Zadania polskiej polityki
penitencjarnej w świetle
Europejskich Reguł
Więziennych

]

[Monika Płatek]
Prawo karne Wykonawcze – wykład
6 listopada 2007

Monika Płatek - ERW-2006

2

(kryteria miar sukcesu)

1955/1958 RM ONZ – skromne, nieśmiałe gwarancje

szacunku i podmiotowości więźnia; warunki przeżycia.

1987 R(87)3 – godność więźnia/człowieka punktem

odniesienia dla oceny warunków więziennych

2006 – Rec(2006)2; przyjęte 11 stycznia 2006 więzienie

szkodzi; Normalizacja – metoda minimalizacji szkód

uwięzienia; Wykonanie kary zbliżyć do warunków

wolnościowych. (Nie prać, nie gotować, nie decydować

za skazanego. Nie wyręczać go, nie debilizować. Program

pobytu, jednoosobowa cela, sensowne zajęcie,

informacja, kontakt ze światem zewn.- to wymogi ERW

dla wypełnienia treści normalizacji).

Główne przesłanie reguł

więziennych

Monika Płatek - ERW-2006

3

Zadania polityki penitencjarnej.

Traktować skazanego humanitarnie z

poszanowaniem jego praw człowieczych

- art. 41.4 Konstytucji RP
- Art. 4 kkw
Wzbudzić w skazanym wolę współdziałania
W kształtowaniu jego społecznie pożądanych

postaw, poczucia odpowiedzialności oraz
potrzeby przestrzegania porządku prawnego.

Monika Płatek - ERW-2006

4

Zadania polityki karnej

•

Zapobiegać przestępczości

•

Projektować i realizować sprawne i najmniej

społecznie kosztowne metody naruszania prawa. W

w tym celu uwzględniać:

(1)wpływ społecznej pozycji jednostki na

prawdopodobieństwo pociągnięcia jej do

odpowiedzialności karnej;

(2)wpływ społecznej pozycji jednostki na

prawdopodobieństwo stania się ofiarą

(3)rozmiary kosztów przestępczości, które winny być

pokrywane z pieniędzy podatników.

Monika Płatek - ERW-2006

5

Modele strategii realizacji polityki

karnej i penitencjarnej:

• Strategia A- retrybutywna; kary izolacyjne,

ekskluzja, wysoki poziom prizonizacji, formalny

„

law and order;

hasłowe pustosłowia: porządek i

prawo; prawo i sprawiedliwość

• Strategia B – współczesny menadżeryzm; liczenie

kosztów, dbałość o efektywność; elektroniczny

monitoring.

• Strategia C –poszanowanie dla praw człowieka

skazanego i poszkodowanego, kształtowania

pożądanych postaw; dominacja kar nieizolacyjnych

Monika Płatek - ERW-2006

6

Strategie karne na tle uwarunkowań polit.

(1) Model Neoliberalny: wolny rynek, duże różnice dochodów;

formalna równość, zatomizowane relacje międzyludzkie,
ograniczone prawa socjalne, społeczna ekskluzja , gettoizacja,
prawica u władzy; retrybutywizm, wysoki poziom karceracji i
wykluczenie (archetyp: USA, Wlk. Bryt i Walia, Płd. Afryka,
Polska[?].)A/B

(2) Model konserwatywnego korporatyzmu; resocjalizacja;

Francja, Holandia B/C

(3) Model opieki społecznej: ogran. wolny rynek, brak różnić,

egalitaryzm i poczucie wspólnoty, prawa społeczne realnie
dostępne, społeczna inkluzja i niewielki margines ekskluzji, lewica
u władzy, lub prawica zlewicowana, karanie nastawione na
nieizolację, niski poziom karceracji (archetyp: Szwecja, Finlandia)
C/B

Monika Płatek - ERW-2006

7

Warunki realizacji zadań ERW w polskich realiach

Stan faktyczny:

• Wzrost populacji więziennej, choć przestępczość spada.

• Wzrost świadomości społecznej i alternatyw dla środków

izolacyjnych; brak wzrostu zagrożenia przestępczością.

Stan głoszony: oficjalna/polityczna ocena sytuacji

• Wzrost przestępczości,

• Wzrost zagrożenia przestępczością,

• Potrzeba większej ilości więzień, miejsc w więzieniu i ludzi

za kratami; zaczynając od 15 latków

Monika Płatek - ERW-2006

8

• Eliminacja poczucia wstydu/bezradność kolosa (W.; trudna

wolność/versus K.; forza; dobijanie wartości )

• Dewastacja formalnych reguł estetyki i wolnościowych

reguł „dobrego wychowania”

• Szkoła przetrwania w środowisku wolnym od

bezpieczeństwa i poszanowania godności; pokusa ucieczki
od wolności w chorobę i wyuczona bezradność.

• Wyrobienie/wzmocnienie postawy roszczeniowej,

egocentryzmu, stępienie emocji.

Skutki uwięzienia

Monika Płatek - ERW-2006

9

Skutki stosowania uwięzienia

• Moralna i społeczna retenebracja;(patrz: wniosek o

wycofanie programów edukacyjnych z więzienia;

przeludnienie, lekceważenie prawa; perwersja władzy – 2

lata pozbawienia wolności – kara krótka)

• Odświadomienie społeczne; (patrz realny analfabetyzm

więźniów; sędziów; realny i groźniejszy bo

nieuświadomiony; problem kar z zawieszeniem)

• Promocja hipokryzji i ekskluzji społecznej;

(paramilitarna służba więzienna ma rozkaz akceptacji

przeludnienia, choć jest to wbrew logice i prawu; brak

tłumaczenia ERW-2006; rola więziennych programów;)

• Rozrost mizoptochii (rozdźwięk m. ERW i kkw; )

Monika Płatek - ERW-2006

10

ERW-2006 Normalizacja; KKW Prizonizacja

• Drugi Gen. Raport CPT – rok 1991/pkt.43 – 7 m².

Patrz: 110 kkw; 248 kkw

• 4 ERW; Warunki odbywania kar nie mogą naruszać praw

człowieka więźnia z powodu niedostatków środków
(finansowych i innych);

• 18.4 ERW Ustawa krajowa zapewnia warunki i procedury

uniemożliwiające łamanie ERW-2006 z powodu
przeludnienia.

• 18.5 Więźniom zapewnia się izolację w porze nocnej w

pojedynczych celach, chyba, że dwie osoby wolą ją dzielić.

• 18.7 W granicach możliwości, więźniom daje się wybór

przed narzuceniem konieczności dzielenia celi.

Monika Płatek - ERW-2006

11

• 24.5 SW wspiera więźniów w podtrzymaniu właściwego

kontaktu ze światem zewnętrznym i stosownie służy w
tym celu pomocą (także finansową).

• 24.12 Więźniowie mają zapewniony kontakt z mediami

(chyba, że jest to wbrew bezpieczeństwu lub integralności
pokrzywdzonego).

• 32.1 Transport pozbawionych wolności odbywa się z

zachowaniem godności i bez wystawiania na widok
publiczny (patrz kazus Jakubowskiej).

• 71. Służba więzienna jest służbą cywilną oddzieloną od

służb militarnych, policyjnych i/lub śledczych.

Monika Płatek - ERW-2006

12

• 26.1 Praca więźniów traktowana jest jako pozytywny

element wykonania kary; nie może być elementem kary.

• 90.1 Obowiązkiem SW jest stałe informowanie

społeczeństwa o celach systemu więziennego i
prowadzonej pracy w celu zapewnienia lepszego
społecznego zrozumienia roli więzienia w społeczeństwie.

• 102.2 Pobyt w więzieniu, jest, pozbawiając wolności, karą

samą w sobie. Reżim odbywania kary nie może zwiększać
dolegliwości/cierpienia, która jest immanentnym
składnikiem uwięzienia.

Monika Płatek - ERW-2006

13

• 103.2 Skazany jest motywowany do przygotowania

indywidualnego planu wykonania kary.

• 103.4 Plan taki obejmuje: a) pracę; b) edukację; c) inne

aktywności; d) przygotowanie do wolności (patrz portfolio of

success)

• 105.3 Więźniowie zobowiązani do pracy wykonują ja

warunkach obowiązujących pracowników wolnościowych.

• 105.4 Więźniowie uczestniczący w programach

edukacyjnych powinni być wynagradzani jak więźniowie

pracujący.

• 5. Życie w więzieniu zbliżone jest na ile to możliwe, do

warunków życia na wolności (warunkowe zwolnienie

elementem kary, eliminacja nagród; droga do laptopa)

Monika Płatek - ERW-2006

14

Wnioski

• Przetłumaczyć, wdrożyć ERW-2006 i

zalecenia dotyczące probacji; R(2000) 22;
R(92) 16.

• Usunąć przepisy niezgodne z ERW-2006

(patrz wzór Francji, Finlandii, Danii,
Estonii etc);

• Robić dalej swoje, bacząc na język i formę.

(Patrz wybór optymisty, pesymisty i racjonalisty)

Monika Płatek - ERW-2006

15

Hierarchia potrzeb według Maslowa

Monika Płatek - ERW-2006

16

Masłow wyodrębnił sześć podstawowych potrzeb

człowieka. Trzy najbardziej podstawowe, zakończone

potrzebą emocjonalnych związków z innymi ludźmi i

przynależności do grup społecznych, podporządkował

higienie człowieka. Pozostałe trzy, wyższego rzędu,

określił jako motywacyjne.

Potrzebę docenienia podzielił na: docenienie przez siebie

samego i przez innych. Na szczycie hierarchii potrzeb,

umieścił potrzebę realizacji siebie. Siła motywacyjna tej

potrzeby, w życiu człowieka, jest często wykorzystywana

w sloganach reklamowych. Na przykład: Bądź sobą - pij

Pepsi. Życie człowieka sprowadza się do ciągłego

zaspakajania 6 potrzeb.

Monika Płatek - ERW-2006

17

•

Trudno jest myśleć o potrzebach wyższego rzędu, jeżeli nie są

zaspokojone potrzeby podstawowe.

•

Gdy odczuwamy jakąś potrzebę, lecz z przyczyn obiektywnych

nie możemy jej zaspokoić, to spychamy ją do podświadomości.

Nadmiar niezrealizowanych potrzeb w podświadomości

generuje frustrację, agresję, bezsenność, nerwice i psychozy.

Zjawisko to jest główną przyczyną wszelkich chorób fizycznych

i psychicznych.

•

Niezaspokojone potrzeby zakłócają naszą percepcję,

uniemożliwiając obiektywne widzenie rzeczywistości.

•

Wartość motywacyjną mają potrzeby wyższego rzędu, dlatego

powinny być generowane przez obowiązki pracownika. Trzy

niższe potrzeby, związane z ogólnymi warunkami pracy,

powinny być tylko w stanie zaspokojonym.

(wg. Umysł.pl)