1.

Łańcuch dostaw

Otoczenie rynkowe przedsiębiorstw – łańcuchy i sieci dostaw

Łańcuch dostaw stanowi grupę przedsiębiorstw realizujących wspólnie działania niezbędne
do zaspokojenia popytu w łańcuchu przepływu dóbr od fazy pozyskania dóbr do zaspokojenia
potrzeb ostatecznego odbiorcy.

2.

Zmiany wywołujące potrzebę łączenia przedsiębiorstw w łańcuchy dostaw

Tendencje przedsiębiorstw do łączenia się w łańcuchy dostaw i potrzeba ścisłej współpracy
dostawców z odbiorcami wynikają z wielu zmian w otoczeniu gospodarczym przedsiębiorstw,
którym przedsiębiorstwo nie jest w stanie sprostać samodzielnie:

rynek klienta

(rynek, w którym klient decyduje o rodzaju i ilości zakupu) wywołał

potrzebę zaspokojenia wielu wymagań klienta w zakresie szerokiej oferty produktów,
wygody nabycia (o każdej porze i w każdym miejscu), dostępności produktu
(utrzymania odpowiednich zapasów), niskiej ceny, indywidualnego dostosowania do
preferencji klienta;

nasilająca się konkurencja powoduje potrzebę wyróżnienia produktu jakością
zastosowanych materiałów, jakością i technologią stosowania, jakością obsługi;

coraz kr

ótszy czas obsługi klienta i jego zamówienia – powoduje konieczność

dokładnej analizy i prognozowania potrzeb klienta, wcześniejszego tworzenia
zapasów, wymiany danych z dostawcami i odbiorcami;

rozszerzenie rynku zaopatrzenia i sprzedaży spowodowało, że przedsiębiorstwa
kupują surowce i materiały oraz sprzedają swoje produkty praktycznie na całym
świecie (globalizacja zaopatrzenia i dystrybucji); przedsiębiorstwa poszukują wciąż
nowych dostawców i odbiorców ze względu na narastające koszty zaopatrzenia
i dystrybucji;

skraca się cykl życia produktu na rynku co powoduje większą intensywność
wszystkich działań, aby osiągnąć planową wielkość sprzedaży w krótszym okresie
czasu;

tendencje do koncentracji handlu

powodują, że dostawy dużych ilości różnych

produktów

są kierowane do centrów handlowych skupiających wielu sprzedawców, co

wymaga dobrej koordynacji dostaw i dostosowania dostawców do możliwości
odbioru;

rozwój systemów informatycznych, technologii, technik komunikacyjnych oraz

automatycznej identyfikacji

zwiększa wymagania przedsiębiorstw i klientów

w zakresie

dostępu do danych, możliwości śledzenia i szybkiego przetwarzania

danych dla masowego przepływu ładunków oraz automatycznego i bezbłędnego
odczytu danych o ładunkach w łańcuchu dostaw.

3.

Współpraca i konkurencja – sieci dostaw

Sieci dostaw odzwierciedlają sieć powiązań gospodarczych, a realizacja dostaw wynika z
zaspokojenia określonych potrzeb. Pomiędzy podmiotami w sieci dostaw funkcjonującymi
w warunkach rynkowych, ma miejsce zarówno w

spółpraca jak i walka konkurencyjna, a w

relacjach dostawca-

odbiorca mamy do czynienia zarówno z partnerstwem jak i dominacją.

Sieć dostaw stanowi potencjał możliwych powiązań i dróg przepływu produktów, informacji
i

pieniędzy wielu dostawców z wieloma odbiorcami.

Jest to zatem zbiór potencjalnych łańcuchów dostaw w danej chwili te, w których zachodzą
operacje współpracy gospodarczej.

4.

Rodzaje współpracy przedsiębiorstw w łańcuchu dostaw

Współpraca w łańcuchu dostaw może mieć następujące formy:

pionowa –

pomiędzy przedsiębiorstwami tworzącymi logistyczny łańcuch dostaw (np.

producent – dystrybutor –

detalista, tzw. łańcuchy podłużne)

pozioma –

gdy mamy do czynienia ze współpracą przedsiębiorstw tego samego

fragmentu łańcucha dostaw lub tej samej funkcji w łańcuchu (np. hurtowni, sklepów
detalicznych –

tzw. łańcuchy poprzeczne)

Przedsiębiorstwa wykorzystują w realizacji dostaw sieci logistyczne – operatorów
logistycznych realizujących działania logistyczne w sieciach dostaw, spedytorów,
przewoźników, bazy magazynowe, właścicieli floty transportowej, terminale przeładunkowe.

Sieć logistyczne – to grupa niezależnych firm konkurujących i kooperujących w zakresie
logistycznej obsługi dostaw, w celu poprawy sprawności i efektywności przepływu
produktów i t

owarzyszących im informacji zgodnie z oczekiwaniami klientów.

5.

Potrzeba współpracy przedsiębiorstw w łańcuchu dostaw

Sprawne funkcjonowanie sieci dostaw wymaga zintegrowania jej procesów przy
uwzględnieniu interesów wszystkich uczestników sieci. Przedsiębiorstwo samo nie jest w
stanie sprostać konkurencji na rynku. Potrzeba współpracy przedsiębiorstw w łańcuchach
dostaw wynika z konieczności:

szybkiego reagowania na zmiany popytu i wymagania klientów – szybka reakcja

w zakresie jakości materiałów oraz użyteczności produktu jest możliwa w ścisłej
współpracy z dostawcami materiałów i technologii produkcyjnych, a możliwość
masowej dystrybucji i krótki czas dostawy są możliwe we współpracy z partnerami
dysponującymi pojemną i przepustową bazą magazynową oraz flotą transportową;

kompleksowej obsługi klienta – co powoduje konieczność współpracy wielu
rożnego rodzaju przedsiębiorstw: producenta, firmy ubezpieczeniowej, banku,
operatora logistycznego, firm promocyjno-reklamowych i innych.

6.

Obszary współpracy przedsiębiorstwa

Współpraca ma na celu uzyskanie przewagi konkurencyjnej.

W działalności gospodarczej przedsiębiorstw wyróżniane są trzy zasadnicze obszary
współpracy przedsiębiorstwa, tworzące trzy rodzaje funkcjonalnych sieci i łańcuchów dostaw:

sieci i łańcuchy zaopatrzenia – współpraca z dostawcami w zakresie dostaw
materiałów, części, komponentów,

sieci i łańcuchy kooperacji produkcyjnej – współpraca z kooperantami w procesie
produkcji, w zakresie półproduktów i podzespołów w procesie produkcji (na zasadach
podwykonawstwa i koprodukcji),

łańcuchy dystrybucji – współpraca z odbiorcami (również klientami finalnymi), w
zakresie dostaw produktów (usług i wyrobów gotowych).

1.

Sieć zaopatrzenia

Sieci zaopatrzenia i kooperacji produkcji

Sieć zaopatrzenia – tworzy ją grupa współpracujących przedsiębiorstw realizujących
dostawy do odbiorców (może nim być zarówno przedsiębiorstwo produkcyjne jak i
handlowe).

2. Cel tworzenia sieci zaopatrzenia

Celem tworzenia sieci zaopatrzenia jest zapewnienie dostępności materiałów do produkcji
oraz towarów na potrzeby prowadzenia ciągłej i planowanej działalności produkcyjnej lub
handlowej.

Istotne jest więc zabezpieczenie dostępności materiałów lub towarów w wymaganym czasie,
miejscu, ilości, asortymencie i jakości.

3. Kooperacja produkcyjna a przedmiotowa

Kooperacja produkcyjna

ma miejsce, gdy partner w sieci zaopatrzenia (przedsiębiorstwo -

kooperant) wykonuje dla producenta pewne fazy procesu produkcyjnego.

Kooperacja przedmiotowa

występuje, gdy kooperant dostarcza różne podzespoły do

wytwarzanych przez producenta wyrobów finalnych.

4. Podstawa wyznaczania dostawcy

Podstawową potrzeb w sieci zaopatrzenia jest

struktura wyrobu

, z której wynika, ile i jakich materiałów czy podzespołów

potrzebuje producent do wyprodukowania wyrobu gotowego. Potrzeby ilości,
asortymentu i jakości materiałów są ważną grupą czynników wyznaczania dostawców
w sieci dostaw.

Kolejnym czynnikiem wyznaczającym zarówno sieć dostawców, jak i organizację
współpracy przedsiębiorstw oraz sposób realizacji dostaw w sieci zaopatrzenia, jest
organizacja i przebieg procesu produkcyjnego

. W tym obszarze powstają potrzeby

miejsca i czasu dostaw materiałów.

5. Centrum zaopatrzenia w sieci dostaw

Podstawową potrzebą tworzenia centrum zaopatrzenia jest złożona struktura wyrobu (wielu
dostawców) oraz, gdy proces produkcyjny jest złożony i realizowany w systemie ciągłym.

Rolą centrum zaopatrzenia jest koordynacja dostawy od wielu dostawców i komplementacja
dostawy na potrzeby linii produkcyjnej producenta.

Koordynacja współpracy z dostawcami w sieci zaopatrzenia ma na celu zabezpieczenie
dostępności materiałów lub towarów w wymaganym czasie, miejscu, ilości, jakości i
asortymencie, dla osiągnięcia:

założonego poziomu jakości wyrobu finalnego oraz poziomu obsługi procesów
produkcji i sprzedaży,

planowej realizacji działań produkcyjnych, magazynowych, transportowych i innych,

rytmicznego, stabilnego i optymalnego wykorzystania zasobów,

złożonego zysku i wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa,

obniżenia ponoszonych kosztów.

1.

Sieć dystrybucji – pojęcie i istota

Sieć dystrybucji

Zadaniem dystrybucji jest dostarczenie finalnym nabywcom pożądanych przez nich wyrobów
do miejsc, w których chcą je nabyć, w odpowiednim czasie, na uzgodnionych warunkach i po
akceptowalnej dla nich cenie.

W dystrybucji występują co najmniej dwa podmioty pomiędzy którymi dokonuje się wymiana
wyrobów.

Sieć dystrybucji tworzy grupa współpracujących przedsiębiorstw, realizujących dostawy od
dostawcy do wielu odbiorców.

2. Rodzaje sieci dystrybucji

Sieci dystrybucji możemy podzielić uwzględniając:

liczbę etapów dystrybucji

1)

sieci dystrybucji bezpośredniej, gdy pomiędzy producentem (dostawcą),
finalnym odbiorcą występuje bezpośredni związek, bez udziału innych
podmiotów

2)

sieć dystrybucji pośredniej, gdy między dostawcą, a odbiorcą występuje
pośrednik

podział ze względu na strefy

1) dystrybucja pierwotna –

od producenta do sieci centrów dystrybucji, ładunki

jednorodne, dostawy w dużych partiach,

2) dystrybucja wtórna –

z centrum dystrybucji do sieci odbiorców, ładunku

niejednorodne, kompletowane z wielu produktów,

3) dystrybucja odbiorcy – z centrum dystrybucji odbiorcy do finalnego punktu

sprzedaży

podział zależnie od stopnia centralizacji

1) zdecentralizowany –

gdzie wyroby są produkowane masowo, a następnie

dystrybuowane z wykorzystaniem składu, czy centrum dystrybucji i
pośredników utrzymujących zapasy do ostatecznych odbiorców

2) scentralizowany –

gdzie wszyscy klienci obsługiwani są z jednego punktu

utrzymującego zapas (centralne centrum dystrybucji).

1. Logistyka w dystrybucji

Kanały dystrybucji i ich klasyfikacja

Logistyka w sferze dystrybucji towarów oznacza zintegrowany proces planowania,
organizowania, sterowania strumieniami towarów, informacji.

Jej zadaniem jest więc zarządzanie procesem dostarczania odpowiednich towarów pod
względem rodzaju, ilości, jakości, do właściwego miejsca, we właściwym czasie po
najniższym koszcie.

Cel logistyki w dystrybucji sprowadza się do zapewnienia dostępności produktu do klienta
zgodnie z jego oczekiwaniami przy uwzględnieniu jak najniższych kosztów.

2. Funkcje dystrybucji

koordynacyjne

→ pozyskiwanie i przekazywanie informacji rynkowych,
→ promocja produktów,
→

poszukiwanie i zgłaszanie ofert kupna, sprzedaży,

→ ne

gocjowanie warunków i nawiązywanie kontaktów.

organizacyjne

→

obsługa zamówień,

→ utrzymywanie magazynów i zapasów,
→ realizacja/organizacja transportu.

3.

Klasyfikacja kanałów dystrybucji

Kanał dystrybucji – jest to zbiór wzajemnie zależnych organizacji współuczestniczących
w

procesie dostarczania produktu, usługi do nabywcy.

W kanałach dystrybucji wyróżniamy:

uczestnicy, którzy przekazują i przejmują prawo własności do przemieszczanych
produktów (kupują i sprzedają produkty),

uczestnicy nie przejmujący prawa własności, ale aktywnie wspomagający
przemieszczanie (przedstawiciele, agenci)

uczestnicy –

instytucje świadczące różnego typu usługi wspomagające działania

producentów, pośredników handlowych (przedsiębiorstwa transportowe, spedycyjne,
banki, ubezpieczyciele).

Wyróżniamy trzy zasadnicze podziały kanałów dystrybucji:

według liczby podmiotów biorących udział w dystrybucji:

→

kanał dystrybucji bezpośredni – producent prowadzi działalność bez
wyspecjalizowanych pośredników,

związane z realizacją
kupna/sprzedaży

→

kanał dystrybucji pośredni – na drodze pomiędzy producentem a klientem
(producent –

pośrednicy - konsument).

według liczby pośredników

→ krótki –

występuje tylko jeden pośrednik (rolnik – sklep

→

długi – między producentem, a konsumentem występuje większa liczba
pośredników (rolnik –

- konsument),

hurtownia – sklep - konsument).

według liczby podmiotów uczestniczących w poszczególnych etapach dystrybucji

→

wąski – mała liczba podmiotów na poszczególnych etapach,

→

szeroki duża liczba podmiotów na poszczególnych etapach.

4.

Możliwości organizowania kanałów dystrybucji

zorganizowanie nowego kanału dystrybucji wiąże się z rozpoczęciem współpracy
z

innymi przedsiębiorstwami, które spełniają wymagania kolejnych ogniw w procesie

dystrybucji lub przez powołanie do życia nowych podmiotów gospodarczych,

adaptacja już istniejących kanałów dystrybucji, co wiąże się z pozytywną oceną
istniejących kanałów dystrybucji, których ogniwa będą realizowały zadania związane
z dystrybucją,

modyfikacja istniejących już kanałów, wcześniej obserwujemy i analizujemy
istniejące kanały dystrybucji i wybierając dany kanał wprowadzamy zmiany w jego
funkcjonowaniu.

5.

Czynniki wpływające na wybór kanału dystrybucji

cechy produktu,
cechy segmentu rynku,

cechy przedsiębiorstwa,

struktura dystrybucji.

6.

Decyzje odnoszące się do wyboru kanału

sposób dotarcia do klienta finalnego (dystrybucja pośrednia, czy bezpośrednia),

określenie długości i szerokości kanału,

dobór uczestników kanału dystrybucji,

ustalamy czy pośrednicy są w stanie zapewnić dostęp do rynku docelowego,

jak układają się relacje pośredników z konsumentami,

jak oceniają pośredników konsumenci (jakość obsługi, warunki zakupu),

czy działania marketingowe pośredników są zgodne ze strategią marketingową firmy.

7. Ocena wyboru

Mierząc użyteczność kanałów dystrybucji, badamy stopień realizacji funkcji dystrybucyjnych,
oczekiwanych przez docelowy segment klientów.

Miarą jest relacja osiągniętych efektów (sprzedaż, zysk) do kosztów jego funkcjonowania.

zysk

koszty funkcjonowania

1.

Rozwój działań związanych z zarządzaniem łańcuchem dostaw

Tworzenie zintegrowanego łańcucha dostaw

Na rozwój działań związanych z zarządzaniem łańcuchem dostaw, największy wpływ miał
dynamiczny rozwój rynku końca XX wieku, co skłaniało coraz więcej przedsiębiorstw do
osiągania przewagi konkurencyjnej poprzez wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania i
integracji łańcucha dostaw.

Podstawową rolę w zarządzaniu łańcuchem dostaw odgrywa przejrzystość w zakresie
zapasów utrzymywanych w całym łańcuchu. Celem jest koordynacja poziomu zapasów.

2.

Koncepcja zintegrowanego łańcucha dostaw

Zarządzanie łańcuchem dostaw nie ogranicza się do jednej firmy, ale uwzględnia także
dostawców i odbiorców, dlatego w zintegrowanym łańcuchu dostaw mówimy
o

„rozszerzonym przedsiębiorstwie”.

Zintegrowany łańcuch dostaw to koncepcja skoordynowanej i wspólnie planowanej
współpracy grupy przedsiębiorstw, które realizują działania niezbędne do zaspokojenia
popytu na produkty przepływu dóbr.

3. Integracja partnerów

Warunkiem osiągnięcia sukcesu jest dzielenie się informacją wśród przedsiębiorstw
współpracujących w łańcuchu dostaw. Podstawą do synchronizacji działań w łańcuchu jest
współzależność planów, czyli stworzenie jednego, wspólnego planu bazującego na potrzebach
rynku i klienta.

Sposob

y integracji łańcucha dostaw

Proces integracji w łańcuchu dostaw obejmuje:

integrację planowania i koordynację działań na poziomie strategicznym, taktycznym
i operatywnym,

integrację działań i powiązań planów funkcjonalnych produkcji, sprzedaży, logistyki,
finansów, marketingu.

integrację działań w łańcuchu dostaw – od zaopatrzenia, poprzez procesy
produkcyjne, po realizację dystrybucji na docelowy rynek,

integrację planowania z wynikami kontroli planów.

4.

Koordynator łańcucha dostaw

Rolę koordynatora działań w łańcuchu dostaw pełni firma będąca liderem łańcucha. Decyduje
o tym głównie jej pozycja w łańcuchu, siła ekonomiczna, oraz wielkość.

Celem lidera w łańcuchu jest dopilnowanie aby funkcje niezbędne do logistycznej integracji
łańcucha mogły być należycie wypełnione i spełnione były wszystkie cele stawiane przez
łańcuchy dostaw.

5.

Cechy zintegrowanego łańcucha dostaw

wspólne planowanie,

wykorzystywanie dokładnej informacji do podejmowania decyzji,

wspólne identyfikowanie, eliminowanie barier na drodze pr

zepływu dóbr i informacji,

zarządzanie zapasami w łańcuchu,

długookresowy charakter współpracy,

eliminowanie działań, które nie dodają wartości,

zaspokojenie potrzeb klienta finalnego, jako wspólny cel,

wspólne ryzyko działalności przedsiębiorstw.

6.

Efektywność łańcucha

Efektywność to informacja o stopniu realizacji celu postawionego przed łańcuchem dostaw
odniesioną do założonych planów i standardów. Efektywność jest zatem miarą, która określa
relacje osiągniętych wyników sprzedaży (np. satysfakcja klienta, wynik sprzedaży) do
wykorzystanych zasobów w danym łańcuchu.

EFEKTYWNOŚĆ =

EFEKT

NAKŁADY

7.

Miernik efektywności

Przykładem mierników mogą być:

zysk ze sprzedaży obsługiwanej przez łańcuch / całkowite koszty ponoszone
w

łańcuchu,

wartość sprzedaży obsługiwanej przez łańcuch / całkowite koszty ponoszone
w

łańcuchu,

poziom obsługi klienta w łańcuchu dostaw / całkowite koszty ponoszone w łańcuchu.

Do oceny czy wynik działania łańcucha spełnia oczekiwania przedsiębiorstwa i do tego czy
można go poprawić, służy miernik efektywności, porównujący wartości rzeczywiste

wyników ze standardowymi, przy założonym poziomie nakładów.

𝐸𝐹𝐸𝐾𝑇𝑌𝑊𝑁𝑂ŚĆ =

𝑊𝑌𝑁𝐼𝐾 𝑅𝑍𝐸𝐶𝑍𝑌𝑊𝐼𝑆𝑇𝑌

𝑊𝑌𝑁𝐼𝐾 𝑆𝑇𝐴𝑁𝐷𝐴𝑅𝐷𝑂𝑊𝑌 × 100%

Miernik efektywności wskazuje jaki procent wyniku standardowego stanowi wynik
rzeczywisty. Jeżeli efektywność łańcucha dostaw wynosi mniej niż 100% oznacza to, że
potencjał łańcucha dostaw nie jest w pełni wykorzystany.

Podczas, gdy mierniki produktywności (wydajności) porównują wyniki z nakładami,

mierniki efektywności porównują wyniki rzeczywiste ze standardowymi.