2

/ 2 0 1 1

59

I N N O W A C Y J N A

P R A C O W N I A

Wpływ proporcji mieszania

i sposobu polimeryzacji

na parametry akryli

Podczas wykonywania ruchomych uzu-
pełnień protetycznych bardzo często
zdarza się, że wszystko jest już dopięte
na ostatni guzik i pozostaje tylko zamie-
nić pięknie ustawione w wosku zęby
na akryl. Przygotowujemy ciasto akry-
lowe, bardzo często za pomocą różnych
miarek lub na oko, i po określonym
czasie (czas ciastowania) nakładamy
do puszki, prasujemy i zaczynamy poli-
meryzację. Po ochłodzeniu ramki wraz
z puszką niejednokrotnie okazuje się,
że proteza ma liczne pory lub podwyż-
szone zwarcie. Wszystkie nasze zabiegi
poszły na marne i pracę należy popra-
wić lub wykonać nową.

Często padają wówczas zarzuty pod

adresem producentów akrylu, że po-
przednie opakowanie było w porządku,
a to jest do niczego. Zapominamy jed-
nak, że przy poprzednim opakowaniu
mogło być cieplej w pracowni, ciasto
dochodziło szybciej lub po prostu mie-
liśmy troszkę więcej czasu i mniej pro-
tez do wykonania, przez co siłą rzeczy
bardziej się do tego przyłożyliśmy.

P

OLIMERYZACJA

AKRYLU

NA

GORĄCO

W niniejszym artykule chciałbym pod-
sunąć kilka wskazówek na temat samej
polimeryzacji akrylu na gorąco, które
być może w przyszłości pozwolą Pań-
stwu uniknąć niepowodzeń.

Po pierwsze – kwestia dwukrotnego

zaizolowania powierzchni gipsu. Za po-
mocą separatora gips-akryl (Izolit, Izos-
sol itp.) nanosimy na czystą powierzch-
nię gipsu i pozostawiamy przez około
5-10 minut w celu dobrego wchłonięcia
się. Dobrze jest użyć silikonu technicz-

SŁOWA KLUCZOWE



parametry akryli,

proporcje mieszania, polimeryzacja

STRESZCZENIE



Praca opisuje

problemy związane z nieodpowiednimi
procedurami wiążącymi się
z wykonywaniem prac protetycznych.
Autor skupia się na najczęściej
popełnianych błędach oraz radzi, jak
można tych problemów uniknąć.

dr Zbigniew Raszewski

W

ykonywanie uzupeł-

nień protetycznych

to podstawowe prace
techników dentystycznych.

Teoretycznie, kiedy wszystko
wykonywane jest zgodnie

z zaleceniami producentów,
nie powinno być żadnych nie-
spodzianek, niejednokrotnie
jednak pojawiają się nieprze-

widziane problemy w postaci

porów lub podwyższonego

zwarcia. Publikowany arty-
kuł pokazuje, jakie błędy
są najczęściej popełniane
oraz jak można ich uniknąć.

nego, np. Zetalabor, w celu osłony zę-
bów akrylowych tak, aby później nie
trzeba było usuwać gipsu z przestrzeni
międzyzębowych.

W celu poprawy adhezji zębów akry-

lowych do płyty protez dobrze użyć
specjalnych preparatów, tzw. bondów,
np. Villacryl Bond lub preparatu firmy
Megadental, szczególnie jeśli w uzupeł-
nieniu stosujemy tylko części licowe
zębów.

Po zmieszaniu proszku z płynem

w szklanym naczyniu dobrze jest kilka-
krotnie zamieszać szpatułką ciasto tak,
aby uzyskać pewność, że cały proszek
został zwilżony przez płyn. Następ-
nie należy je szczelnie przykryć, aby
monomer nie odparowywał z akrylu.
Nie polecam używania naczynek wy-
konanych z silikonu, gdyż „wsysają”
one monomer, przez co ciasto staje się
za suche.

D

LACZEGO

TWORZĄ

SIĘ

PORY

Jak wiadomo, czas ciastowania okre-
ślonego tworzywa jest bardzo różny
i wynosi od ok. 10 minut (Meliodent)
do 25 minut (Villacryl H). Parametry
te odnoszą się do temperatury ok. 20-
23°C; jeśli jest cieplej (ok. 30°C), to czas
ten może ulec skróceniu nawet o poło-
wę. Oczywiście dotyczy to również tem-
peratury samego proszku i płynu, nie
tylko temperatury otoczenia. Dodatko-
wo jest to istotne dla proporcji miesza-
nia zalecanej przez producenta, czyli
np. 2,4 g proszku na 1 ml płynu. Jeśli
postanowimy dodać więcej płynu, na-
wet o ok. 0,5 ml na 15 g proszku, to cza-
sy te ulegają wydłużeniu. Wówczas
zaczynamy się niecierpliwić, że ciasto

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

60

I N N O W A C Y J N A

P R A C O W N I A

wolno „dochodzi”, i aby można było
go umieścić w puszce, moczymy ręce
wodą, by nie przykleiło się do dłoni.
Czasami nawet nie dotykamy ciasta
rękami, tylko w konsystencji półpłyn-
nej (faza nitek) wlewamy do puszki.
Takie udogodnienia prowadzą na ogół
do tego, że w przypadku grubych protez
żuchwy po spolimeryzowaniu pojawia-
ją się pory.

Jeśli przed kontaktem z ciastem zmo-

czymy ręce, na początku wszystko wy-
daje się w porządku, ale po 2-3 dniach

1

Ciasto zagniatane mokrymi rękami

2

Materiał wrzucony do wrzątku

3

Mokre ręce i zbyt szybkie prasowanie

4

5

Pojedyncze bąbelki są wynikiem zamkniętego

powietrza

6

Technika wlewowa, silikon wchłonął monomer

7

Zbyt mało materiału

proteza staje się coraz bardziej mlecz-
na z powodu wody, która dostała się
do wnętrza akrylu i powoduje zamia-
ny w kolorze. Jeśli zaczniemy zwięk-
szać ilość płynu o 10-20% (np. zamiast
15 g proszku do 6 ml płynu zmieszamy
13 g), wpłynie to na pogorszenie wła-
ściwości mechanicznych samej protezy
(wyk. 1).

J

AK

UNIKNĄĆ

NIEPOWODZEŃ

Aby uniknąć tego typu przykrych sytu-
acji, należy po pierwsze przestrzegać

proporcji mieszania zalecanych przez
producenta, nawet jeśli zaraz po zmie-
szaniu proszku z płynem wydaje się
nam, że ciasto jest za suche. Po drugie
należy odczekać do momentu, kiedy cia-
sto nie będzie przyklejać się już do rąk
i dopiero wówczas zagnieść do uzyska-
nia jednolitej barwy i umieścić w puszce
w jednym kawałku (nie dolepiać z kilku
części). Czasami po wyrobieniu w rę-
kach wydaje się, że ciasto jest mleczne,
jednak po polimeryzacji uzyskujemy
piękną przezierną protezę.

1

3

6

7

4

5

2

fot. autor

2

/ 2 0 1 1

61

I N N O W A C Y J N A

P R A C O W N I A

Co do samej ilości materiału nałożo-

nego do puszki, należy stosować około
20-proc. nadmiar, tak aby przy rozpo-
częciu prasowania puszki w prasie nad-
miar ciasta wychodził równomiernie
z każdej strony. Jeśli z któregoś kierun-
ku wychodzi go zbyt mało, istnieje duże
prawdopodobieństwo, że proteza w tym
miejscu będzie przesuszona lub sporo-
wana. Kiedy akryl źle się wyprasowuje,
oznacza to, że został nałożony do puszki
zbyt wcześnie. Po około 10-15 minutach
prasowania z puszki nie powinien już
wychodzić nadmiar ciasta, a kontra ład-
nie pasuje do reszty puszki. Ciśnienie
na prasie powinno być stałe; wtedy je-
steśmy pewni, że po spolimeryzowaniu
materiału nie będzie podniesionego
zwarcia.

P

ROCES

POLIMERYZACJI

Kiedy już zaczynamy sam proces po-
limeryzacji, powinniśmy pamiętać,
że im grubsza warstwa materiału, tym
wolniej trzeba go utwardzać, nawet jeśli
stosujemy materiały do szybkiej polime-
ryzacji, np. Vertex Rapid lub Villacryl
Rapid. W przypadku protez o grubości

powyżej 0,7-1 cm polecałbym umiesz-
czenie puszki w polimeryzatorze w wo-
dzie o temperaturze około 30°C i powol-
ne ogrzewanie, tak aby całość doprowa-
dzić do wrzenia po ok. godzinie. Jeśli
wykonywana przez nas proteza będzie
grubsza niż 2-2,5 cm, wówczas czas
do momentu zagotowania należy wy-
dłużyć o kolejne 30-45 minut. Będziemy
mieć wtedy pewność, że w strukturze
materiału nie pojawią się pory.

Jeśli puszka jest już skręcona w ram-

ce, akryl może czekać nawet kilka go-
dzin ,zanim zostanie utwardzony i nie
spowoduje to żadnych niekorzystnych
zmian w jego wyglądzie i właściwo-
ściach. Starsi technicy pamiętają jesz-
cze materiały czeskiej produkcji, które
można było po zmieszaniu proszku
z płynem przechowywać w lodówce
przez całą noc i użyć dopiero rano.

D

LACZEGO

WARTO

POŚWIĘCIĆ

SWÓJ

CZAS

Co do samej metody utwardzania, za-
chęcałbym do nieskracania czasu goto-
wania. Wpływ sposobu polimeryzacji
Villacrylu H Plus na jego wytrzyma-

łość na złamania został przedstawiony
na wykresie 2. Czasami więc warto
potrudzić się troszkę dłużej i uzyskać
materiał o 20-30% mocniejszy niż taki
polimeryzowany na szybko. Materiał,
który został spolimeryzowany w po-
śpiechu, często jest bardzo kruchy
(wyk. 3) i podczas wybijania z gipsu
może pęknąć.

Na kruchość materiału akrylowe-

go ma też wpływ zbyt gwałtowne jego
ochłodzenie, np. poprzez zanurzenie
gorącej puszki w zimnej wodzie, aby
szybciej można było ją otworzyć.

Na rynku dostępne są tworzywa róż-

nych producentów, czasami różniące
się odpornością na złamanie, co zostało
przedstawione na wykresie 4.

Jeśli wrzucimy puszkę z akrylem

do wrzącej wody i zaczniemy gotować,
to prawie na pewno uzyskamy protezę
pełną porów.

Jak widać, mimo że akryl jest mate-

riałem dobrze znanym, ciągle jeszcze
potrafi sprawić kłopoty. Jak we wszyst-
kim jednak popłaca cierpliwość, która
wbrew pozorom może zaoszczędzić
nam wiele czasu.



Wykres 1. Odporność Villacrylu Rapid na złamanie w zależności od proporcji prosz-
ku do płynu

Wykres 2. Odporność na złamanie Villacrylu H polimeryzowanego w różnych warun-
kach

Wykres 3. Ugięcie przy złamaniu dla Villacrylu H polimeryzowanego w różnych
warunkach

Wykres 4. Odporność na złamanie

odpor

ność na złamanie [MP

a]

ugięcie [mm]

odpor

ność na złamanie [MP

a]

120

100

80

60

40

20

0

2,5/1

2,33/1

2,16/1

2,0/1

100,5

95,9

73,8

66,2

[MP

a]

120

100

80

60

40

20

0

120

100

80

60

40

20

0

8

7

6

5

4

3

2

1

0

20 min

w 100°C

Villacryl H

20 min

w 100°C

30 min w 60°C

45 min w 100°C

Meliodent

30 min w 60°C

45 min w 100°C

30 min w 60°C

60 min w 100°C

Paladent

30 min w 60°C

60 min w 100°C

30 min w 60°C

90 min w 100°C

Vertex Rapid

30 min w 60°C

90 min w 100°C

30°C powolne ogrze-

wanie do 100°C przez

3 h 60 min 100°C

Villacryl Rapid

30°C powolne ogrze-

wanie do 100°C przez

3 h 60 min 100°C

80

102,2

4,68

100,7

84,1

6,41

102,2

94,2

6,58

103,7

91,9

6,76

105,6

84,5

7,47