METODOLOGIA BADAŃ
Polecane lektury:
Pilch „Zasady badań pedagogicznych” – wydanie najnowsze,
Pilch i Bauman „Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe”
Dutkiewicz „Przewodnik metodyczny dla studentów pedagogiki”
Sztuński „Wstęp do metodologii i badań społecznych”
Wełmińska „Jak pisać pracę magisterską”
Maszke „Metodologia badań społecznych”
Zaczyński „Praca badawcza nauczyciela”
Łobocki
Temat:
BADANIA NAUKOWE, ICH POJĘCIE, CEL, PRZEDMIOT BADAŃ ORAZ METODY BADAWCZE
Pojęcie metodologii i ich rodzaje
Pojecie badania naukowego
Etapy badania naukowego
Przedmiot badań
Pojęcie metody badawczej
Rodzaje metod badawczych
Metodologia to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej.
Rodzaje:
metodologia nauk ścisłych,
metodologia nauk przyrodniczych,
metodologia nauk społecznych
Wiele nauk posiada własną metodologię lub korzysta z dorobku innych nauk.
Badanie naukowe to celowe badanie obranego wycinku rzeczywistości przyrodniczej, społecznej, kulturowej etc. Zaś wynikiem badania naukowego jest określony obraz wybranego wycinka rzeczywistości i obraz ten ma być wiernym i adekwatnym odzwierciedleniem obiektywnie istniejących rzeczy i zjawisk.
Badanie naukowe przebiega wg określonych etapów:
Pojawienie się sytuacji problemowej (zetknięcie się człowieka z trudnością i uświadomienie sobie jej charakteru); charakterystyczne są stany psychiczne badacza, niepokój spowodowany świadomością swojej niewiedzy; ciekawość jako bezpośredni symptom i skutek odczuwanego niepokoju, pragnienie uzupełnienia brakującej wiedzy.
Formułowanie problemów a często hipotez.
Problem to pytanie na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych bądź jak twierdzi Nowak – prób badawczych; to pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.
Aby przeprowadzić skuteczne badanie ważne jest sformułowanie hipotez.
Hipoteza to wg Pilcha, twierdzenie tylko częściowo uzasadnione, przeto także wszelki domysł za pomocą którego dane faktyczne a więc i domysł w postaci uogólnienia osiągniętego na podstawie danych wyjściowych.
Formułując próby i hipotezy musimy uwzględnić takie kryteria jak:
precyzyjność ich ujęcia,
usytuowanie prób i hipotez na tle dotychczasowych osiągnięć naukowych,
ich empiryczna sprawdzalność.
Dobór metod i technik badawczych, aby były skuteczne, należy kierować się obiektywnością, rzetelnością i trafnością. Skuteczność badań zależy także od samego sposobu posługiwania się dobranymi metodami badawczymi.
Przeprowadzenie badań.
Ważne jest prowadzenie badań wstępnych, próbnych a potem przeprowadzenie badań właściwych; te wymagają odpowiedniego klimatu, niezakłóconych okoliczności badań, dobrego samopoczucia i braku zmęczenia u osób badanych, pozytywnej motywacji osób badanych, unikania wszelkiego dopingu.
Badanie naukowe to wieloetapowy proces zróżnicowanych działań mających na celu zapewnienie obiektywnego, dokładnego, wyczerpującego poznania obranego wycinka rzeczywistości (mały słownik języka polskiego). Badanie naukowe wymaga jasnego wytyczenia przedmiotu i celu badań.
Przedmiotem badań wg Puśleckiego jest ściśle zdefiniowany wycinek rzeczywistości społeczno – przyrodniczej stanowiącej obiekt zainteresowań poznawczych określonej dyscypliny naukowej.
Przedmiotem badań jest przede wszystkim świadoma działalność pedagogiczna a więc procesy wychowania i nauczania, samowychowywania, uczenia się, ich cele, treść, przebieg, metody, środki i organizacje.
Celem badań zdaniem Dutkiewicza jest dążenie do wzbogacenia wiedzy o osobach, rzeczach i zjawiskach będących przedmiotem badań.
Metoda (droga, sposób) naukowa to sposób dochodzenia do twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych. Jako metodę naukową rozumie się całokształt sposobów badawczego docierania do prawdy i pojęciowego przedstawienia jej czy też sposób uzyskiwania materiału naukowego do prowadzeni badań. Dzięki zastosowaniu metody naukowej, nauka rozwija się prawidłowo i poszerza zakres swej wiedzy. Metoda naukowa powinna być przystosowana do przedmiotu, tematu badań. W metodologii jako nauce nie ma jednolitej klasyfikacji metod naukowych.
Metody:
Metoda sondażu społecznego
Metoda monografii pedagogicznej
Metoda indywidualnych przypadków/ studium indywidualnych przypadków
Eksperyment
Metoda to zespół czynności i zabiegów zmierzających do poznania określonego wycinku rzeczywistości.
Metoda sondażu społecznego.
Polega na rozpoznawaniu zjawisk społecznych charakteryzujących zbiorowość; wg Pilcha – pozwala na poznawanie określonego zjawiska społecznego, ustalenie jego zasięgu, zakresu, poziomu i intensywności a następnie ocenę i w wyniku tego zaprojektowanie modyfikacji polepszających negatywne sytuacje życiowe ludzi mieszkających w badanych środowisku. Metoda daje opis i pozwala na wyjaśnienie pewnych zjawisk masowych czy ważniejszych procesów występujących w zbiorowościach. Obejmują zjawiska społeczne o znaczeniu istotnym dla wychowania, stanu świadomości społecznej czy też poglądy i opinie zbiorowości na dany temat np. narkomania.
Metoda monografii pedagogicznej.
Jest opisem pewnego, całościowego zjawiska. Wg Pilcha, jest metodą badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej prowadzące do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań metody oraz opracowywania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.
Rodzaje:
Pedagogiczno – historyczna, czyli dzieje instytucji od początku do końca lub jakiegoś okresu czasowego.
Pedagogiczno – problemowa, koncentruje się na jakimś problemie, np. funkcja dydaktyczna AHE
Metoda indywidualnych przypadków.
Wg Pilcha, metoda ta jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone wychowanie lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy, przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych. Cechą tej metody jest penetrowanie uwarunkowań mających wpływ na konkretne losy jednostki.
Eksperyment.
Metoda badania naukowego określonego wycinku rzeczywistości polegająca na wychowaniu lub tylko zmienieniu procesu przebiegu przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika (eksperymentalnego); obserwowanie zmian powstałych pod jego wpływem.
Eksperyment laboratoryjny lub naturalny.
Trzy techniki:
Technika jednej grupy
Technika grup równoległych (najczęściej wybierana)- zakłada uwzględnienie dwojakiego rodzaju grup (eksperymentalnej i kontrolnej); grupa eksperymentalna charakteryzuje się tym, że wprowadza się do niej określoną zmienną niezależną (czynnik eksperymentalny), zaś grupa kontrolna jest jedynie punktem odniesienia dla pierwszej, tj. celowo nie wprowadza się tam zmiennej niezależnej; ponadto w obu grupach dokonuje się pomiaru zmiennych zależnych we wstępnej i końcowej fazie eksperymentu; możliwe jest również wprowadzenie więcej niż jednej zmiennej niezależnej w grupie eksperymentalnej.
Technika krzyżowania (rotacji)- charakteryzuje się tym, że każda z uwzględnionych w niej grup pełni na przemian funkcję grupy eksperymentalnej i kontrolnej, tzn. jedna z nich jest najpierw grupą eksperymentalną, a następnie kontrolną; druga zaś początkowo grupą kontrolną, by z kolei pełnić funkcję grupy eksperymentalnej; tak więc do każdej z grup wprowadza się kolejno ten sam czynnik eksperymentalny (zmienna niezależną) lub kilka tych samych czynników, dzięki temu wszystkie uwzględnione grupy są w stosunku do siebie określonymi „układami odniesienia”.