CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

63

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2014

ku wymiotów u psów i kotów powinien
przeprowadzić szczegółowy wywiad
z opiekunem zwierzęcia. Należy ustalić,
czy wymioty mają charakter ostry, czy
przewlekły, dlatego ważne jest określenie
przez właściciela, od kiedy zwierzę wy-
miotuje. Powinno się także zwrócić uwa-
gę na obecny stan kliniczny zwierzęcia,
z uwzględnieniem:
• stanu odwodnienia (wygląd błon śluzo-

wych, napięcie skóry, wartość hemato-
krytu oraz stężenie białka całkowitego
w badaniu krwi);

• zabarwienia dostępnych do badania

błon śluzowych (blade, przekrwione,
sine);

• czasu wypełnienia kapilar (CRT);
• temperatury;
• tętna (częstotliwość, wypełnienie);
• liczby oddechów i typu oddychania

oraz omacywania jamy brzusznej
(bolesność, ciała obce, guzy).
Należy także zwrócić uwagę na stan

uzębienia u psów, po którym można
wywnioskować, czy pies lubi gryźć ka-
mienie, a co za tym idzie – o możliwości
połknięcia ciała obcego. U kotów należy
szczegółowo zbadać okolicę podjęzyko-
wą, ponieważ tam najczęściej lokalizują
się linearne ciała obce, np. nitki lub żył-
ki. Ważną rzeczą są pytania o profi lak-
tykę przeciw chorobom zakaźnym oraz
pasożytom, sposób karmienia oraz ro-
dzaje podawanej karmy, zmiany apetytu,
możliwość zjedzenia przez zwierzę cia-
ła obcego (najczęściej kamienia, kawał-
ka sznurka lub folii, patyka) oraz konsy-
stencję oddawanego kału. W wywiadzie
powinno się także ustalić, czy zwierzę-
ta mogą mieć dostęp do substancji tok-
sycznych, np. środków chemicznych sto-
sowanych w gospodarstwie domowym
(środki czystości zawierające chlor lub

Wymioty u psów i kotów są częstym po-
wodem konsultacji lekarsko-weteryna-
ryjnych. Proces wymiotny to złożony
mechanizm patofi zjologiczny, który jest
kontrolowany przez ośrodek znajdujący
się w rdzeniu przedłużonym. Do ośrod-
ka tego docierają sygnały wyzwalają-
ce, pochodzące z narządów trzewnych,
takich jak żołądek, jelita, wątroba czy
trzustka, w wyniku pierwotnego lub wtór-
nego procesu zapalnego, rozszerzenia
ściany danego narządu czy podrażnie-
nia czynnikami chemicznymi. Oprócz
sygnałów z narządów trzewnych docie-
rają także bodźce z chemoreceptorowej
strefy wyzwalającej, w wyniku krążących
we krwi toksyn; kanałów półkolistych
aparatu przedsionkowego, w chorobie
lokomocyjnej lub zespole przedsion-
kowym, kory mózgowej oraz układu
limbicznego w stanach stresowych lub
na skutek zwiększonego ciśnienia we-
wnątrzczaszkowego (1). Wynikiem tego
jest skoordynowana praca mięśni jamy
brzusznej i narządów wewnętrznych,
prowadząca do wydalenia treści z żołąd-
ka i/lub z początkowego odcinka jelita
cienkiego (2, 3).

Akt wymiotny poprzedzony jest za-

zwyczaj objawami zwiastunowymi, taki-
mi jak: nudności, nadmierne ślinienie się,
częstsze przełykanie i oblizywanie się,
niepokój, a także wokalizacją u kotów.
W zależności od czasu trwania wyróżnia
się wymioty ostre i przewlekłe. Wymio-
ty ostre trwają z reguły 5-7 dni, natomiast
wymioty trwające ponad 7 dni określa się
jako przewlekłe, niezależnie od tego, czy
mają charakter ciągły, czy okresowy.

Wywiad oraz badanie kliniczne

Lekarz weterynarii na początku postę-
powania diagnostycznego w przypad-

lek. wet. Maciej Grzegory, dr hab. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw., dr n. wet. Marcin Jankowski, dr n. wet. Jolanta Spużak, lek. wet. Jadwiga Bąkowska,
dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka, lek. wet. Pola Borusewicz, Bartłomiej Liszka*

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
*student VI roku Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

How to diff erentiate and treat chronic vomiting in dogs and cats?

Jak różnicować i leczyć
długotrwałe wymioty

u psów i kotów?

Streszczenie

Wymioty u psów i kotów są częstym po-
wodem konsultacji lekarsko-weteryna-
ryjnych. Proces wymiotny to złożony
mechanizm patofi zjologiczny, który jest
kontrolowany przez ośrodek znajdują-
cy się w rdzeniu przedłużonym. Akt wy-
miotny poprzedzony jest zazwyczaj ob-
jawami zwiastunowymi, takimi jak: nud-
ności, nadmierne ślinienie się, częstsze
przełykanie i oblizywanie się, niepokój,
a także wokalizacją u kotów. W zależności
od czasu trwania wyróżnia się wymioty
ostre i przewlekłe. Wymioty ostre trwa-
ją z reguły 5-7 dni, natomiast wymioty
trwające ponad 7 dni określa się jako
przewlekłe. Celem artykułu jest przed-
stawienie diagnostyki różnicowej przy
występowaniu przewlekłych wymiotów
u psów i kotów oraz sposobów postępo-
wania terapeutycznego.

Słowa kluczowe

długotrwałe wymioty, diagnostyka róż-
nicowa, leczenie, pies, kot

Abstract

Vomiting in dogs and cats is a common
reason for veterinary consultation. Vomi-
ting is controlled by the neurologic cen-
tre in the medulla oblongata and usually
preceded by symptoms, such as nausea,
salivation, frequent swallowing and lic-
king, restlessness and, in cats, vocaliza-
tion. Two types, acute and chronic vomi-
ting, are distinguished. Acute vomiting
generally lasts 5-7 days, while chronic
vomiting takes more than 7 days. The
paper presents a diff erential diagnosis
of chronic vomiting in dogs and cats and
discusses therapeutic procedures.

Keywords

chronic vomiting, diff erential diagnosis,
treatment, dog, cat

CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

64

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2014

fenol, perfumy, preparaty fosfoorganicz-
ne). W przypadku kotów dobrze jest do-
wiedzieć się, jakie rośliny znajdują się
w domu i czy kot może je zjadać. Zawsze
powinno się zapytać opiekuna zwierzę-
cia, czy podaje jakieś leki (szczególnie
niesterydowe leki przeciwzapalne, ste-
rydowe leki przeciwzapalne, leki stoso-
wane w terapii nowotworów, glikozydy
naparstnicy, antybiotyki z grupy makro-
lidów), ponieważ może to być przyczy-
ną wymiotów.

Zaburzenia na tle neurologicznym, ta-

kie jak: zespół przedsionkowy, obrzęk
mózgu i rdzenia kręgowego czy padacz-
ka, mogą powodować przewlekłe wy-
mioty, dlatego należy także uwzględnić
przeprowadzenie badania neurologicz-
nego. W przypadku podejrzenia prze-
wlekłych wymiotów ważne jest ich róż-
nicowanie z ulewaniem treści z przełyku

i kaszlem. Ulewanie jest aktem biernym,
nie towarzyszy mu praca mięśni jamy
brzusznej, a wydalona treść z przeły-
ku zawiera niestrawione kęsy pokar-
mu oraz najczęściej zabarwiona jest
na biało. Przy ulewaniu treści z przeły-
ku nie występują objawy zwiastunowe,
takie jak nudności, nadmierne ślinienie
się czy częstsze przełykanie. W trakcie
kaszlu wydalana jest niewielka obję-
tość zazwyczaj białej, pienistej wydzie-
liny, często towarzyszą temu głośniej-
sze dźwięki. Najważniejsze przyczyny
przewlekłych wymiotów przedstawio-
no w tab. 1.

W przypadku postępowania różnico-

wego przy przewlekłych wymiotach nale-
ży potwierdzić lub wykluczyć pierwotne
lub wtórne choroby przewodu pokarmo-
wego metodami diagnostycznymi, o któ-
rych wspomniano poniżej.

Postępowanie diagnostyczne

przy przewlekłych wymiotach

u psów i kotów

Schematy postępowania diagnostyczne-
go u psów i kotów z przewlekłymi wymio-
tami są różne, w zależności od informa-
cji uzyskanych z wywiadu oraz wyniku
badania klinicznego. Dalsza diagnosty-
ka powinna obejmować wykonanie ba-
dania hematologicznego z rozmazem
oraz badania biochemicznego krwi z jo-
nogramem, badania fi zykochemicznego
moczu z osadem, badania kału w kierun-
ku pasożytów, badania radiografi cznego
i/lub ultrasonografi cznego jamy brzusz-
nej oraz badania endoskopowego.

Badanie hematologiczne

i biochemiczne krwi

Badanie hematologiczne krwi jest za-
zwyczaj pomocne w określeniu stopnia

Przyczyny wymiotów u psów i kotów

Zaburzenia w obrębie przewodu pokarmowego

Zaburzenia poza układem pokarmowym

Dietetyczne

Stany zapalne w jamie brzusznej

nagła zmiana karmy

zjedzenie substancji drażniących

i niestrawnych

zapalenie trzustki

zapalenie prostaty

alergia pokarmowa

zbyt szybkie przyjmowanie karmy

zapalenie otrzewnej

ropomacicze

nietolerancja pokarmowa

przejedzenie

zapalenie wątroby,

zapalenie pęcherzyka żółciowego

–

Przyczyny tła zakaźnego

Zaburzenia metaboliczne

nosówka (CDV)

zakaźne zapalenie otrzewnej (FIP)

choroby wątroby (zapalenie,

stłuszczenie, marskość)

hipo- i hiperkalcemia

parwowiroza (CPV)

białaczka kotów (FeLV)

niewydolność nerek

hipo- i hiperkaliemia

pasożyty jelitowe (np. glisty)

–

niedrożność dróg moczowych

hipomagnezemia

Przyczyny zapalne

Zaburzenia hormonalne

zapalenia tła zakaźnego

niespecyfi czne zapalenie jelit (IBD)

nowotwór trzustki wydzielający

gastrynę (gastrinoma)

niedoczynność kory nadnerczy

dysbakterioza

–

cukrzyca

nadczynność tarczycy

Niedrożność przewodu pokarmowego

Zaburzenia neurologiczne

ciało obce

koprostaza

padaczka

wodogłowie

wzdęcie i skręt żołądka

nowotwory żołądka i jelit

nowotwory układu nerwowego

wzrost ciśnienia wewnątrzczaszko-

wego

skręt jelita

zwężenie odźwiernika

zapalenie opon

zapalenie mózgu

wpochwienie jelita

polipy gruczolakowate u kotów

uszkodzenie ucha środkowego

wymioty psychogenne

nowotwory żołądka i jelit

blizny powodujące zwężenie

światła jelit

choroba lokomocyjna

–

Leki

Inne

leki wymiotne

leki hamujące syntezę prostaglan-

dyn

przepuklina wślizgowa rozworu

przełykowego

przepuklina przeponowa

nietolerancja leków

przedawkowanie leków

pasożyty serca u kotów (Dirofi laria

immitis)

posocznica

Nowotwory przewodu pokarmowego

–

Zatrucia

powodowane przez środki

chemiczne

powodowane przez rośliny

Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego

atonia jelit

refl uks żołądkowo-przełykowy

i dwunastniczo-żołądkowy

obniżenie motoryki żołądka

–

Tab. 1. Najważniejsze przyczyny przewlekłych wymiotów u psów i kotów

CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

66

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2014

odwodnienia organizmu. W przypadku
przewlekłych wymiotów, które występu-
ją okresowo, może nie być widoczne od-
wodnienie w badaniu hematologicznym
krwi. Poza tym badanie to jest przydat-
ne w rozpoznawaniu zatruć (np. oło-
wiem), niedoczynności kory nadner-
czy czy mastocytozie oraz przy utracie
krwi (4). U kotów obniżone wartości he-
matologiczne, takie jak: hematokryt

p,

erytrocyty

p i leukocytyp, mogą sugero-

wać choroby zakaźne, np. FIP, FIV lub
FeLV. W takich przypadkach wskazana
jest specjalistyczna diagnostyka serolo-
giczna w kierunku chorób zakaźnych.
Badanie biochemiczne krwi wraz z jono-
gramem dostarcza informacji o ewentual-
nych chorobach wątroby, trzustki, nerek
oraz pomaga wykluczyć lub potwierdzić
cukrzycę (4).

Badanie moczu i kału

Wyniki badania fi zykochemicznego mo-
czu z osadem mogą informować o cho-
robach nerek czy wątroby oraz ocenić
stopień odwodnienia organizmu, a tak-
że ewentualnie stwierdzić kwasicę keto-
nową oraz obecność glukozy w moczu.
Badanie kału w kierunku pasożytów jest
szczególnie cenne u kociąt i szczeniąt,
ponieważ u młodych zwierząt mogą czę-
ściej występować pasożyty, które są przy-
czyną wymiotów (np. glisty). U kotów
przydatne może okazać się także bada-
nie parazytologiczne wymiocin metodą
Baermanna, które pozwala wykryć inwa-
zję pasożyta Ollulanus tricuspis (4).

Badania obrazowe

Badanie radiologiczne jamy brzusznej
ma duże znaczenie w diagnostyce prze-
wlekłych wymiotów u psów i kotów.
Pozwala na wykrycie cieniujących ciał
obcych w obrębie żołądka oraz dwunast-
nicy, pomaga ocenić rozmiar, położenie
oraz zawartość żołądka, rozmiary nerek
i wątroby, wykryć obecność zmian guzo-
watych na terenie jamy brzusznej oraz
perforację jelit (5). Problemy w motoryce
przewodu pokarmowego, takie jak opóź-
nione opróżnianie żołądka, mogą zostać
wykryte w badaniu radiologicznym, jeżeli
od ostatniego posiłku zwierzęcia minęło
więcej niż 12 godzin, a w żołądku wciąż
zalega treść pokarmowa (1, 4). Badanie
radiologiczne z kontrastem (papka ba-
rytowa) jest bardziej specyfi czne przy
ocenie szybkości procesu opróżniania
żołądka, który powinien nastąpić w ok.

30 minut po jedzeniu (4). Badanie z wy-
korzystaniem kontrastu jest również uży-
teczne przy podejrzeniu obecności ciał
obcych niecieniujących (np. kawałków fo-
lii lub drobnych fragmentów kości) w żo-
łądku lub jelitach.

Badanie ultrasonograficzne jamy

brzusznej należy wykonywać w przy-
padkach, w których innymi metodami
diagnostycznymi nie udało się ustalić
przyczyny wymiotów lub gdy wskazana
jest dokładniejsza ocena narządów jamy
brzusznej, np. wątroby, trzustki czy ne-
rek. Ponadto badanie USG umożliwia
ocenę pomiaru grubości błony śluzowej
żołądka oraz jelit, a także – w przypadku
zmian rozrostowych w narządach jamy
brzusznej oraz przy powiększonych wę-
złach chłonnych krezkowych – pozwala
na wykonanie biopsji aspiracyjnej cien-
koigłowej w celu postawienia ostateczne-
go rozpoznania (1).

Badanie endoskopowe powinno być

wykonane w przypadku, gdy wymioty
nie ustępują po zastosowanym leczeniu,
jeżeli występuje krwawienie do światła
przewodu pokarmowego, w przypadku
znacznej utraty masy ciała u zwierzęcia
i braku apetytu oraz gdy wynik badania
ultrasonograficznego jamy brzusznej
wskazuje na obecność zmiany rozrosto-
wej w świetle żołądka i/lub dwunastnicy.
Endoskopia wraz z biopsją błony śluzo-
wej żołądka, dwunastnicy i/lub okrężni-
cy umożliwia diagnostykę nieswoistego
zapalenia jelit (NZJ, IBD), które w przy-
padku kotów objawia się głównie wy-
miotami, a u psów występują przeważ-
nie biegunki. Badanie to pozwala także
diagnozować nowotwory żołądka (chło-
niak, gruczolakorak lub mięśniak gład-
kokomórkowy), wrzody żołądka i/lub
dwunastnicy, zwężenie odźwiernika, cia-
ła obce, przy których mogą także wstę-
pować przewlekłe wymioty.

W zależności od tego, czy mamy

do czynienia z pierwotną, czy wtórną
chorobą przewodu pokarmowego, a tak-
że od stanu ogólnego zwierzęcia, należy
rozważyć wykonanie specjalistycznych
badań dodatkowych. Schemat postępo-
wania diagnostycznego przedstawiono
na s. 68.

Postępowanie terapeutyczne

przy przewlekłych wymiotach

u psów i kotów

Metody leczenia uzależnione są
od przyczyny przewlekłych wymio-

tów. W przypadku gdy na podstawie
wywiadu oraz badania klinicznego nie
podejrzewamy ciężkich stanów choro-
bowych, wystarczające jest leczenie ob-
jawowe, którego podstawą jest zahamo-
wanie wymiotów. W tych przypadkach
uzasadnione jest zastosowanie 24- lub
48-godzinnej przerwy w podawaniu po-
karmu i wody, a także, po wykluczeniu
niedrożności przewodu pokarmowego,
leków przeciwwymiotnych. Po okresie
głodówki najczęściej zaleca się wpro-
wadzanie diety domowej lekkostraw-
nej, np. gotowanego ryżu z mięsem
drobiowym i jarzynami lub gotowej ko-
mercyjnej diety typu żołądkowo-jelito-
wego. Pokarm należy podawać często,
np. 4 do 5 x dziennie, w mniejszych por-
cjach objętościowych.

Konsekwencje przewlekłych wymio-

tów to odwodnienie oraz zaburzenia
gospodarki elektrolitowej oraz kwaso-
wo-zasadowej, dlatego w warunkach kli-
nicznych kluczowa jest ocena stopnia
odwodnienia organizmu. Ocena odwod-
nienia jest niezbędna do wprowadzenia
płynoterapii. W przypadku przewlekłych
wymiotów najczęściej stosowany jest
płyn Ringera z mleczanami lub płyn wie-
loelektrolitowy. Jeżeli brak jest objawów
klinicznych, a w wywiadzie brak infor-
macji o objawach sprzyjających odwod-
nieniu (długotrwałe wymioty, biegunka
lub podwyższona temperatura organi-
zmu), to szacunkowe odwodnienie wy-
nosi do 5%. W przypadku zmniejsze-
nia elastyczności skóry oraz lepkich
błon śluzowych odwodnienie szacowa-
ne jest na 6-8%. Jeżeli dochodzi do tego
przyśpieszenie akcji serca: 8-10%, a do-
datkowo dojdzie do spadku ciśnienia
krwi, to odwodnienie wynosi 10-12%.
We wstrząsie oraz zapaści odwodnienie
szacuje się na więcej niż 12% (6). Precy-
zyjnej oceny stanu odwodnienia doko-
nuje się na podstawie wyników badań
laboratoryjnych krwi. Pod uwagę brane
są wartość hematokrytu oraz poziom
białka całkowitego, które przy odwod-
nieniu wzrastają.

W terapii przeciwwymiotnej u psów

i kotów najczęściej stosowany jest ma-
ropitant – antagonista receptora neuro-
kininy 1 (NK1). Działa wiążąco na sub-
stancję P, która jest neuroprzekaźnikiem
zaangażowanym w powstawanie odru-
chu wymiotnego. Hamuje odruch wy-
miotny wywołany zarówno czynnika-
mi ośrodkowymi, jak i obwodowymi.

CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

69

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2014

Lek można podawać doustnie (p.o.) lub w formie iniekcji pod-
skórnych (s.c.). Dawkowanie uzależnione jest od drogi poda-
nia leku, w przypadku podawania doustnego: 2 mg/kg m.c.,
1 x dziennie; jeżeli lek stosowany jest w formie iniekcji pod-
skórnych: 1 mg/kg m.c., 1 x dziennie. W praktyce weterynaryj-
nej dosyć często stosowany jest także metoklopramid, który
jest antagonistą receptorów dopaminergicznych D2 i seroto-
ninergicznych 5-HT3. Działa w ośrodkowym układzie ner-
wowym. Wykazuje działanie przeciwwymiotne oraz proki-
netyczne w jelitach. Może być podawany drogą doustną lub
we wlewach dożylnych (i.v.). Dawkowanie uzależnione jest
od drogi podania: przy podawaniu doustnym: 0,2-0,4 mg/kg
m.c., 3 x dziennie; przy wlewach dożylnych: 0,01-0,02 mg/kg
m.c./godz.

Leki o działaniu przeciwwymiotnym rzadziej stosowane

w praktyce weterynaryjnej to np. pochodne fenotiazyny, któ-
re hamują obrót dopaminy w ośrodkowym układzie nerwo-
wym i wykorzystywane są najczęściej do sedacji. Zalicza się
do nich:
• chloropromazynę (dawkowanie: 0,5 mg/kg m.c., i.v., i.m., s.c.,

3-4 x dziennie);

• acepromazynę (dawkowanie: 0,025-0,1 mg/kg m.c., i.v., i.m.,

s.c., 1 x dziennie);

• prochlorperazynę (dawkowanie: 0,1 mg/kg m.c., i.m.,

3-4 x dziennie lub 1 mg/kg m.c., p.o., 2 x dziennie).
Przeciwwymiotne działanie wykazują również antagoni-

ści receptorów histaminowych, np. difenhydramina, w dawce
4-8 mg/kg m.c., p.o., 3 x dziennie, lub antagoniści receptorów sero-
toninowych 5-HT3, np. ondansetron w dawce 0,1-0,2 mg/kg m.c.,
p.o., 1-2 x dziennie lub 0,22 mg/kg m.c., i.v., 2-3 x dziennie.

Lekami stosowanymi także w przypadkach przewlekłych

wymiotów są:
• inhibitory pompy protonowej (PPI), np. omeprazol w dawce

0,7-2 mg/kg m.c., p.o., i.v., 1 x dziennie;

• antagoniści receptorów H2, np. ranitydyna w dawce 2,2-

4,4 mg/kg m.c., p.o., 2-3 x dziennie;

• sukralfat w dawce 250-500 mg/kota i 500-1000 mg/psa, p.o.,

3 x dziennie.
Przy infekcjach bakteryjnych lub w przypadku krwawień

do przewodu pokarmowego zaleca się wprowadzenie antybio-
tykoterapii, np. amoksycyliny z kwasem klawulanowym, metro-
nidazolu, sulfonamidów lub tylozyny (6).

Podsumowanie

W przypadku przewlekłych wymiotów u psów i kotów w po-
stępowaniu diagnostycznym należy przede wszystkim ustalić
przyczynę stanu chorobowego oraz wdrożyć leczenie. Do tego
niezbędne są informacje uzyskane podczas wywiadu oraz bada-
nia klinicznego i badań dodatkowych. W przypadku długotrwa-
łych wymiotów u psów i kotów zawsze powinno się wykonać
badanie hematologiczne i biochemiczne krwi, które pozwala
na wykrycie przyczyny wymiotów spowodowanych zaburzenia-
mi ogólnoustrojowymi, np. przewlekłą niewydolnością nerek,
uszkodzeniem wątroby lub ropomaciczem, co wiąże się ze sku-
teczną terapią przyczynową. Ważną rolę w diagnostyce prze-
wlekłych wymiotów odgrywają także badania obrazowe, np.
badanie ultrasonografi czne oraz radiologiczne, dzięki którym
lekarz weterynarii jest w stanie wykluczyć lub potwierdzić nie-
drożność przewodu pokarmowego spowodowaną np. ciałem

obcym, a w przypadku endoskopii można wykorzystać także
terapeutyczną rolę tego badania i spróbować usunąć ciało obce
z przełyku lub żołądka przy pomocy odpowiednich manipula-
torów. Należy również pamiętać o nieprawidłowościach zwią-
zanych z dietą, które bardzo często powodują występowanie
przewlekłych wymiotów u psów i kotów. Wprowadzenie odpo-
wiedniego sposobu żywienia oraz rodzaju podawanej karmy
powinno być dokonane równocześnie z wdrożonym postępo-
waniem terapeutycznym.

‰

Piśmiennictwo
1. Debiasio J.V.: Ocena kliniczna pacjenta z przewlekłymi wymiotami. [W:]

Choroby przewodu pokarmowego psów i kotów. Galaktyka, Łódź 2009,
114-118.

2. Ganong W.E.: Central regulation of visceral function. [W:] Review

of Medical Physiology. New York, Magraw-Hill Co 2005, 232-55.

3. Hall J.A.: Clinical approach to chronic vomiting. [W:] Consultation

in feline medicine, 3

rd

ed., Philadelphia, W.B. Saunders 1997, 61-67.

4. Chandler M.L.: Gastroenterologia. Praktyka lekarza małych zwierząt.

Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012, 42-46.

5. Kantrowitz B., Biller D.: Using radiography to evaluate vomiting in dogs

and cats. „Vet. Med.”, 1992, 87: 806-813.

6. Ceregrzyn M.: Praktyka postępowania objawowego przy zwalczaniu wy-

miotów u psów. „Magazyn Weterynaryjny”, 2010, 19, (155): 296-302.

lek. wet. Maciej Grzegory

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47