Podmioty postępowania egzekucyjnego i uczestnicy postępowania egzekucyjnego
Podmiotami postępowania egzekucyjnego są: organ egzekucyjny, wierzyciel, zobowiązany. Podmiotami tymi także mogą nimi być: prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna. Prokurator, RPO i organizacja społeczna mają uprawnienia tego samego rodzaju co w postępowaniu orzekającym, ale mogą być realizowane w innym zakresie.
Organ egzekucyjny - organ powołany do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Są nimi: organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy prawa przyznają in takie kompetencje (właściwość). Ustawa określa właściwość rzeczową i miejscową organów egzekucyjnych.. Organy egzekucyjne są obowiązane przestrzegać swej właściwości rzeczowej i miejscowej z urzędu w każdym stadium postępowania egzekucyjnego.
według właściwości rzeczowej:
Co do egzekucji należności pieniężnych - organem egzekucyjnym właściwym rzeczowo jest:
naczelnik urzędu skarbowego
właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią,
Co do egzekucji świadczeń niepieniężnych rzeczowo właściwe mogą być:
rzeczowo właściwe terenowe organy administracji rządowej I instancji - jeżeli obowiązek wynika z decyzji z zakresu administracji rządowej, która w ramach zleconych funkcji wydał organ przedsiębiorstwa państwowego, innej państwowej jednostki organizacyjnej lub organizacji społecznej (zawodowej, samorządowej, spółdzielczej).
właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego - w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydanych przez samorządowe jednostki organizacyjne.
Organy policji państwowej, Urzędu Ochrony Państwa lub Straży Pożarnej i inne organy zapewniające ochronę spokoju, bezpieczeństwa, porządku i zdrowia publicznego lub mienia społecznego - z mocy przepisów szczególnych.
Inne organy administracji publicznej - z upoważnienia udzielonego w trybie rozporządzenia przez Radę Ministrów - w zakresie oznaczonych rodzajów spraw albo niektórych czynności egzekucyjnych, a także postępowania zabezpieczającego.
W odniesieniu do obowiązków niepieniężnych ustawa przyjmuje jako regułę, że organem egzekucyjnym jest rzeczowo właściwy terenowy organ administracji rządowej I instancji, właściwy organ samorządu terytorialnego - gdy egzekwowany obowiązek wynika z decyzji lub postanowień.
według właściwości miejscowej art.22 pea - przyjmuje się w nim zasadę, że właściwość miejscową określa się według miejsca zamieszkania (siedziby) zobowiązanego, a w braku miejsca zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu w kraju. Od tej zasady są 2 wyjątki:
właściwość miejscową w sprawach odebrania rzeczy lub opróżnienia budynku i pomieszczeń ustala się według miejsca położenia rzeczy,
w odniesieniu do wykonania obowiązków pieniężnych - według miejsca położenia mienia zobowiązanego.
Organ egzekucyjny podejmuje czynności wykonawcze za pośrednictwem:
egzekutora - co do obowiązków niepieniężnych
poborcy skarbowego - przy należnościach pieniężnych
Egzekutorem (poborcą skarbowym) jest wyznaczony pracownik organu egzekucyjnego. Funkcje egzekutora pełnią zakłady pracy w razie zastosowania jako środka egzekucyjnego egzekucji z wynagrodzenia za pracę, organy rentowe co do egzekucji ze świadczeń emerytalnych i ubezpieczenia społecznego, a także banki w przypadku egzekucji z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych.
Wierzyciel -jest to podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązków w drodze administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Wg art.5 pea. Wierzycielem jest: gdy obowiązek wynika z decyzji lub postanowienia organów administrujących - organ właściwy do orzekania w I instancji; gdy obowiązek wynika z orzeczeń sądowych albo bezpośrednio z przepisów prawa - organ lub instytucja zainteresowana bezpośrednio w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołane do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności - podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku. W celu ustalenia, który organ administracji publicznej jest wierzycielem, stosuje się przepisy kpa dotyczące określenia właściwości rzeczowej oraz miejscowej.
Zobowiązany - ustawa nie zawiera definicji normatywnej zobowiązanego. Na podstawie rozwiązań prawnych przyjętych w ustawie przyjmuje się, że zobowiązanym jest podmiot, który ma prawny obowiązek wykonania aktu administracyjnego lub innego orzeczenia (przepisu prawnego), jeżeli podlega ono egzekucji administracyjnej. Zobowiązanymi mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz państwowe, samorządowe jednostki organizacyjne lub organizacje społeczne nie mające osobowości prawnej. Podmioty te mogą być zobowiązanymi, jeżeli posiadają zdolność prawną, czyli są podmiotami praw i obowiązków. Jeżeli środki egzekucyjne mają być zastosowane wobec osób nie mających zdolności do czynności prawnych (lub mają ograniczoną),
W doktrynie występuje pogląd, zgodnie z którym do podmiotu wykonującego akt indywidualny należy odnieść 3 pojęcia: zobowiązany do wykonania aktu, odpowiedzialny za wykonanie aktu i wykonujący akt.
jeżeli zobowiązanym jest osoba fizyczna - to w zasadzie jest on zarazem zobowiązanym do wykonania aktu, odpowiedzialnym za wykonanie aktu i co do obowiązku osobistego - wykonawcą aktu; jeżeli zobowiązany nie ma zdolności do czynności prawnych, to odpowiedzialnym za wykonanie obowiązku będzie przedstawiciel ustawowy
jeżeli zobowiązanym jest osoba prawna (lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej) - to w/w pojęcia ulegają rozdzieleniu. Osoba prawna (j.o.nie mająca osobowości prawnej) będzie zobowiązanym, odpowiedzialnym zaś za wykonanie obowiązku będzie ustawowy (statutowy) przedstawiciel tej osoby lub osoba powołana do wykonania obowiązku, wykonawcą natomiast będzie pracownik tej osoby prawnej.
Na podstawie rozwiązań prawnych przyjętych w ustawie można wyróżnić nie tylko zobowiązanego, ale również odpowiedzialnego za wykonanie obowiązku oraz wykonawcę obowiązku, a także możliwe jest wskazanie środków egzekucyjnych, które można do nich stosować, np.: grzywnę w celu przymuszenia. Do obowiązków zobowiązanego należy:
złożenie wyjaśnień niezbędnych do prowadzenia egzekucji - za nieuzasadnione uchylenie się lub złożenie fałszywych wyjaśnień grozi kara grzywny do wysokości 5 najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, określonego przez ministra właściwego /s pracy, obowiązującego w dniu nałożenia grzywny.
zawiadomienie organu egzekucyjnego w terminie 7 dni o każdej zmianie miejsca pobytu trwającej dłużej niż 1 miesiąc - za nie wykonanie tego obowiązku kara grzywny j.w. Organ egzekucyjny winien o tym pouczyć zobowiązanego
Prokurator jest zaliczany do podmiotów postępowania egzekucyjnego. Ma on uprawnienia tego samego rodzaju co w postępowaniu orzekającym, ale mogą one być realizowane w innym zakresie. Prokurator ma następujące uprawnienia:
żądanie wszczęcie postępowania egzekucyjnego - gdy organ egzekucyjny nie wszczyna postępowania egzekucyjnego, mimo istnienia podstaw do wszczęcia z urzędu, a zatem gdy organ egzekucyjny pozostaje bezczynny. Stanowi to przesłankę do usunięcia stanu niezgodnego z prawem.
Uczestniczenie w postępowaniu egzekucyjnym - prokurator sam może włączyć się do tego postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem. Organ egzekucyjny powinien zawiadomić prokuratora o wszczęciu i o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny. Uczestnicząc w postępowaniu prokurator może wnosić przewidziane w ustawie środki zaskarżenia: sprzeciw (na drodze administracyjnej) i skarga (na drodze sądowej).
Organizacja społeczna - ma następujące uprawnienia:
żądanie wszczęcia postępowania egzekucyjnego - organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania egzekucyjnego, gdy organ pozostaje bezczynny, a za wszczęciem postępowania przemawia uzasadniony cel statutowy tej organizacji i interes społeczny. Podmioty te nie mogą jednak wszcząć postępowania, jeżeli wszczęcie postępowania może nastąpić na wniosek wierzyciela, ponieważ przesłanką wszczęcia postępowania jest wystawienie przez wierzyciela tytułu wykonawczego.
uczestniczenie w postępowaniu egzekucyjnym -organizacja społeczna musi wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu. Uczestnicząc w postępowaniu mogą wnosić przewidziane w ustawie środki zaskarżenia.
Uczestnicy postępowania egzekucyjnego - są to:
osoby trzecie - które mogą wystąpić z żądaniem wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub innych praw majątkowych,
świadkowie - których egzekutor powinien powołać, jeżeli zobowiązany nie jest obecny przy egzekucji
biegli - gdy zachodzi np. potrzeba dokonania oznaczenia szacunkowej wartości zajętych ruchomości,
dozorca - którą jest osoba sprawująca pieczę nad zajętymi ruchomościami.