PROBLEMY OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ

W CHOROBACH HEMATOLOGICZNYCH

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

K

OCIĘBA

A

NITA

CHOROBY HEMATOLOGICZNE

CHOROBY KRWI

CHOROBY UKŁADU

Niedokrwistość

KRWIOTWÓRCZEGO

Granulocytopenia

Białaczki

Agranulocytoza
Płytkowe skazy krwotoczne

Hematologia -

zajmuje się badaniem procesu hematopoezy,

immunologią, epidemiologią, a także farmakologią chorób krwi.

Proces hematopoezy -

proces tworzenia się i rozwoju

poszczególnych komórek krwi.

Niedokrwistość ( łac. anaemia)- zespół objawów chorobowych polegający na

stwierdzeniu niższych od norm wartości hemoglobiny i erytrocytów. Ma ona
bardzo wiele różnych odmian, czasami bardzo trudnych do wyleczenia.
Dzielimy ją na trzy grupy:

1. Niedokrwistość spowodowana utratą krwi;
2. Niedokrwistość wynikająca z upośledzenia wytarzania erytrocytów

(niedoborowe, hipoplastyczne);

3. Niedokrwistość związana ze skróconym czasem życia erytrocytów.
Niedokrwistość u ludzi dorosłych wg WHO rozpoznać można, wówczas kiedy

zawartość hemoglobiny spada poniżej 13 g/dl u mężczyzn oraz poniżej 12
g/dl u kobiet.

Najczęściej niedokrwistości objawiają się deficytem żelaza, witaminy B12, jak

również kwasu foliowego. Przyczyną niedokrwistości mogą być także
niedobory innych witamin jak np. C, E, B2, B6.

Granulocytopenia i agranulocytoza -

to jedne z najgroźniejszych chorób

krwi, gdyż dotyczą najliczniejszych elementów upostaciowionych: leukocytów.
Granulocytopenia oznacza

zmniejszenie liczby granulocytów

obojętnochłonnych czyli neutrofili poniżej 2500 w 1 mm3.

Płytkowe skazy krwotoczne - choroby krwi związane z nieprawidłową liczbą
płytek krwi. Do najczęstszych odmian należy małopłytkowość. Objawy skazy
pojawiają się wówczas kiedy liczba płytek jest mniejsza niż 150-300
tys./mm3

. Cechą charakterystyczną małopłytkowości są krwawienia skórno-

śluzówkowe.

Białaczki - to choroby nowotworowe szpiku, objawiają się zarówno
ilościowymi jak i jakościowymi leukocytów.

Ostre białaczki- grupa chorób układu krwiotwórczego, w których dochodzi do
proliferacji i zahamowania dojrzewania leukocytów. Stanowią one 50- 60%.
wszystkich białaczek. U dzieci częstość zachorowań na białaczki ostre jest
najwyższa w wieku 2-5 lat; najczęstszą postacią jest ostra białaczka
limfoblastyczna (ponad 80%).

Podstawowe badania- badanie morfologii krwi obwodowej i rozmaz krwi;
najistotniejsze jest stwierdzenie obecności komórek blastycznych.

Liczba krwinek białych przy rozpoznaniu nie zawsze jest podwyższona!!!

Pacjent na oddziale hematologii jest pacjentem

„specyficznym”. Zauważa się

objawy, które w początkowym okresie mogą nie być kojarzone z chorobami

układu krwiotwórczego – przypominają grypę, chorobę reumatyczną, po czym

wkrótce pojawiają się objawy choroby.

SĄ TO OBJAWY:

1.

Wynikające z wyparcia układu czerwonokrwinkowego ze szpiku:

A.

Bladość;

B.

Łatwe męczenie;

C. Poty;

D.

Kołatanie serca;

E.

Upośledzenie łaknienia;

F. Zmiany usposobienia.

2.

Objawy wynikające z wyparcia układu białokrwinkowego ze szpiku:

A.

Zakażenia oporne na leczenie antybiotykami (zakażenia grzybicze);

B.

Zmiany martwicze błon śluzowych.

3.

Objawy wynikające z wyparcia układu płytkotwórczego:

A.

Wybroczyny i wylewy na skórze, oraz śluzówkach;

B.

Krwawienia z nosa, dróg rodnych i przewodu pokarmowego.

4.

Objawy ogólne :

A.

Utrata masy ciała, wyniszczenie;

B.

Gorączka.

5.

Objawy kliniczne wynikające z nacieczenia narządów komórkami
białaczkowymi :

A.

Bóle kostne, stawowe;

B.

Powiększenie węzłów chłonnych;

C.

Bóle brzucha w wyniku powiększenia wątroby, śledziony i nacieczenia węzłów
chłonnych;

D.

Bóle głowy;

E.

Porażenie nerwów obwodowych;

F.

Duszność wynikająca z powiększenia śródpiersia i nacieków w płucach.

Ogólne zasady leczenia chorób rozrostowych układu krwiotwórczego

Chemioterapia hamująca proliferację komórek nowotworowych.

Pacjent hematologiczny jest pacjentem wymagającym szczególnej troski.

Oddziały szpitalne hematologiczne o wzmożonym reżimie sanitarnym (sale 2
osobowe, przy czym oddziały transplantacyjne 1 osobowe boksy z wejściem
przez śluzę);

-

Osobny personel na każdym odcinku;

-

Każda sala z własnym węzłem sanitarnym;

-

Ograniczanie wizyt przez odwiedzających, a jeżeli tak to w maseczkach (w
okresie aplazji szpiku zakaz odwiedzin);

-

Personel nie może wykazywać znamion choroby wirusowej;

-

Obowiązuje bezwzględne przestrzeganie zasad higieny przez pacjentów;
przestrzeganie procedur przez personel;

-

Dieta jałowa u pacjentów przeszczepowych; u pacjentów pozostałych kontrola
produktów spożywanych.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA

Grupa chorób spowodowana rozplemem nowotworowym prekursorów
komórek krwi. Charakteryzuje się zaburzeniem proliferacji i dojrzewania
komórek z nagromadzeniem form niedojrzałych (np. mieloblastów) w szpiku,
a także ich naciekaniem różnych narządów i tkanek.
W 80% ostra białaczka szpikowa dotyczy osób dorosłych, pozostałe 20%
przypadków występuje u dzieci. Są najczęstszymi białaczkami okresu
niemowlęcego.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

Problemy pielęgnacyjne pacjenta w trakcie chemioterapii:

1. Nudności:

-

Zastosowanie środków i metod, które zwykle pomagały choremu;

-

Jedzenie posiłków na zimno lub w temp. pokojowej;

-

Dieta płynna, zimna, małymi łykami;

-

Unikamy potraw słodkich, tłustych, mocno słonych i pikantnych o mocnym

zapachu;

-

Wyeliminowanie bodźców takich jak: widoki jedzenia, dźwięki, zapachy;

-

Wypróbowanie różnych schematów posiłków;

- Wypoczywanie w spokojnym otoczeniu i w wygodnej pozycji;

- Rozpraszanie uwagi pacjenta;

2. Wymioty:

- Badania biochemiczne (elektrolity);

-

Uzupełnianie płynów;

-

Przebywanie na świeżym powietrzu;

-

Zastosowanie środków p/wymiotnych.

-

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

3. Zaburzenia czynności jelit:

A. Biegunki:

-

Stosowanie diety płynnej ze stopniowym przechodzeniem na dietę ubogą w

błonnik;

-

Dieta uboga w błonnik, wysokobiałkowa i wysokokaloryczna;

-

Unikanie potraw pobudzających motorykę jelit oraz potraw wzdymających;

-

Jeśli pacjent prowadzi normalny tryb życia, zaleca się częste odpoczywanie;

-

Wprowadzenie większej ilości pokarmów bogatych w potas (pieczone kartofle,

pomidory, szparagi);

-

3 litry płynów dziennie;

-

Częste spożywanie posiłków w małych ilościach;

- Unikanie potraw o skrajnych temperaturach;

-

W przypadku nietolerancji laktozy unikamy mleka i jego przetworów;

- Stosowanie wysokoproteinowych

i wysokokalorycznych używek;

-

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

-

Podawanie leków p/biegunkowych – Stoperan, Smecta, Nifuroksazyd,

loperamid (bilans wodno-elektrolitowy);

-

Bardzo staranna higiena śluzówki i skóry okolicy odbytu;

-

Zapewnienie wygody w załatwianiu potrzeby fizjologicznej, higieny intymnej.

B. Zaparcia:

-

Zwrócenie uwagi na konieczność natychmiastowego wypróżnienia jeśli istnieje

taka potrzeba;

-

Kontrola żywności dostarczanej przez najbliższych;

-

Dieta wysokobłonnikowa, 3 litry płynów dziennie (woda niegazowana!);

-

Zwiększenie aktywności;

-

Jeśli stolec nie występuje przez 48-72 h, to stosujemy leki farmakologiczne lub

lewatywa.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

4. Dolegliwości jamy ustnej, obrzęk śluzówek, pieczenie gardła, zmiany

grzybicze.

Stan zapalny może rozwinąć się aż do bolesnych owrzodzeń,

krwawień i wtórnych infekcji.
Zalecenia:

-

Systematyczna (2xdziennie) ocena stanu śluzówki jamy ustnej;

-

Higiena jamy ustnej po każdym posiłku i co 4 godziny podczas czuwania;

-

Do płukania ust należy stosować poleconych roztworów a nie preparatów
gotowych zawierających zazwyczaj alkohol: woda utleniona + woda (1:4),
soda kuchenna+ woda (1 łyżeczka na 500 ml);

-

Smarowanie ust tłustym kremem, pomadką ochronną;

-

Unikanie mikrourazów śluzówki jamy ustnej (wykluczenie palenia, picia
alkoholu, unikanie bardzo gorących, zimnych, ostrych bądź pikantnych
potraw);

-

Używanie jedynie bardzo dopasowanych protez, a jeżeli to niemożliwe,
używanie ich tylko do posiłków;

-

Stosowanie ogólnych lub miejscowych środków p/bólowych, jeśli ból jest silny
a szczególnie jeśli przeszkadza w jedzeniu(15-20 min. przed posiłkiem lub do
pędzlowanie pojedynczych zmian).

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

5. Wypadanie włosów:

-

Psychoterapia-

poinformowanie o możliwości utraty owłosienia;

-

Podanie cytostatyków w krótkim czasie zmniejsza wypadanie wlosów;

-

Zastosowanie oziębienia owłosionej skóry głowy powoduje zmniejszenie
stężenia cytostatyków w naczyniach oziębionej skóry, a przez to zmniejsza
uszkodzenia komórek macierzystych mieszków włosowych i wypadanie
włosów;

-

Unikanie stosowania suszarek, lokówek, wałków;

-

Delikatne szczotkowanie i czesanie włosów;

-

Zaleca się, jeśli to możliwe, nie obcinanie włosów, ponieważ długie włosy
umożliwiają zamaskowanie obszarów łysienia;

-

Stosowanie kredki do brwi/ sztucznych rzęs;

-

Używanie łagodnych szamponów proteinowych i delikatne mycie co 4-7 dni;

-

Noszenie czapek, chustek czy peruki.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

6. Odleżyny:

-

Aktywowanie pacjenta, by uniknąć odleżyn, trudności z oddychaniem
(udogodnienia);

-

Czystość i komfort, oklepywanie miejsc narażonych na powstawanie odleżyn;

-

Pomoc w utrzymaniu pielęgnacji jamy ustnej, higieny osobistej;

-

Intymność pacjenta.

7. Stany podwyższonej temperatury, gorączka.

Jest symptomem wskazującym na możliwość zakażenia, może być jednak
spowodowana innymi czynnikami: podanie cytostatyku (Cytosar),
przetoczenie preparatów krwiopochodnych, reakcje uczuleniowe, obecność
tkanek martwiczych:

-

Utrzymanie higieny osobistej;

-

Bezwzględne mycie rąk przez personel – rękawiczki/ przed posiłkami;

-

Środki obniżające temperaturę, antybiotyki, leki p/grzybicze;

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

-

Pielęgnacja głębokiego wkłucia (w przypadku użycia wenflonu usuwanie po
każdorazowym podaniu cytostatyku);

-

Wykonywanie posiewów (krew, gardło, mocz, kał);

-

Zapewnienie prawidłowej wentylacji płuc (gimnastyka oddechowa);

-

Zapewnienie płynów doustnych.

8. Zmęczenie i osłabienie:

-

Wygoda, cisza i spokój (wygodne ułożenie chorego w łóżku, wietrzenie sali,
ew. wyłączenie światła);

-

Utrzymanie równowagi gospodarki wodno-elektrolitowej (założenie DZM,
prowadzenie bilansu płynów, określenie stężenia elektrolitów w surowicy krwi,
podanie preparatów wielowitaminowych);

-

Zachowanie czystości otoczenia (pomoc choremu w toalecie całego ciała,
zmiana bielizny pościelowej i osobistej);

-

Punktualne i planowe wykonywanie zabiegów;

-

Rozmowa na trudne tematy taki jak: śmierć i umieranie;

-

Zapewnienie poszanowania godności osobistej.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

9. Bezsenność spowodowana strachem przed śmiercią:

-

Zapewnienie optymalnych warunków do snu (wyłączenie zbędnego
oświetlenia, zapewnienie ciszy i spokoju, wywietrzenie Sali przed snem,
prześcielenie łóżka, ułożenie chorego w wygodnej pozycji);

-

Psychoterapeutyczna rozmowa pielęgniarki z pacjentem (umożliwienie
choremu kontaktu z rodziną, zaproponowanie rozmowy i wsparcia
duchowego ze strony psychologa);

-

Podanie środków uspokajających (leki ziołowe, barbiturany).

10. Lęk przed śmiercią:

-

Podanie leków psychofarmakologicznych (na zlecenie lekarza);

-

Ułatwienie kontaktu z rodziną i bliskimi mu osobami;

-

Współpraca z rodziną chorego-pomoc w kształtowaniu korzystnych relacji;

-

Ułatwienie kontaktu z psychologiem, duchownym.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

11. Spadek elementów morfotycznych krwi:

-

Monitorowanie parametrów życiowych;

-

Częste badania kontrolujące (Morfologia, badania biochemiczne);

-

Przetaczanie KKCz, płytek krwi, osocza;

-

Zapewnienie prawidłowej wentylacji płuc (tlenoterapia);

-

Walka z zakażeniami wewnątrzszpitalnymi.

12.Ból:

Dążenie do wyeliminowania go. Ból - może być spowodowany bezpośrednim
uszkodzeniem tkanek przez proces nowotworowy bądź następstwem tego
procesu.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

BÓL- to nieprzyjemne doznanie zmysłowe i emocjonalne związane z aktualnie

występującym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek bądź opisywane w
kategoriach takiego uszkodzenia.

BÓL TOTALNY (ang. Total pain)- to negatywne odczucia powstające w

wyższych piętrach CUN w odpowiedzi na ból lub inne przeżycia. Określenie
to stosujemy dla opisania cierpienia u chorych z bólami nowotworowymi.
Wyróżniamy cztery składowe bólu totalnego:

1. Czynniki somatyczne powodujące ból;

2. Depresja;
3. Lęk;

4. Strach.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

O znacznym nasileniu dolegliwości mogą świadczyć:

-

Niepokój ruchowy;

-

Przymusowa pozycja ciała;

-

Niemożność zaśnięcia;

-

Grymas twarzy;

-

Przyśpieszenie tętna;

-

Podwyższone ciśnienie tętnicze;

-

Przyśpieszenie oddechów;

-

Poty.
Ból jest odczuciem subiektywnym pacjenta i trudno obiektywnie go zmierzyć.
Trzeba więc przyjąć, że ból jest zawsze taki, jakim opisuje go chory, a nie
takim, jakim on wydaje się być!!!

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

Powszechnie stosowaną skalą do oceny natężenia bólu jest skala
wizualno- analogowa (z ang. Visual analogue scale- VAS). Jest to
10-

centymetrowy odcinek, którego początek (0) określany jest jako

całkowity brak bólu, a koniec (10) jako nasilniejszy ból, jaki chory
może sobie wyobrazić (nie jako najsilniejszy ból chorego!!!).

[_________________________________]

Brak bólu

Największy wyobrażalny ból

Skala VAS:

1-

3: słabe bóle;

4-

6: bóle umiarkowane, wymagające leczenia;

7-

10: bardzo silne, bezwzględnie wymagające leczenia.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

III STOPIEŃ

Silne opioidy



leki nieopioidowe



leki wspomagające

Ból silny



bardzo silny, brak odpowiedzi na leki II stopnia

FENTANYL TTS, MORFINA, BUPRENORFINA

II STOPIEŃ

Słabe opioidy



leki nieopioidowe



leki wspomagające

Ból umiarkowany



silny, brak odpowiedzi na leki I stopnia

TRAMADOL, KODEINA

I STOPIEŃ

Leki nieopioidowe



leki wspomagające

Ból słaby



umiarkowany

NLPZ, PARACETAMOL

Ryc. Drabina analgetyczna WHO

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

ZASADY UŚMIERZANIA BÓLÓW NOWOTWOROWYCH (1):

1. Stosowanie leków p/bólowych wg trzystopniowej drabiny

analgetycznej w zależności od natężenia bólu;

2. W regularnych odstępach czasu „według zegarka”.

Podawanie leków „na żądanie” w bólu przewlekłym prowadzi do

konieczności stosowania znacznie wyższych kolejnych dawek, co
może prowadzić do wystąpienia niepożądanych objawów ubocznych;

3. Doustnie lub (u chorych z zaburzeniami połykania, wymiotujących i

nieprzytomnych)-

podskórnie;

4. W dawkach dobranych indywidualnie do bólu (-ów) i stanu

klinicznego pacjenta;

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

ZASADY UŚMIERZANIA BÓLÓW NOWOTWOROWYCH (2):
5. W skojarzeniu z lekami wspomagającymi tzw. adjuwantami

(wzmagające działanie analgetyków bądź w celu złagodzenia
objawów towarzyszących, nasilających odczuwanie bólów przez
chorego, np. leki p/wymiotne i przeczyszczające w uzupełnieniu
terapii morfinowej);

6. Konieczność monitorowania - nadzorowania leczenia.

Na

początku terapii, po upływie doby, a potem co najmniej raz w

tygodniu

należy ocenić skuteczność przeciwbólową i obecność

objawów, których wystąpienie bądź nasilenie może mieć związek z
zastosowanym leczeniem

p/bólowym (np. wymioty, zaparcie stolca).

U chorych z niestabilnym

bólem ocena powinna być dokonywana

codziennie

.

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

OPRÓCZ POTRZEB MEDYCZNYCH I PIELĘGNACYJNYCH

NALEŻY KAZDORAZOWO OCENIĆ PROBLEMY

PSYCHOSOCJALNE I DUCHOWE, MAJACE ISTOTNY

WPŁY NA ODCZUWANIE BÓLU („BÓL

WSZECHOGARNIAJĄCY”) ORAZ STOPIEŃ ICH

ZASPOKOJENIA!!!

OSTRA BIAŁACZKA SZPIKOWA-

PROCES PIELĘGNOWANIA

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ