstawienie
postaci sławnych
pisarzy dla dzieci i ich
twórczości,
- wykonanie karty

- Plansza ,,Cechy
baśni”.
- Gazetka ,,Ojcowie
literatury dla dzieci”.
- Karty pracy
,,Ojcowie bajek”.
- Nagrania prezentacji
baśni na
magnetofonowej
kasecie.
- Plansza ewaluacyjna.

1 2

3

4

5

6

7

4 -
5.

Pracy

,,Ojcowie

bajek”, opowiadanie
przeczytanego w
domu fragmentu
baśni,
- uzupełnianie zdania
,,Lubię baśnie ..., gdyż
...”.,
- wykonanie ilustracji
do wybranej baśni.

- Praca plastyczna
,,Bohaterowie
ulubionej baśni”.

6 -
7.

Biblioteka
szkolna, jej
zbiory i
organizacja.
Gminna
Biblioteka
Publiczna.

* Wdrażanie do
korzystania ze
zbiorów
biblioteki
szkolnej.
* Szczegółowe
zapoznanie
uczniów ze
zbiorami
biblioteki, w
tym
pozaksiążkowy-
mi.
* Kształtowanie
postawy
poszanowania

Uczeń powinien:
- znać organizację,
rozmieszczenie
zbiorów i napisów
informacyjnych w
bibliotece,
- umieć trafić do
interesującej go
książki na podstawie
organizacji
rozmieszczenia
zbiorów i wykonać
zestawienie książek
określonego autora,
- odtworzyć
podstawową

- Wyjście do biblioteki
szkolnej,
- zapoznanie z
regulaminem
korzystania ze
zbiorów,
- poznawanie
organizacji biblioteki
– struktury zbiorów i
ich rozmieszczenia,
- szukanie książek w
katalogu
alfabetycznym
(wykonanie
zestawienia książek
określonego autora w

- Wywiad z
bibliotekarzem.
- Zdjęcia.
- Zestawienia książek
określonych autorów.
- Karty katalogowe.

1 2

3

4

5

6

7

6 -
7.

książek i zasad
korzystania z
bibliotek.
* Rozwijanie
czytelnictwa
wśród uczniów.
* Ukazanie
praktycznej roli
katalogu
alfabetycznego
w dotarciu do
książek danego
autora.
* Wdrożenie do
korzystania z
warsztatu
informacyjnego
bibliotek.

informację o książce
wykorzystując kartę
katalogową,
- potrafi wybrać i
wypożyczyć
książkę, którą
wybrał oraz zwrócić
ją w regulaminowym
terminie.

grupach) wykorzys -
tując rozmieszczenie
zbiorów i napisów
informacyjnych,
- ćwiczenie procedury
korzystania ze zbiorów
biblioteki,
- omówienie drogi
dotarcia do książek
poprzez katalogi
danych umieszczanych
na karcie katalogowej,
- wykonanie szkicu
biblioteki z
rozmieszczeniem
rodzajów zbiorów,
- wypożyczanie książek
do domu,
- ustalenie zadań
pracowników biblioteki
publicznej podczas wy-
wiadu z bibliotekarzem,
- próba uzupełnienia
karty katalogowej
(na wzór przykładowej)
wypożyczonej książki.

1 2

3

4

5

6

7

8. Rodzaje

bibliotek i ich
funkcje.

*Przygotowa -
nie do
swobodnego
korzystania z
bibliotek
funkcjonują -
cych w lokal-
nym środowis-
ku uczniów.
* Przekazanie
wstępnej infor-
macji o rynku
wydawniczym i
przygotowanie
do racjonalnego
korzystania z
niego,zwłasz-
cza w kontekś-
cie gromadze-
nia biblioteki
domowej,
analizowania
źródeł informa-
cji o nowoś-
ciach
wydawniczych.

Uczeń powinien:
- umieć pozyskać
informacje na
określony temat w
bibliotece
pozaszkolnej,
- potrafić dotrzeć do
informatorów
o nowościach
wydawniczych i
ocenić na ich
podstawie
przydatność
oferowanych
pozycji.

- Nawiązanie do
wycieczek – dzielenie
się refleksjami,
- zgromadzenie nazw
bibliotek,
- ustalenie ich
znaczenia z
podkreśleniem
racjonalnego
gromadzenia
biblioteczki domowej,
- scenki (improwizacje
– rozmowy z
pracownikiem różnych
bibliotek podczas
wymiany,
- wykonanie prac
plastycznych do albumu
nt. ,,Moja wizyta w
Gminnej Bibliotece
Publicznej”.

- Plansza
,,Różnorodność
bibliotek”.
- Scenki ,,W
bibliotece”.
- Prace plastyczne
,,Moja wizyta w
Gminnej Bibliotece
Publicznej”.

1 2

3

4

5

6

7

9. Wydaw-

nictwa
informacyj -
ne.

* Ćwiczenie
umiejętności
odnalezienia
podstawowych
informacji w
wydawnictwach
informacyjnych
* Zapoznanie
uczniów z
podstawowym
zestawem
encyklopedii i
słowników.
* Kształtowanie
nawyku
sięgania
po
wydawnictwa
informacyjne .
* Wyrabianie
postawy
racjonalnego
konsumenta
informacji.

Uczeń
powinien:
- potrafić odszukać
w trafnie przez
siebie dobranym
wydawnictwie
informacyjnym
potrzebną
informację,
- posiadać właściwą
orientację co do
zawartości i
przeznaczenia
różnego rodzaju
wydawnictw
informacyjnych.

- Porządkowanie w
grupach wydawnictw
informacyjnych wg
rodzajów i funkcji,
- prezentacja różnych
rodzajów wśród
zgromadzonych
wydawnictw
informacyjnych i
sposobów z nich
korzystania,
- ćwiczenia w
odnajdywaniu
znaczenia pojęć i
prawidłowego zapisu
ortograficznego
wyrazów (odkrywanie
budowy wewnętrznej
wydawnictw
informacyjnych, w tym
systemu dotarcia do
informacji,
- odnajdywanie
znaczenia i pisowni
słów w domowych
wydawnictwach
informacyjnych.

- Wydawnictwa
informacyjne –
encyklopedie,
słowniki, katalogi
informacyjne.
- Nagrania na
magnetofonową
kasetę.
- Karty pracy
,,Ćwiczenia w
posługiwaniu się
wydawnictwami
informacyjnymi”.

1 2

3

4

5

6

7

10. Media

źródłem
przekazu
informacji.

* Podkreślenie
wartości
mediów jako
źródła wiedzy i
zwrócenie
uwagi na
racjonalne ich
wykorzystywa-
nie .

Uczeń powinien:
- świadomie
dokonywać wyboru
różnych programów
medialnych
odpowiadających
zainteresowaniom
swojemu wiekowi
oraz dokonywać ich
oceny.

- Wyjaśnienie pojęcia
,,media”,
- ustalenie rodzajów i
znaczenia mediów,
- praca z tekstem w
grupach –
zapowiedziami
programowymi,
opisami płyt CD –
ROM, kaset video,
- prezentacja
spostrzeżeń,
- improwizacje pro -
gramów radiowych do
radiowęzła szkolnego,
- omówienie sposobu
obsługi wybranych
rodzajów mediów z
pokazem i znaczenia,
- wykonanie plakatu –
reklamy dowolnego
programu,
- podsumowanie
(uczulenie na
perswazyjny charakter
reklam).

- Plansza wyjaśniająca
pojęcia ,,media”,
zestawiająca rodzaje
mediów.
- Nagrania prezentacji
na magnetofonową
kasetę.
- Scenki ,,Audycja do
radiowęzła
szkolnego”.
- Plansza ,,Drzewo
decyzyjne”.
- Plakat ,,Reklama
ulubionego
programu”.

1 2

3

4

5

6

7

11.
12.

Prawda
i fałsz w
różnych
przekazach
medialnych.

* Kształtowanie
umiejętności
odróżniania
scen
i przekazów
fikcyjnych od
rzeczywistych
przeczących
osobistemu
doświadczeniu i
wiedzy z nauk
przyrodniczych.
*Uświadomie -
nie znaczenia
teatru jako
źródła
przekazów
medialnych.

Uczeń powinien:
- umieć odróżniać
obrazy
przedstawiające
fikcję od obrazów
rzeczywistości w
różnych rodzajach
mediów i rozumieć
znaczenie fikcji dla
podnoszenia
atrakcyjności
komunikatu.

- Oglądanie filmu
(baśni),
- swobodne
wypowiedzi
refleksyjne,
- porównywanie
sposobu ukazania baśni
w książce i w filmie,
- wskazywanie
fragmentów fikcyjnych
powstałych w wyniku
wykorzystania
możliwości grafiki
komputerowej, efektów
specjalnych,
technicznego montażu
obrazu, animacji
komputerowej, itp.,
lub
- odczytanie wybranego
fragmentu ,,Króla
Maciusia I” i porówna-
nie ze sceną widzianą w
teatrze dla dzieci,
- podsumowanie
(nawiązanie do
możliwości fikcyjnych

- Film.
- Plansza ,,Drzewo
decyzyjne”.

1 2

3

4

5

6

7

11.
12.

informacji w telewizji
i radiu ze względu na
montaże i
przetwarzanie).

13.
14.

Rzeczywis -
tość realna i
wirtualna
gier
komputero -
wych.
Zabawa i
nauka na
komputerze
– gry
komputero-
we do
podręcznika
,,Wesoła
szkoła”.

* Kształcenie
umiejętności
posługiwania
się
komputerem.

Uczeń powinien:
- umieć obsługiwać
komputer na miarę
swoich potrzeb,
- umiejętnie
wykorzystywać
walory
multimedialnych
programów
edukacyjnych.

- Wyjaśnienie pojęcia
,,gry komputerowe”,
- rozmowa nt. rodzajów
gier komputerowych i
ich adresatów,
- ustalenie przydatności
gier komputerowych
przedstawiające
rzeczywiste i
nierzeczywiste światy,
- uzasadnienie podjętej
decyzji,
- przegląd gier
komputerowych do
podręczników ,,Wesoła
szkoła”,
- rozmowa nt. ich
walorów i umiejętnego
z nich korzystania,
- zabawa i nauka z
wykorzystaniem
komputera.

- Plansza wyjaśniająca
pojęcie ,,gry
komputerowe”.
- Plansza ,,Drzewo
decyzyjne”.
- Gry komputerowe do
,,Wesołej szkoły”.

1 2

3

4

5

6

7

15. Podstawowe

elementy
języka i
fotografii.

* Kształtowanie
umiejętności
samodzielnego
fotografowania
ze świadomym
wykorzystanie
m znajomości
podstawowych
elementów
języka
fotografii.
* Rozwijanie
rozumienia
języka, kodu
językowego.

Uczeń powinien:
- umieć posługiwać
się symboliką i
znakami umownymi
języka (kodem
językowym),
- rozpoznawać i
nazywać kilka
podstawowych
znaków drogowych,
znaki ostrzegające
na opakowaniach
towarów (np. znak -
środek drażniący),
- znać elementy
budowy aparatu
fotograficznego,
- potrafić wykonać
zdjęcia fotograficzne
i ,,zdjęcia” bez
aparatu.

- Wyjaśnienie pojęcia
,,język”,
- wypisanie jego
elementów składowych
na planszy,
- omówienie znaków
otrzymanych przez
grupy,
- wykonanie kart pracy
,, Jakie to znaki?”,
- omówienie budowy,
obsługi i przeznaczenia
aparatu fotograficznego,
-pokaz wykonywania
zdjęć,
- wykonywanie
,,zdjęcia” swojej grupy
bez aparatu,
- recytowanie wiersza z
zastosowaniem
elementów komunikacji
niewerbalnej (mimika,
gesty, intonacja).

- Plansza wyjaśniająca
pojęcie ,,język”,
zestawiająca jego
elementy składowe.
- Karty pracy ,,Jakie
to znaki?” .
- Zdjęcia.
- Nagrania recytacji na
magnetofonową
kasetę.

1 2

3

4

5

6

7

16. Elementy

regionaliz-
mu.

* Ukazanie
podstawowych
przyczyn
nieustannej
zmienności
dziedzictwa
regionalnego.
* Przygotowa-
nie do
rozpoznawania
polskich gwar i
najbardziej
typowych
regionalizmów.

Uczeń powinien:
- umieć rozróżniać
podstawowe
elementy polskiego
regionalizmu oraz
rozumieć ich
znaczenie w
kształtowaniu się
polskości.

- Oglądanie różnych
źródeł informacji o
regionie,
- wyjaśnienie pojęcia
,,regionalizm”,
- zgromadzenie
elementów
regionalizmu,
- przygotowanie
prezentacji
zaproponowanych
zakresów regionalizmu,
- prezentacja,
- odnajdywanie
rodzinnego spadku
dziedzictwa
kulturowego.

- Plansza z
wyjaśnieniem pojęcia
,,regionalizm”,
,,Elementy
regionalizmu”.
- Nagrania prezentacji
na magnetofonową
kasetę.
- Wywiad.

Bibliografia

1. Andrzejewska J.: Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka. Warszawa 1996.
2. Andrzejewska J.: Kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań.

Wrocław 1989.

3. Andrzejewska J.: Przysposobienie czytelnicze i informacyjne. Warszawa 1990.
4. Bis M.: Czasopismo źródłem wiedzy i informacji. ,,Edukacja Medialna” 1999 nr 1.
5. Edukacja czytelnicza i medialna. Nieobowiązujący słownik niektórych pojęć. ,,Biblioteka w Szkole” 2000

nr 3.

6. Encyklopedia wiedzy o książce. Red. A. Birkenmajer. Wrocław – Warszawa – Kraków 1976.
7. Kąkolewicz M., Pielachowski J.: Program nauczania edukacji czytelniczej i medialnej. Poznań 1999.
8. Kropiwnicki J., Czyczkan B.: Zeszyt do przysposobienia czytelniczego i informacyjnego w klasach I –

VIII. Koncepcja metodyczna. Jelenia Góra 1994.

9. Leksykon PWN. Red. Z. Banaszkiewicz. Warszawa 2000.
10. Moos J., Iwicka – Okońska A.: Edukacja czytelnicza w reformowanej szkole. Łódź 2000.
11. Opis bibliograficzny książki. PN-82/N-01152.01. Warszawa 1982.
12. Pielachowski J., Szambelan J.: Przysposobienie biblioteczne uczniów. Materiały pomocnicze dla

bibliotekarzy szkolnych. Poznań 1975.

13. Pielachowski j.: Przysposobienie czytelnicze i informacyjne w szkole podstawowej. Poradnik

nauczyciela. Warszawa – Poznań 1992.

14. Pielachowski J.: Ścieżka edukacji czytelniczej w szkole podstawowej i gimnazjum. Poznań 2000.
15. Półturzycki J.: Ucz się sam. Warszawa 1974.
16. Sawicka T.: Poradnik: edukacja medialna i czytelnicza. Gimnazjum I – III. Materiały pomocnicze dla

nauczycieli gimnazjum. Toruń 1999.

17. Skrzypczak J.: Miejsce podręcznika we współczesnej szkole. ,,Edukacja Medialna” 1996 nr 1.
18. Słownik terminów literackich. Red. J. Sławiński. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1976.
19. Werneck T.: Ullmann F.: Komunikacja symbole pisma. Sztuka dynamicznego pisania. Wrocław 1999.
20. Wieczorek D.: Edukacja czytelnicza i medialna. ,,Życie Szkoły” 2003 nr 5.
21. Wlazło S.: Mierzenie jakości pracy szkoły. Cz. III. Wrocław 1999.

22. Wójcicka E.: Konspekty zajęć z edukacji czytelniczej w szkole podstawowej. Cz. I i II. ,,Biblioteka w Szkole” 1998
nr 4 i 5.

ANKIETA DLA UCZNIÓW

Uczniu klasy III!

W roku szkolnym 2005/2006 i 2006/2007 w waszej klasie był realizowany program edukacji

czytelniczej i medialnej dla I etapu kształcenia klas I - III. Wypowiedz się na temat tych zajęć. Ankieta jest
anonimowa, a uzyskane informacje pozwolą uwzględnić Twoje spostrzeżenia w następnych latach nauki.
Dlatego Jesteś proszony o udzielenie szerszych informacji i zaznaczenie dowolnie wybranej odpowiedzi.
1. Jaka jest Twoja opinia na temat form zajęć z edukacji czytelniczej i medialnej, w jakich uczestniczyłeś
podczas realizacji programu:

a) oglądania filmów (sztuk teatralnych),
b) wykonywania zdjęć, albumu, gazetek, nagrywania prezentacji na magnetofonową kasetę,
c) wycieczek do bibliotek,
d) pracy z książką, tekstem, komputerem,
e) konkursów czytelniczych, wywiadów?

- zdecydowanie ciekawe
- raczej ciekawe
- raczej nieciekawe
- zdecydowanie nieciekawe

2. Czy stosowane metody realizacji treści z edukacji czytelniczej i medialnej wyposażyły w umiejętności:

a) samodzielnego korzystania ze zbiorów bibliotecznych,
tak nie

b) samodzielnego poszukiwania potrzebnych informacji i materiałów ?

tak nie

3. Umożliwiono Ci poprzez sprzyjające działania na zajęciach współpracę i skuteczne porozumiewanie się?

tak nie

4. Umiesz korzystać z książek, czasopism, programów telewizyjnych radiowych i komputerowych?
tak nie
5. Czy miałeś okazję podczas pracy z książką, czasopismem i programem komputerowym do:

a) samooceny własnych umiejętności,

tak nie

b) rozwijania zainteresowań czytelniczych i medialnych?

tak nie

ANKIETA DLA RODZICÓW

Drogi rodzicu!

W roku szkolnym 2005/2006 i 2006/2007 był realizowany program z edukacji czytelniczej i medialnej

dla I etapu kształcenia klas I - III. Proszę wypowiedzieć się na temat tych zajęć. Ankieta jest anonimowa, a
uzyskane informacje posłużą do uwzględnienia Państwa spostrzeżeń w następnych latach nauki. Dlatego
zwracam się z prośbą o udzielenie szerszych informacji i zaznaczenie właściwej odpowiedzi lub punktacji.

1. Czy formy zajęć z edukacji czytelniczej i medialnej typu:

a) oglądanie filmów (sztuk teatralnych),
b) wykonywanie zdjęć, albumu, gazetek, nagrywanie prezentacji na magnetofonową kasetę,
c) wycieczki do bibliotek,
d) praca z książką, tekstem, komputerem,
e) konkursy czytelnicze, wywiady

uważa Pan (Pani) za ciekawe?

- zdecydowanie tak - 3
- raczej tak - 2
- raczej nie - 1
- zdecydowanie nie - 0

2. Jak stosowane metody przy realizacji treści z programu wpłynęły na rozwój zainteresowań czytelniczych i medialnych
Pana (Pani) dziecka?

a) zdecydowanie rozwinęły zainteresowania - 3
b) raczej tak - 2
c) raczej nie - 1
d) zdecydowanie nie - 0

3. Czy dzieci samodzielnie wykonywały prace domowe z zakresu edukacji czytelniczej i medialnej?

a) zdecydowanie tak - 3
b) raczej tak - 2
c) raczej nie - 1
d) zdecydowanie nie - 0

4. Z jakich źródeł korzystały?

a) książki
b) czasopisma
c) programy komputerowe
d) inne źródła informacji (jakie?) ......................................................

5. Jak Pana (Pani) dziecko radzi sobie z odbiorem przekazów medialnych (książek, czasopism, programów radiowych,
telewizyjnych, komputerowych)?

a) zdecydowanie radzi - 3
b) raczej tak - 2
c) raczej nie - 1
d) zdecydowanie nie - 0

Scenariusze lekcji (zajęć) do programu z edukacji czytelniczej i medialnej dla I etapu kształcenia uczniów

klas I – III szkoły podstawowej

Temat 1 – 2.: Rodzaje książek.

Cele ogólne:

- zapoznanie uczniów z budową książki,
- podkreślenie rangi książki dla dzieci w zaspokajaniu potrzeb informacyjnych i wychowawczych,
- uwrażliwienie na racjonalne korzystanie z zawartości książek dla dzieci.

Cele szczegółowe:
uczeń powinien

- umieć wskazać (na dowolnym przykładzie) i nazwać elementy budowy książki oraz ocenić jej

zawartość,

- potrafić wyszukać właściwy fragment w tekście,
- rozumieć znaczenie pisma, druku i książki dla rozwoju cywilizacji i kultury oraz szanować używane

książki.

Formy pracy: indywidualna jednolita i zróżnicowana, grupowa, zbiorowa.
Metody pracy: oglądowa,
poszukujące (praca z tekstem, ćwiczenia przedmiotowe, zajęcia praktyczne),
aktywizujące (twórczego rozwiązywania problemów – mapy mentalne, burza mózgów;
ewaluacyjna – tarcza strzelecka)
eksponujące (pokaz, twórczość plastyczna).

Środki dydaktyczne: egzemplarze książek dla każdej grupy, plansze ,,Budowa książki”, z tarczą strzelecką,
czyste kartki papieru, cenki.
Czas trwania: 90 minut.
PRZEBIEG
1. Obejrzenie zawartości książek w grupach.
2. Pogadanka na temat przedmiotu zajęć, podanie tematu i celów zajęć.
3. Wskazywanie cech zewnętrznych i wewnętrznych książek (praca w grupach – tworzenie map
mentalnych).
4. Prezentacja przez grupowych swoich plansz.
5. Wybór w grupach fragmentów w książkach do prezentacji (określenie charakteru wybranej wypowiedzi,
rodzaju książki i pisma, jej wymowy oraz znaczenia z docenieniem trudu jej napisania i wydania).
6. Przedstawienie wybranych fragmentów wg wspomnianego wyżej przebiegu (zwrócenie uwagi na krótką
historię pisma i książki).
7. Odczytanie wybranych fragmentów przez grupowych, odwołanie się do pierwszych zapisków i ich
ważności.
8. Zgromadzenie ulubionych bohaterów literatury dziecięcej (burza mózgów).
9. Redagowanie w grupach listu do ulubionego bohatera literatury dziecięcej.
10. Podsumowanie: konkurs grup (grupy losują pytania z każdego z trzech zestawów) i ogłoszenie
wyników.
Pytania za 1 punkt:
ZESTAW I:

1. Jak nazywamy osoby, które piszą książki?
2. Gdzie drukuje się książki?
3. Wymień dwóch autorów książek dla dzieci?

ZESTAW II:

1. Jak nazywa się osoba, która wykonuje ilustracje do książek?
2. Gdzie kupuje się książki?
3. Wymień dwa tytuły książek dla dzieci.
Pytania za 2 punkty:

ZESTAW I:

1. Kto napisał ,,Lokomotywę”?
2. O czym opowiada książka pt.: ,,Pilot i ja”?
3. Kto jest autorem ,,Wesołej szkoły”?

ZESTAW II:

1. Kto jest autorem wiersza pt.: ,,Okulary”?
2. O czym opowiada książka pt.: ,,Jacek, Wacek i Pankracek”?
3. Co poza ,,Wesołą szkołą” napisały Stanisława Łukasik i Helena Petkowicz?

Pytania za 3 punkty:

ZESTAW I:

1. Co zawiera strona tytułowa?
2. Co zawiera spis treści?
3. Co zawiera bibliografia?

ZESTAW II:

1. Co to jest autograf?
2. Co to jest rękopis?
3. Co to jest obwoluta?

11. Ewaluacja

- wypełnienie tarczy strzeleckiej uwzględniającej pozyskaną wiedzę, zaangażowanie uczniów,

koncentrację uwagi, współpracę z innymi.

12. Zadanie pracy domowej

- zaprojektować okładkę do ulubionej książki,
- wyszukać i przygotować do prezentacji w klasie ciekawostek z czasopism czytanych w domu.

Temat 3: Czasopisma dziecięce.

Cele ogólne:

- docenianie znaczenia czasopism dla dzieci w zaspokajaniu potrzeb informacyjnych i wychowawczych,
- uwrażliwienie na racjonalne korzystanie z zawartości czasopism.

Cele szczegółowe:
uczeń powinien

- potrafić wymienić tytuły znanych czasopism dziecięcych,
- umieć zaprezentować swoje ulubione czasopismo,
- znać zawartość najpospolitszych czasopism dla dzieci i ich rangę,
- racjonalnie wykorzystywać zawartość czasopism w praktyce.

Formy pracy: indywidualna jednolita i zróżnicowana, grupowa, zbiorowa.
Metody pracy: podające (elementy opowiadania z objaśnianiem, rozmowa),
aktywizujące (twórczego rozwiązywania problemów mapy mentalne, burza mózgów;
ewaluacyjna – rybi szkielet),
poszukujące (praca z tekstem, zajęcia praktyczne),
eksponujące (pokaz, twórczość plastyczna).
Środki dydaktyczne: plansze ,,Budowa czasopisma”, egzemplarze czasopism dla dzieci, cenki, czyste
kartki papieru, kredki.
Czas trwania: 60 minut.
PRZEBIEG
1. Wybór w grupach przyniesionych do prezentacji czasopism.

2. Zaprezentowanie przez grupowego wybranego czasopisma.
3. Gromadzenie w grupach cech zewnętrznych i wewnętrznych czasopism (mapy mentalne).
4. Prezentacja map.
5. Zgromadzenie tytułów różnych czasopism (burza mózgów).
6. Malowanie okładki do swojego ulubionego czasopisma.
7. Wskazanie różnic i podobieństw w budowie, zawartości oraz w znaczeniu książek i czasopism przez
porównanie plansz.
8. Ewaluacja (wypełnienie rybiego szkieletu).
9. Zadanie pracy domowej

- przygotować prezentację przeczytanej w domu ulubionej baśni,
- poszukać w dostępnych źródłach informacji o autorze tej baśni.

Opracowała:
Zofia Godlewska
Szkoła Podstawowa
im. Zygmunta Augusta
w Tajnie Starym