prof. dr hab. Stefan Tyski

kierownik Zakładu Antybiotyków i Mikrobiologii
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego w Warszawie
kierownik Zakładu Mikrobiologii Farmaceutycznej Akademii Medycznej w Warszawie
członek Komitetu Technicznego 296 PKN i delegat KT 296 do CEN/TC 216

W części I niniejszej pracy, która została zamieszczona w poprzednim
numerze „Laboratorium...”, przedstawiono informacje ogólne na
temat komitetów normalizacyjnych, PKN/KT 296 i CEN/TC 216,
opracowujących normy dotyczące badania aktywności przeciw-
drobnoustrojowej produktów dezynfekcyjnych i antyseptycznych,
a także krótko scharakteryzowano normy fazy 1 oraz normy obszaru
medycznego.

Obecnie skoncentrowano się na metodach badania preparatów

zalecanych do stosowania dezynfekcji i antyseptyki w obszarze
weterynaryjnym, używanych zarówno na powierzchnie ciała żywych
zwierząt, jak i na powierzchnie nieożywione, a także do dezynfekcji
narzędzi weterynaryjnych. Ponadto w artykule omówiono normy
związane z oceną aktywności przeciwdrobnoustrojowej preparatów
dezynfekcyjnych i antyseptycznych, mogących mieć zastosowanie
podczas przetwarzania, dystrybucji i sprzedaży żywności pochodze-
nia zwierzęcego i roślinnego; preparatów stosowanych w zakładach
użyteczności publicznej, takich jak zakłady żywienia, miejsca pu-
bliczne, komunikacja publiczna, żłobki, przedszkola, szkoły, domy
opieki, sklepy, pomieszczenia sportowe, hotele, mieszkania, biura,
pojemniki na śmiecie, wreszcie preparatów stosowanych w różnych
gałęziach przemysłu: przemyśle materiałów opakowaniowych, bio-
technologicznym, farmaceutycznym, kosmetycznym, tekstylnym,
kosmicznym i komputerowym. Europejski Komitet Normalizacyjny
(CEN) określił łączny obszar stosowania omawianych preparatów
jako „spożywczy, przemysłowy, gospodarstwa domowego i sfery
instytucjonalnej”.

Zgodnie ze stanowiskiem CEN i PKN zaleca się, aby wszystkie

zalecenia stosowania chemicznych środków dezynfekcyjnych i anty-
septycznych były poparte wynikami badań działania bakteriobójczego,
grzybobójczego, sporobójczego, prątkobójczego i wirusobójczego, wy-
konanych według norm europejskich lub norm polskich, odpowiednich
do zamierzonego obszaru i sposobu stosowania. Obejmują one badania
fazy 2 z odpowiednim obciążeniem organicznym w warunkach symu-
lujących praktyczne użycie preparatu, a więc analizy przeprowadzane
metodą zawiesinową (etap 1) oraz analizy przeprowadzane z użyciem
drobnoustrojów umieszczonych na powierzchniach odpowiednich
nośników (etap 2).

Normy dotyczące preparatów
stosowanych w obszarze weterynarii

Faza 2, etap 1

PN-EN 1656:2001
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa za-
wiesinowa metoda badania bakteriobójczej aktywności chemicz-
nych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowanych
w weterynarii – Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 1)
Norma wdrożona przez CEN w 2000 r.; wkrótce będzie noweli-
zowana. Używane są cztery szczepy bakterii: P. aeruginosa ATCC
15442, S. aureus ATCC 6538, E. hirai ATCC 10541 oraz P. vulgaris
ATCC 13315. W zależności od zalecanego użycia preparatu stosuje
się obciążenie organiczne – podczas badania w warunkach tzw.
małego zanieczyszczenia – albuminę bydlęcą 3,0 g/l, natomiast

Streszczenie
Normy opracowywane przez Komitet Techniczny nr 216 Europej-
skiego Komitetu Normalizacyjnego oraz KT 296 PKN, dotyczące
chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych, obejmują
badania skuteczności przeciwdrobnoustrojowej preparatów przezna-
czonych do trzech zasadniczych obszarów zastosowania – medycz-
nego i weterynaryjnego oraz obszaru spożywczego, przemysłowego,
gospodarstwa domowego i sfery instytucjonalnej. W niniejszej części
pracy omówione będą normy dotyczące dwóch ostatnich obszarów
oraz przygotowywane przez CEN/TC 216 projekty norm europejskich
dotyczących preparatów dezynfekcyjnych i antyseptycznych.

Summary
Standards prepared by Technical Committee 216 of European
Committee for Standardization and PKN/TC 296 dedicated to
chemical disinfectants and antiseptics, contain methods of an-
timicrobial activity testing of preparations, which can be divided
into 3 areas of application: medical, veterinary and food, indu-
strial, domestic and institutional area. Standards applicable for
preparations appropriate for disinfection and antisepsis in two
last areas are shortly characterized here. Some projects of EN
are also mentioned.

Słowa kluczowe
dezynfekcja, antyseptyka, Polska Norma, EN, Komitet Normaliza-
cyjny, aktywność przeciwdrobnoustrojowa

Key words
disinfection, disinfectants, antiseptics, Standardization Commit-
tee, PN, EN, antimicrobial activity

Zakres prac normalizacyjnych

komitetów technicznych ds. dezynfekcji i antyseptyki PKN i CEN

Część II – Normy obszaru weterynarii oraz obszaru spożywczego, przemysłowego,

gospodarstwa domowego i sfery instytucjonalnej

...w laboratorium

Laboratorium |

11

/2006

12

w warunkach tzw. dużego zanieczyszczenia – ekstrakt drożdżowy
10 g/l + albuminę bydlęcą 10 g/l. W przypadku preparatów do
dezynfekcji strzyków wymion np. krów substancją obciążającą
jest mleko w proszku 10g/l. Badany preparat spełnia wymagania
normy, gdy po 30-minutowym kontakcie (30

o

C dla preparatów do

dezynfekcji strzyków) zawiesin bakteryjnych czterech szczepów
z preparatem w temperaturze 10°C (30

o

C dla preparatów do

dezynfekcji strzyków), w warunkach małego lub dużego zanie-
czyszczenia, następuje redukcja liczby komórek drobnoustrojów
co najmniej o 5 log. Oprócz powyższych warunków dopuszcza
się stosowanie dodatkowych czasów kontaktu: 1, 5, lub 60 min,
oraz temperatur: 4, 20 lub 40

o

C, w zależności od zastosowania

danego preparatu.

PN-EN 14204:2005 (U)
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
zawiesinowa metoda określania prątkobójczego działania che-
micznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowa-
nych w obszarze weterynarii – Metoda badania i wymagania
(faza 2, etap 1)
Norma wdrożona przez CEN w 2004 r. jest pierwszą dotyczącą
badań z użyciem prątków. W celu badawczym wykorzystuje się jeden
szczep – Mycobacterium avium ATCC 15769. W zależności od zaleca-
nego użycia preparatu stosuje się obciążenie organiczne – podczas
badania w warunkach małego zanieczyszczenia – albuminę bydlęcą
3,0 g/l, natomiast w warunkach dużego zanieczyszczenia – ekstrakt
drożdżowy 10 g/l + albuminę bydlęcą 10 g/l. Badany preparat spełnia
wymagania normy, gdy po 60-minutowym kontakcie zawiesiny prątków
z preparatem w temperaturze 10°C następuje redukcja liczby komórek
drobnoustroju co najmniej o 4 log. Oprócz powyższych warunków
dopuszcza się stosowanie dodatkowych czasów kontaktu: 1, 5, 15,
30 lub 120 min, oraz temperatur: 4, 20

lub 40

o

C, w zależności od

zastosowania danego preparatu.

PN-EN 1657:2006 (U)
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
zawiesinowa metoda określania działania grzybobójczego lub
działania bójczego wobec grzybów drożdżopodobnych chemicz-
nych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowanych
w obszarze weterynarii – Metoda badania i wymagania (faza 2,
etap 1)
Jest to norma opracowana w CEN w 2005 r. i zastępuje wcześniejszą
normę TC 216 oraz odpowiednią normę polską z 2001 r. W przy-
padku badania pełnego działania grzybobójczego używane są dwa
szczepy: C. albicans ATCC 10231 (komórki wegetatywne) i A. niger
ATCC 16404 (zarodniki). Natomiast przy badaniu działania bój-
czego tylko wobec grzybów drożdżopodobnych stosuje się jedynie
komórki wegetatywne C. albicans ATCC 10231. W zależności od
zalecanego stosowania preparatu stosuje się obciążenie organiczne
– podczas badania w warunkach małego zanieczyszczenia – albumi-
nę bydlęcą 3,0 g/l, natomiast w warunkach dużego zanieczyszczenia
– ekstrakt drożdżowy 10 g/l + albuminę bydlęcą 10 g/l. Badany
preparat spełnia wymagania normy, gdy po 30-minutowym kontak-
cie zawiesiny grzybów z preparatem w temperaturze 10°C następuje
redukcja liczby komórek drobnoustrojów co najmniej o 4 log.
Oprócz powyższych warunków dopuszcza się stosowanie dodat-
kowych czasów kontaktu: 1, 5, 15 lub 60 min, temperatur: 4, 20

lub 40

o

C, lub szczepów testowych, w zależności od zastosowania

danego preparatu.

13

...w laboratorium

Laboratorium |

11

/2006

13

PN-EN 14675:2006 (U)
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
zawiesinowa metoda określania wirusobójczego działania che-
micznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowa-
nych w obszarze weterynarii – Metoda badania i wymagania
(faza 2, etap 1)
Jest to najnowsza norma wirusologiczna, wdrożona przez CEN i PKN
w 2006 r. Stosuje się jeden szczep – bydlęcy Enterowirus typu 1
(ECBO) ATCC VR-248. W zależności od zalecanego stosowania
preparatu używa się obciążenie organiczne – podczas badania w warun-
kach małego zanieczyszczenia – albuminę bydlęcą 3,0 g/l, natomiast
w warunkach dużego zanieczyszczenia – ekstrakt drożdżowy 10 g/l +
+ albuminę bydlęcą 10 g/l. Badany preparat spełnia wymagania normy,
gdy po 30-minutowym kontakcie zawiesiny wirusów z preparatem
w temperaturze 10°C następuje redukcja liczby wirusów co najmniej
o 4 log. Oprócz powyższych warunków dopuszcza się stosowanie
dodatkowych czasów kontaktu: 1, 5, 15, lub 60 min, temperatur: 4,
20

lub 40

o

C, oraz szczepów testowych, w zależności od zastosowania

danego preparatu.

Faza 2, etap 2

PN-EN 14349:2006
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
powierzchniowa metoda określania bakteriobójczego działania
chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych sto-
sowanych w obszarze weterynarii na nieporowatych powierzch-
niach bez działania mechanicznego – Wymagania i metoda
badania (faza 2, etap 2)
Norma, wdrożona przez CEN w 2004 r., zastępuje odpowiednią
uznaniową normę PKN z 2005 r. Nośnikiem drobnoustrojów jest
powierzchnia krążków z polerowanej stali nierdzewnej. Używane
są cztery szczepy bakterii: P. aeruginosa ATCC 15442, S. aureus
ATCC 6538, E. hirae ATCC 10541 oraz P. vulgaris ATCC 13315,
których próbki zawiesin umieszczane są na nośniku. W zależności
od zalecanego stosowania preparatu używa się obciążenie orga-
niczne – podczas badania w warunkach małego zanieczyszczenia
– albuminę bydlęcą 3,0 g/l, natomiast w warunkach dużego zanie-
czyszczenia – ekstrakt drożdżowy 10 g/l + albuminę bydlęcą 10 g/l.
Badany preparat spełnia wymagania normy, gdy po 30-minutowym
kontakcie umieszczonych na nośniku bakterii czterech szczepów
z preparatem, w temperaturze 10°C, w warunkach małego lub
dużego zanieczyszczenia, następuje redukcja liczby komórek drob-
noustrojów co najmniej o 4 log. Oprócz powyższych warunków
dopuszcza się stosowanie dodatkowych czasów kontaktu: 1, 5 lub
60 min, oraz temperatur: 4, 20 lub 40

o

C, w zależności od zastoso-

wania danego preparatu.

Normy dotyczące preparatów
stosowanych w obszarze spożywczym,
przemysłowym, gospodarstwa
domowego i sferze instytucjonalnej

Faza 2, Etap 1

PN-EN 1276:2000
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
zawiesinowa metoda określania działania bakteriobójczego
chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych sto-
sowanych w sektorze żywnościowym, warunkach przemysłowych
i domowych oraz zakładach użyteczności publicznej – Metoda
badania i wymagania (faza 2, etap 1)

Norma wdrożona przez CEN w 1997 r.; wkrótce będzie nowe-

lizowana. Używane są cztery szczepy bakterii: P. aeruginosa ATCC
15442, S. aureus ATCC 6538, E. hirae ATCC 10541 oraz E. coli
ATCC 10536. Jeżeli wymagają tego szczególne zastosowania, można
użyć dodatkowych szczepów, np.: Salmonella typhimurium ATCC
13311, Lactobacillus brevis DSM 6235 czy Enterobacter cloacae DSM
6234. W zależności od zalecanego stosowania preparatu używa się
obciążenia organicznego – podczas badania w warunkach czystych
– albuminy bydlęcej 0,3 g/l, natomiast w warunkach brudnych
– albuminy bydlęcej 3,0 g/l. Dodatkowo, w zależności od zasto-
sowania preparatu, można stosować inne substancje obciążające:
mleko (mleczarnie), ekstrakt drożdżowy (browary), sacharoza
(wytwórnie napojów), laurylosiarczan sodu (przemysł kosmetycz-
ny) lub roztwory buforowe pH 5.0 i pH 9,0 (mycie i dezynfekcja
w miejscu). Badany preparat spełnia wymagania normy, gdy po
5-minutowym kontakcie zawiesin bakteryjnych czterech szczepów
z preparatem, w temperaturze 20°C, w warunkach czystych lub
brudnych, następuje redukcja liczby komórek drobnoustrojów co
najmniej o 5 log. Oprócz powyższych warunków dopuszcza się
stosowanie dodatkowych czasów kontaktu: 1, 15, 30 lub 60 min,
oraz temperatur: 4, 10 lub 40

o

C, w zależności od zastosowania

danego preparatu.

PN-EN 1650:2002
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
zawiesinowa metoda określania działania grzybobójczego
chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych sto-
sowanych w sektorze żywnościowym, warunkach przemysłowych
i domowych oraz zakładach użyteczności publicznej – Metoda
badania i wymagania (faza 2, etap 1)
Norma została wdrożona przez CEN w 1997 r.; wkrótce będzie
nowelizowana. Używane są dwa szczepy grzybów: C. albicans ATCC
10231 (komórki wegetatywne) i A. niger ATCC 16404 (zarodniki). Jeżeli
wymagają tego szczególne zastosowania, można stosować dodatkowe
szczepy, np. Saccharomyces cerevisiae ATCC 9763 lub S. cerevisiae DSM
70487 (browary). W zależności od zalecanego stosowania preparatu
stosuje się obciążenie organiczne – podczas badania w warunkach
czystych – albuminę bydlęcą 0,3 g/l, natomiast w warunkach brudnych
– albuminę bydlęcą 3,0 g/l. Dodatkowo, w zależności od zastosowania
preparatu, można wykorzystywać inne substancje obciążające: mleko,
ekstrakt drożdżowy, sacharozę, laurylosiarczan sodu lub roztwory
buforowe pH 5,0 i pH 9,0. Badany preparat spełnia wymagania nor-
my, gdy po 15-minutowym kontakcie zawiesin grzybów z preparatem,
w temperaturze 20°C, w warunkach czystych lub brudnych, następuje
redukcja liczby komórek drobnoustrojów co najmniej o 4 log. Oprócz
powyższych warunków dopuszcza się stosowanie dodatkowych czasów
kontaktu:1, 5, 30 lub 60 min, oraz temperatur: 4, 10 lub 40

o

C, w za-

leżności od zastosowania danego preparatu.

PN-EN 13704:2004
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
zawiesinowa metoda określania działania sporobójczego che-
micznych środków dezynfekcyjnych stosowanych w sektorze
żywnościowym, warunkach przemysłowych i domowych oraz
zakładach użyteczności publicznej – Metoda badania i wyma-
gania (faza 2, etap 1)
Jest to pierwsza norma dotycząca działania sporobójczego, opracowana
w CEN i uznana przez PKN w 2002 r. Używane są zawiesiny spor szcze-
pu B. subtilis subsp. spizizenii ATCC 6633. W przypadku specyficznych

...w laboratorium

Laboratorium |

11

/2006

14

zastosowań preparatu można użyć dodatkowych szczepów, np. B. cereus
ATCC 12826 lub Clostridium sporogenes CIP 7939. W badaniu stosuje
się obciążenie organiczne – albuminę bydlęcą 0,3 g/l. Badany preparat
spełnia wymagania normy, gdy po 60-minutowym kontakcie zawiesiny
spor z preparatem, w temperaturze 20°C, następuje redukcja liczby
zdolnych do życia drobnoustrojów co najmniej o 3 log. Oprócz po-
wyższych warunków dopuszcza się stosowanie dodatkowych czasów
kontaktu: 5, 15 lub 30 min, oraz temperatur: 4, 10, 40 lub 75

o

C,

w zależności od zastosowania danego preparatu.

PN-EN 13610:2005
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
zawiesinowa metoda określania wirusobójczego działania wobec
bakteriofagów chemicznych środków dezynfekcyjnych stosowa-
nych w sektorze żywnościowym i warunkach przemysłowych
– Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 1)
Jest to pierwsza norma dotycząca działania wirusobójczego, opra-
cowana w CEN w 2002 r. Używane są dwa szczepy bakteriofagów:
Lactococcus lactis subsp. lactis: fag P001 DSM 4262 oraz fag P008 DSM
10567. Obydwa bakteriofagi powinny być namnażane z zastosowa-
niem szczepu gospodarza: Lactococcus lactis subsp. lactis F7/2 DSM
4366. Stosuje się tu obciążenie organiczne – kwaśną serwatkę 1% lub
dodatkowo odtłuszczone mleko 1% przygotowane z mleka w proszku,
zgodnie z zastosowaniem praktycznym badanego produktu. Preparat
spełnia wymagania normy, gdy po 15-minutowym kontakcie zawiesin
obu bakteriofagów z preparatem, w temperaturze 20°C, następuje
redukcja liczby bakteriofagów co najmniej o 4 log. Oprócz powyższych
warunków dopuszcza się stosowanie dodatkowych czasów kontaktu:
5, 30 lub 60 min, oraz temperatur: 4, 10 lub 40

o

C, w zależności od

zastosowania danego preparatu.

Faza 2, etap 2

PN-EN 13697:2002/Ap1:2003
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
metoda określania na nieporowatych powierzchniach działania
bakteriobójczego i/lub grzybobójczego chemicznych środków
dezynfekcyjnych stosowanych w sektorze żywnościowym, warun-
kach przemysłowych i domowych oraz zakładach użyteczności
publicznej – Metoda badania (bez działania mechanicznego)
i wymagania (faza 2, etap 2)
Norma, wdrożona przez CEN w 2001 r., zastępuje normę uznaniową
PKN z 2002 r., załącznik z 2003 r. Nośnikiem drobnoustrojów jest
powierzchnia krążków z polerowanej stali nierdzewnej. Działanie
bakteriobójcze ocenia się z zastosowaniem czterech szczepów bakterii:
P. aeruginosa ATCC 15442, S. aureus ATCC 6538, E. hirae ATCC 10541
oraz E. coli ATCC 10536. Działanie grzybobójcze ocenia się z uży-
ciem dwóch szczepów grzybów: C. albicans ATCC 10231 (komórki
wegetatywne) i A. niger ATCC 16404 (zarodniki). Jeżeli wymagają
tego szczególne zastosowania, można stosować dodatkowe szczepy
bakterii, np.: Salmonella typhimurium ATCC 13311, Lactobacillus
brevis DSM 6235, Enterobacter cloacae DSM 6234, a także szczepy
grzybów, np. Saccharomyces cerevisiae ATCC 9763 oraz S. cerevisiae
DSM 70487. Próbki zawiesin drobnoustrojów umieszczane są na
nośniku. W zależności od zalecanego stosowania preparatu stosuje
się obciążenie organiczne – podczas badania w warunkach czystych
– albuminę bydlęcą 0,3 g/l + trypton 1 g/l, natomiast w warunkach
brudnych – albuminę bydlęcą 3,0 g/l. Dodatkowo, w zależności
od zastosowania preparatu, można wykorzystywać w tym celu inne
substancje obciążające: mleko (mleczarnie), ekstrakt drożdżowy

(browary), sacharozę (wytwórnie napojów), laurylosiarczan sodu
(przemysł kosmetyczny) lub roztwory buforowe pH 5,0 i 9,0 (mycie
i dezynfekcja w miejscu). Badany preparat spełnia wymagania normy,
gdy po 5-minutowym kontakcie preparatu z bakteriami i 15-minuto-
wym z grzybami, w temperaturze między 18 a 25

o

C, w warunkach

czystych lub brudnych, następuje redukcja liczby komórek bakterii co
najmniej o 4 log oraz redukcja liczby komórek grzybów co najmniej
o 3 log. Oprócz powyższych warunków dopuszcza się stosowanie
dodatkowych czasów kontaktu drobnoustrojów z preparatem (1, 5,
15, 30 i 60 min) oraz temperatur (4, 10 lub 40

o

C), w zależności od

zastosowania danego preparatu.

Oprócz powyżej prezentowanych norm w CEN/TC 216 opracowano

dwie istotne normy dodatkowe:

PN-EN 12353:2002
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Przecho-
wywanie szczepów drobnoustrojów stosowanych do określania
działania bakteriobójczego i grzybobójczego
Norma, wdrożona przez CEN w 1999 r., zastępuje normę uznaniową
PKN z 2002 r. W 2006 r. CEN przyjął nową wersję tej normy, która
obecnie nosi tytuł: Chemiczne środki dezynfekcyjne i antysep-
tyczne – Przechowywanie szczepów drobnoustrojów testowych
stosowanych do określania działania bakteriobójczego, prątko-
bójczego, sporobójczego oraz grzybobójczego.

W normie tej podano sposób postępowania, w jaki z otrzymanego

liofilizowanego materiału rozmaitych drobnoustrojów, po ich na-
mnożeniu, należy przygotować próbki zawiesin drobnoustrojów lub
opłaszczyć komórkami drobnoustrojów kulki nośnika, które następnie
będą przechowywane w głębokim zamrożeniu (temperatura -70

o

C lub

niższa). Podano również sposób postępowania przy przygotowywaniu
z materiału zamrożonego roboczych zawiesin drobnoustrojów do
stosowania w badaniach mikrobiologicznych prowadzonych zgodnie
z normami PN i EN.

prEN 14885:2006
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Zastosowanie
norm europejskich dotyczących chemicznych środków dezyn-
fekcyjnych i antyseptycznych.
To projekt normy, która jest w trakcie zatwierdzania w CEN, ale
w PKN już przygotowuje się jej polskojęzyczną wersję, która powinna
być przyjęta przez PKN w II połowie 2007 r.

Ze względu na dużą liczbę opracowanych norm, których krótkie

charakterystyki przedstawiono powyżej, oraz ich skomplikowany
charakter, CEN/TC 216 podjął decyzję, aby w specjalnej normie,
w formie tabelarycznej, zestawić aktualnie obowiązujące normy
z podziałem na obszary stosowania, deklarowane zakresy działania
oraz warunki przeprowadzania badania i wymagania danej normy.
Ponadto załączono słownik definicji specyficznych pojęć zamiesz-
czonych w normach.

Opracowywana norma ułatwi użytkownikowi preparatów m.in.

przygotowanie specyfikacji do zakupów i określenie wymagań, jakich
oczekuje się od danego preparatu. Ponadto na wczesnym etapie opra-
cowywania przez CEN/TC 216 znajdują się następujące projekty norm
przygotowywane przez odpowiednie grupy robocze:

Projekt nr 040
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościo-
wa zawiesinowa metoda określania działania sporobójczego

15

...w laboratorium

Laboratorium |

11

/2006

15

chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych
stosowanych w weterynarii – Metoda badania i wymagania
(faza 2, etap 1)
Projekt zakłada użycie zawiesin spor szczepu B. cereus ATCC 12826.
W zależności od zalecanego stosowania preparatu stosuje się
obciążenie organiczne – podczas badania w warunkach małego za-
nieczyszczenia – albuminę bydlęcą 3,0 g/l, natomiast w warunkach
dużego zanieczyszczenia – ekstrakt drożdżowy 10 g/l + albuminę
bydlęcą 10 g/l. Badany preparat spełnia wymagania normy, gdy po
60-minutowym kontakcie spor z preparatem, w temperaturze 10°C,
w warunkach małego lub dużego zanieczyszczenia, następuje reduk-
cja liczby komórek drobnoustrojów co najmniej o 3 log. Oprócz
powyższych warunków dopuszcza się stosowanie dodatkowych
czasów kontaktu: 30 lub 120 min, temperatur: 4, 20 lub 40

o

C,

oraz spor innego szczepu bakterii, w zależności od zastosowania
danego preparatu.

Projekt 037
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa
metoda określania na nieporowatych powierzchniach działania
wirusobójczego chemicznych środków dezynfekcyjnych stosowa-
nych w obszarze medycznym – Metoda badania (bez działania
mechanicznego) i wymagania (faza 2, etap 2)
Nośnikiem wirusów jest powierzchnia krążków z polerowanej stali
nierdzewnej. Projekt zakłada stosowanie dwóch szczepów: nieotocz-
kowego RNA wirusa z grupy pikornawirusów: wirus Polio typu 1
– Lsc-2ab, oraz nieotoczkowego DNA wirusa z grupy adenowirusów:
Adenowirus typu 5 – szczep Adenoid 75 ATCC VR-5. W zależności
od zalecanego stosowania preparatu stosuje się obciążenie organiczne
– podczas badania w warunkach czystych – albuminę bydlęcą 0,3 g/l,
natomiast w warunkach brudnych – albuminę bydlęcą 3,0 g/l +
+ płukane czerwone krwinki baranie 3,0 ml/l. Badany preparat spełnia
wymagania normy, gdy po 5-, 15- lub 30-minutowym kontakcie wiru-
sów z preparatem, w temperaturze 20°C, następuje redukcja miana
wirusów co najmniej o 4 log.

Oprócz powyższych warunków dopuszcza się stosowanie dodat-

kowych czasów kontaktu, temperatur, szczepów wirusów i substancji
obciążających, w zależności od specyficznych warunków stosowania
badanego preparatu. Informacje te należy zaznaczyć w sprawozdaniu
z badań.

Projekt 386
Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Chemiczno-
-termalna dezynfekcja tkanin – Metoda badania i wymagania
(faza 2, etap 2)
Nośnikiem drobnoustrojów są fragmenty tkaniny bawełnianej
o powierzchni 1 cm

2

. Do oceny skuteczności działania przeciw-

bakteryjnego, przeciwgrzybiczego i przeciwprątkowego projekt
zakłada użycie następujących drobnoustrojów: pięciu szczepów
bakterii: P. aeruginosa ATCC 15442, S. aureus ATCC 6538, E. hirae
ATCC 8043, E. coli (K12) NCTC 10538 i E. faecium ATCC 6057;
dwóch szczepów grzybów: C. albicans ATCC 10231 (komórki wege-
tatywne) i A. niger ATCC 16404 (zarodniki) oraz dwóch szczepów
z rodzaju Mycobacterium: M. avium ATCC 15769 i M. terrae ATCC
15755. Warunkiem obligatoryjnym jest działanie bakteriobójcze
preparatu. Odpowiednio przygotowane drobnoustroje miesza się
z próbką zatężonej jałowej odwłóknionej krwi baraniej (jako ob-
ciążenie organiczne) i w tak przygotowanej zawiesinie umieszcza
się fragmenty tkaniny, które następnie, po wysuszeniu, stosowane

są do badania skuteczności przeciwdrobnoustrojowej preparatu
stosowanego w procedurze dezynfekcji chemiczno-termalnej. Ten
jednoetapowy proces prowadzony jest w temperaturach: 30-<60

o

C

lub równej 60

o

C, w standardowej pralce automatycznej, zgodnie

z normą DIN 11905:1975 (Washing machines used in laundries and dry
cleaning facilities; washing machines, definitions, requirements). Projekt
zakłada, że postępowanie jest skuteczne, gdy 3-krotnie powtórzony
proces dezynfekcji chemiczno-termalnej, prowadzony w temperatu-
rze 30 - <60

o

C, w określonym czasie i z określoną porcją dodanego

badanego preparatu, za każdym razem powoduje redukcję komórek:
bakterii – co najmniej o 7 log, grzybów – co najmniej o 6 log
i mykobakterii – co najmniej o 5 log. Nie powinno się również
stwierdzać obecności komórek drobnoustrojów testowych w 100 ml
płynu po przeprowadzonym procesie. W przypadku dezynfekcji
chemiczno-termalnej prowadzonej w temperaturze równej 60

o

C za

działanie skuteczne przyjmuje się redukcję komórek E. faecium co
najmniej o 7 log i brak komórek drobnoustrojów w 100 ml płynu
po przeprowadzonym procesie.

Podsumowanie

Jak zaznaczono wcześniej, fakt spełniania wymagań odpowiednich
norm EN lub PN przez preparaty dezynfekcyjne i antyseptyczne
powinien mieć zasadnicze znaczenie dla odbiorcy preparatu, który
poszukuje produktu o określonym przeznaczeniu, zarówno jeżeli
chodzi o obszar zastosowania, jak i odpowiednią aktywność prze-
ciwdrobnoustrojową. Fakt spełniania wymagań omawianych norm
powinien mieć kluczowe znaczenie przy dopuszczaniu produktów
dezynfekcyjnych i antyseptycznych do obrotu w Polsce przez Urząd
Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produk-
tów Biobójczych (URPLWMiPB).

Komitet Normalizacji CEN opracował normy dotyczące

badania aktywności przeciwdrobnoustrojowej jednolitej grupy
produktów dezynfekcyjnych i antyseptycznych bez przeprowadza-
nia dodatkowych klasyfikacji na: produkty lecznicze, wyroby me-
dyczne i produkty biobójcze czy kosmetyki. Jednakże w związku
z istniejącymi i dynamicznie zmieniającymi się przepisami prawa
polskiego, Unii Europejskiej oraz interpretacją przepisów przez
URPLWMiPB brak jest jednoznacznych i prostych kryteriów kla-
syfikacji danego preparatu dezynfekcyjnego czy antyseptycznego
do określonej grupy produktów. Sytuacja istnienia odmiennych
procedur i wymagań rejestracyjnych dla produktów leczniczych,
wyrobów medycznych, produktów biobójczych i kosmetyków
z dodatkową aktywnością przeciwdrobnoustrojową prowadzi do
powstania chaosu i dowolnej interpretacji przepisów przez wytwór-
ców preparatów poszukujących najłatwiejszej ścieżki legislacyjnej
dla swojego produktu.

Osoby zainteresowane prowadzeniem odpowiednich badań

aktywności przeciwdrobnoustrojowej preparatów mogą uzyskać
informacje w Zakładzie Antybiotyków i Mikrobiologii Narodowego
Instytutu Zdrowia Publicznego (dawniej Instytutu Leków), w którym
od lat prowadzone są badania skuteczności działania przeciwdrob-
noustrojowego preparatów antyseptycznych i dezynfekcyjnych,
przede wszystkim zgodnie z normami PN i EN. Posiadamy atest
Europejskiego Dyrektoriatu ds. Jakości Produktów Leczniczych
(EDQM) na badania wykonywane zgodnie z normą ISO/EN 17025
i aktualnie, po przeprowadzonych audytach, oczekujemy na wpis do
rejestru akredytowanych laboratoriów badawczych Polskiego Centrum
Akredytacji m.in. w zakresie badań mikrobiologicznych preparatów
dezynfekcyjnych i antyseptycznych.

‰

...w laboratorium

Laboratorium |

11

/2006

16