Maciej Bielecki

Politechnika Łódzka, Wydział Organizacji i Zarządzania, Katedra Zarządzania Produkcją i Logistyki

Miejsce podatności ładunku

w koncepcji logistycznej sprawności produktu

Wstęp

Problematyka zarządzania logistycznego staje się ważnym

elementem zarządzania, bezpośrednio wpływającym na kon-

kurencyjność przedsiębiorstw. Wynika to w głównej mierze

z rachunku ekonomicznego, w którym rosnące ceny materia-

łów i pracy ludzkiej, wymuszają poszukiwanie nowych,
obszarów racjonalizacji kosztów. Jednym z nich jest logisty-

ka, która podlega ciągłym działaniom, których nadrzędnym
celem jest ograniczanie wydatków. Istnieje jednak moment,
w którym pro

cesy racjonalizacji logistyki przynoszą coraz

mniej wymierny efekt –

zgodnie zresztą z logistyczną zasadą

Pareto.

Warto wtedy zwrócić uwagę na istotne cechy samego

produktu, który sam w sobie,

w wielu przypadkach stanowić

będzie poważną barierę dla działań logistycznych. Z drugiej

strony, znajdzie się także wiele cech wyrobu, które wspierać

będą procesy logistyczne. Konieczne zatem jest stworzenie

nowego pojęcia jakim jest logistyczna sprawność produktu,

która biorąc pod uwagę funkcjonalne ujęcie logistyki, może

być rozpatrywana w obszarach: transportu, magazynowania,

pakowania, zarządzania zapasami o obsługi zamówień.

Szczególnie pierwsze dwa z wymienionych obszarów,

a więc transport i magazynowanie, wpisują się także w inne

pojęcie funkcjonujące w logistyce, jakim jest podatność

ładunku. Celem artykułu jest umiejscowienie pojęcia podat-

ności ładunku w koncepcji logistycznej sprawności produktu
oraz zaprezentowanie obszarów badawczych wraz z wyni-

kami badań pilotażowych.

Podatność ładunku

Analizując problem logistycznej sprawności produktu nie

sposób nie zauważyć, że bezpośredni wpływ na omawiane

zagadnie będzie miało pojęcie podatności ładunku. Pojęcie

podatności ładunku posiada wiele interpretacji. Według

Słownika Języka Polskiego Wydawnictwa Naukowego

PWN, podatność to „łatwość ulegania czemuś”, czyli jego

wrażliwość oraz odporność na różne czynniki. Jednym

z pierwszych autorów, którzy formułowali podstawy poję-

ciowe podatności, był Madeyski (twórca teorii podatności
prze

wozowej ładunków), który w dużym stopniu przyczynił

się do zdefiniowania podatności transportowej. Według
nie

go „podatność transportowa ładunku jest to wrażliwość

ładunku na czynności w transporcie, przy jednoczesnej

odporności na ujemne skutki i ujemne warunki działania”
[Ma

deyski 1960] jak i późniejszego rozwoju omawianego

zagadnienia. Wśród publikacji dotyczących podatności po-

jawia się także nazwisko Bogdanowicza, który określa samą

podatność następująco: „Podatność wskazuje, czy przedmiot
pracy –

o określonej postaci, o danych cechach i właściwo-

ściach – nadaje się do poddania wpływowi czynności; z jaką

łatwością ulega oddziaływaniu czynności” [Bogdanowicz,
2012].

Sama istota podatności według zaprezentowanych definicji

sprowadza się zatem do konkluzji, że każdy produkt posiada

pewną grupę cech i właściwości, które determinować będą

konieczność wykorzystywania wybranych koncepcji, zasad,
m

etod, technik, narzędzi, czynności itp. w różnych obszarach

zarządzania nim.

Cytowany już Bogdanowicz [2012] potwierdził owe zało-

żenia, przypisując każdemu produktowi pewne cechy oraz

właściwości. Cechy stanowią zdaniem autora, „element od-

różniający lub charakteryzujący pod jakimś względem …

rzeczy (przedmioty)”. W ten sposób wyróżnić można cechy
naturalne –

wynikające z pewnych konstrukcyjnych, czy też

projektowych uwarunkowań produktu oraz cechy nabyte,

a więc takie, które dodatkowo uzupełniają produkt dostoso-

wując go do konkretnych wymagań płynących z rynku. Jeśli

chodzi o właściwości to interpretowane są one jako cecha

dominująca, stanowiąca najważniejszy element przedmiotu

(często nieujawniony).

Samo pojęcie podatności związane jest także z dwoma in-

n

ymi definicjami wrażliwości i odporności. Według Bogda-

nowicza [2012], „wrażliwość to łatwość reagowania … na

bodźce” zaś odporność „to niepoddawanie się jakiemuś …

wpływowi”. W ten sposób sformułowana przez Bogdanowi-

cza definicja podatności może zostać uzupełniona o definicję

„wrażliwość przedmiotu pracy na działania zamierzone, przy

jednoczesnej odporności na ujemne skutki oddziaływań

otoczenia, nazywamy podatnością przedmiotu pracy na te

działania (czynności).”

Wśród wielu różnych klasyfikacji podatności wyróżnić

można dwa podziały, które z punktu widzenia omawianej

tematyki wydają się być najbardziej odpowiednimi. Pierwszy

z nich dokonuje podziału podatności na naturalną i technicz-

ną (pierwsza wynika z naturalnych cech i właściwości pro-

duktu druga zaś z dodatkowych działań modyfikujących

produkt). Niektórzy autorzy dołączają do tego podziału jesz-

cze podatność ekonomiczną ładunków [Dembińska-Cyran

oraz Gubała 2005] interpretowaną, jako odporność ładunków

na warunki i skutki przemieszczania, wynikające ze stosunku

wartości transportu do wartości ładunku. Wydaje się jednak,

że prezentowana interpretacja odbiega nieco od istoty pro-

blemu podatności.

Drugi podział wyróżnia podatność transportową i poza-

transportową (z punktu widzenia rodzaju działania), co
w kon

tekście funkcjonalnego ujęcia logistyki wydaje się

także pewnym niedomówieniem. Bogdanowicz [2012] do-

datkowo dzieli podatność transportową na podatność do

przygotowania przedmiotu pracy do czynności w transporcie,

podatność przewozową i podatność pozaprzewozową.

Z kolei podatność pozatransportowa dzielona jest na podat-

ność przechowalniczą (magazynową), podatność medyczną,
po

datność do przetwarzania i inne podatności.

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

14

Przeglądając uważnie wybrane fragmenty literatury, po-

święcone problematyce podatności, warto zauważyć, że

kładzie ona nacisk w głównej mierze na problematykę trans-
portu. Owszem wspomi

na się w wybranych miejscach

o podatności przechowalniczej (magazynowej), czy też po-

datności do przetwarzania, ale kontekst transportowy wydaje

się być motywem wiodącym omawianej w literaturze pro-
blematyki.

W tym miejscu należałoby zastanowić się nad wątpliwo-

ścią czy owo spojrzenie nie jest tylko podejściem funkcjo-
nalnym do szerokiego zagadnienia logistyki, a co za tym czy

nie powinno się w dobie organizacji procesowych uwrażli-

wionych na procesowe postrzeganie większości działań

organizacyjnych dokonać rozszerzenia pojęcia podatności
o wszystkie obszary logistyczne.

Próbą odpowiedzi na po-

stawione pytanie będzie kolejny rozdział dotyczący logi-

stycznej sprawności produktu.

Logistyczna sprawność produktu

Definiowanie logistycznej sprawności produktu powinno

rozpocząć się od analizy trzech podstawowych pojęć: pro-
duktu, produktu logistyczne

go oraz sprawności.

Produkt według Kotlera [Kotler 2002] definiowany jest,

jak

o każdy obiekt rynkowej wymiany oraz wszystko co może

być oferowane na rynku – zatem produktem może być dobro

materialne, usługa, miejsce, organizacja bądź idea. Ponieważ

ta definicja pozwala uznawać za produkt praktycznie więk-

szość materialnych i niematerialnych bytów będących ele-

mentem wymiany rynkowej, dlatego w kontekście przedsię-

biorstwa produkcyjnego, należałoby przyjąć, że produktem

to dobro materialne, będące elementem wyjścia procesu

produkcyjnego podlegające wymianie rynkowej. W tym

miejscu należy zauważyć, że omawiana definicja, jest nieco

zawężona, ponieważ w sposób oczywisty pomija zagadnienie

usług produkcyjnych. Z punktu widzenia koncepcji logi-

stycznej sprawności produktu, można przyjąć, że cechy su-

rowców, materiałów, półproduktów itp. przyjętych do proce-

su produkcji w ramach usług mogą posiadać podobne cechy

jak wyrób gotowy i w identyczny sposób podlegać logi-

stycznej sprawności.

Przytoczona definicja produktu uniemożliwia określenie

cech, które powinien posiadać produkt, aby mógł być on
skut

ecznie zarządzany w całym łańcuchu logistycznym,

dlatego przydatne byłoby także przytoczenie definicji pro-
duktu logistycznego. Go

łembska [Gołembska, 2002] określa

produkt logi

styczny, jako „zbiór życzeń i oczekiwań klienta

co do towarów lub usług o postaci i jakości, które mogą być
zrealizowane zgodnie z tymi wymaganiami tylko w systemie

logistycznym. W związku z tym, towar lub usługa jako pro-

dukty logistyczne są z jednej strony produktami przepływu w
kanale logistycznym, a drugiej – ekonomiczna forma tego

produktu, umożliwia osiągnięcie zysków wszystkim uczest-

nikom kanału.”. Interpretacja Gołembskiej, kieruje się jedno-

znacznie w stronę określenia cech produktu usług logistycz-

nych, a więc powinna być ona dla potrzeb omawianej kon-
cepcji nieco zmodyfikowana.

Samą definicję produktu logistycznego, Gołembska oma-

wia także w kontekście struktury, traktując, że najwyższy,

trzeci poziom tejże struktury zajmuje produkt logistyczny.

Według autorki wyróżnia się trzy poziomy produktu logi-
stycznego f

izyczną postać produktu, produkt jako ładunek,

p

rodukt logistyczny, ujęty jako wyrób w łańcuchu logistycz-

nym.

Z zaprezentowanych definicji można wywnioskować, że

każdy produkt powinien z jednej strony być właściwy

z punktu widzenia przepływu w kanale logistycznym, z dru-
giej z

aś strony powinien on spełniać oczekiwania klienta,

zapewniając przedsiębiorstwu zysk. Osiągnięcie takiego

stanu równowagi przez przedsiębiorstwo, mogłoby wiązać

się z osiągnięciem maksymalnej logistycznej sprawności.

Ponieważ zaprezentowane zostały już pojęcia produktu

oraz produktu logistycznego należałoby zdefiniować także

sprawność logistyczną. Interpretacja logistycznej sprawności

w kontekście produktu może być kłopotliwa. Sprawność,

w ujęciu technicznym, według internetowego słownika języ-
ka polskiego PWN oznacza stosunek uzyskanego efektu

działania do środków zużytych do tego celu, określony
w procen

tach. Z punktu widzenia zarządzania, stosunek

efektu do nakładu, bardzo często określany jest mianem

produktywności lub też efektywności. Należy zatem zauwa-

żyć, że samo pojęcie sprawności użyte w kontekście produk-
tu logi

stycznie może skłaniać do polemiki. Równie dobrze

można byłoby użyć, pojęcia produktu logistycznie efektyw-

nego lub produktywnego. Niemniej ponieważ istotą artykułu
jest zaprezentowanie pewnej idei, na tym etapie prac nauko-
wo-

badawczych pojęcie logistycznej sprawności produktu,

będzie używane tylko i wyłącznie w celu zasygnalizowania

koncepcji sformułowanej przez autora.

Rozpoczynając określanie uwarunkowań definiujących

produkt logistycznie sprawny, należałoby w pierwszej kolej-

ności odnieść się do powszechnie dostępnych, teoretycznych

zagadnień pozwalających dokonać logicznego uporządkowa-
nia omawianego zagadnienia.

Przyjmując ujęcie fazowe oraz funkcjonalne jako punkt

wyjścia należałoby poszerzyć definicję Gołembskiej i przy-

jąć założenia, że produkt logistycznie sprawny powinien

posiadać konkretne cechy wynikające zarówno z podziału

funkcjonalnego (obsługą zamówień, zarządzania zapasami,
magazynowania, transportu o

raz pakowania) jak i uwzględ-

niać fakt przemieszczania się produktu w przedsiębiorstwie

według podziału fazowego (w ramach podsystemów zaopa-
trzenia, produkcji, dystrybucji i utylizacji i zwrotów).

Tak przyjęte założenia początkowe, nie wyczerpują jednak

ob

szarów związanych z logistyczną sprawnością produktu.

Zauważając, że każdy system logistyczny powinien zmierzać

do pełnej integracji z podmiotami współpracującymi z przed-

siębiorstwem – ogniwami łańcucha dostaw, należałoby

w określeniu uwarunkowań uwzględnić także problematykę
zarz

ądzania łańcuchem dostaw. Wpływ na uwarunkowania

produktu logistycznie sprawnego, będą miały nie tylko takie

ogniwa łańcucha dostaw jak firmy wydobywcze, przetwór-
cze i handlowe, których miejsce wynika z charakterystyki
wytwarzania danego pro

duktu, ale także przedsiębiorstwa

pełniące funkcje usługowe, a więc firmy logistyczne i trans-

portowo spedycyjne, firmy brokerskie (pośredniczące w wy-

mianie informacji) oraz zakłady utylizacji i składowania
odpadów.

Nie bez znaczenia dla logist

ycznej sprawności produktu

powinny pozostać dodatkowe dziedziny zarządzania związa-

ne z ergonomią, bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną

środowiska, jakością, marketingiem czy też usługami logi-

stycznymi. Wszystkie one mają istotny wkład w kształtowa-
nie p

roduktu, jako elementu wymiany rynkowej i pełnej

satysfakcji klienta. Szczególnie pełna satysfakcja klienta

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

15

w wielu sytuacjach staje się nadrzędną cechą projektowania

wyrobów. Należy jednak zauważyć, że wszystkie wyżej

wymienione dziedziny zarządzania bezpośredni lub pośredni

mają wpływ na logistyczną sprawność produktu.

Ponieważ zakres obszarów koniecznych do przeanalizo-

wania jest bardzo rozległy, dlatego też w początkowej fazie

badań nad problematyką produktu logistycznie sprawnego

należałoby przyjąć pewne założenia wstępne. Z punktu wi-
dzenia logistyki, nad

rzędnym kwestią powinno być uwzględ-

nienie faktu, że produkt logistycznie sprawny podlegać musi
prze

pływom oraz powinien być spójny z systemem procesów

informacyjno-

decyzyjnych. Wspomniane założenie jest zgo-

dne zresztą z koncepcją logistyki przedsiębiorstwa produk-

cyjnego oraz wspomnianą definicją produktu logistycznego
[Bielecki, 2011]

. Sprawność produktu powinna, więc prze-

jawiać się tym, że sam produkt nie powinien w żaden sposób

utrudniać przepływu w łańcuchu logistycznym. Powinien on

też posiadać zespół cech, które nie będą kolidować z syste-
mem procesów informacyjno-decyzyjnych.

Produkt logistycznie sprawny definiowany będzie, jako

materialny obiekt wymiany rynkowej, który posiada zespół
cech

i właściwości, umożliwiających w wymiarze wewnętrz-

nym organizacji skutecznie i efektywnie przemieszczać się

przez sfery zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, zaś w wy-

miarze zewnętrznym organizacji, pozwalających zarządzaniu
logistycznemu skutecznie i efektywni

e integrować transport,

magazynowanie, pa

kowanie, zarządzanie zapasami i obsługę

zamówień z podmiotami zewnętrznymi w ramach koncepcji

łańcucha dostaw.

Z

zaprezentowanej definicji, dość jasno wynika umiejsco-

wienie podatności produktu w zaprezentowanej koncepcji.

Jeżeli bowiem przyjąć, że podatność związana jest z pewny-

mi cechami i właściwościami produktu, to należy zauważyć,

że pojęcie produktu logistycznie sprawnego, także owe ele-

menty ujmuje. Wydaje się jednak, że o ile podatność prezen-

tuje pewne podejście statyczne w stosunku do produktu –

analizując jego wrażliwość i odporność dobiera właściwe

rozwiązania, głównie transportowe, o tyle logistyczna spraw-

ność produktu pozwala na dynamiczne ujęcie przedmiotu

wymiany rynkowej, wykorzystując do tego celu nie tylko

dostępne na rynku rozwiązania, ale kreując nową wartość

logistyczną poprzez wybór konkretnej strategii [Bielecki,
2013]. Ponadto logi

styczna sprawność produktu, wiąże się

z proceso

wym ujmowaniem logistyki, uwzględniającym,

poza operacjami transportu i magazynowania, które wspo-

mniane były w kontekście literaturowej analizy podatności,

także inne obszary związane z obsługą zamówień, pakowa-

niem czy też zarządzaniem zapasami.

Logistyczna sprawność produktu wymusza także uzupeł-

nienie dotychczasowych pod

ziałów podatności jak choćby

o podatność pakowalniczą czy też podatność na systemy

obsługi zamówień i zarządzania zapasami ładunku, a więc

o te cechy i właściwości produktu, które bezpośrednio

wpływają na możliwości wyboru konkretnych rozwiązań
organizacyjnych dla wymienionych obszarów. Zaprezento-
wana koncep

cja logistycznej sprawności produktu wiąże się,

więc z określeniem konkretnych obszarów badań.

Obszary i wyniki badań

Prace badawcze prowadzone w ramach tematu logistycznej

sprawności produktu w pierwszym etapie potraktowano jako

pilotaż i prowadzono je w małych przedsiębiorstwach pro-

dukcyjnych re

gionu łódzkiego (przebadano ok. 90 małych

przed

siębiorstw produkcyjnych zarządzanych wyłącznie

przez rodzimych przedsiębiorców). Wyniki badań dość
jednoznaczn

ie wskazywały, że większość badanych firm

w ogóle nie odnosi się do logistycznej sprawności produktu
oraz ma elementarne problemy z funkcjonalnymi obszarami

logistyki (transport, magazynowanie, pakowanie, obsługa

zamówień i zarządzanie zapasami). Pozwoliło na postawie-

nie tezy, że logistyczna sprawność produktu będzie wiązała

się z etapami rozwoju zarządzania logistycznego przedsię-

biorstw (faza izolacji funkcjonalnej, izolacji wewnętrznej,

integracji wewnętrznej oraz integracji zewnętrznej) – im

niższy etap rozwoju, tym mniejsza koncentracja przedsię-

biorstwa nad koncepcyjnym ujęciem logistyki. Pozwoliło to

sformułować macierz działań operacyjnych i strategicznych,

które w zależności od specyfiki zarządzanego produktu oraz

etapu rozwoju zarządzania logistycznego pozwalały przed-

siębiorstwom skutecznie ogarniać problematykę zarządzania
logistycznego.

W chwili obecnej prace naukowo badawcze koncentrują

się na analizowaniu przypadków przedsiębiorstw o wyższych

etapach rozwoju zarządzania logistyką, celem zweryfikowa-

nia funkcjonalności omawianych strategii oraz wyznaczenia

głównych uwarunkowań mających wpływ na wybór kon-

kretnej strategii związanej z koncepcją logistycznej sprawno-

ści produktu, w kontekście aspektów podatności oraz etapów
rozwoju zarz

ądzania logistycznego.

Podsumowanie i wnioski

Zaprezentowane w pracy argumenty, pozwala

ją stwierdzić,

że problematyka podatności produktu jest pojęciem uzupeł-

niającym koncepcję logistycznej sprawności produktu.

Wskazuje ona i porządkuje pewne kluczowe pojęcia związa-
ne z

samym produktem (cechy, właściwości, obszary podat-

ności) koncentrując się jednak w głównej mierze na proble-
matyce transportu. Zasadne wyda

je się, więc pytanie o to czy

transport powinien być jedynym elementem funkcjonalnego

podziału logistyki, w aspekcie którego rozpatrywane jest
poj

ęcie podatności.

Koncepcja logistycznej sprawności produktu włączając

podatność transportową jako jeden z ważniejszych elemen-
tów systemowego pojmowania procesów logistycznych,

poszerza obszar badawczy o pojęcie podatności magazyno-
wania, pa

kowania, obsługi zamówień czy też zarządzania

zapasami produktów. Należy przy tym zwrócić uwagę, że

pojęcia te należy rozpatrywać nie tylko oddzielnie, ale także

i wspólnie dopatrując się w logistycznej sprawności produktu
efektów synergii.

W

ten sposób logistyczna sprawność produktu determinuje

przyjęcie jednej z czterech strategii zaproponowanych przez
autora (koncepcyjno-

doskonalącej, koncepcyjno-korygującej,

dostosowawczo-

doskonalącej, dostosowawczo-korygującej),

których wybór bezpośrednio związany jest z cechami i wła-

ściwościami samego produktu jak i możliwościami imple-
mentacji dodat

kowych działań bezpośrednio wpływających

na produkt.

Streszczenie

Wykorzystywanie koncepcji

, narzędzi i innych instrumen-

tów

racjonalizacji zarządzania logistycznego nie zawsze

przynosi pożądany skutek. Dzieje się tak często za przyczyną

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

16

samego, poddawanego logistyce wyrobu, a w zasadzie spe-

cyficznych jego cech, które mogą wpływać na jego logi-

styczną sprawność. Jednym z obszarów rozpatrywanych
w ramach koncepcji

logistycznej sprawności produktu, jest

transport i magazynowanie, z którymi to wiąże się także

pojęcie podatności. Artykuł prezentuje, zatem koncepcję

logistycznej sprawności produktu wraz z umiejscowieniem

w niej pojęcia podatności ładunku. Wskazuje też obszary

badań w omawianym zakresie oraz wyniki badań pilotażo-
wych.

Słowa kluczowe: ładunek, podatność, logistyczna sprawność
produktu.

L

ITERATURA

1. Bielecki M., Conditions of a logistically product in the context

of a small manufacturing enterprises, Part of Monography

Grzybowska K., Golińska P., Selected logistics problems and
solutions

, Publishing house of Poznań University of Techno-

logy, Pozna

ń 2011.

2. Bielecki M., The influence of a logistically efficient product on

the logistics of a manufacturing, enterprise, Annals of Faculty
Engineering Hunedoara – International Journal of Engineering,
Tome XI, 1/2013.

3. Bielecki M.,

Produkt logistycznie sprawny w małych przedsię-

biorstwach produkcyjnych, „Gospodarka M

ateriałowa i Logi-

styka”, PWE, Warszawa 2011.

4.

Dembińska-Cyran I., Gubała M., Podstawy zarządzania trans-

portem w przykładach, Instytut Logistyki i Magazynowania,

Poznań 2005.

5.

Gołembska E. (red.), Kompendium wiedzy o logistyce, PWE,
Warszawa –

Poznań 2002.

6. Kotler P., Armstrong G., Saunders J., Wong W., Marketing,

Podręcznik europejski, PWE, Warszawa 2002.

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

17