Mikroskopy.
3.1. Rodzaje mikroskopów.
3.1.1. Mikroskopy elektronowe.
3.1.2. Mikroskopy prześwietleniowe.
3.1.3. Mikroskopy refleksyjne.
3.1.4. Mikroskopy skaningowe.
3.1.5. Mikroskopy emisyjne.

Temat: Wady wzroku

0ko, narząd zmysłu przystosowany do odbierania bodźców świetlnych (wzrok). Oko kręgowców, funkcjonujące na zasadzie ciemni optycznych. Składa się ono z gałki ocznej i narządów pomocniczych — głównie zewnętrznych mięśni gałki ocznej, aparatu łzowego, spojówki i powiek. U człowieka gałka oczna ma w przybliżeniu kształt kulisty, średnicę ok. 25 mm. Jej ścianę tworzą 3 zasadnicze warstwy: zewnętrzna błona włóknista, środkowa błona naczyniowa oraz wewnętrzna błona nerwowa, czyli siatkówka — właściwy element światłoczuły oka. Fotoreceptorami są pręciki i czopki, z których pobudzenie jest przekazywane z oka do ośrodków wzrokowych mózgu za pośrednictwem nerwu wzrokowego. Zewnętrzna błona włóknista jest zróżnicowana na przezroczystą rogówkę (przednia część) i nieprzejrzystą twardówkę (większa część tylna). W środkowej błonie naczyniowej rozróżnia się tęczówkę i ciało rzęskowe oraz położoną w tyle naczyniówkę. Tęczówkę przebija pośrodku otwór zwany źrenicą, o wielkości zmienianej przez mięśnie — zwieracz i rozszerzacz źrenicy. Spełnia ona funkcje przesłony regulującej ilość światła wpadającego do oka. Ciało rzęskowe, zgrubiały pierścień na granicy tęczówki i naczyniówki, zawiera mięsień rzęskowy, który reguluje za pośrednictwem więzadełek zmiany krzywizny soczewki oka (akomodacja). Przed soczewką znajdują się wewnątrz gałki ocznej komory oka wypełnione przezroczystym płynem, zw. cieczą wodnistą. Za soczewką leży przezroczysty, galaretowaty twór — ciało szkliste. Rogówka, ciecz wodnista, soczewka i ciało szkliste tworzą układ optyczny oka, który załamuje promienie świetlne i skierowuje je na siatkówkę, gdzie powstaje rzeczywisty, pomniejszony i odwrócony obraz oglądanego obiektu.
Do najczęściej spotykanych schorzeń oczu należą wady wrodzone i nabyte wzroku ( zez , krótkowzroczność, nadwzroczność, niezborność, daltonizm), stany zapalne spojówek, rogówki, twardówki, zaćma, jaskra, gradówka, owrzodzenie rogówki, zapalenie siatkówki i jej odwarstwienie, jaglica. Zmiany w dnie oka świadczą o chorobach nerek, ośrodkowego układu nerwowego, nadciśnieniu tętniczym, cukrzycy. Spośród nowotworów spotyka się gł. siatkówczak, czerniak; urazy mech. Termiczne, chemiczne mogą doprowadzić do upośledzenia ostrości wzroku lub ślepoty.

ZEZ, nieprawidłowe ustawienie obu gałek ocznych lub jednej z nich to zez jawny, a skłonność do takiego ustawienia zez utajony. Osie widzenia przy patrzeniu w dal nie ustawiają się równolegle, a przy patrzeniu z bliska nie przecinają się w punkcie bliży. Zez może być zbieżny i rozbieżny, ku górze i ku dołowi. Przyczyny zeza są różne, np. wady refrakcji, schorzenia siatkówki, nerwu wzrokowego, uraz okołoporodowy, zmiany w obrębie mięśni ocznych, porażenia nerwów tych mięśni (zez porażenny). Zez powoduje widzenie jednooczne, z jednoczesnym upośledzeniem wzroku drugiego oka. Leczenie: noszenie okularów korekcyjnych, ćwiczenia ortoptyczne, zabieg operacyjny na mięśniach gałki oczne.

KRÓTKOWZROCZNOŚĆ, miopia, wada wzroku spowodowana wydłużeniem się gałki ocznej w osi przednio-tylnej, co powoduje powstawanie obrazu przed siatkówką zamiast na niej. Obraz przedmiotów oddalonych jest zawsze nieostry. Znaczne wydłużenie gałki ocznej (krótkowzroczność wysoka) prowadzi zwykle do zmian chorobowych w twardówce, naczyniówce i siatkówce oka (wylewy krwi, odwarstwienie siatkówki i in.). Krótkowzroczność korygują okulary z soczewkami wklęsłymi, rozpraszającymi (tzw. szkła minusowe).

NADWZROCZNOŚĆ, dalekowzroczność, hipermetropia, wada wzroku powstająca wskutek skrócenia przednio-tylnej osi gałki ocznej, co powoduje przesunięcie ogniska skupienia promieni świetlnych poza gałkę oczną. Dalekowidz widzi ostro przedmioty odległe, natomiast widzenie z bliska jest nieostre. Wadę tę wyrównują szkła wypukłe (tzw. plusowe), które skupiają promienie światła na siatkówce. Nadwzroczność jest zwykle chorobą osób w starszym wieku, związaną z zaburzeniami akomodacji oka.



NIEZBORNOŚĆ, astygmatyzm, wada wzroku spowodowana niedokładnie kulistą powierzchnią rogówki lub soczewki oka. Następstwo zmian wrodzonych lub nabytych (najczęściej pozapalnych lub pourazowych) powierzchni układu optycznego oka. Niezborność powoduje załamanie promieni świetlnych w różnych płaszczyznach pod różnym kątem, co prowadzi do zaburzeń ostrości widzenia. Niezborność fizjologiczna występuje prawie u każdego człowieka. Niezborność korygują soczewki cylindryczne odpowiednio zorientowane.


DALTONIZM, ślepota barw, wrodzone i dziedziczne nierozpoznawanie niektórych barw, najczęściej czerwonej i zielonej. Daltonizm nieuleczalny występuje u ok. 5% mężczyzn i 0,5% kobiet. Uniemożliwia wykonywanie zawodów związanych głównie z prowadzeniem pojazdów. Nabyte zaburzenie w rozpoznawaniu barw może nastąpić wskutek uszkodzenia siatkówki lub nerwowych dróg wzrokowych.

	Astygmatyzm Nieodpowiedni kształt gałki ocznej może także upośledzić wzrok w inny sposób, powodując astygmatyzm, który zazwyczaj współistnieje z krótko- lub nadwzrocznością. Rogówka powinna mieć równomierne krzywizny, podobnie jak piłka. U niektórych ludzi ( cierpiących na astygmatyzm ) krzywizna rogówki przypomina bardziej piłkę do rugby, przez co oko nie może prawidłowo ogniskować promieni świetlnych. W zależności od zniekształceń rogówki zarówno wrodzonych jak i nabytych w czasie chorób bądź po operacjach powstaje niezborność nadwzroczna i krótkowzroczna. Objawem niezborności jest zniekształcenie widzianych obrazów. Oko zezuje, kiedy patrzy w inną stronę niż drugie patrzące prawidłowo - przeważnie w kierunku nosa bądź na zewnątrz, czasami w górę lub w dół Zwykle spowodowane jest to "lenistwem" jednego z mięśni poruszających gałkę oczną. Aby zachęcić oko zezujące do normalnej pracy, oko prawidłowo ogniskujące zakrywa się. Jeśli to nie pomaga, problem mogą rozwiązać okulary lub leczenie chirurgiczne. U dzieci głównymi przyczynami niezborności oka są zez i urazy. Dorośli zaś mogą zapaść na inne choroby oczu - jaskrę i zaćmę.
	Zez Mianem choroba zezowa określa się nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych oraz współistniejące zaburzenia widzenia. W prawidłowych warunkach obie gałki poruszają się zgodnie w różnych kierunkach dzięki działaniu mięśni zewnętrznych oka poruszających każde oko. W czasie patrzenia ustawiamy oczy odruchowo w taki sposób, aby obraz przedmiotu padał na część plamkową siatkówki równocześnie w obu oczach. W przypadku, gdy któreś mięśnie wykazują przewagę czynnościową, następuje odchylenie gałki ocznej od osi optycznej i pozostaje możliwość posługiwania się jednym okiem. Oko odchylone od swej osi optycznej nie może odbierać prawidłowo wrażeń wzrokowych, gdyż obraz ucieka z części plamkowej i powstaje na obwodzie siatkówki. Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje zeza: zbieżny i rozbieżny, przy czym najczęstszym jest zez zbieżny. Zdarza się, że oko zezujące może być ustawione w górę lub w dół. Zez może dotyczyć jednego lub obu oczu naprzemiennie: raz jednego, raz drugiego. Zez zdarza się najczęściej we wczesnym dzieciństwie, kiedy to proces umożliwiający złączenie obrazów odbieranych przez dwoje oczu w jeden (fuzja) jest słabo wykształcony i nie ma mechanizmu, który mógłby likwidować nieprawidłową fiksację i umożliwić prawidłowe umiejscowienie obrazów symetrycznie na siatkówce obu oczu. W zezie nie ma możliwości prawidłowego widzenia obuocznego, ponieważ obraz w oku fiksującym znajduje się w pewnej odległości od plamki żółtej (odległość ta zależy od wielkości wady, określanej w stopniach). Powoduje to, że obraz odbierany z różnych części siatkówki obu oczu widziany jest podwójnie. Pacjent, starając się uniknąć tego nieprzyjemnego zjawiska, używa naprzemiennie raz jednego, raz drugiego oka i w rezultacie powstaje zez naprzemienny. W zezie tego typu zwykle zachowana jest ostrość obu oczu. Inaczej jest w zezie jednego oka, gdzie oko zezujące przeważnie ma obniżona ostrość widzenia. Przy trwającym długo zezie, najczęściej jednostronnym, niemożność widzenia precyzyjnego powoduje stopniowe niedowidzenie. PRZYCZYNY ZEZA Jak wspomnieliśmy wyżej przyczyną powstawania zeza u dzieci są czynniki uniemożliwiające wykształcenie się fuzji. Należą do nich głównie wady wzroku (w szczególności różnowzroczność), oraz wiele czynników opóźniających proces fuzji, w tym czynniki psychiczne i choroby zakaźne wieku dziecięcego obniżające ogólną sprawność organizmu dziecka. Przyczynami powstania zeza u osób dorosłych mogą być: niedowidzenie będące najczęściej skutkiem nie skorygowanej wady wzroku, bielmo, zaćma i inne stany chorobowe ograniczające przezierność układu optycznego oka, choroby siatkówki i nerwu wzrokowego uszkadzające elementy nerwowe odbierające wrażenia wzrokowe. Zez taki jest wynikiem wyłączenia oka słabszego z procesu widzenia i ustawienie go w zezie zbieżnym. Inną kategorię przyczyn powstawania zeza stanowią urazy lub uszkodzenia procesem chorobowym nerwu zaopatrującego dany mięsień. Do urazów tych należą: stany zapalne organizmu (ostre choroby zakaźne, zapalenia odogniskowe), zatrucia, a także choroby ośrodkowego układu nerwowego. Kategoria ta nosi nazwę zezów porażennych, których charakterystycznym objawem jest widzenie podwójne. LECZENIE Polega na stosowaniu odpowiednio dobranych szkieł korekcyjnych, zlikwidowaniu ewentualnego niedowidzenia, wytworzeniu widzenia obuocznego i przywróceniu prawidłowego ustawienia oczu. Leczenie zeza powinno być przeprowadzone jak najwcześniej, w szczególności u dzieci, u których proces fuzji wykształca się do 6 roku życia. Kuracja prowadzona przed zakończeniem tego wieku daje duże szanse powodzenia na przywrócenie zarówno prawidłowego ustawienia oczu (wzgląd estetyczny), jak i widzenia obuocznego (wzgląd czynnościowy). Wyleczenie zeza po 10 roku życia jest już bardzo trudne i sprowadza się zwykle do zabiegu operacyjnego przywracającego prawidłowe ustawienie gałek ocznych. W takim przypadku przywrócenie widzenia obuocznego jest raczej rzadkie. W przypadku zezów akomodacyjnych, powstałych u dzieci w wyniku wad wzroku, odpowiednio wczesne (przed wystąpieniem zmian w mięśniach gałki ocznej) zastosowanie okularów korekcyjnych pozwala na całkowite wyleczenie wady. Jeśli zabieg taki nie daje oczekiwanych rezultatów, stosuje się leczenie ortoptyczne. Polega ono na wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń, z wykorzystaniem specjalistycznych urządzeń. Dla poprawy skuteczności procesu leczenia stosuje się także czasami zabieg operacyjny przywracający równowagę mięśniową. Leczenie zeza u dorosłych jest często przyczynowe i polega na leczeniu choroby podstawowej bądź jej skutków powodujących znaczne upośledzenie ostrości widzenia. Zez jest chorobą, która, obok dyskomfortu kosmetycznego, uniemożliwia choremu podjęcie wielu zajęć i pracy w wielu zawodach wymagających widzenia przestrzennego.
	Zaćma (Katarakta) to zmęczenie soczewki, dlatego ludzie chorzy na tę chorobę widzą, jakby patrzyli przez zamgloną szybę. Zaćma rozwija się latami, bezboleśnie, nie dając na początku żadnych zauważalnych objawów. Można ją usunąć niszcząc zmętniałą soczewkę ultradźwiękami lub stosując kriochirurgię. W miejsce zniszczonej soczewki wkłada się nową, plastikową. Pionierem kriochirurgii w skali światowej był znany polski uczony - prof. Tadeusz Krwawicz z Lublina. Pewne choroby, takie jak cukrzyca, mogą powodować kataraktę u osób starszych, choć dolegliwość ta bywa też konsekwencją starzenia się albo uszkodzenia soczewki. Katarakta generalnie jest wynikiem naturalnego procesu starzenia. nazywa się ją wówczas zaćmą starczą. Nadmierne wystawianie oczu na promieniowanie cieplne, rentgenowskie czy jądrowe może także prowadzić do zaćmy, dlatego schorzenie to występuje często wśród pracowników fabryk i elektrowni jądrowych. Zaćma może też pojawić się w życiu płodowym wskutek różnych zaburzeń rozwojowych soczewki (zaćma wrodzona). Zamglenie soczewki pojawia się stopniowo i w początkowych etapach pacjent widzi "mroczki" przed oczami i niewyraźny obraz. W miarę postępowania choroby wzrok pogarsza się i dochodzi do całkowitej ślepoty. Zmętnienie soczewki jest w zasadzie nieodwracalne. Leczenie farmakologiczne może powstrzymać rozwój zaćmy na jakiś czas, Jednak w pełni skuteczne jest tylko leczenie operacyjne, na przykład kriochirurgiczne.

Jaskra

W prawidłowym oku odbywa się stale krążenie płynu śródocznego, który ożywia przejrzyste tkanki oka i utrzymuje prawidłowe ciśnienie śródoczne. Terminem jaskra określa się wiele jednostek chorobowych, których wspólnym głównym objawem jest podwyższenie tego właśnie ciśnienia.

Ciśnienie to, nazywane również wewnątrzgałkowym lub śródgałkowym, uwarunkowane jest ilością cieczy wodnistej wypełniającej przednią i tylną komorę oka w przednim odcinku gałki ocznej. Ciecz wodnista wytwarzana jest przez ciało rzęskowe, które stanowi część błony naczyniowej. Przedostając się poprzez otwór źreniczny do komory przedniej, ciecz wodnista odpływa przez tzw. kąt przesączania, czyli tkankę o charakterystycznej porowatej strukturze, znajdującą się między rogówką a nasadą tęczówki. W prawidłowych warunkach fizjologicznych istnieje stan równowagi pomiędzy wytwarzaniem cieczy wodnistej a jej odpływem. Tak więc zaburzenia tego stanu, najczęściej w postaci utrudnionego odpływu, prowadzą do wzrostu ciśnienia śródgałkowego, które - jak wyżej wspomniano - określa się mianem jaskry.
Warto jeszcze dodać, iż prawidłowe ciśnienie śródoczne waha się w granicach od 14 do 26 mm Hg (1,82-3,38 hPa), przy czym mogą wystąpić wahania dobowe nie przekraczające jednak wartości 5 mm Hg.

Rozpoznanie jaskry

Wyróżnia się kilka rodzajów badań służących ustaleniu zarówno diagnozy jak i przebiegu jaskry. Do podstawowych badań zalicza się:

• TONOMETRIĘ - badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego;

• TONOGRAFIĘ - ma ona duże znaczenie w diagnozie jaskry, zwłaszcza jaskry prostej. Badanie to polega na mierzeniu łatwości odpływu cieczy wodnistej z gałki ocznej za pomocą przyrządu zwanego TONOMETREM. Tonometr służy również do wykonywania tonometrii;

• GONIOSKOPIA - jest to badanie kąta przesączenia, wykonywane przy użyciu GONIOSKOPU - przyrządu optycznego pozwalającego ocenić miejsce odpływu cieczy wodnistej dzięki specjalnemu układowi zwierciadeł. Obraz gonioskopowy kąta przesączania jest różny w jaskrze prostej, ostrej i wrodzonej.

• BADANIE POLA WIDZENIA (PERYMETRIA) - należy do podstawowych badań w jaskrze, wykonywanych zarówno w celach diagnostycznych, jak i w prognostycznych. Niedokrwienie siatkówki powoduje zmiany w polu widzenia w postaci ubytków występujących początkowo głównie od strony nosowej. Stopniowo następują koncentryczne zawężenia pola widzenia aż do zachowania widzenia jedynie w części skroniowej (patrz rysunki poniżej; pola jasne - obszary dobrego widzenia). Czasem niewielkie nawet podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego powoduje powiększenie się ubytków, dlatego też chorzy ze zmianami w polu widzenia powinni być poddawani badaniom kontrolnym;

• BADANIE TARCZY NERWU WZROKOWEGO - w rozwiniętej postaci tej choroby tarcza nerwu wzrokowego ma barwę bledszą od prawidłowej i jest dobrzeżnie zagłębiona. Zmiany te są spowodowane zanikiem włókien nerwowych. Z tego więc powodu badanie to ma bardzo duże znaczenie w badaniu jaskry i ocenie jej przebiegu.

W zależności od przyczyny powodującej wzrost ciśnienia śródgałkowego, a także od dynamiki powstania tego zaburzenia i związanego z tym odmiennego obrazu choroby, wszystkie rodzaje jaskry dzieli się na dwie główne grupy: jaskrę pierwotną i jaskrę wtórną. Wyróżnia się jednakże jeszcze trzecią grupę: jaskrę dokonaną, która stanowi niepomyślne zejście wszystkich rodzajów jaskry.

Zapalenie spojówek

Zapalenie ostre charakteryzuje się: silnym przekrwieniem spojówek powiekowych i gałkowych, światłowstrętem, swędzeniem i pieczeniem powiek, niekiedy następuje obrzęk limfatycznych węzłów przyusznych, podżuchwowych i szyjnych. W zapaleniu przewlekłym: spojówka gałkowa jest przekrwiona, występuje wydzielina w kątach oka.

Bakteryjne zapalenie spojówek

ZAPALENIE SPOJÓWEK OSTRE PNEUMOKOKOWE - Zapalenie to występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, często razem z nieżytem górnych dróg oddechowych, gdyż wywoływane jest przez Gram - dodatnie dwoinki zapalenia płuc. Objawia się silnym przekrwieniem i obrzękiem powiek, rozpoczynając się najczęściej najpierw w jednym oku a następnie przechodząc do drugiego. Zapalenie to leczy się antybiotykami.
ZAPALENIE KĄTOWE SPOJÓWEK MORAXA - AXENFELDA - Ta choroba wywoływana jest z kolei przez Gram - ujemny: dwuprątek. Wśród objawów wymienić można: gromadzenie lepkiej wydzieliny w kątach powiek, silne swędzenie i pieczenie oczu, silne zaczerwienienie i wilgotnienie skóry w kątach powiek. Leczenie zapalenia kątowego spojówek polega na stosowaniu do oczu 0,25% roztworu siarczanu cynku, będącego środkiem ściągającym.
ZAPALENIE SPOJÓWEK U NOWORODKÓW - Wywoływane jest ono podczas porodu przez gronkowce złociste lub dwoinki rzeżączki. Stan zapalny cechuje silne ropienie obu oczu ze skłonnością przechodzenia na rogówkę. Leczenie polega na podawaniu antybiotyku do worka spojówkowego.

Wirusowe zapalenie spojówek

Nagminne zapalenie spojówek i rogówki Jest wywoływane przez adenowirus 8, a do objawów zalicza się: silne przekrwienie spojówek powiekowych i gałkowych, obfitą wydzielinę ropną w worku spojówkowym, zmiany w rogówce mogące pojawić się w parę dni od wystąpienia objawów spojówkowych. Zapalenie to leczy się antybiotykami w celu zapobieżenia wtórnym zakażeniom oraz podając leki łagodzące objawy zapalne.

Zapalenie spojówek wywołane wirusem opryszczki zwykłej - Choroba ta występuje zwykle u dzieci i objawia się:
-ostrym, grudkowym zapaleniem spojówek; -powiększeniem limfatycznych węzłów okolicy przyusznej; -często dołączają się objawy zapalne ze strony rogówki: nacieki i ubytki nabłonka o ; kształcie drzewkowatym. Leczenie w tym przypadku zależy od objawów klinicznych.

Uczuleniowe zapalenie spojówek

Jest to ostatnio dość często spotykane schorzenie. Choroba ta może być wywołana pyłami roślinnymi, cząstkami pochodzenia zwierzęcego, kurzem, substancjami chemicznymi, bakteriami, kosmetykami, a nawet lekarstwami. Zapalenia alergiczne występują zwykle w ostrej postaci z silnym obrzękiem spojówek i powiek oraz obfitą wydzieliną. Powyższym objawom towarzyszy świąd, pieczenie, łzawienie, światłowstręt. W przewlekłych zapaleniach alergicznych objawy są znacznie łagodniejsze i przeważa swędzenie i pieczenie powiek oraz spojówek. Stosuje się leczenie lekami ściągającymi i odczulającymi.
Wiosenne zapalenie spojówek - Na spojówkach obu oczu pojawiają się grudki o wyglądzie kamieni brukowych. Spojówki powieki dolnej staja się mleczne, a w ciężkich przypadkach spojówka gałkowa wokół rogówki fałduje się. Stosowana jest zwykle kuracja kortykosteroidami.
Polekowe zapalenie spojówek - Choroba ta objawia się ciastowatym obrzękiem skóry powiek z silnym przekrwieniem spojówek powiekowej i gałkowej. Po ustąpieniu objawów ostrych zdarza się, że pojawi się stan przewlekły. Skóra powiek jest wówczas mniej zaczerwieniona, ale marszczy się i jest chropowata. Długo natomiast może utrzymywać się światłowstręt, łzawienie i przekrwienie spojówek. Leczenie, które stosuje się w takich przypadkach, polega na aplikowaniu leków odczulających i ściągających.
ZAPALENIE SPOJÓWEK I ROGÓWKI PRYSZCZYKOWE - Jest reakcją alergiczną na tuberkuloproteinę. Na spojówce gałkowej w pobliżu brzegu rogówki widać małe białe pryszcze, a także podobne nacieki skierowane do środka rogówki. Charakterystyczne jest wnikanie naczyń krwionośnych z obwodu rogówki w kierunku nacieku. Kuracja polega na stosowaniu leków rozszerzających źrenicę, przeciwzapalnych, oraz antybiotyków.
ZAPALENIE SPOJÓWEK O NIEUSTALONEJ ETIOLOGII ZWYRODNIENIE SPOJÓWEK TŁUSZCZYK - jest to szarawo-żółtawe wzniesienie na spojówce gałkowej, zlokalizowane najczęściej po stronie nosowej w obrębie szpary powiekowej. Zwyrodnienie to leczy się operacyjnie.

SKRZYDLIK

- to zgrubienie spojówki gałkowej w obrębie szpary powiekowej, występujące w kształcie trójkąta zwróconego wierzchołkiem do rogówki. Tutaj także stosuje się leczenie operacyjne.

---