Higiena żywności i pasz
Metody przesiewowe wykrywania Screening methods for the determination of
antibiotic residues in food
pozostałości antybiotyków w żywności
Różańska H., Lewtak-Piłat A., Department
of Hygiene of Food of Animal Origin, National
Hanna Różańska, Aleksandra Lewtak-Piłat Veterinary Research Institute, Pulawy
z Zakładu Higieny Żywności Pochodzenia Zwierzęcego Państwowego Instytutu Antimicrobial residues in food of animal origin are
Weterynaryjnego  Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach very important risk factors for the public health. Ac-
cording to the requirements of the Council Directive
ojęcie bezpieczna żywność oznacza, w interpretacji wyników badań, a często 96/23, antibacterial agents are included into nation-
Pże jest ona wolna od zagrożeń biolo- wątpliwości co do zasadności podejmowa- al program of the control of residues in veterinary
gicznych, chemicznych i fizycznych lub nych decyzji administracyjnych wymusiły medical products, in live animals and in products of
ich poziom jest ograniczony do zgodne- konieczność zmiany podejścia do pojęcia animal origin. The aim of this paper was to present
go z przepisami międzynarodowymi, nie- MRL i sposobów jego ustalania. Regula- current regulations concerning the antibiotic resi-
stwarzającego niebezpieczeństwa dla kon- cja Parlamentu Europejskiego nr 470/2009 dues survey and control and the most useful screen-
sumenta. Zgodnie z definicją Codex Ali- zakłada po pierwsze, że u zwierząt mogą ing methods for their detection in food.
mentarius zagrożeniem jest każdy czynnik być stosowane wyłącznie substancje i pre-
biologiczny, chemiczny lub fizyczny w sa- paraty posiadajÄ…ce stosownÄ… autoryzacjÄ™ Keywords: food, antibiotic residues, detection.
mej żywności lub w paszy, który potencjal- (zatwierdzenie), po drugie obok definicji
nie może mieć negatywny wpływ na zdro- MRL wprowadza też pojęcie tzw. poziomu
wie człowieka. Wśród tych czynników na- działania, tj. poziom wymagający podjęcia Co więcej, pozostają one aktywne pod tym
leży wymienić między innymi pozostałości decyzji administracyjnej, za którego usta- względem nawet wtedy, kiedy nie wykazu-
leków weterynaryjnych (w tym antybioty- lenie byłyby odpowiedzialne wspólnotowe ją już aktywności przeciwbakteryjnej, a za-
ków) oraz zanieczyszczenia chemiczne. laboratoria referencyjne (CRL). tem nie mogą być wykrywane powszechnie
Różnego rodzaju zagrożenia mogą zna- Pozostałości antybiotyków lub innych stosowanymi metodami mikrobiologiczny-
lez
ć się w żywności na każdym etapie jej substancji o działaniu przeciwbakteryjnym mi. Inny rodzaj zagrożenia dla konsumen-
produkcji i przetwarzania (1, 2, 3). Znacze- mogÄ… znalez
ć się w żywności z wielu powo- ta wiąże się z możliwym wpływem pozo-
nie czynników chemicznych w żywności dów (3, 8, 9). Wśród nich należy wymienić: stałości antybiotyków na delikatną rów-
nie jest tak spektakularne, jak czynników  nieprzestrzeganie okresów karencji; nowagę naturalnej mikroflory jelitowej.
mikrobiologicznych. Ich obecność w żyw-  niewłaściwe dawkowanie; Wiele uwagi poświęca się od lat proble-
ności nie daje z reguły natychmiastowych  samowolne stosowanie antybiotyków mowi narastającej oporności drobnoustro-
objawów chorobowych, z pewnością jednak przez właścicieli zwierząt; jów na antybiotyki. Nie można wykluczyć
nie pozostają obojętne dla zdrowia konsu-  celowe dodawanie antybiotyków lub in- pewnego działania pozostałości antybioty-
menta. Z tego względu kontrola obecności nych środków o działaniu przeciwbak- ków w przewodzie pokarmowym. Dowie-
substancji chemicznych w żywności pozo- teryjnym do mleka; dziono również, że pozostałości antybio-
staje jednym z głównych zadań zarówno  niewłaściwe stosowanie środków my- tyków lub innych substancji o podobnym
służb inspekcyjnych, jak i samych produ- jąco-dezynfekujących w procesie doju. działaniu mogą, przez hamowanie wzro-
centów żywności, którzy zgodnie z lite- Za najważniejsze skutki zdrowotne stu drobnoustrojów, prowadzić do uzyska-
rą i duchem prawa ponoszą bezpośrednią związane z występowaniem pozostało- nia fałszywych wyników badań mikrobio-
odpowiedzialność za jej jakość zdrowotną ści substancji przeciwbakteryjnych uważa logicznych surowców i produktów pocho-
(4). Ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpie- się możliwości wystąpienia rekcji alergicz- dzenia zwierzęcego, co może prowadzić do
czeństwie żywności i żywienia (5) za śro- nych, generowanie oporności drobnoustro- ważnych z epidemiologicznego punktu wi-
dek spożywczy szkodliwy lub groz
ny dla jów, zaburzenia ilościowego i jakościowe- dzenia przeoczeń i niewłaściwej oceny sa-
zdrowia lub życia człowieka uznaje środek go składu naturalnej mikroflory jelitowej nitarno-weterynaryjnej.
spożywczy, którego spożycie w warunkach oraz niebezpieczeństwa związane z nie- Pozostałości substancji o działaniu prze-
normalnych i zgodnie z przeznaczeniem właściwą oceną sanitarno-weterynaryjną. ciwbakteryjnym mogą w bardzo znaczący
może spowodować negatywne skutki dla Wielu autorów donosiło o wystąpie- sposób wpływać na przydatność technolo-
zdrowia lub życia człowieka, a w szczegól- niu reakcji alergicznych po spożyciu żyw- giczną surowca mlecznego, a zatem stać się
ności (pkt 44b), jeśli zawiera m.in. wete- ności zawierającej pozostałości antybioty- przyczyną wymiernych strat ekonomicz-
rynaryjne produkty lecznicze w iloÅ›ciach ków, głównie ²-laktamowych, rzadziej in- nych. Dowiedziono m.in., że już w stęże-
przekraczających dopuszczalne poziomy nych, jak makrolidy czy sulfonamidy. Jest niach odpowiadających wartościom MRL
lub zabronione, określone w rozporzą- to zjawisko tym groz
niejsze, że niezależ- lub niższych, przez hamowanie wzrostu
dzeniach Unii Europejskiej. Zasady usta- ne od koncentracji alergenu. Notowano dla mikroorganizmów wchodzących w skład
lania najwyższych dopuszczalnych limi- przykładu przypadek wystąpienia wstrzą- kultur starterowych, pozostałości takie
tów pozostałości określa rozporządzenie su anafilaktycznego u dziecka po spożyciu mogą utrudniać lub wręcz uniemożliwiać
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr mleka zawierającego 0,00001 j.m. penicy- produkcję napojów mlecznych fermen-
470/2009 z 6 maja 2009 r. (6). Przyjęte war- liny w ml, a więc w koncentracji znacznie towanych, twarogów i serów dojrzewają-
tości MRL, tj. najwyższych dopuszczalnych poniżej przyjętej wartości MRL, ustalonej cych (1, 8).
stężeÅ„ pozostaÅ‚oÅ›ci, wyrażonych w µg/kg, na 4 ppb (0,004 µg/kg). Należy przy tym Opisane wyżej potencjalne zagroże-
ustalonych w oparciu o ocenę ryzyka dla zaznaczyć, że jakiekolwiek procesy tech- nia wynikające z obecności pozostałości
konsumentów, są określone w rozporzą- nologiczne, w tym pasteryzacja lub steryli- substancji przeciwbakteryjnych w żyw-
dzeniu Komisji (UE) nr 37/2010 z 22 grud- zacja, tylko w nieznacznym stopniu wpły- ności powodują konieczność systematycz-
nia 2009 r. (7). Postęp wiedzy, rozwój moż- wają na poziom pozostałości, przy czym nej kontroli surowców i produktów po-
liwości analitycznych, a także trudności nie wpływają na ich zdolności alergenne. chodzenia zwierzęcego w tym zakresie,
Życie Weterynaryjne " 2011 " 86(1)
59
Higiena żywności i pasz
sprawowanej przez InspekcjÄ™ Weterynaryj- przeciwbakteryjnych w surowcach i pro- wynik dodatni oznacza przekroczenie
ną w ramach urzędowego nadzoru nad pro- duktach pochodzenia zwierzęcego, wodzie dopuszczalnej wartości. W przypadkach
dukcją żywności, a także przez same zakła- czy środkach żywienia zwierząt. Najogól- wątpliwych lub spornych należałoby za-
dy sektora spożywczego. Badania takie są niej można je podzielić na: stosować potwierdzającą metodę specy-
też elementem składowym krajowego pro-  metody przesiewowe, inaczej skrinin- ficzną. Poza czasem badania istotne zna-
gramu badań kontrolnych substancji niedo- gowe, pozwalające wykrywać lub nie- czenie ma jego koszt, w przypadku me-
zwolonych, pozostałości chemicznych, bio- kiedy i oznaczać jedną lub więcej grup tod skriningowych relatywnie niski, co
logicznych, produktów leczniczych i skażeń substancji; nie jest bez znaczenia przy dużej liczbie
promieniotwórczych u zwierząt, w ich wy-  metody postskriningowe, ilościowe lub wykonywanych analiz.
dzielinach i wydalinach, w tkankach i na- półilościowe; Spośród metod przesiewowych istotną
rządach zwierząt, w produktach pochodze-  metody potwierdzające, oparte z reguły rolę odgrywają metody mikrobiologicz-
nia zwierzęcego, w wodzie przeznaczonej na chromatografii gazowej lub cieczo- ne, które wykorzystują zasadę hamowa-
do pojenia zwierząt i w środkach żywie- wej ze spektrometrią mas. nia wzrostu wyselekcjonowanych drobno-
nia zwierząt. Program ten jest konstru- Wybór metody analitycznej zależy ustrojów (tzw. szczepy testowe) w określo-
owany i realizowany zgodnie z wytyczny- przede wszystkim od kierunku badania, nym podłożu agarowym przez substancje
mi dyrektywy Rady 96/23/EC z 29 kwietnia ale także od zamierzonego celu. Należy przeciwbakteryjne zawarte w badanym
1996 r. o środkach przyjętych do monito- jednak pamiętać, że nie ma metod uni- materiale. Wynik pozytywny manifestu-
rowania pewnych substancji i ich pozo- wersalnych, pozwalajÄ…cych w jednej ana- je siÄ™ powstaniem po inkubacji stref za-
stałości u zwierząt żywych i w produk- lizie wykrywać wszystkie możliwe rodzaje hamowania wzrostu szczepów testowych
tach pochodzenia zwierzęcego (10). Naj- substancji przeciwbakteryjnych, w tym an- wokół próbki badanego materiału (meto-
ogólniej ujmując dyrektywa wyróżnia dwie tybiotyków, na satysfakcjonujących pozio- dy płytkowe) lub brakiem zmiany barwy
grupy substancji. W grupie I znajdują się mach. Różnorodność tych substancji, ich pożywki testowej (metody probówkowe)
związki o działaniu anabolicznym oraz cech fizykochemicznych i biologicznych (2, 3, 9, 14). Drobnoustrojami testowymi
substancje, na stosowanie których nie ma jest bowiem ogromna. Wszystkie stosowa- są wyselekcjonowane szczepy bakteryjne,
urzędowego zezwolenia. W grupie II znaj- ne metody analityczne muszą jednak speł- cechujące się wysoką, stabilną wrażliwo-
dują się z kolei substancje przeciwbakte- niać określone wymagania, zgodnie z de- ścią na określone substancje. Szczepy te
ryjne, w tym sulfonamidy i fluorochino- cyzją Komisji 2002/657/WE z 14 sierpnia pochodzą z reguły z renomowanych ko-
lony (grupa B1), inne leki weterynaryjne 2002 r. wykonującą dyrektywę Rady 96/23/ lekcji drobnoustrojów, takich jak ATCC
(grupa B2) oraz inne substancje i czynni- WE dotyczącą wyników metod analitycz- (American Type Culture Collection), czy
ki skażające środowisko (B3). Prowadze- nych i ich interpretacji (notyfikowana jako BGA (Bundesgesundheitsamt). W róż-
nie monitorowania substancji niedozwo- dokument nr C(2002)3044 (12). nych metodach stosuje siÄ™ rozmaite kom-
lonych, pozostałości chemicznych, biolo- Dokument ten wskazuje, że metody od- binacje: pożywka  szczep testowy. Przy-
gicznych, produktów leczniczych i skażeń nośnie do substancji zakazanych do sto- kładem stosowanej w Polsce mikrobio-
promieniotwórczych u zwierząt, w ich wy- sowania u zwierząt, takich jak chloram- logicznej metody skriningowej jest tzw.
dzielinach i wydalinach, w tkankach lub fenikol czy nitrofurany, muszą charakte- europejska metoda 4-płytkowa. W tej me-
narządach zwierząt, w produktach pocho- ryzować się odpowiednią czułością, tzw. todzie wykorzystuje się pożywki o pH 6,0;
dzenia zwierzęcego, w wodzie przezna- wymaganym minimalnym limitem ozna- 7,2 + trimetoprim i 8,0 z Bacillus subtilis
czonej do pojenia oraz w środkach żywie- czalności (MRPL). Dla chloramfenikolu BGA oraz 8,0 z Micrococcus luteus ATCC
nia zwierzÄ…t jest zadaniem Inspekcji We- wynosi on 0,3 µg/kg, natomiast dla nitro- 9341. Ze wzglÄ™du na swojÄ… zróżnicowanÄ…
terynaryjnej (ustawa z 29 stycznia 2004 r. furanów  1,0 µg/kg. W przypadku innych budowÄ™ chemicznÄ… oraz wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci fizy-
o Inspekcji Weterynaryjnej, art. 3 pkt 2.6; substancji decydujące znaczenie ma wy- kochemiczne poszczególne związki różnie
11). Szczegółowe zasady prowadzenie ba- krywalność co najmniej na poziomie MRL. dyfundują, w zależności od składu pożyw-
dań monitoringowych regulują instruk- Nie zawsze może to być osiągnięte. Zasa- ki i jej pH, co pozwala na wstępne rozróż-
cje głównego lekarza weterynarii (aktu- dy walidacji metod skriningowych opisano nienie, z czym możemy mieć do czynie-
alna: nr GIWhig-520-10/09 z 10 marca w dokumencie Wspólnotowych Laborato- nia. I tak ²-laktamy i tetracykliny dyfun-
2009 r.) w sprawie zakresu i sposobu re- riów Referencyjnych ds. Pozostałości (13). dują najlepiej przy pH 6,0, dając w tych
alizacji krajowego programu badań kon- Jak wspomniano powyżej, o wyborze warunkach największe strefy hamowania
trolnych substancji niedozwolonych, po- metody, oprócz kierunku badania decy- wzrostu. Z kolei aminoglikozydy i makro-
zostałości chemicznych, biologicznych, duje także jego cel. W przypadku regular- lidy dają największe strefy hamowania na
produktów leczniczych i skażeń promie- nych badań kontrolnych (np. wyżej opisa- płytkach z pożywką o pH 8,0. W rzeczy-
niotwórczych u zwierząt, w produktach ny program kontroli pozostałości) moż- wistości zależność ta jest orientacyjna, po-
pochodzenia zwierzęcego oraz w wodzie liwe jest zastosowanie od razu metody nieważ rzadko są obecnie stosowane jed-
do pojenia zwierząt. Zasady postępowania specyficznej dla poszukiwanego związ- noskładnikowe preparaty antybiotykowe,
administracyjnego w przypadku stwierdze- ku lub grupy związków, a czas badania zatem najczęściej strefy pojawiają się na
nia obecności substancji zakazanych lub nie odgrywa zasadniczej roli. Inaczej jest kilku lub nawet wszystkich płytkach. Tak
przekroczeń maksymalnego dopuszczal- w przypadku konieczności szybkiej oceny więc przy zastosowaniu tego rodzaju me-
nego poziomu innych substancji uregulo- partii surowca lub produktu. W takim wy- tod otrzymujemy najczęściej wynik:  tak
wano w rozporządzeniu ministra rolnictwa padku z reguły używa się skriningowych  coś jest, lub  nie  nic nie ma.
i rozwoju wsi z 28 lipca 2006 r. w sprawie metod jakościowych, dających odpowiedz
Podejmowano wiele prób identyfika-
sposobu postępowania z substancjami nie- na pytanie, czy badana próbka zawiera  ja- cji i oznaczania ilościowego pozostałości
dozwolonymi, pozostałościami chemiczny- kieś substancje przeciwbakteryjne, bez substancji przeciwbakteryjnych przy uży-
mi, produktami leczniczymi i skażeniami precyzyjnego ustalenia ich rodzaju i kon- ciu metod mikrobiologicznych, wykorzy-
promieniotwórczymi u zwierząt w produk- centracji. Ponieważ metody skriningowe stując specyficzną wrażliwość pewnych
tach pochodzenia zwierzęcego. pozwalają wykrywać poszczególne sub- szczepów testowych na określone sub-
Istnieje wiele metod wykrywania stancje przeciwbakteryjne na poziomach stancje lub ich oporność na nie lub po-
i oznaczania pozostałości substancji MRL lub wyższych, w każdym przypadku dejmując próby  wyłączenia aktywności
Życie Weterynaryjne " 2011 " 86(1)
60
Higiena żywności i pasz
12. Decyzja Komisji z dnia 14 sierpnia 2002 r. (2002/657/
pewnych substancji przez zwiÄ…zki je roz- CHARM ROSA MRL BL/TET, pozwala-
WE) wykonujÄ…ca DyrektywÄ™ Rady 96/23/WE dotyczÄ…cÄ…
wyników metod analitycznych i ich interpretacji. Dzien-
kÅ‚adajÄ…ce (²-laktamy  penicylinaza, sul- jÄ…ce wykrywać równoczeÅ›nie ²-laktamy
nik Urzędowy Wspólnot Europejskich L.221 17.8.2002.
fonamidy  PABA; 2, 9). i tetracykliny. Prowadzone sÄ… prace nad
13. Community Reference Laboratories (CRLs) 20/1/2010.
W sytuacji, kiedy znana jest tożsamość poszerzeniem spektrum substancji, któ- Guidelines for the validation of screening methods for
residues of veterinary medicines (Initial validation and
analizowanej substancji, metody mikro- re mogłyby być wykrywane przy użyciu
transfer).
biologiczne mogą niekiedy pozwolić na tego rodzaju testów. Ich największą zaletą
14. Pikkemaat M.G.: Microbial screening methods for the de-
jej oznaczenie ilościowe w badanym ma- z punktu widzenia zakładu mleczarskiego tection of antibiotic residues in slaughter animals. Anal.
Bioanal. Chem. 2010, 395, 893-905.
teriale biologicznym. W tym celu, z uży- jest krótki, kilkuminutowy czas oczekiwa-
15. %7Å„virdauskiene R., `
alomskiene J.: An evaluation of diffe-
ciem odpowiedniego wzorca, sporządza nia na wynik, wadą zaś  zbyt mała gama
rent microbial and rapid tests for determining inhibitors
in milk. Food Control 2007, 18, 541-547.
siÄ™ krzywÄ… standardowÄ… i z niej, na pod- wykrywanych substancji (3, 15).
16. Kijak P.J.: FDA validates rapid screening tests for antibio-
stawie wielkości stref hamowania wzrostu Większość testów przesiewowych
tics in milk. FDA Veterinarian Newsletter 2004, 19, no 4.
odczytuje koncentrację związku w próbce. przeznaczonych do badania mleka jest,
17. Ustawa z 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierzÄ…t
oraz zwalczaniu chorób zakaz
nych zwierzÄ…t. Tekst jed-
Istotne znaczenie mają metody mikro- jak wyżej wspomniano, oferowana ko-
nolity. DzU. 2010.78.513.
biologiczne przeznaczone do badania mle- mercyjnie. Mimo podobieństw, różnią
ka, wykorzystujące najczęściej Bacillus ste- się one, niekiedy istotnie, pod względem
arothermophilus var. calidolactis C.953 czułości w odniesieniu do poszczególnych
jako szczep testowy. Drobnoustrój ten substancji. W związku z tym, że niezależ-
szybko roÅ›nie w temperaturze 63 65°C, nie od oceny technologicznej przydatno-
zatem, w przeciwieństwie do wyżej opisa- ści surowca mlecznego, celem nadrzęd-
nych metod płytkowych (inkubacja 18 24 nym jest ochrona zdrowia konsumenta,
godziny), wynik otrzymuje się już po 2,5 słuszne wydaje się, aby testy te podlegały
3 godzinach. W przypadku mleka, które jakiejś formie kontroli i rejestracji, opar-
musi być szybko zakwalifikowane do prze- tej o opinię krajowego laboratorium refe-
twórstwa, jest to szczególnie istotne. Mi- rencyjnego (1, 3, 8, 13, 16). Zasady wpro-
krobiologiczne testy do mleka oferowane wadzania do obrotu i używania wyro-
są najczęściej w postaci komercyjnie do- bów do diagnostyki in vitro stosowanych
stępnych zestawów, w formie probówko- w medycynie weterynaryjnej określa usta-
wej lub w formie mikropłytek. Pożywka wa 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia
agarowa zawiera wskaz
nik barwny. Wy- zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaz
-
nik ujemny świadczy o braku hamowania nych zwierząt (17).
wzrostu szczepu testowego i przejawia siÄ™
zakwaszeniem pożywki i zmianą jej bar- Piśmiennictwo
wy z fioletowoniebieskiej na żółtą. W przy-
padku wyniku dodatniego barwa pożywki 1. Mullan W.M.A.: Inhibitors in milk. www.dairyscience.
info/inhibitors.htm 2004.
pozostaje niezmieniona. Przykładami ta-
2. Myllyniemi A.-L.: Development of microbiological me-
kich testów są Delvotest, BR-Test, Polutest,
thods for the detection and identification of antimicro-
bial residues in milk. Academic Dissertation. Faculty of
Premi-Test (można nim badać także inny
Veterinary Medicine, University of Helsinki, 2004.
materiał biologiczny) czy Eclipse (3, 15).
3. Różańska H.: Szybkie metody wykrywania substancji prze-
Mikrobiologiczne metody stosowane
ciwbakteryjnych w mleku. PrzeglÄ…d Mleczarski, 2010, 10,
10, 18-21.
do wykrywania pozostałości substancji
4. RozporzÄ…dzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Euro-
przeciwbakteryjnych obarczone sÄ… pew-
pejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiajÄ…ce
nym ryzykiem wystąpienia wyników fał- ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, po-
wołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywno-
szywie dodatnich, spowodowanych obec-
ści oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeń-
nością substancji o naturalnym działaniu
stwa żywności. Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich
hamujÄ…cym, takich jak lizozym (nerki), lak- L31/1 1.2.2002.
5. Ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności
toferyny i laktoperoksydazy mleka, owo-
i żywienia. Tekst jednolity. Dz.U. 2009.98.817.
albuminy jaja i inne. Dla uniknięcia takich
6. RozporzÄ…dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
Nr 470/2009 z dnia 6 maja 2009 r. ustanawiające wspól-
niepożądanych reakcji nerek nie powinno
notowe procedury określania maksymalnych limitów po-
się mrozić, ponadto należy badać ich war-
zostałości w środkach spożywczych pochodzenia zwie-
stwę korową. Nie powinno się również ba- rzęcego. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L152/11,
16.6.2009.
dać mleka od pojedynczych krów, a mle-
7. RozporzÄ…dzenie Komisji (WE) Nr 37/2010 z dnia 22 grud-
ko zbiorcze z gospodarstwa (1). W przy-
nia 2009 r. w sprawie substancji farmakologicznie czyn-
nych i ich klasyfikacji w odniesieniu do maksymalnych
padku jaj należy badać żółtka, dokładnie
limitów pozostałości w środkach spożywczych pocho-
oddzielając je od białek. Niekiedy te nie-
dzenia zwierzęcego. Dziennik Urzędowy Wspólnot Euro-
swoiste reakcje można wyeliminować sto- pejskich L15/1 20.1.2010.
8. Scippo M.-L.: European legislation on methods for an-
sując ogrzewanie próbki. Naturalne inhi-
tibiotics detection in milk. Workshop on European legi-
bitory, w przeciwieństwie do antybioty-
slation and methods for antibiotics detection in milk. Be-
ków, rozkładają się pod wpływem wysokiej ograd, 22-Sep-2008.
9. USDA Microbiology Laboratory Guidebook. Bioassay for
temperatury.
the Detection, Identification and Quantitation of Antimi-
Inną grupę testów przeznaczonych do
crobial Residues in Meat and Poultry Tissue. Revision 02,
5/2/07.
badania mleka stanowiÄ… testy receptorowe,
10. Dyrektywa Rady 96/23 z dnia 29 kwietnia 1996 r. w spra-
oparte na wiązaniu antybiotyków ze specy-
wie środków monitorowania niektórych substancji i ich
ficznymi receptorami znajdujÄ…cymi siÄ™ na
pozostałości u żywych zwierząt i w produktach pocho-
dzenia zwierzęcego. Dziennik Urzędowy Wspólnot Euro-
pasku bibułowym, wzdłuż którego dyfun- Dr Hanna Różańska, Zakład Higieny Żywności Pochodzenia
pejskich L125, 23.5.1996.
duje mleko. Na rynku polskim występują Zwierzęcego, Państwowy Instytut Weterynaryjny, Al. Party-
11. Ustawa z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej.
między innymi Twinsensor BT, Beta-Star, Tekst jednolity. DzU. 2010.112.744. zantów 57, 24-100 Puławy, e-mail: [e-mail].
Życie Weterynaryjne " 2011 " 86(1)
61