Kultura mykeńska

1

Kultura mykeńska

Główne ośrodki cywilizacji mykeńskiej

Kultura mykeńska (1600-1100 p.n.e. lub 1400-1200

p.n.e.) – najstarsza kultura Grecji kontynentalnej na

półwyspie Peloponeskim.

Nazwa pochodzi od ważnego ośrodka cywilizacji

Achajów – miasta Mykeny, znajdującego się w

centrum Kotliny Argolidzkiej.

Kultura ta poznana dokładniej dopiero pod koniec XIX

wieku dzięki pracom wykopaliskowym prowadzonym

przez archeologa Heinricha Schliemanna z 1874 roku, a

później przez jego następców.

Kultura mykeńska to ostatnia faza rozwoju kultury

helladzkiej.

Artykuł z serii Historia Grecji

Historia Grecji

Epoka brązu

Kultura minojska

Kultura mykeńska
Kultura cykladzka

Starożytna Grecja

Wieki ciemne

Okres archaiczny

Okres klasyczny

Epoka hellenistyczna

Sztuka starożytnej Grecji

Cesarstwo rzymskie

Cesarstwo Bizantyńskie

Imperium osmańskie

Zarys historyczny

Achajowie pojawili się w Grecji w XVI w. p.n.e. Ich pochodzenie nie jest znane. Nazywali siebie "Achajoi". W

połowie XV w. p.n.e. podbili Kretę i przejęli zdobycze cywilizacji minojskiej – m.in. pismo.

Pismo linearne B zdradza podobieństwo do pisma linearnego A. Zapisywanie języka Achajów w sylabicznym

systemie (samogłoski i sylaby otwarte) pisma linearnego B sprawiło spore kłopoty, co jest dodatkowym dowodem

na to, że zostało ono zapożyczone od ludu nieposługującego się językiem greckim. Pismem linearnym B Achajowie

posługiwali się wyłącznie w celach administracyjnych. W XIV w. p.n.e. zbudowano pierwsze pałace obronne.

Powstały one w Atenach i Tirynsie. W następnym stuleciu (XIII) pałace wzniesiono w Mykenach, Pylos, Gala i

Tebach. Pałace były siedzibami władców noszącymi tytuł "wanaks". Pałace były ośrodkami władzy, kultury,

Kultura mykeńska

2

rzemiosła i handlu. Rzemieślnicy wytwarzali dobra luksusowe i broń na potrzeby władców. Przedmiotami

luksusowymi handlowano. Handel zewnętrzny organizowany był wyłącznie przez władców. Zajmowali się nim

wyznaczeni przez wanaksów agenci. Kupców działających na własną rękę i ryzyko, nie było. Eksportowano

ceramikę, naczynia z brązu, oliwę i tkaniny. Domostwa rzemieślników budowano wokół pałacu, jedynego odbiorcy

dóbr. Importowano miedź, cynę, złoto, srebro, kość słoniową i bursztyn. Wsie okresu mykeńskiego tworzyły

społeczności zamknięte, samowystarczalne. Narzędzia pracy, tkaniny i ubrania, rolnicy wytwarzali sami. Ponieważ

właścicielem ziemi był wanaks, użytkujący ją rolnicy uiszczali władcy daninę. Mykeny przez wiele wieków były

najważniejszym ośrodkiem władzy, wywierającym wpływ na Beocję, Attykę i Tesalię. Dzięki dostępowi do morza

utrzymywały szerokie kontakty handlowe.

Upadek

Do upadku cywilizacji mykeńskiej doprowadziła inwazja tzw. ludów morza (ok. 1200 r. p.n.e.), a następnie najazdy

plemienia Dorów (ok. 1100 r. p.n.e.). Ok. roku 1200 p.n.e. "Ludy Morza" zmiotły państwo Hetytów, zrujnowały

centra handlowe w Syrii i przerwały w ten sposób dostawy do Grecji mykeńskiej złota, srebra, kości słoniowej i

bursztynu. Najbardziej dotkliwe było przerwanie dostaw miedzi i cyny potrzebnych do wytopu brązu niezbędnego

do produkcji broni. Środki utrzymania pałaców skurczyły się. Podstawy materialne władzy wanaksów uległy

zachwianiu. Wojny między "państwami pałacowymi" uległy brutalizacji. Ich celem przestało być zdobycie sławy i

zwierzchnictwa. Teraz stały się sposobem pozyskania deficytowych dóbr poprzez łupienie przeciwnika. Wiele

pałaców było niszczonych, odbudowywanych i po kilku latach znowu je niszczono. Mykeny i Tiryns burzono trzy

razy (!). Pozostałe ośrodki pałacowe niszczono w różnych odstępach czasu. Rzemieślnicze "osady pałacowe" zostały

opuszczone. Rzemiosło upadło, handel zamarł. Całkowicie zaniechano budowania grobów kopułowych, w których

chowano wanaksów. Na tronach władców miały miejsce gwałtowne zmiany. W Tirynsie utracił władzę Diomedes.

Następca Achillesa, Neoptolemos władający Ftyją, został wygnany z kraju. Uciekł do Epiru. Wyludniła się Lakonia i

żyzna Messenia. Proces ten trwał kilka pokoleń. Sytuacja ta zachęciła Dorów do powrotu na Peloponez. W 1150 r.

p.n.e., Kleodajos na czele Dorów ruszył na Mykeny ale poniósł klęskę na Istmie Korynckim. Po dwudziestu latach,

w r. 1130 p.n.e. Arystomachos ponownie powiódł Dorów przeciwko Mykenom. Również i on został pokonany na

Istmie. Trzydzieści lat później Temenos i Kresfontes zwyciężyli wanaksa Myken, Tisamenosa. Dorowie zajęli

Argolidę, Lakonię i Messenię.

Wieki ciemne

Po tych wydarzeniach nastąpił okres nazywany wiekami ciemnymi. Był to okres kryzysu w rolnictwie i zmniejszenia

się areału upraw winorośli i oliwki. W wielu przypadkach nastąpił nawrót do pasterstwa. Wyposażenie grobów z tej

epoki było skromne i pozbawione cennych kruszców. Jednak nie wszędzie nastąpił zupełny upadek. Wykopaliska z

Attyki i wyspy Eubei wskazują na dość dobrą sytuację ekonomiczną i utrzymanie wymiany handlowej z Egiptem,

Syrią i Cyprem. Mykeńskie budownictwo monumentalne zachowało się na Jolkos i Naksos. Wiodącymi ośrodkami

politycznymi były Ateny, Argos i Kreta. Jedynym typem osadnictwa pozostały osady wiejskie. Miast nie było (!).

Zatem ówczesne Ateny czy Argos były dużymi osadami ale nie były miastami. Te pojawią się dopiero w połowie

VIII w. p.n.e. otwierając swym pojawieniem się nowy okres w dziejach starożytnej Grecji. Wkrótce, w Atenach

pojawiła się ceramika "geometryczna", a pochówki wskazują na powolny wzrost bogactwa. To właśnie ceramika

wykonywana na obrotowym kole garncarskim była poszukiwanym produktem eksportowym Grecji w okresie

"wieków ciemnych". W tym także okresie dokonał się jeszcze jeden pozytywny zwrot w cywilizacji technicznej

Greków – upowszechnienie żelaza. Żelazo było doskonale znane Achajom. Jednak dostatek miedzi i cyny

powodował, że używano łatwiejszego do wytopu brązu, z którego wytwarzano broń, naczynia i ozdoby. Z rud żelaza

umiano otrzymać jedynie gąbczastą surówkę nie nadającą się do niczego. Potrafiono jedynie wykuć z niej drobne

przedmioty. Większe, jak siekiery, miecze, sztylety, były lichej jakości, gorsze od wykonanych z brązu. Zatem broń

żelazna służyła do ozdoby, nie do walki. Dopiero niedostatek cyny i miedzi wymusił dopracowywanie technik

obróbki żelaza.

Kultura mykeńska

3

W okresie "wieków ciemnych" zaczęła się kształtować religia właściwa dla późniejszej Grecji klasycznej. Z okresu

mykeńskiego znamy tylko z nazwy imiona takich bóstw jak: Posidaeja, Diwija, Pajawon, Pani Labiryntu, Pani na

koniu, Pani ze szczytów, Pipituna, Eleutia, Mater Theia, Manasa, Drimios, Dipsioi. Naczelnym bóstwem był wtedy

Posejdon. Znana była Hera, Artemida, Ares i Dionizos. Zeus był bóstwem drugorzędnym.

Gospodarka Grecji mykeńskiej

Głównym centrum był pałac, który kierował produkcją i handlem. Ważne miejsce w gospodarce zajmowało

rolnictwo; na istnienie pewnych nadwyżek wskazuje obecność spichlerzy. Ponieważ właścicielem ziemi był wanaks,

istniały dwa rodzaje użytkowania ziemi przez poddanych:

1/ "kotona kitimena" – działka ziemi nadana przez władcę na określony czas i na określonych warunkach. Tak

najczęściej wanaksowie wynagradzali zasłużonych dla nich ludzi.

2/ "kotona kekemena" – ziemia użytkowana przez wspólnoty wiejskie, które wydzierżawiały ją swym członkom.

Użytkownicy płacili wanaksowi daninę.

Obok rolnictwa rozwijało się również rzemiosło nastawione na eksport. Odkrycie w Barbati na Peloponezie

wielkiego centrum produkcji ceramiki, w Mykenach ośrodka, w którym koncentrował się eksport oliwy oraz

produkcja mebli, daje wyobrażenie o możliwościach ekonomicznych Grecji mykeńskiej. Zasięg handlu wytyczony

jest znaleziskami zabytków kultury materialnej Myken, które znajdują się dzisiaj od Sycylii po Egipt i Syrię.

Społeczeństwo epoki mykeńskiej

W społeczeństwie mykeńskim władza i ziemia należała do króla z tytułem wanaks, obok zaś niego stał lawagetas

(choć jego funkcja nie jest znana). Wanaks nadawał w użytkowanie działki ziemi swym przybocznym towarzyszom

(hequetai) w zamian za co zobowiązani byli oni do służby wojskowej. Część z nich walczyła na rydwanach. W

czasie pokoju dbali o konie i rydwany, które były własnością wanaksa. Inni hequetai dowodzili oddziałami pieszymi.

Ścisłej grupy urzędniczej nie było, ponieważ nie istniał system biurokratyczny. W razie potrzeby, władca wybierał

odpowiednie osoby spośród hequetai i zlecał im wykonanie określonych zadań. Ma się rozumieć, że w takich

warunkach nie wykształciła się jeszcze znana z późniejszych wieków arystokracja. Najniżej w społeczeństwie stali

niewolnicy, douloi, ale byli oni nieliczni i trudno zauważyć większe różnice między ich statusem a statusem

zależnego ludu.

Literatura

• Krzysztof Polek, Marek Wilczyński: Historia. Ludzie i epoki. Klasa 1, SIW Znak, Kraków 2002, ISBN

83-240-0176-X

• Józef Wolski: Historia Powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, ISBN

83-01-13835-1

Źródła i autorzy artykułu

4

Źródła i autorzy artykułu

Kultura mykeńska  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=25234490  Autorzy: Abronikowski, Absynt, ArturM, Beau, Cancre, Erud, Freta, Gall Anonim, Gdarin, Gemini1980,
Getoryk, Jaras 1991, Kacper Dębski, Marcin Robert, Monika, Paradox, Picus viridis, Pko, Radomil, Sandruś, Taw, Voytek s, Wikipek, Youandme, 28 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Sites mycéniens.png  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Sites_mycéniens.png  Licencja: Creative Commons Attribution 2.5  Autorzy: User:Marsyas

Plik:Coat of arms of Greece.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Coat_of_arms_of_Greece.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:Tonyjeff

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/