Bezpieczeństwo społeczne
Wokół zasady dobry wspólnego
WYKA
AD 2 - ciąg dalszy
prof. dr hab. Henryk SPUSTEK
Opole 2013
y
ródło rys.: http://www.theta-doradztwo.pl/theta/5/9/reach-forum-sief/
Zasadnicze pytania
Co oznacza dobro wspólne?
Czym jest dobro jednostki?
Czy dobro wspólne jest sumą dóbr jednostek?
Czy dobro wspólne pozostaje w sprzeczności
z dobrem indywidualnym?
Które dobro posiada wyższy priorytet:
dobro indywidualne czy wspólne?
Na czym polega zasada dobra wspólnego?
2
Trzy podstawowe zasady życia społecznego
Zasada dobra
wspólnego
Zasady społeczne
rodzaj  przykazań społecznych
Zasada
pomocniczości
Zasada dobra
wspólnego
Zasada
solidarności
Zasada
pomocniczości
Zasada
solidarności
3
Istota dobra wspólnego
Art.1 Konstytucji RP odnosi się do dobra wspólnego
(definiuje dobro wspólne)
Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.
oraz
Zapis adresowany do władz.
Nadrzędność społeczności nad jednostką.
Art. 82 Konstytucji RP troska obywateli o państwo
Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej
Polskiej oraz troska o dobro wspólne.
Zapis adresowany do obywateli
Zapisy programowe, tzn. nie mogą być one bezpośrednio stosowane,
nie stanowią podstaw do roszczeń w tym zakresie.
Istota dobra wspólnego
Społeczność Przykład dobra wspólnego
Rodzina & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Społeczeństwo & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Państwo & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Grupa państw & & & & & & & & & & & & & & & & ..
5
Istota dobra wspólnego
Dobra indywidualne
?
1. & & & &
Dobro wspólne
2. & & & &
3. & & & &
itd.
Dobro wspólne nie jest sumą dóbr indywidualnych.
6
Istota dobra wspólnego
Dobra indywidualne
?
1. & & & &
Dobro wspólne
2. & & & &
3. & & & &
itd.
Dobro wspólne nie pozostaje w
sprzeczności z dobrem indywidualnym
(dobrami indywidualnymi).
7
Istota dobra wspólnego
Dobra indywidualne
?
1. & & & &
Dobro wspólne
2. & & & &
3. & & & &
itd.
Dobro wspólne nie pozostaje
w sprzeczności z dobrem indywidualnym
(dobrami indywidualnymi).
8
Istota dobra wspólnego
Dobra indywidualne
?
1. & & & &
Dobro wspólne
2. & & & &
3. & & & &
itd.
Te same rodzaje dobra
Dobro wspólne posiada priorytet nad dobrem
indywidualnym.
9
Istota dobra wspólnego
Dobra indywidualne
?
1. & & & &
Dobro wspólne
2. & & & &
3. & & & &
itd.
Różne rodzaje dobra
Dobro indywidualne posiada priorytet nad
dobrem wspólnym.
10
Istota dobra wspólnego
Przykład
Zasada prymatu dobra wspólnego przed dobrem
indywidualnych osób obowiązuje tylko wówczas, gdy chodzi
o wartości tego samego rodzaju (bogactwo gminy występuje
przed bogactwem radnego, jest wyższe).
W porządku duchowym, moralnym przywilejem
pierwszeństwa cieszy się dobro osoby przed dobrem
wspólnym (ważniejsza jest uczciwość radnego, niż bogactwo
gminy).
http://www.duszpasterstwotalent.pl/zasada-dobra-wspolnego/
11
Istota dobra wspólnego
Dobra indywidualne
?
1. & & & &
Dobro wspólne
2. & & & &
3. & & & &
itd.
Komplementarność dóbr indywidualnych z
dobrem wspólnym.
Im bardziej jest realizowane dobro wspólne,
tym pełniejszy jest rozwój dóbr indywidualnych.
12
Istota dobra wspólnego
Rola władzy w realizacji dobra wspólnego
Regulacja współżycia jednostek i grup
społecznych poprzez wydawanie norm prawnych.
Zadaniem władzy jest zabieganie o dobro
wspólne.
Władza powinna działać w taki sposób aby zapewnić
równowagę pomiędzy dobrem człowieka a pozostawieniem 
w duchu zasady pomocniczości  wolności jednostkom
i społecznościom w tym wszystkim, co będą w stanie
wykonać same z własnej inicjatywy.
13
Istota dobra wspólnego
Elementy dobra wspólnego
Poszanowanie osoby - umożliwianie jednostce korzystania
ze swobód naturalnych,
prawo do postępowania według słusznej normy własnego sumienia,
prawo do ochrony życia prywatnego,
prawo do sprawiedliwej wolności.
Dobrobyt  władza powinna zapewnić każdemu to, czego potrzebuje
on do prowadzenia godnego życia.
Pokój - władza publiczna jest zobowiązana do zapewnienia stanu
bezpieczeństwa społeczności.
14
Istota dobra wspólnego
Kryterium dobra wspólnego
Kryterium dobra wspólnego wyznacza granice działania władzy
w kwestii równego traktowania wszystkich grup społecznych
(zakazuje uprzywilejowania jednej grupy w stosunku do innej).
Dobro wspólne należy odróżnić od dobra cząstkowego
(interes partykularny)
15
Istota dobra wspólnego
Bezwzględny prymat państwa?
Skrajne twierdzenie:
Publiczne życie polityczne powinno być zdominowane przez
bezwzględny prymat państwa względem jednostki.
Zwolennicy tej tezy powołując się na art.1 Konstytucji RP twierdzą, że:
życie społeczne kształtuje się w państwie i z tego tytułu państwo
rości sobie prawo do ograniczania wolności swoich obywateli.
16
Istota dobra wspólnego
Bezwzględny prymat państwa?
Skrajne twierdzenie:
Publiczne życie polityczne powinno być zdominowane przez
bezwzględny prymat państwa względem jednostki.
Zwolennicy tej tezy powołując się na art.1 Konstytucji RP twierdzą, że:
życie społeczne kształtuje się w państwie i z tego tytułu państwo
rości sobie prawo do ograniczania wolności swoich obywateli.
17
Istota dobra wspólnego
Bezwzględny prymat państwa?
Czy dobro wspólne jest utożsamiane z interesem publicznym?
Można tak twierdzić rozważając zapis art.1 Konstytucji RP
ale &
zasada ta może zostać zmodyfikowana w oparciu o zapisy:
art. 20 i 21 Konstytucji RP.
Powiązanie z zasadą solidarności
Art. 20
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,
własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów
społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 21
1.Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.
2.Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane
na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
18
Istota dobra wspólnego
Wiedza dobrem wspólnym
Wiedza jako dobro wspólne nie dopuszcza wykluczenia.
Konsument wiedzy bierze udział w jej tworzeniu.
Im więcej konsumentów, tym więcej wiedzy.
Wymiana wiedzy jako dobra wspólnego odbywa się na zasadzie wzajemności.
Gdy za wiedzę się płaci, to górę biorą relacje societas a dzielenie się wiedzą
zachodzi na zasadzie więzi communitas.
Powiązanie zasady dobra wspólnego z zasadą wzajemności
J. Bierówka, Zasada wzajemności w społeczeństwie informacyjnym, Rejony humanistyki zeszyt 4,
Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2009, s. 13.
19
Istota dobra wspólnego
Ukryta rola pracy
 & wszystko przemija, ale praca trwa. Trwa, bo jest owocem wzajemności.
Kapitał społeczny Zasada wzajemności
wzajemność
societas i communitas
J. Tischner, Polska jest Ojczyzną, Paryż 1985 s.109.
20
Istota dobra wspólnego
Ojczyzna
 Nasz naród jest naszą Ojczyzną. Ale Ojczyzna to coś więcej niż naród.
Nie każdy znajduje Ojczyznę w narodzie, z którego pochodzi &
Jesteśmy dziećmi Ojczyzny. Jakim słowem wyrazić tę więz
, która łączy
ludzi i czyni ich dziećmi tej samej Ojczyzny?
Należy użyć tutaj słowa: wzajemność.
J. Tischner, Polska jest Ojczyzną, Paryż 1985 s.109.
21
Podsumowanie i wnioski
1. Zasada dobra wspólnego pozostaje w ścisłym związku
z zasadą pomocniczości.
1. Zasada dobra wspólnego zakazuje nieuzasadnionego
uprzywilejowywania jednych grup społecznych kosztem innych.
2. Bezwzględny prymat państwa względem jednostki
jest sprawą dyskusyjną.
3.Wszystkie zasady społeczne są ze sobą ściśle powiązane.
22