Wzrok (zmysł wzroku) jest to zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska i ogół czynności związanych z widzeniem. Narządem wyspecjalizowanym do rejestrowania obrazu jest gałka oczna otoczona aparatem ochronnym (brwi, powieki, rzęsy i narząd łzowy). Przystosowanie oka do pełnienia tej funkcji umożliwia nie tylko ostre widzenie przedmiotów z małej i dużej odległości, ale równiez rozróżnianie barw.
Krótkowzroczność (miopia - łac. myopia) jest jedną z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych wzroku polegającą na tym, że oko skupia promienie świetlne, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku krótkowzrocznym ogniskowane są przed siatkówką.
Inaczej mówiąc jest to taki stan zdolności skupiającej układu optycznego oka, w którym promienie równoległe (biegnące z nieskończoności) ogniskowane są przed siatkówką. Wiąże się to ze zbyt długą osią gałki ocznej (krótkowzroczność osiowa), z nieprawidłową (zbyt wypukłą) krzywizną poszczególnych elementów układu optycznego oka, zwłaszcza rogówki i soczewki (krótkowzroczność krzywiznowa), a także ze wzrostem współczynnika załamania soczewki przy rozwijającej się zaćmie jądrowej (krótkowzroczność refrakcyjna).
Obraz na siatkówce w krótkowzroczności jest zamazany, a wrażenie wzrokowe krótkowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot krótkowidz przysuwa przedmiot bliżej oczu.
Krótkowzroczność rozwija się najczęściej w okresie dojrzewania płciowego.
W celu poprawy ostrości widzenia krótkowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki rozpraszające dwuwklęsłe. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak minus. Możliwy jest również zabieg chirurgiczny (bardzo duża skuteczność).
Wyróżnia się trzy stopnie krótkowzroczności:
małą - w zakresie do -3dpt.
średnią - poniżej -6dpt.
wysoką - powyżej -6dpt.
Przy wysokiej krótkowzroczności w późniejszym okresie życia mogą wystąpić zmiany zwyrodnieniowe naczyniówki, siatkówki i ciała szklistego. Wysoka krótkowzroczność nie jest jedynie wadą refrakcji, którą w pełni można skorygować optycznie. W przypadku osób dotkniętych zespołem Marfana w ogromnej ilości przypadków mamy do czynienia z krótkowzrocznością wysoką (myopia alta), osiągającą wartości kilkunastu lub kilkudziesięciu dioptrii.
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Kr%C3%B3tkowzroczno%C5%9B%C4%87"
Achromatopsja (ślepota barw) to choroba oczu polegająca na całkowitej lub częściowej niemożności widzenia kolorów. Polega na posiadaniu niskiej liczby lub zupełnym braku czopków, które są odpowiedzialne za widzenie barw, widzenie ostre i widzenie fotopowe (widzenie dzienne). Ludzie cierpiący na achromatopsję nie postrzegają barw, mają problemy z widzeniem w silnym oświetleniu i widzeniem ostrym.
Achromatopsja może być dziedziczna, lub nabyta w wyniku różnych uszkodzeń lub chorób. Ta pierwsza ma tendencję do pojawiania się wśród zamkniętych społeczności. Przykładem takiej społeczności jest ludność zamieszkująca wyspę Pohnpei, wchodzącą w skład Sfederowanych Stanów Mikronezji - jej mieszkańcy cierpią na achromatopsję.
Astygmatyzm – wada wzroku cechująca się zaburzoną sferycznością oka. Elementy optyczne zdrowego narządu wzroku zawsze są wycinkiem sfery. Jeżeli oko ma większą szerokość niż wysokość, to soczewka i rogówka zamiast skupiać światło w okrągłym obszarze siatkówki, będzie tworzyć obraz rozmazany w jednym z kierunków. Pacjent z astygmatyzmem będzie np widział obraz nieostro w pewnych obszarach pola widzenia. Niestety nawet dobre szkła nie są w stanie w pełni skorygować asferyczności i dlatego osoba z astygmatyzmem ma problemy z wykorzystaniem przyrządów optycznych. Jeżeli ktoś ma problemy z ostrością, może sobie na np. mikroskopie wyregulować odpowiednio układ, aby korygował jego wadę. Osoba z astygmatyzmem nigdy nie osiągnie tego efektu, bo soczewki każdego przyrządu optycznego są sferyczne.
Wyróżnia się dwa rodzaje astygmatyzmu:
regularny – oku można przypisać dwie osie optyczne, wadę można skorygować okularami ze szkłami cylindrycznymi, które są wyraźnie droższe od soczewek wykorzystywanych w innych wadach wzroku,
nieregularny – rogówka jest uszkodzona na skutek np.wypadku, osi optycznych jest wiele, wadę można skorygować żelami nakładanymi na rogówkę lub szkłami kontaktowymi.
Nadwzroczność (popularnie: dalekowzroczność, łac. Hyperopia) jest drugą obok krótkowzroczności najczęściej spotykaną wadą refrakcyjną oka ludzkiego. Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio - tylnych oka (zbyt krótką gałką oczną)lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka (zbyt płaską (niezdolną do kurczenia się) soczewką).
Nadwzroczność wzrasta z wiekiem (starczowzroczność, prezbiopia) wskutek postępującego osłabienia aparatu nastawczego oka, w wyniku zmniejszenia sprawności mięśnia rzęskowego i elastyczności soczewki.
promienie równoległe, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku nadwzrocznym ogniskowane są za siatkówką. Wskutek tego wrażenie wzrokowe dalekowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot dalekowidz odsuwa przedmiot od oczu. Poniższy rysunek przedstawia schematycznie jak widzi osoba z wadą nadwzroczności.
W celu poprawy ostrości widzenia dalekowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Sąto soczewki skupiające. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak plus.
Brak korekcji u młodych osób może prowadzić do powstania tzw. zeza akomodacyjnego.
Daltonizm to upośledzenie widzenia barw. Nierozróżniane są jednocześnie barwy czerwona i zielona, choć mogą być nierozróżniane również inne kolory. Daltonizm dotyka głównie mężczyzn.
Nazwa tej wady pochodzi od angielskiego chemika Johna Daltona, który w 1794 roku na własnym przypadku opublikował jej opis.
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Daltonizm"
Oczopląs (łac. nystagmus) - wrodzony objaw polegający na mimowolnych, rytmicznych oscylacjach gałek ocznych. Drgania mogą być w kierunku pionowym, poziomym lub rotacyjne, mogą być stałe lub zmieniać się zależnie od kierunku spojrzenia. Oczopląs związany jest z uszkodzeniem sensorycznym (obustronne bardzo słabe widzenie) i/lub motorycznym (zez).
Oczopląs posiada następujące cechy:
postać - poziomy, pionowy, obrotowy, skośny,
kierunek - oznaczany wg fazy szybkiej ruchu,
szybkość - wolny, średni, szybki,
natężenie - określane w trójstopniowej skali,
typ - rytmiczny lub wahadłowy.
Do głównych typów oczopląsu zaliczyć możemy oczopląs wahadłowy, gdy oczy wychylają się rytmicznie w obie strony w jednakowym czasie oraz oczopląs skaczący, występujący wtedy, gdy ruch oczu w jedną stronę jest szybszy niż w drugą; jego kierunek określa się zależnie od kierunku fazy szybkiej.
Leczenie może przynieść poprawę w tych przypadkach, w których istnieje „blokada” („strefa ciszy”) oczopląsu przy pewnym ustawieniu gałek. Polega ono na odpowiednim chirurgicznym ustawieniu oczu. Niekiedy ustawienie takie można uzyskać stosując szkła pryzmatyczne.
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Oczopl%C4%85s"
Zez (łac. strabismus) jest chorobą oczu objawiającą się osłabieniem mięśni ocznych, co powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego. Efektem zeza jest zaburzenie widzenia stereoskopowego.
Osoby z zezem mogą mieć trudności z prowadzeniem pojazdów mechanicznych (np. samochody) oraz operowaniem maszynami i urządzeniami w ruchu. Trudno im też uprawiać niektóre sporty, takie jak np. siatkówkę, łatwiej natomiast radzą sobie z czynnościami związanymi z dobrze rozwiniętą wyobraźnią przestrzenną, np. przy obróbce grafiki trójwymiarowej.
Przyczyną zeza mogą być zmiany w rozwoju ośrodków kojarzeniowych kory mózgowej, także zmiany wewnętrznego aparatu (w przypadku zespołu Marfana zwłaszcza nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni okoruchowych). Zeza można zniwelować za pomocą odpowiednich okularów i ćwiczeń, lub chirurgicznie.
Zez może spowodować powstanie ambylopii ("leniwego oka"), czyli osłabienie zdolności widzenia w jednym oku. Leczenie polega na zasłonięciu zdrowego oka, tym samym zmuszając "leniwe oko" do pracy.
Zez ukryty (strabismus latens heterophoria) jest zaburzeniem równowagi mięśni ocznych. Nierównowaga ta polega na tym, że pewna grupa mięśni jest silniejsza od swoich antagonistów i ujawnia się w momencie wyłączenia obuocznego widzenia, a tym samym braku konieczności fuzji obrazów (można zaobserwować to zjawisko przysłaniając jedno oko, które w momencie odsłonięcia przesłony okaże się ustawione zbieżnie lub rozbieżnie, ale po powrocie warunków obuocznego widzenia natychmiast ustawi się w pozycji ortoforii).
W zależności od kierunku, wyróżnić możemy:
zbaczanie do wewnątrz (ezophoria),
na zewnątrz (exophoria),
ku górze (hyperphoria)
i ku dołowi (hypophoria).
Rzadką formą heterotrofii jest cyclophoria, polegająca na rotacyjnym przemieszczeniu osi oka pod zasłoną.
[Edytuj]
Leczenie jest oparte jest na wyrównywaniu wady refrakcji, ćwiczeniach fuzji, niekiedy stosowaniu szkieł pryzmatycznych. Jeśli metody te nie przynoszą poprawy, a zdekompensowana heteroforia przechodzi w trwały stan jawnego zeza, należy wtedy bezzwłocznie poprawić równowagę mięśniową przez przeprowadzenie operacji.
[Edytuj]
Zez towarzyszący (strabismus concommitans) jest najczęstszą postacią zeza. Jego cechą jest to, że oko zezujące towarzyszy w ruchach oku prowadzącemu, utrzymując przy tym stały kąt odchylenia.
Przyjmując odchylenia oka jako kryterium podziału, możemy wyróżnić zez:
zbieżny (strabismus convergens esotropia),
rozbieżny (strabismus divergens exotropia),
ku górze (strabismus sursumvergens hypertropia),
ku dołowi (strabismus deorsum vergens hypotropia),
skośny (strabismus obliquus).
Odchylenie osi jednego oka powodować może utratę równowagi sensorycznej obu oczu, co z kolei prowadzi do poważnych zaburzeń czynnościowych. Dochodzi do nich przede wszystkim w oku zezującym, które mimo anatomicznie prawidłowego aparatu percepcyjnego, traci zdolność widzenia. Powstaje niedowidzenie (amblyopia), które powoduje obniżenie ostrości wzroku nawet do poziomu bliskiego praktycznej ślepoty.
Mechanizm powstawania niedowidzenia polega na tym, że w celu uniknięcia konfuzji dwóch różnych obrazów powstających na obszarze dołeczka każdego z oczu, uruchamia się mechanizm korowego tłumienia tego obrazu, który pada na dołeczek środkowy oka zezującego. Stały proces tłumienia powoduje, iż w zezującym oku powstaje czynnościowy mroczek środkowy. Jednocześnie dołeczek środkowy oka prowadzącego zaczyna korespondować nie z dołeczkiem w oku zezującym, a z tym obszarem siatkówki, na który pada obraz fiksowany przez oko prowadzące. Obszar siatkówki korespondujący z dołeczkiem oka prowadzącego, oddalony od anatomicznego dołeczka o odległość odpowiadającą kątowi zeza, staje się zatem funkcjonalnym dołeczkiem środkowym, a położone wokół niego punkty - fałszywą plamką. Powstaje wtedy tzw. fiksacja ekscentryczna i jej miejsce ma tym mniejszą ostrość wzroku, im większy jest kąt zeza, zatem im dalej jest położone to miejsce od dołeczka środkowego. Wokół punktu ekscentrycznej fiksacji zaczyna się organizować cała nieprawidłowa korespondencja siatkówkowa.
Nieprawidłowe odchylenie może dotyczyć obu oczu, gdy każde z nich przejmuje prowadzenie okresowo. Mamy
wtedy do czynienia z zezem naprzemiennym (strabismus alternans). W tym przypadku nie dochodzi do trwałego tłumienia obrazu z tylko jednego, tego samego oka. Dzięki temu nie powstaje niedowidzenie, jednakże nie ma też warunków do wytworzenia się korespondencji siatkówkowej, a co za tym idzie - warunków prawidłowego widzenia obuocznego. Wytwarza się zatem anomalna korespondencja z niskim stopniem widzenia obuocznego.
[Edytuj]
Leczenie zeza rozpoczyna dobranie okularów, które korygowałyby wadę refrakcji. Ich zmiana powinna być dokonywana w miarę potrzeby, na podstawie powtarzanej co pół roku kontroli. Noszenie szkieł może w niektórych przypadkach spowodować ustąpienie zeza. Są to przypadki, w których przyczyną zaburzeń w ustawieniu oczu jest napięcie akomodacji, uruchamiane celem kompensacji nadwzroczności.
Następnym etapem jest prowadzenie działań zapobiegających wytworzeniu się czynnościowego niedowidzenia. Osiąga się to wyłączając z procesu widzenia oko prowadzące, przez co zmuszając oko zezujące do fiksacji dołeczkowej. W tym celu stosuje się jedną z poniższych metod:
metoda zasłaniania (obturatio, occlusio) oka prowadzącego. Wykonuje się ją zakładając przesłonkę na okulary lub bezpośrednio zasłaniając oko,
metoda penalizacji, która polega na „karaniu” oka prowadzącego. Ma ona na celu spowodowanie czynnościowego upośledzenia tego oka (przez podawanie atropiny oraz odpowiedni dobór szkieł okularowych), co sprzyja poprawie ostrości wzroku oka niedowidzącego, poprawie współpracy obu oczu i zmniejszeniu kąta zeza,
metody pleoptyczne leczące niedowidzenie przy użyciu odpowiedniej aparatury. Polegają one na pobudzaniu obszaru dołeczkowego bodźcami świetlnymi przy równoczesnym wyłączaniu miejsca fałszywej fiksacji.
Metody te są stosowane u dzieci powyżej 4 roku życia (ze względu na możność współpracy).
Kolejny etap postępowania terapeutycznego polega na wyrobieniu prawidłowego obuocznego widzenia. W tym celu wykorzystuje się metody ortoptyczne zastosowanie pryzmatów w leczeniu zeza towarzyszącego polega na przesunięciu obrazu powstającego na siatkówce w pożądanym kierunku. Szkła pryzmatyczne są zakładane na korygujące wadę refrakcji szkła okularowe.
W procesie terapeutycznym bardzo ważne miejsce zajmuje leczenie chirurgiczne. Ma ono na celu wyrównanie siły działania mięśni okoruchowych tak, aby gałki oczne były ustawione i poruszały się równolegle. Operacja polega na osłabieniu zbyt mocno działających i wzmocnieniu działających słabo mięśni. Osłabienie osiąga się przez przesunięcie przeszczepu ku tyłowi (recessio, retropositio), wzmocnienie zaś przez skrócenie mięśnia (resectio) i ewentualne przesunięcie przyczepu ku przodowi (antepositio). Do zabiegu chirurgicznego przystępuje się zazwyczaj, gdy zostało wyeliminowane niedowidzenie i rozpoczął się proces przywracania prawidłowego obuocznego widzenia.