Diagnostyka chorób trzustki
Badania laboratoryjne
Materiał do badań:
Surowica krwi (badanie aktywności amylazy i lipazy)
Mocz (badanie aktywności amylazy)
Kał (ocena aktywności chymotrypsyny)
Próby czynnościowe
Próba skrobiowa
Pierwszy dzień:
pacjent na czczo
doustna podaż 100 g glukozy
określenie krzywej glikemicznej
Drugi dzień:
pacjent na czczo
doustna podaż 100 g skrobi w postaci kleiku lub żelu
określenie krzywej glikemicznej
Interpretacja wyników:
Różnicę między maksymalnym wzrostem stężenia glukozy i skrobi wyraża się jako odsetek w
stosunku do maksymalnego stężenia glukozy po obciążeniu skrobią. Prawidłowo  poniżej 70%, w
warunkach patologicznych  powyżej 100%.
Próba sekretynowo  pankreazyminowa
Służy bezpośredniej ocenie czynności zewnątrzwydzielniczej trzustki.
Określamy skład chemiczny oraz kinetykę wydzielania soku trzustkowego po pobudzeniu
trzustki preparatem sekretynowo  pankreazyminowym (iv).
OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI
Jest chorobą o przebiegu średnio ciężkim lub ciężkim, objawiającą się bólem w jamie brzusznej i
wzrostem aktywności ą - amylazy (ę! 3  krotnym) we krwi i w moczu.
Pod względem anatomicznym
- odwracalne uszkodzenie trzustki i tkanek okołotrzustkowych pod postacią:
obrzęku
martwicy
martwicy krwotocznej
martwicy tłuszczowej
u części chorych powikłaniami wielonarządowymi.
Epidemiologia -20  30 przypadków / 100 000 dorosłej populacji
Czynniki etiologiczne
Kamica żółciowa
Alkohol
Leki (tiazydy, prokainamid, fenacetyna, meprobamat, nitrofurantoina, kwas 5-
aminosalicylowy, enalapril, furosemid, metronidazol, paracetamol, sulfasalazyna, sulindac,
tetracykliny, estrogeny, cymetydyna)
Nowotwory trzustki, dróg żółciowych, brodawki Vatera
Choroby narządów sąsiednich (zapalenie pęcherzyka żółciowego, wrzód drążący do
1 Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org
trzustki)
Zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej
Zabiegi endoskopowe w obrębie dróg żółciowych i przewodu Wirsunga (ERCP)
Samoistne OZT (10  20%)
Infekcje
wirusowe (świnka, różyczka, CMV, HIV, WZW)
pasożytnicze, bakteryjne
Objawy kliniczne
Ból w nad- lub śródbrzuszu o dużym nasileniu (90%)
Nudności i wymioty (80%)
Objawy niedrożności jelit (60  80%)
Bolesność palpacyjna brzucha
ew. żółtaczka
ew. zmiany na skórze
objaw Cullena (wybroczyny wokół pępka)
objaw Grey  Turnera (wybroczyny w bocznych częściach tułowia)
Objawy pozatrzustkowe
Układ krążenia
tachycardia
“! RR
wstrzÄ…s
Układ oddechowy
przyspieszenie oddechu
duszność
sinica
Powikłania
Martwica w obrębie trzustki
Wczesny zbiornik płynowy (do 4 tygodni, bez widocznej ściany)
Pseudotorbiele
Ropień trzustki
Diagnostyka
Badania laboratoryjne
Oznaczanie aktywnoÅ›ci að - amylazy
(przynajmniej 3  krotne) we krwi i w moczu
najwyższa w 1 lub 2 dobie
może wystąpić także w innych ostrych schorzeniach
jamy brzusznej (perforacja wrzodu trawiennego, zawał tętnicy krezkowej,
niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej)
Oznaczanie aktywności lipazy we krwi
Badanie morfologii krwi (leukocytoza!)
Badanie koagulogramu
Ocena stężenia glukozy i bilirubiny
Ocena białka C  reaktywnego (CRP)
Badania obrazowe
Badanie ultrasonograficzne (USG)
Ultrasonografia endoskopowa (EUS)
2 Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org
 Tomografia komputerowa (TK/CT)
Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW/ERCP)
Rezonans magnetyczny (MRI)
RTG klatki piersiowej
Ew. puste RTG przeglÄ…dowe jamy brzusznej
Badanie ultrasonograficzne (USG)
Rozlane lub odcinkowe powiększenie narządu
Echostruktura obniżona, niejednorodna, ew. ogniska hypoechogeniczne
Granice nieostre
Bezechowe zbiorniki płynowe w otoczeniu
Wykrycie przyczyny  np. kamica przewodowa
Monitorowanie dynamiki zmian
Obecność powikłań (torbiele, ropnie, wysięk do jam opłucnej)
Ograniczenie metody  duża ilość gazów w jamie brzusznej (niedrożność porażenna jelit)
Tomografia komputerowa
Powiększenie narządu w całości
Nierówne zarysy, niejednorodna gęstość
Słabo odgraniczone nacieki zapalne oraz zbiorniki płynowe w otoczeniu (torbiele rzekome,
ropnie)
Wskazania:
rozpoznanie kliniczne budzi wątpliwości
chorzy z hyperamylazemią i klinicznie ciężką postacią OZT, powiększeniem obwodu
brzucha, tkliwością, gorączką ę! 380C i wysoką leukocytozą
pacjenci z wynikiem > 3 punktów w skali Ransona lub > 8 punktów w skali APACHE
chorzy, którzy nie osiagają szybkiej poprawy klinicznej w ciągu 72 godzin
pacjenci, u których po początkowej poprawie stanu klinicznego doszło do pogorszenia
(możliwość wystąpienia powikłań)
Ustępowanie widocznych w badaniu TK cech OZT zwykle opóz
nia siÄ™ w stosunku do poprawy
stanu klinicznego pacjenta !!!
Kontrolne badania TK sÄ… wymagane gdy
stan kliniczny pacjenta ulega pogorszeniu
brak poprawy
Cholangiopankreatografia metodÄ… rezonansu magnetycznego (MRCP)
Powiększenie narządu w całości
Niejednorodny sygnał, obszary martwicy (po kontraście)
Przestrzenna lokalizacja zmian
Różnicowanie charakteru zmian miąższowych
Ultrasonografia endoskopowa (EUS)
Szukanie lub potwierdzenie etiologii OZT (kamiczej)
Kwalifikowanie do ECPW
EUS zabiegowa
PRZEWLEKA
E ZAPALENIE TRZUSTKI
Przewlekła, nienowotworowa choroba trzustki, charakteryzująca się postępującym włóknieniem
z towarzyszącym zanikiem tkanki gruczołowej, prowadzącym w różnych okresach do upośledzenia
czynności wewnątrz- i zewnątrzwydzielniczej trzustki i rozwoju cukrzycy.
3 Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org
Epidemiologia 10  12 przypadków / 100 000 dorosłej populacji
Pod względem anatomicznym
Przewlekłe wapniejące zapalenie trzustki
Zaporowe zapalenie trzustki - utrudnienie odpływu soku trzustkowego
Zapalne - destrukcja miąższu przez nacieki z komórek jednojądrzastych
Wapniejące - rozlane włóknienie okołozrazikowe
Czynniki etiologiczne
Alkohol (70%)
Zaporowe (zwężenia, blizny, pseudotorbiele)
Pourazowe
Dziedziczne (mutacja genu, odpowidzialnego za syntezÄ™ trypsynogenu)
Tropikalne (maniok)
W przebiegu naczynności przytarczyc
Idiopatyczne (20%)
Alkohol!
100 g czystego etanolu/dobÄ™
po 11 latach u kobiet, po 17 latach u mężczyzn
objawy kliniczne PZT
+ dieta bogatobiałkowa
+ dieta bogatotłuszczowa
+ palenie tytoniu
Objawy kliniczne
Bóle brzucha
Chudnięcie
Nudności, wymioty
Biegunka tłuszczowa
Cukrzyca
Przemijająca żółtaczka
Powikłania PZT
Pseudotorbiele
Ropnie
PÅ‚yn w jamie otrzewnej
Wysięk opłucnowy
Zakrzepica żyły śledzionowej ( krwawienie z żylaków dna żołądka)
Diagnostyka
Badania laboratoryjne
Oznaczanie aktywności ą - amylazy
Oznaczanie aktywności lipazy we krwi
Test pankreazymino  sekretynowy
Próba skrobiowa
Ocena stężenia glukozy i bilirubiny
Zwiększona zawartość tłuszczów obojętnych w stolcu
4 Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org
 Badania obrazowe
Badanie ultrasonograficzne (USG)
Ultrasonografia endoskopowa (EUS)
Tomografia komputerowa (TK/CT)
Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW/ERCP)
Rezonans magnetyczny (MRI)
Badanie ultrasonograficzne (USG)
Zmniejszenie narzÄ…du
Nieregularność zarysów
Niejednorodna echostruktura, z licznymi silnie hyperechogenicznymi odbiciami
Poszerzenie przewodu trzustkowego
Obecność powikłań (torbiele rzekome)
Tomografia komputerowa
Nieregularne poszerzenie przewodu trzustkowego
Zmniejszenie narządu aż do zaniku miąższu
Obecność zwapnień, złogów, torbieli rzekomych
Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW)
Nieregularne poszerzenia przewodu trzustkowego i jego bocznych odgałęzień
Obecność złogów
Działanie terapeutyczne!
Cholangiopankreatografia MR (MRCP)
Określenie stopnia poszerzenia przewodu trzustkowego i jego bocznych odgałęzień
Obecność złogów
Obecność torbieli i określenie ich stosunku do dróg trzustkowych
Ultrasonografia endoskopowa (EUS)
 Płacikowa struktura miąższu
Pseudotorbiele
Ogniska hiperechogeniczne
Poszerzenie przewodu Wirsunga (> 2mm)
ZÅ‚ogi w przewodzie Wirsunga
Ultrasonografia endoskopowa (EUS)
Szukanie lub potwierdzenie etiologii PZT (kamiczej)
Kwalifikowanie do ECPW
EUS zabiegowa
Zalety i wady technik nieinwazyjnego obrazowania
Ultrasonografia (USG)
Zalety
Niski koszt
A
atwa dostępność
Mała inwazyjność
Wady
Wynik zależy od doświadczenia badającego
Wynik zależy od pacjenta otyłość, wzdęcie, niedrożność)
5 Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org
Tomografia komputerowa (TK)
Zalety
Wysoka czułość w odniesieniu do zwapnień miąższu trzustki (spiralne TK)
Dostępna w większości szpitali
Wady
Promieniowanie jonizujÄ…ce
Kontrast zawierający jod dla wykrywania małych guzów
Magnetyczny rezonans jÄ…drowy (MRI)
Zalety
Możliwość wykonywania w warunkach fizjologicznych
Informacje o czynności trzustki
Arbitralna płaszczyzna obrazowania
Wady
Niska czułość w odniesieniu do zwapnień
Mała dostępność
Zależność od oprogramowania
Ultrasonografia
najszerzej dostępna
najmniej kosztowna
badania skriningowe dla oceny miąższu trzustki (z wyjątkiem osób z OZT i osób otyłych)
Ocena miąższu trzustki
6 Przygotowano: http://www.wojsk-lek.org