„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Elżbieta Zagożdżon- Kuśmirek
Zbigniew Kaźmierak

Wykonywanie obuwia ortopedycznego 322[13].Z3.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
lek med. Mariusz Długosz
dr n med. Piotr Majcher



Opracowanie redakcyjne:
mgr Elżbieta Zagożdżon-Kuśmirek
dr Zbigniew Kaźmierak



Konsultacja:
mgr Ewa Łoś

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[13].Z3.04
„Wykonywanie obuwia ortopedycznego” zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik ortopeda.






















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Materiał nauczania

6

4.1. Zastosowanie obuwia ortopedycznego korygującego zmiany deformujące

stopę i jej ustawienie

6

4.1.1. Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

9

4.1.3. Ćwiczenia

9

4.1.4. Sprawdzian postępów

10

4.2. Technologia wykonania obuwia ortopedycznego korygującego zmiany

deformujące stopę i jej ustawienie

11

4.2.1. Materiał nauczania

11

4.2.2. Pytania sprawdzające

20

4.2.3. Ćwiczenia

20

4.2.4. Sprawdzian postępów

23

4.3. Zastosowanie i technologia wykonania wkładek ortopedycznych

korygujących zmiany deformujące stopę i jej ustawienie

24

4.3.1. Materiał nauczania

24

4.3.2. Pytania sprawdzające

34

4.3.3. Ćwiczenia

34

4.3.4. Sprawdzian postępów

36

5. Sprawdzian osiągnięć

37

6. Literatura

43

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu zaopatrzenia

ortopedyczno – rehabilitacyjnego jako ważnego czynnika w procesie rehabilitacji
kompleksowej, a szczególnie rehabilitacji medycznej.

W poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, aby bez

problemów korzystać z poradnika,

– cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie opanujesz podczas pracy z poradnikiem,
– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki

modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów w nauce,
– sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw zadań; zaliczenie testu potwierdzi

opanowanie materiału jednostki modułowej,

– literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

322[13].Z3

Produkcja sprzętu ortopedyczno-

-rehabilitacyjnego

322[13].Z3.01

Wykonywanie protez

kończyn dolnych

322[13].Z3.02

Wykonywanie protez

kończyn górnych

322[13].Z3.03

Wykonywanie aparatów

ortopedycznych na kończyny i tułów

322[13].Z3.05

Wykonywanie sprzętu

lokomocyjno-

-rehabilitacyjnego

322[13].Z3.04

Wykonywanie obuwia

ortopedycznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

posługiwać się ogólnymi pojęciami z zakresu zaopatrzenia ortopedyczno –
rehabilitacyjnego,

–

określać czynniki wpływające na funkcjonalność zaopatrzenia ortopedycznego zgodnie
z potrzebami pacjenta,

–

wyjaśniać zasady reglamentacji usług z zakresu zaopatrzenia ortopedyczno –
rehabilitacyjnego,

–

rozróżniać materiały i półfabrykaty niezbędne do wykonania zaopatrzenia ortopedyczno
– rehabilitacyjnego,

–

rozróżniać urządzenia, maszyny i narzędzia niezbędne do wykonania poszczególnych
rodzajów zaopatrzenia ortopedycznego,

–

współpracować w grupie,

–

obsługiwać komputer,

–

posługiwać się specjalistycznymi programami komputerowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wskazać zmiany patologiczne wymagające zastosowania obuwia ortopedycznego,

−

scharakteryzować grupy funkcjonalne obuwia ortopedycznego,

−

scharakteryzować elementy konstrukcyjne stałe i dodatkowe obuwia ortopedycznego,

−

dostosować formy konstrukcyjne obuwia ortopedycznego do zmian patologicznych,

−

pobrać miary i wykonać projekt obuwia ortopedycznego,

−

dobrać surowce i materiały do wykonania poszczególnych elementów obuwia
ortopedycznego,

−

dobrać metody i techniki do wykonania obuwia ortopedycznego,

−

użytkować maszyny, narzędzia i przybory stosowane w obuwnictwie ortopedycznym,

−

wykonać ważniejsze formy konstrukcyjne obuwia ortopedycznego,

−

dostosować obuwie ortopedyczne do kształtu i wielkości stopy,

−

przystosować obuwie standardowe do zmian funkcjonalnych stopy,

−

określić wskazania do zastosowania wkładek ortopedycznych,

−

scharakteryzować rodzaje wkładek ortopedycznych i ich przeznaczenie,

−

dobrać surowce i materiały do wykonania wkładki ortopedycznej,

−

wykonać ważniejsze formy konstrukcyjne wkładek ortopedycznych,

−

dopasować wkładkę ortopedyczną do buta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zastosowanie obuwia ortopedycznego korygującego zmiany

deformujące stopę i jej ustawienie

4.1.1. Materiał nauczania

Obuwie stanowi część normalnego ubioru i spełnia funkcję ochronną przed urazami

mechanicznymi i niekorzystnymi czynnikami znajdującymi się w otoczeniu. Obuwie
ortopedyczne dodatkowo musi być tak zaprojektowane, aby kompensować zaburzenia funkcji
kończyny dolnej. Powinno także być estetyczne i nie odbiegać od obowiązującej mody,
co jest czasem dość trudne do spełnienia.

W procesie leczenia i rehabilitacji chorób i wad układu kostno – stawowego dość często

zachodzi konieczność stosowania różnego rodzaju zaopatrzenia ortopedyczno –
rehabilitacyjnego. Dobór tego zaopatrzenia jest uzależniony od zmian patologicznych narządu
ruchu. Szczególne zastosowanie dotyczy obuwia ortopedycznego, które może być
wykonywane w celu korekcji zmian takich, jak skrócenia kończyn dolnych, amputacje
w obrębie stopy, porażenia i niedowłady, zapalenia w obrębie stóp, wady wrodzone i nabyte
stóp. Obuwie ortopedyczne jest też integralną częścią aparatów ortopedycznych kończyn
dolnych. W większości przypadków jest ono wykonywane na miarę i indywidualnie
dopasowywane. Zwłaszcza obuwie dla dzieci, które różni się od obuwia dla dorosłych
kształtem formy: ma ona szerokie noski i musi być dostosowana do kształtu dziecięcej stopy.

Obserwuje się różny kształt obuwia, zmieniający się zależnie od mody, ale w budowie

obuwia ortopedycznego dominują dwa podstawowe typy: półbuty i kamaszki. Półbuty
są bardziej estetyczne, lżejsze i łatwiejsze w zakładaniu, pozostawiają też swobodę ruchu
w stawie skokowo – goleniowym, dlatego stosuje się je w zaopatrzeniu tych zniekształceń
stopy, które nie wymagają ochrony tego stawu. Kamaszki, czyli obuwie specjalnie
skonstruowane, z cholewką sięgającą powyżej kostek, stosuje się jednak w większości
zniekształceń stopy.

Zadaniem obuwia korekcyjnego jest przywrócenie stopie prawidłowego ustawienia,

dlatego można je stosować tylko w przypadku wystąpienia zniekształceń odwracalnych, które
dadzą się skorygować ręcznie. Do takich zniekształceń należą: stopa końsko – szpotawa
wrodzona u dzieci, stopa wiotka porażenna, porażenna stopa piętowa, skrócenie kończyny
w wyniku poprzednich zniekształceń.

Stopa końsko – szpotawa u dzieci po zastosowaniu leczenia operacyjnego bądź

zachowawczego wymaga nadal zabezpieczenia przed nawrotem deformacji, do czego dojść
może w okresie wzrostu. Jeśli nie zostałoby zastosowane zabezpieczenie stopy,
to w nieodpowiednim obuwiu doszłoby do nawrotu przywiedzenia przodostopia oraz
szpotawości stępu. Stosując specjalne obuwie korekcyjne, zbudowane na prostej formie,
przeciwdziała się temu, a dodatkowym zabezpieczeniem jest wzmocniony zapiętek,
wydłużony od strony bocznej do stawu śródstopno – sześciennego oraz wzmocniony nosek,
przedłużony po stronie przyśrodkowej do głowy pierwszej kości śródstopia. Dzięki temu
zostaje spełniona zasada trzech sił korekcyjnych, które przeciwdziałają przywiedzeniu stopy.

W przypadku obuwia dla stopy końsko – szpotawej zbyt wąski obcas może wywołać

skłonność stopy do supinacji, czego następstwem jest większe ścieranie obcasa po stronie
bocznej, co w efekcie prowadzi do pogłębienia i utrwalenia szpotawości. Aby tego uniknąć,
obuwie korekcyjne posiada wkładkę unoszącą zewnętrzny brzeg pięty i obcas wysunięty
ku przodowi po stronie bocznej, sięgający aż do kości sześciennej i wysunięty w kierunku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

bocznym (tzw. odwrócony obcas Thomasa). Sprawia to, że podczas obciążania stopy jej stęp
jest ustawiany biernie w pronacji, a przed ewentualną supinacją zabezpiecza ją dodatkowo
poszerzona podstawa obcasa.

Obuwie stosowane dla stopy końsko – szpotawej działa więc poprzez wywieranie

nacisku zewnętrznego na strukturę kostną stopy w określonym kierunku i wykorzystuje ten
nacisk jako siły korekcyjne.

Rys. 1. Obuwie korekcyjne budowane na prostej formie: a – kształt podeszwy (podwójną linią zaznaczono

wzmocnienie noska i zapiętka, strzałki wskazują powstały tu układ trzech sił korekcyjnych);
b – korekcja stopy w płaszczyźnie czołowej, w bucie wkładka pronująca i obcas wysunięty na zewnątrz

Stopa wiotka porażenna stwarza dla technika ortopedy problem, jakim jest

podtrzymanie opadającej stopy, która zawadza o podłoże, podczas jej przenoszenia do
przodu, w fazie wykroku. Wymaga też często zabezpieczenia prawidłowego ustawienia stopy
w fazie podparcia. W celu rozwiązania tych problemów i zapewnienia prawidłowego
ustawienia stopy stosuje się obuwie z przedłużoną cholewką usztywnioną od tyłu skórą
twardą. Cholewka powinna mieć wysokość proporcjonalną do długości stopy, gdyż zapewnia
to skuteczne działanie korekcyjne i pozwala uniknąć koncentracji nacisku na tylnej
powierzchni goleni. U osoby dorosłej wysokość cholewki wynosi przeciętnie 17 cm. Aby
uniknąć trudności przy wkładaniu obuwia z wysoką, usztywnioną cholewką, a także dla
lepszej kontroli ułożenia porażonych palców w bucie, stosuje się sznurowanie przedłużone
do nasady, a nawet do czubków palców.

Podczas obciążania stopy porażennej może dojść do jej zniekształceń statycznych, czemu

zapobiega stosowanie odpowiednich wkładek i modyfikacja obcasa w zależności od potrzeby.

Rys. 2. Obuwie korekcyjno – stabilizujące ze sztywnikiem tylnym

Stopa piętowa jest zniekształceniem występującym jako następstwo urazów ścięgna

Achillesa i choroby Heinego – Medina. Chód na stopie piętowej jest męczący, sprawia
wrażenie udeptywania ziemi i przyklejania się do niej.

Porażenna stopa piętowa wymaga specjalnej konstrukcji obuwia korekcyjnego.

Występuje tu pionowe ustawienie pięty, która staje się głównym punktem podparcia stopy.
Przyczyną porażennej stopy piętowej jest najczęściej niedowład lub porażenie mięśni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

zginaczy podeszwowych stopy, głównie mięśnia trójgłowego łydki i właśnie to powoduje
zaburzenie funkcji chodu. Staje się on szczudłowaty i utykający na skutek kontaktu
z podłożem tylko pięty i braku propulsyjnego działania zginaczy.

W przypadku tego zniekształcenia zadaniem obuwia korekcyjnego jest poprawa

ustawienia stopy i bierne zastąpienie brakującej siły propulsyjnej. Najważniejsze działanie
korekcyjne uzyskuje się stwarzając przeciwwagę dla czynnych mięśni zginaczy grzbietowych
poprzez wydłużenie ramienia siły obciążania stopy w stosunku do ramienia siły unoszącej.
Ramię działania siły obciążania stopy to odległość linii obciążania od punktu zetknięcia się
pięty z podłożem. Ramię działania siły unoszącej to odległość najdalej obwodowo
wysuniętego punktu przyłożenia tej siły od punktu zetknięcia się pięty z podłożem. W stopie
porażennej piętowej ramię działania siły obciążania jest bardzo krótkie i siła ta nie wystarcza
do zrównoważenia siły mięśni zginaczy grzbietowych stopy, która działa w kierunku
przeciwnym.

Wydłużenie ramienia siły obciążania stopy uzyskuje się przez wysunięcie obcasa do tyłu,

a tym samym oddalenie punktu zetknięcia się jego krawędzi z podłożem od linii działania
masy ciała. Uzyskuje się w ten sposób substytucję funkcji mięśni zginaczy na początku fazy
podparcia, co doprowadza do oparcia całej powierzchni podeszwowej stopy na podłożu.

Zakres zginania grzbietowego stopy ogranicza język, usztywniony i uformowany

z twardej skóry. Jego działanie jest szczególnie istotne w drugiej połowie fazy podparcia,
kiedy to z braku czynności zginaczy podeszwowych stopy zamiast wzniesienia się na palce
następuje przyklęk. Wzmocnienie stopy i zastosowanie kołyski podeszwowej nieco ku tyłowi
od stawów śródstopno – paliczkowych skraca ramię działania siły oporu podłoża przy
przekolebaniu stopy, co wpływa równocześnie na zmniejszenie siły zginającej stopę
w kierunku grzbietowym.

Jeżeli istnieje jednocześnie skrócenie kończyny, wykonać należy wkładkę klinową, która

unosi piętę, dzięki czemu oprócz wyrównania uzyskuje się dodatkowe wydłużenie ramienia
działania siły obciążania, gdyż linia działania tej siły przesuwa się wtedy do przodu. Jeśli
działanie korekcyjne buta jest niewystarczające, konieczne jest uzupełnienie go krótkim
aparatem skutecznie blokującym ruch zgięcia grzbietowego stopy w stawie skokowym.

Rys. 3. Obuwie korygujące piętowe ustawienie stopy: a – zasada budowy: 1. dodatkowe wypełnienie części

piętowej z wydłużeniem obcasa ku tyłowi, 2. usztywniony język, 3. podparcie sklepienia podłużnego
stopy. b – zasada działania korekcyjnego: 4. ramię siły zginającej stopę w kierunku podeszwowym,
5. ramię działania siły mięśni prostowników unoszących stopę grzbietowo.

Skrócenie kończyn dolnych może być spowodowane przede wszystkim rzeczywistym

skróceniem goleni i uda na skutek wrodzonego lub nabytego zahamowania wzrostu, może też
być następstwem powikłanego złamania kości, schorzeniami i uszkodzeniami stawu
biodrowego i kości biodrowej, krzywicy. Skrócenia kończyn pozorne spowodowane są przez
wadliwe ustawienie stawów: biodrowego i kolanowego oraz stawów stopy.

W przypadku utrwalonych zniekształceń stopy, których nie da się poprawić przy

wykorzystaniu aparatów korygujących uwzględnionych w budowie obuwia, konieczne jest
dostosowanie obuwia do kształtu stopy. Dzięki temu można zapewnić stopie wygodę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

i stworzyć warunki równomiernego i bezbolesnego oparcia całej powierzchni obciążanej,
a poprzez to poprawić warunki statyczne oraz umożliwić bezbolesny chód.

Takimi dużymi zniekształceniami w obrębie stopy są palce młoteczkowane, znaczne

obniżenie sklepienia poprzecznego, paluch koślawy. Przy wystąpieniu tych zniekształceń
spód i cholewka buta wywierają wzmożony nacisk w miejscach zetknięcia się z wystającymi
punktami kostnymi, co powoduje ból i utrudnia chodzenie. Dlatego wykonując obuwie
dostosowane do zniekształcenia należy w nim uwzględnić konieczne domodelowania.
Pozwoli to na lepsze i bardziej równomierne rozłożenie nacisków na całą powierzchnię stopy
i zaoszczędzi pacjentowi zbędnego bólu.

Rys. 4. Obuwie dostosowane do utrwalonej stopy końsko – szpotawej

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zniekształcenia stopy mogą być korygowane za pomocą obuwia ortopedycznego?
2. Jakie obuwie skonstruujesz do skorygowania zniekształcenia w przypadku stopy końsko –

szpotawej?

3. Jakie obuwie skonstruujesz do skorygowania zniekształcenia w przypadku stopy wiotkiej

porażennej?

4. Jakie obuwie skonstruujesz do skorygowania zniekształcenia w przypadku stopy piętowej

porażennej?

5. Jakimi cechami charakteryzuje się obuwie stosowane przy stopie końsko – szpotawej?
6. Jakim obuwiem można uzupełnić skrócenie kończyny dolnej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj algorytm wykonania obuwia wyrównującego skrócenie przy utrwalonym

ustawieniu końskim stopy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować dokonanie pomiaru wstępnego i przymiarek,
2) zaprojektować wkładkę ortopedyczną dla kończyny w ustawieniu końskim,
3) zaprojektować wyrównanie czynnościowe kończyny po stronie przeciwnej,
4) opisać proces technologiczny wykonania zaopatrzenia,
5) zapisać powyższe działania w postaci algorytmu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi technologii wykonania obuwia ortopedycznego,

−

papier formatu A4, flamastry,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Opracuj algorytm wykonania obuwia wyrównującego skrócenie kończyny.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować dokonanie pomiaru wstępnego i wykonanie przymiarek,
2) zaplanować niezbędne materiały i narzędzia,
3) opisać proces technologiczny wykonania obuwia wyrównującego skrócenie kończyny,
4) zapisać powyższe działania w postaci algorytmu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi technologii wykonania obuwia ortopedycznego,

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zniekształcenia stóp, które mogą być korygowane

za pomocą obuwia ortopedycznego?





2) scharakteryzować zasady konstruowania obuwia do skorygowania

zniekształcenia w przypadku stopy końsko – szpotawej?





3) scharakteryzować zasady konstruowania obuwia do skorygowania

zniekształcenia w przypadku stopy wiotkiej porażennej?





4) scharakteryzować zasady konstruowania obuwia do skorygowania

zniekształcenia w przypadku stopy piętowej porażennej?





5) dobrać rodzaj obuwia do charakteru zniekształcenia stopy?





6) zaplanować technikę pomiaru stopy zniekształconej?





7) zaplanować pomiar kończyny w przypadku jej skrócenia?





8) zaplanować materiały, z których wykonasz obuwie ortopedyczne?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.2. Technologia wykonania obuwia ortopedycznego korygującego

zmiany deformujące stopę i jej ustawienie

4.2.1. Materiał nauczania

Obuwie dla pacjenta z nieutrwaloną stopą płasko – koślawą pełni rolę korekcyjną.

Stosuje się je powszechnie u dzieci z wadami rozwojowymi, po urazach i chorobach, a także
u dorosłych, u których zniekształcenie to powstało jako następstwo schorzeń i urazów. Aby
opracować projekt, a następnie wykonać obuwie korekcyjne należy pobrać miarę ze stopy
będącej w ustawieniu korekcyjnym.

Obuwie na nieutrwaloną stopę płasko – koślawą powinno posiadać formy normalne,

wkładki supinujące, przedłużone zakładki po stronie przyśrodkowej, obcas Thomasa. Jeżeli
obuwie jest przeznaczone dla dzieci, to należy je wykonać z cholewką i usztywnionym
zapiętkiem, natomiast dla młodzieży i dorosłych robi się półbuty. Do obu rodzajów obuwia
wykonuje się gumowe zelówki.

Rys. 5. Elementy lecznicze obuwia na nieutrwalone stopy płasko – koślawe

Obuwie na nieutrwalone stopy końsko – szpotawe stosuje się w leczeniu zachowawczym

i w okresie pooperacyjnym, aby utrwalić wynik leczenia chirurgicznego. Tu także pobiera się
miarę ze stopy będącej w ustawieniu korekcyjnym. Obuwie na taką stopę powinno posiadać
formy odwiedzeniowe lub symetryczne, wkładki pronujące, podnosek przedłużony i sięgający
po stronie przyśrodkowej do połowy główki pierwszej kości śródstopia, zakładkę obejmującą
piętę poniżej kostek i przedłużoną po stronie bocznej, odwrócony obcas Thomasa,
przedłużony po stronie zewnętrznej. Obuwie wykonuje się z cholewką i długim
sznurowaniem, a zelówki na styrogumie (gumie mikroporowatej).

Rys. 6. Elementy lecznicze obuwia na nieutrwalone stopy końsko – szpotawe

Charakter korekcyjny ma także obuwie na nieutrwaloną stopę płaską przywiedzioną –

służy ono do leczenia zachowawczego. Miarę pobierać należy ze stopy w ustawieniu
korekcyjnym. To obuwie powinno posiadać formę symetryczną lub odwiedzeniową, wkładki
supinujące, przedłużone zakładki po stronie zewnętrznej, podnosek przedłużony po stronie
przyśrodkowej i obcas Thomasa. W tym rodzaju obuwia stosuje się wyłącznie obuwie
sznurowane z cholewką i elastyczną podeszwą.

Rys. 7. Elementy lecznicze obuwia na nieutrwalone stopy płaskie przywiedzione

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Obuwie na nieutrwalone stopy piętowe stosowane jest w leczeniu zachowawczym

pacjentów z niedowładem mięśnia trójgłowego łydki, mimo że jego działanie korekcyjne jest
niewielkie i nie jest w stanie przywrócić propulsji stopy. Miara pobierana jest ze stopy
w ustawieniu korekcyjnym. Obuwie takie powinno posiadać formę normalną, usztywniony
język i obcas Thomasa wysunięty ku tyłowi. Do tego stosuje się sznurowanie przedłużone lub
długie i podwyższoną cholewkę. Czasem może być potrzebne zastosowanie aparatu szynowo
– opaskowego (przy deformacji stopy i porażeniu mięśnia trójgłowego łydki) lub
odpowiednie elementy korygujące (jeśli współistnieje koślawość lub szpotawość).

Rys. 8. Elementy lecznicze obuwia na nieutrwalone stopy

piętowe

Stopy opadające występują u osób z niedowładem lub porażeniem mięśni prostowników

stopy. Aby wykonać dla takich stóp obuwie, miarę pobiera się ze stopy w ustawieniu
korekcyjnym. Obuwie takie powinno posiadać formę normalną, wysoką zakładkę piętową,
wkładkę supinującą i obcas Thomasa. Cholewka musi być wyższa od normalnej, ponieważ
wraz z zakładką piętową (sztywnikiem) stanowi ramię podtrzymujące opadającą stopę.
Konieczne jest też wysokie sznurowanie.

Rys. 9. Elementy lecznicze obuwia na stopy opadające

Obuwie na stopy płasko – koślawe stosuje się u pacjentów ze zmianami wrodzonymi

powstałymi w następstwie porażeń lub urazów. Zniekształceniom tym mogą towarzyszyć
przykurcze, obniżenie sklepienia poprzecznego, bolesne modzele i zaburzenia troficzne.
Stosowanie takiego obuwia ma na celu odciążenie miejsc wrażliwych na ucisk oraz podparcie
stopy, dzięki czemu zmniejszają się dolegliwości podczas chodzenia. Obuwie na stopy płasko
– koślawe powinno posiadać formę normalną, wkładki dostosowane do zniekształcenia
i odciążające bolesne miejsca, zakładki obustronnie przedłużone dobrze ujmujące piętę,
przedłużone obcasy Thomasa. Może to być obuwie z cholewką powyżej kostki albo półbuty.

Rys. 10. Elementy lecznicze obuwia na utrwalone stopy płasko – koślawe

Gdy zniekształcenia typu stopy końsko – szpotawej występujące u osób dorosłych

i młodzieży nie poddają się korekcji, stosuje się dla nich obuwie ortopedyczne odciążające
miejsca wrażliwe, zmniejszające dolegliwości bólowe i usprawniające chodzenie.
W przypadku tego zniekształcenia miarę pobiera się za pomocą obrysu, a przy większych
zniekształceniach pobiera się odlew gipsowy. W obu przypadkach trzeba też zaznaczyć
miejsca wrażliwe. Obuwie to posiada formę przygotowaną na odlewie gipsowym, wkładkę
dostosowaną do zniekształcenia, z ewentualnym odciążeniem miejsc bolesnych, podnosek
przedłużony po stronie przyśrodkowej, przedłużoną zakładkę po stronie bocznej i w razie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

potrzeby obcas Thomasa lub odwrócony obcas Thomasa. Buty takie wykonuje się najczęściej
z wysoką cholewką i wysokim sznurowaniem, rzadziej są to półbuty. Podeszwa powinna być
miękka, gumowa.

Rys. 11. Elementy lecznicze obuwia na utrwalone stopy końsko – szpotawe

Ważnym zaopatrzeniem ortotycznym u dzieci i dorosłych jest obuwie wyrównujące

skrócenie kończyny dolnej. Jest to także element profilaktyczny schorzeń kręgosłupa
i stawów kończyn dolnych. Skrócenie o 1–2 cm można wyrównać za pomocą wkładki
do normalnego obuwia, natomiast skrócenia większe: 3–13 cm wymagają obuwia
o konstrukcji wyrównującej.

Gdy trzeba czasowo wyrównać skrócenie kończyny u dzieci – stosuje się wkładkę równą

na całej długości. Wynika to z konieczności obciążenia stopy w płaszczyźnie poziomej, aby
zapewnić warunki do wzrostu kończyny dziecka.

Jeśli skrócenie sięga 5–7 cm – pacjent może korzystać z półbutów z wkładką

wyrównującą. Skrócenie większe, 7–13 cm, wymaga zastosowania obuwia z wysoką
cholewką, która obejmuje dolą część goleni. Gdy jest zła stabilizacja stawu skokowo –
goleniowego, niezbędne jest usztywnienie cholewki szeroką zakładką piętową.

Skrócenia kończyny powyżej 13 cm powodują konieczność zastosowania ortoprotezy

(aparatu z nadbudówką i sandałem).

Rys. 12. Aparat wyrównujący duże skrócenie kończyny dolnej: 1 – stopa protezowa, 2 – nadbudówka

wyrównująca skrócenie, 3 – szyny metalowe z przegubem osiowym w stawie skokowym, 4 – sandał

Dokonując pomiarów wielkość skrócenia określa się metodą czynnościową: pacjentowi

w pozycji stojącej pod krótszą kończynę podkłada się deseczki wyrównujące i obserwuje
poziom talerzy biodrowych, kolców biodrowych przednich górnych lub zagłębień na kości
krzyżowej. Aby ułatwić przenoszenie kończyny w fazie wymachu, szczególnie przy
usztywnieniu w stawie kolanowym lub biodrowym, nie wykonuje się pełnego wyrównania.

W przypadku stopy wiotkiej porażennej zasadniczym problemem jest podtrzymanie

opadającej stopy, zawadzającej o podłoże podczas przenoszenia kończyny do przodu w fazie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

wykroku. Ważne jest też zablokowanie zgięcia podeszwowego w stawie skokowym stopy
oraz poprawa warunków chodu dzięki zapewnieniu możliwości swobodnego przeniesienia
kończyny w fazie wykroku. Zastosowanie elastycznego gumowego obcasa, modyfikowanego
w zależności od potrzeby, kompensuje zniesienie ruchu zgięcia podeszwowego na początku
fazy podparcia, łagodząc przejście z pięty na całą powierzchnię stopy. Obuwie to posiada też
przedłużoną cholewkę, usztywnioną z tyłu skórą twardą, sznurowanie przedłużone do nasady,
a nawet do czubków palców oraz wkładki zapobiegające zniekształceniom statycznym.

Stopa porażenna piętowa wymaga obuwia o specjalnej konstrukcji, które pomoże

poprawić ustawienie stopy i biernie zastąpić brakującą siłę propulsyjną. Obuwie to posiada
usztywniony – uformowany z twardej skóry język, wzmocnienie podeszwy, kołyskę
podeszwową i wkładkę klinową unoszącą piętę. Jeśli korekcyjne działanie buta nie wystarcza,
uzupełnia się je aparatem blokującym zgięcie grzbietowe stopy w stawie skokowym.

Jedną z najważniejszych czynności jest branie miary i przenoszenie uzyskanych

pomiarów na formy i kopyta. Przed przystąpieniem do właściwego brania miary należy
zbadać kształt i właściwości osobnicze stopy: zwrócić uwagę na to, czy jest to:

−

wrodzone czy nabyte zniekształcenie,

−

czy jest konsekwencją choroby, czy wypadku,

−

mocna, czy słaba budowa kości,

−

czy kości są otoczone mocnymi mięśniami i tkanką tłuszczową, czy też jest to stopa
szczupła,

−

czy łuki podłużny i poprzeczny są odpowiednio wysklepione,

−

czy stopa w śródstopiu od strony grzbietu ma prawidłową wysokość, czy też jest niska,

−

czy są odciski,

−

czy istnieje wykoślawienie palucha,

−

czy palce są wykrzywione, czy zachodzą na siebie itd.

Chodzi tu dokładne zbadanie ustawienia stopy i nogi w celu ustalenia wszystkich

ułomności. Następnie podczas próby chodzenia bada się działanie mięśni i więzadeł,
obserwuje, czy stopa odrywa się od podłoża, czy chód jest lekki, czy towarzyszy mu
posuwanie stóp po podłożu.

Biorąc miarę należy uwzględnić też upodobania klienta, co do dopasowania obuwia,

ale tylko te, które są możliwe do uwzględnienia.

Długość stopy ustala się za pomocą suwaka z podziałką, pomiaru połowy obwodu

długości stopy dokonuje się za pomocą miarki taśmowej, a następnie dokonuje pomiaru
zdrowej stopy i wykreślenia obwodu stopy.

Pomiar długości stopy za pomocą suwaka należy wykonać przy swobodnie postawionej

stopie, bez obciążenia jej ciężarem ciała (gdyż wtedy stopa wydłuża się o 1 cm, tak, że przy
przenoszeniu takiej miary na kopyto powstaje 2 cm naddania, zamiast 1 cm).

Rys. 13. Pomiar długości stopy za pomocą drewnianego suwaka

Pomiar połowy obwodu długości stopy wykonuje się przykładając miarkę taśmową

na środku pięty i prowadzi się ją wzdłuż przyśrodkowego brzegu stopy przez kłąb palucha
do jego opuszki, gdzie odczytuje się długość, a następnie przenosi się ją na kopyto.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rys. 14. Pomiar długości stopy za pomocą miarki szewskiej

Wykreślenie obrysu stopy wykonuje się przy obu stopach obciążonych równomiernie.

Jedną z nich stawia się na arkuszu papieru i pionowo trzymanym ołówkiem obrysowuje
uzyskując obrys stopy. Następnie obrysowuje się ją ołówkiem trzymanym skośnie pod stopą,
szczególnie na przyśrodkowej stronie śródstopia. Uzyskuje się w ten sposób tzw. odbitkę,
czyli pole stąpania podstawy stopy. Dokładniejszą odbitkę można uzyskać, jeśli stopę postawi
się na papierach nasączonych farbą (papier Peha). Po porównaniu obrysu z odbitką
uwidacznia się różnica między długością stopy a długością podstawy stopy.

Odbitka stopy przedstawia wierny, naturalny obraz powierzchni stąpania, dzięki czemu

daje podstawy do dalszej pracy nad obuwiem. Odbitka powinna być wyraźnym dokładnym
odbiciem pięty, główek, przyśrodkowej i zewnętrznej kości śródstopia, kłębów zewnętrznych
palców i wypukłości pod podstawą stopy. Musi być też uwidocznione, jak kości śródstopia
układają się podczas chodzenia, czy są one krótkie, czy długie, czy główka piątej kości
śródstopia mocno występuje na zewnątrz oraz czy obciążenie przypada na środek podstawy
stopy.

Rys. 15. Wykonywanie obrysu stopy

Kolejnym działaniem powinien być pomiar tęgości stopy. Należy tu dokonać pomiaru

przodostopia, śródstopia, podbicia, obwodu prze piętę, obwodu kostki i obwodu łydki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Rys. 16. Pomiar obwodu przez piętę,

Rys. 17. Ułożenie miarki szewskiej:

śródstopie i przodostopie

gg – obwód kostki
hh – obwód cholewki trzewika
ii – obwód łydki
kk – górny obwód cholewki butów długich

Do wykonania specjalistycznego obuwia ortopedycznego wcześniej opisane pomiary

są niewystarczające. Dodatkowo często należy wykonać:

−

barwną odbitkę stopy (plantogram), która wiernie oddaje obraz powierzchni stąpania,

−

ustalić linię piętowo – skokową, wysokość kłębu palucha, szerokość pięty, ustawienie
stopy i nogi przy ewentualnym skróceniu,

−

w przypadku szczególnie zniekształconych stóp należy wykonać odlew gipsowy stopy.

Branie miary przy skróceniu kończyny lub stopie końskiej oraz ustalenie wielkości

skrócenia musi być wykonane bardzo dokładnie. Wykonuje się tu odbitkę stopy, bierze miary
obwodów stopy oraz ustala różnicę między ustawieniem obu nóg. Przy ustalaniu tej różnicy
zwykle pod piętę krótszej nogi podkłada się tyle deseczek, aż pacjent stanie zupełnie prosto.
Można też zastosować specjalny aparat pomiarowy.

Rys. 18. Pomiar skrócenia stopy końskiej

Następnie należy to ustawienie utrwalić na kopii, aby móc później dobrze opracować

kopyto i podwyższenie. W tym celu ustawia się rysownicę pionowo między nogami pacjenta
i długim ołówkiem wykonuje obrys nogi i stopy. Aby obrys był wierny, papier powinien
znajdować się prostopadle do podłoża i od przyśrodkowej strony stopy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Rys. 19. Wykonanie obrysu profilu stopy końskiej

Rys. 20. Profil stopy końskiej

Wyżej wymienione metody ustalają kształt stopy w sposób przybliżony, który często

wystarcza do celów praktycznych. Aby jednak uzyskać plastyczny kształt stopy należy
wykonać odlew gipsowy. W pierwszej kolejności wykonuje się negatyw (formę wydrążoną),
który służy do wykonania pozytywu (odlewu gipsowego). Taka kopia stopy nadaje się
również do zdejmowania pełnowartościowej miary, którą w każdej chwili można
wykorzystać.

Po wykonaniu pomiarów i odlewów stopy należy przystąpić do wykonywania obuwia

ortopedycznego. Jednym z etapów jest opracowanie wzoru cholewki. Krój cholewki dobiera
się do właściwości stopy. Cholewki dzieli się na krótkie i długie. Rozróżnia się trzewiki
sznurowane, trzewiki zapinane na guziki i sprzączki, sztyblety oraz buty długie. Cholewki
składają się z elementów wykonanych z różnych skór i w różnych kolorach. Najczęściej
spotykanymi krojami są:
1. krój przyszewkowy (z przyszwą naszywaną, z przyszwą podszywaną, z tylnikami lub bez

nich),

2. krój derby (z tylnikami, bez tylników),
3. krój okładowy (krój z całości, krój z części).

W poszczególnych krojach można stosować noski odszywane lub naszywane.

Do wyposażenia cholewki od strony wewnętrznej należą odpowiednio dobrana podszewka
i wyściółki.

W celu wykonania obuwia na stopę końsko – szpotawą należy:

−

wykonać odbitkę stopy,

−

wykonać odlew gipsowy stopy,

−

opracować odpowiednio do kształtu stopy wzór podpodeszwy i profilu kopyta,

−

dobrać kopyto,

−

wykonać podłoże z korka, które będzie chronić przed uciskiem guzy i miejsca wrażliwe,

−

obuwie nie powinno być za długie, aby jego czubki nie uderzały o siebie podczas
chodzenia,

−

tylna część powierzchni stąpania powinna być odpowiednio szeroka.

W przypadku wykonywania obuwia na stopę porażenną szpotawą należy zwrócić uwagę

na podpodeszwy, aby całkowicie pokrywały obrys stopy, inaczej obuwie nie będzie wygodne.
Przy lekkim obuwiu zaleca się stosowanie korka, przy cięższym nakładek skórzanych.
Do dalszego podparcia i poprawienia ustawienia stopy służy obcas wydłużony po stronie
zewnętrznej i nieco wystający na zewnątrz. Przy obróbce spodu należy szczególnie zwracać
uwagę, aby obcas i przodostopia podeszwy na stronie zewnętrznej miały równomierną
powierzchnię stąpania. W celu dostarczenia dobrego podłoża na zniekształconą podstawę
stopy i wyrównania istniejącego skrócenia nogi należy wykonać podłoże korkowe.

Przystępując do wykonania obuwia na stopę piętową, najpierw należ zrobić odlew

gipsowy w ustawieniu, jakie stopa przyjmuje podczas chodzenia. Następnie trzeba pobrać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

potrzebne wymiary, odrysować dokładnie profil stopy i opracować wzór podpodeszwy,
dobrać kopyto i wykonać rysunek profilu stopy według jej odbitki. Następnie należy wykonać
podłoże z korka, na którym powinna spoczywać dobrze ułożona stopa. Czubek podłoża
powinien utworzyć dostateczne wzniesienie, a obcas powinien być niski, szeroki i długi, aby
punkt ciężkości ciała lub pięty leżał na środku obcasa. Cholewkę kroju derby powinno się
dokładnie dopasować do ustawienia nogi, aby zapewnić łatwe zakładanie buta.

Wykonanie obuwia przy skróceniach różni się w zależności od zmian patologicznych

i może dotyczyć zmian utrwalonych w stawie skokowym (ustawienie końskie stopy), jak
również zmian w odniesieniu do skrócenia z zachowaniem pełnej funkcji stopy.
W odniesieniu do pierwszego przypadku stosuje się technologię wykonania tego obuwia
na formie gipsowej (negatyw – pozytyw). Natomiast w odniesieniu do skrócenia czynnego,
wykonuje się obrys stopy oraz ustala skrócenie. Trzewiki dla pacjenta ze skróceniem
kończyny powinny mieć wysoką podeszwę korkową lub wymienną z wkładką korkową. Przy
wyrównywaniu skrócenia za pomocą wysokiej podeszwy korkowej należy wykonać
odpowiedniej wysokości obcasy.

Następnym rodzajem obuwia jest obuwie na stopę z ubytkiem w przodostopiu.

Konieczne jest tu wykonanie negatywu oraz pozytywu gipsowego. Na pozytywie gipsowym
formuje się skórę wierzchnią obuwia (przyszwa, cholewka) oraz dopasowuje ubytek
w odniesieniu do istniejącego kikuta. Ubytek można wykonać z korka, polocelu twardego lub
styrogumy. W część podeszwową w celu zabezpieczenia załamywania się na końcu kikuta –
w przodostopiu – montuje się w podeszwę stalkę metalową.

Obuwie ortopedyczne przy ubytkach na stopie powinno się charakteryzować idealnie

wymodelowaną wkładką oraz dopasowaną cholewką, zwłaszcza w okolicach ścięgna
Achillesa.

Obuwie przy porażeniach i niedowładach wykonuje się również na pozytywie

gipsowym, modeluje niezbędne usztywnienia w cholewce, zwłaszcza w części tylnej, czy
w okolicach ścięgna Achillesa, przyśrodkowo, a niejednokrotnie i zewnętrznie. Obuwie to ma
cechę przedłużonego lub półprzedłużonego sznurowania w celu wygodnego włożenia stopy
do tego obuwia (żeby rozprostować palce, zabezpieczyć przed odleżynami). Wskazany jest
kolebacz lub półkolebacz wmontowany między podeszwą a wściółką obuwia, który
umożliwia ustawienie przodostopia buta w pozycji grzbietowej.

Wykonując obuwie dla pacjenta ze znacznym utrwalonym zniekształceniem

paluchów oraz palców stosuje się zasadę dobierania miękkich skór (cielęce, galanteryjne)
uwzględniając wygodę w odniesieniu do szerokości i wysokości nosków. Obuwie to powinno
cechować się miękkimi, grubszymi wkładkami, z odciążeniem miejsc bolesnych,
a niejednokrotnie z uniesieniem sklepienia poprzecznego stopy.

Wykonuje się również obuwie ortopedyczne dla pacjentów zaopatrzonych w aparaty

ortopedyczne kończyn dolnych, gdzie zachodzi potrzeba zastosowania obuwia wygodnego
z zaleceniem przedłużonego sznurowania, z zamontowaniem strzemienia aparatowego
prostego lub rozwidlonego.

Technologia i materiały
Obuwie ortopedyczne można podzielić na wyrównujące skrócenie, dostosowane

do zniekształceń, stabilizujące stopę, obuwie do aparatów ortopedycznych i obuwie do protez.

Pod względem sposobu wykonania obuwie dzielimy na szyte, klejone i kołkowane.

Części składowe buta ortopedycznego:
1. część wierzchnia:

−

cholewka – wykonywana jest ze skór cielęcych, kozich, zamszowych, bukatowych,
juchtowych,

−

język – wykonuje się kruponu ortopedycznego (przy języku formowanym),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

−

podszewka – wykonywana jest z płótna, skóry podszewkowej, cielęcej futrówki,

−

wzmocnienia – wykonuje się z odpadów skór wierzchnich lub podeszwowych,

2. część spodnia:

−

podeszwy – wykonuje się je ze skóry, kruponu bydlęcego lub noszonego, do obuwia
klejonego stosuje się styrogum,

−

podpodeszwa – wykonywana jest ze skóry karkowej lub boków,

−

wierzchnia część obcasa wykonywana jest ze skóry lub kruponu bydlęcego,

−

składki obcasa – wykonywane są ze skóry karkowej, boków,

−

usztywniacz śródstopia – wykonuje się go z wiór, fibry, skóry karkowej, z boków lub
blachy stalowej,

−

wyścielenie – wykonuje się ze smołowca,

−

pas – otok wykonywany jest ze skóry karkowej,

−

podsadka obcasa –wykonuje się ją ze skóry karkowej lub boków,

−

zakładka – tu stosowane są: skóra karkowa lub krupon ortopedyczny,

−

podnosek wykonuje się ze skóry karkowej,

−

wkładkę wykonuje się z filcu, mikrogumy lub Polocelu,

−

wyrównanie skrócenia – wykonuje się z Polocelu, korka lub styrogumu.

Obuwie ortopedyczne wykonuje się na prawidłach (kopytach) drewnianych lub

gipsowych (pozytywy gipsowe) używając skóry miękkiej i twardej.

Narzędzia i maszyny
Przy wykonywaniu obuwia ortopedycznego wykorzystuje się maszynę łaciarkę lub inne

maszyny cholewkarskie do szycia, noże szewskie, maszynę do wyrabiania spodów i obcasów,
pilniki drobno- i gruboziarniste. Niezbędne są też oczka sznurowadłowe, haki, taśmy Velkro.

Dokładne pomiary i precyzyjne ustalenie kształtu i cech charakterystycznych stopy

gwarantują dobre dopasowanie wykonanego obuwia.

Po wykonaniu obuwia ortopedycznego pacjent powinien je założyć i zasznurować,

a osoba je wykonująca powinna dokonać jego oceny. Dokonuje się jej podczas chodzenia
i w pozycji stojącej. Ocena szczególnie ważna jest u dzieci i u osób z zaburzeniami czucia
w obrębie stóp, ponieważ te osoby nie potrafią same przekazać uwag na temat wygody stopy
w obuwiu. Ocenia się:

−

dokładność dopasowania – jeśli w miejscach ucisku skóra silnie napina się nad
wystającymi punktami kostnymi, to obuwie jest niedopasowane,

−

marszczenie się cholewki – świadczy to o złym wykroju,

−

brzegi cholewki – powinny schodzić się na odległość około 1 cm,

−

w pozycji stojącej ocenia się ustawienie obciążonej stopy i jej stabilność,

−

podczas chodu ocenia się ustawianie się stopy w kolejnych okresach fazy podparcia,

−

przy porażeniach wiotkich ocenia się skuteczność sztywnika tylnego w fazie wykroku,

−

podczas chodzenia ocenia się wyrównanie skrócenia kończyny, prawidłowość rozłożenia
pod palcami i pod piętą.

−

Zauważone błędy w wykonaniu należy natychmiast usunąć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zniekształcenia stopy mogą być korygowane za pomocą obuwia ortopedycznego?
2. Jakie obuwie wykonasz dla pacjenta ze stopą końsko - szpotawą?
3. Jakimi cechami charakteryzuje się obuwie stosowane przy skróceniach kończyny

u dorosłych?

4. Jakimi cechami charakteryzuje się obuwie stosowane przy skróceniach kończyny

u dzieci?

5. Jaka jest różnica między budową obuwia przy skróceniu kończyny do 5 cm i powyżej 10 cm?
6. Jakich pomiarów musisz dokonać, aby wykonać obuwie?
7. Jakie materiały musisz zgromadzić, aby wykonać poprawnie poszczególne rodzaje

obuwia?

8. Jaki sprzęt jest niezbędny do wykonania obuwia na zniekształcone stopy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W warsztatach ortopedycznych wykonaj obuwie na stopę końsko – szpotawą

z deformacją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oceny zniekształcenia stopy,
2) dokonać pomiaru tęgości stopy,
3) wykonać negatyw, a następnie pozytyw gipsowy stopy,
4) sporządzić szablony z pozytywu gipsowego,
5) dokonać analizy potrzeb materiałowych według wykonanych szablonów,
6) sporządzić wykaz czynności niezbędnych do wykonania obuwia,
7) wykonać obuwie na stopę końsko – szpotawą z deformacją.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, ołówek, długopis, flamastry,

−

szary papier,

−

miara krawiecka, linijka,

−

opaski gipsowe,

−

skóry miękkie, twarde, wyściółkowe,

−

styrogum, korek,

−

maszyna do szycia,

−

łaciarka,

−

klej, nici, oczka, taśma Velkro,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

W warsztatach ortopedycznych wykonaj obuwie na stopę piętową utrwaloną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oceny zniekształcenia stopy,
2) dokonać pomiaru tęgości stopy,
3) w razie potrzeby wykonać negatyw, a następnie pozytyw gipsowy stopy,
4) sporządzić szablony z pozytywu gipsowego,
5) dokonać analizy potrzeb materiałowych według wykonanych szablonów,
6) sporządzić wykaz czynności niezbędnych do wykonania obuwia,
7) wykonać obuwie na stopę piętową utrwaloną.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, ołówek, długopis,

−

szary papier,

−

miara krawiecka, linijka,

−

opaski gipsowe,

−

skóry miękkie, twarde, wyściółkowe,

−

styrogum,

−

maszyna do szycia,

−

łaciarka,

−

klej, nici, oczka, taśma Velkro,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

W warsztatach ortopedycznych wykonaj obuwie na stopę płasko – koślawą nieutrwaloną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oceny zniekształcenia stopy,
2) dokonać pomiaru tęgości stopy,
3) w razie potrzeby wykonać negatyw, a następnie pozytyw gipsowy stopy,
4) jeśli był wykonany pozytyw – sporządzić szablony z pozytywu gipsowego,
5) jeśli nie był wykonywany pozytyw – dobrać formę drewnianą wg pobranych pomiarów

stopy,

6) wykonać szablony z formy drewnianej,
7) dokonać analizy potrzeb materiałowych według wykonanych szablonów,
8) sporządzić wykaz czynności niezbędnych do wykonania obuwia,
9) wykonać obuwie na stopę piętową utrwaloną.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, ołówek, długopis,

−

szary papier,

−

miara krawiecka, linijka,

−

forma drewniana (kopyto),

−

opaski gipsowe,

−

skóry miękkie, twarde, wyściółkowe,

−

styrogum,

−

maszyna do szycia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

−

łaciarka,

−

klej, nici, oczka, taśma Velkro,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Opracuj projektu dokumentacji technologicznej obuwia ortopedycznego dla dorosłego

ze skróceniem kończyny o 4 centymetry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy zlecenia lekarskiego,
2) określić skrócenie kończyny,
3) dokonać pomiarów kończyny,
4) zapisać uzyskane informacje,
5) zaprojektować i wykonać rysunek obuwia wyrównującego skrócenie,
6) zaplanować materiały do wykonania obuwia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

miara krawiecka,

−

papier do wykonania rysunku i formy,

−

ołówek, nożyczki,

−

wzór dokumentacji technicznej,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Dobierz oprzyrządowanie do wykonania obuwia zaprojektowanego dla pacjenta dorosłego

ze skróceniem stopy o 4 cm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać pomiaru stopy,
2) ocenić dysfunkcję stopy,
3) zaplanować dodatkowe pomiary i technologię ich wykonania,
4) zaplanować sprzęt i materiały niezbędne do wykonania pomiarów,
5) zaplanować sprzęt potrzebny do wykonania obuwia,
6) dobrać materiały niezbędne do wykonania obuwia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko pobierania miar,

−

stanowisko montażu obuwia z pełnym wyposażeniem,

−

maszyny do szycia,

−

papier formatu A4,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać pomiaru stopy zniekształconej w celu wykonaniu obuwia

ortopedycznego korygującej zniekształcenie?





2) opracować

projekt

dokumentacji

technologicznej

obuwia

ortopedycznego?





3) dobrać materiały niezbędne do wykonania obuwia ortopedycznego

w przypadku stopy końsko – szpotawej?





4) dobrać materiały niezbędne do wykonania obuwia ortopedycznego

w przypadku stopy wiotkiej porażennej?





5) dobrać materiały niezbędne do wykonania obuwia ortopedycznego

w przypadku stopy piętowej porażennej?





6) dobrać oprzyrządowanie do wykonania zaprojektowanego obuwia?





7) dobrać materiały niezbędne do skorygowania kończyny skróconej?





8) wykonać obuwie korygujące kończynę skróconą?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.3. Zastosowanie i technologia wykonania wkładek ortopedycznych

korygujących zmiany deformujące stopę i jej ustawienie

4.3.1. Materiał nauczania

Nie wszystkie zniekształcenia czy niedomogi funkcjonalne stopy wymagają zaopatrzenia

w obuwie ortopedyczne, część z nich wystarczy zaopatrzyć w specjalnie dostosowaną
wkładkę umieszczaną w normalnym obuwiu, aby poprawić komfort życia pacjenta, a przede
wszystkim usprawnić jego poruszanie się.

Wkładki ortopedyczne są to wkładki do obuwia, zadaniem ich jest korygowanie

rozwijających się zniekształceń stóp, zapobieganie postępowi zniekształceń lub ochrona
przeciążonego aparatu więzadłowo – mięśniowego. Budowa wkładki powinna być
dostosowana do indywidualnej budowy stopy i od jej zadania leczniczego. Aby wkładka
właściwie spełniała swe zadania powinna być przygotowana i modelowana na podstawie
dokładnego odlewu gipsowego, dobrana indywidualnie do potrzeb chorej stopy.

Ze względu na konstrukcję wkładki dzielą się na:

1. Wkładki całkowite, które obejmują co najmniej 3/4 długości stopy, a najlepiej jej całą

długość:

Rys. 21.

Wkładki całkowite obejmujące całą stopę

Rys. 22.

Obejmujące ¾ stopy

2. Wkładki częściowe, które obejmują część długości stopy:

Rys. 23. Wkładki częściowe

3. Wkładki sztywne, wykonane z twardego tworzywa sztucznego, pokryte materiałem

wyściełającym:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Rys. 24. a – wierzchnia część materiałowa, b – sztywna część z tworzywa, c – ściany korekcyjne,

d – klin korygujący

4. wkładki półsztywne, wykonane z korka lub tworzywa sztucznego, też pokryte materiałem

wyściełającym:

Rys. 25. a – wierzchnia część materiałowa, c – część korkowa, f – część spodnia

5. Wkładki miękkie, wykonane z miękkiego tworzywa sztucznego lub składające się

z peloty i opaski mocującej:

Rys. 26. Wkładki miękkie

6. Wkładki korytkowe – wkładki z podwyższonymi ścianami, które obejmują boki i tył

stopy,

7. Wkładki zapiętkowe, które obejmują całą piętę:

Rys. 27. Wkładki zapiętkowe

Ze względu na funkcje wkładki ortopedyczne dzielą się na:

1. Wkładki unieruchamiające, które działają tylko na palce i dalsze nasady kości śródstopia;

wykonane są zawsze z twardego tworzywa i obejmują całą stopę aż do zakończeń palców,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

2. Wkładki stabilizujące, które są stosowane tylko przy stopie opadającej; wykonane

są ze sztywnego sztucznego tworzywa, obejmują całą stopę aż do zakończenia palców,
zaopatrzone są w sprężynową stalkę piętową zakończoną obejmą nie wystającą poza
cholewkę buta (a), wykonane są też z podciągiem gumowym (b):

a

b

Rys. 28. Wkładki stabilizujące

3. Wkładki wyrównujące skrócenia kończyn, stosowane przy skróceniu stopy do 3 cm,

a u dzieci i młodzieży do 2 cm. Przy większym skróceniu standardowa wysokość
napiętków jest za mała, dlatego zaleca się wtedy obuwie ortopedyczne. Wkładki
wyrównujące skrócenie wykonuje się zwykle z korka lub tworzywa sztucznego ujętego
między dwie warstwy tkaniny wzmacniającej wierzch i część dolną wkładki, dzięki
czemu zwiększa się trwałość i wytrzymałość warstwy wyrównującej:

Rys. 29. Wkładki wyrównujące skrócenia kończyn

4. Wkładki uzupełniające ubytki stopy – wykonuje się je zazwyczaj ze sztywnego tworzywa

sztucznego ścienionego od głów kości śródstopia ku uniesionemu kołyskowato przodowi,
dzięki czemu zwiększa się jego elastyczność, zaś wypełnienie noska wykonuje się z korka
lub pianki. Całość, przeznaczoną do normalnego obuwia, nakrywa się warstwą
wierzchnią. Czasem można ją uzupełnić napiętkiem i paskiem przez grzbiet stopy (a) albo
konstrukcją tzw. zwykłą (b):

a

b

Rys. 30. Wkładki uzupełniające ubytki stopy

5. Wkładki odciążające miejsca wrażliwe stopy – mają one zwykle elementy podpierające

sąsiednie części podeszwy (np. sklepienie poprzeczne przy modzelach pod bolesnymi
miejscami wymagającymi odbarczenia):

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Rys. 31. Wkładki odciążające miejsca wrażliwe stopy

6. Wkładki korekcyjne, które służą do korygowania istniejących już wad postawy stopy

i utrzymują ją we właściwym położeniu. Wkładki te mogą być sztywne lub półsztywne
z modyfikacją części podeszwowej. Zapewniają odpowiedni przechył i modelowanie
podeszwy stopy, a także powstawanie sił korekcyjnych usuwających zniekształcenie
stopy. Są też wkładki tzw. miękkie z pelotą kształtującą dolną powierzchnię stopy:

Rys. 32. Wkładka na płaskostopie poprzeczne

7. Wkładki podtrzymujące łuk podłużny stopy, które zapewniają właściwy kształt i wysokość

łuku podłużnego stopy, stabilizują nadmierną pronację i spłaszczenie stopy, zapobiegają
też zmęczeniu stopy, kończyny dolnej i dolnego odcinka kręgosłupa:

Rys. 33. Wkładki podtrzymujące łuk podłużny stopy

8. Wkładki – kliny korygujące ustawienie pięty; są one zaprojektowane tak, aby umożliwić

ich zastosowanie w przypadku szpotawości, jak i koślawości. Przyśrodkowe ułożenie
wkładki redukuje pronację i przez to zmniejszy się ból w okolicy pięty i łuku. Taka
korekcja zapobiega spłaszczeniu stopy i zmniejsza nadmierną ruchomość w stawach stępu
i śródstopia, co pozwala też zredukować ryzyko wystąpienia zapalenia ścięgna w wyniku
niestabilności:

Rys. 34. Wkładki – kliny korygujące ustawienie pięty

9. Wkładki pod ostrogi piętowe są przeznaczone do bolesnych i wrażliwych pięt, łagodzą ból

spowodowany przez ostrogi piętowe, wrażliwe miejsca na pięcie czy zapalenie kaletki
piętowej. Usunięcie krążka z centralnej części zapobiega bezpośredniemu stykaniu się
bolesnego miejsca z butem, jest też dobrym amortyzatorem bolesnej pięty:

wypełnienie żelowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Rys. 35. Ostroga piętowa i wkładka pod ostrogę piętową

Wkładki ortopedyczne u dzieci stosuje się najczęściej w przypadku stopy płasko –

koślawej, która powstaje wskutek niedomogi mięśniowo – więzadłowej rosnącej stopy.
Ważnym elementem konstrukcyjnym jest w niej klin unoszący przyśrodkowy brzeg pięty.
Korekcję uzupełnia podparcie sklepienia podłużnego stopy. Obuwie, w którym umieszcza się
wkładkę powinno mieć dziecięcą formę przywiedzioną oraz sztywne zapiętki przytrzymujące
stęp na wkładce w ustawieniu korekcyjnym. Wkładki takie nie mogą być noszone w obuwiu
tekstylnym, ani w sandałkach.

Rys. 36. Wkładka supinująca z pelotką unoszącą sklepienie poprzeczne

W przypadku znacznej koślawości stóp, kiedy miękka wkładka supinująca nie daje

wystarczająco skutecznej korekcji zniekształcenia, należy zastosować wkładki korytkowe.
Są to sztywne wkładki supinujące stęp, zaopatrzone w ścianki boczne utrzymujące nadaną
korekcję. Po umieszczeniu w bucie taka wkładka nie dopuszcza do zsuwania się pięty
po pochyłości klina korekcyjnego i nie pozwala na utratę korekcji.

Rys. 37. Korytkowa wkładka supinująca Campbella

Stopę płaską i płasko – koślawą u dorosłych można korygować za pomocą wkładek,

których zadaniem jest podparcie niewydolnych funkcjonalnie struktur anatomicznych stopy
oraz poprawa warunków statyczno – dynamicznych. Wkładka taka składa się z wkładki
właściwej i wyściółki. Wkładka właściwa sięga od tylnej krawędzi pięty do granicy głów
kości śródstopia i posiada odpowiednio wymodelowane wzniesienia podpierające sklepienie
podłużne i poprzeczne stopy. Wyściółka ze skóry blankowej lub podszewkowej odpowiada

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

wielkości i kształtowi stopy i stabilizuje wkładkę nie pozwalając na przesuwanie się jej
w bucie.

Obniżenie poprzeczne stopy często powoduje skłonność do powstawania modzeli pod

obniżonymi głowami śródstopia, co można odciążyć za pomocą trójkątnych wkładek.
Wkładki te mają na przekroju poprzecznym kształt wypukłej poduszeczki. Dzięki wkładkom
koryguje się zniekształcenie statyczne i równocześnie odciąża się powierzchnię podeszwową
stopy pod głowami unoszonych kości śródstopia.

Rys. 38. Wkładka unosząca sklepienie poprzeczne stopy

Podobny efekt można uzyskać poprzez zastosowanie wkładki odciążającej bolesną ostrogę
piętową. Innym sposobem odciążenia bolesnej stopy jest negatywowe wymodelowanie
wkładki, tak aby równomiernie rozkładała naciski na całej powierzchni podeszwowej stopy,
dzięki czemu eliminuje koncentrację nacisków w miejscach uwypuklających się. Jest to tzw.
wkładka dostosowana do zniekształcenia.

Rys. 39. Wkładka dostosowana do zniekształcenia stopy

Nieduże skrócenie można wyrównać poprzez podwyższenie obcasa w normalnym bucie

i uzupełnienie tego podwyższenia wkładką klinową podnoszącą piętę. U dzieci w celu
zapewnienia prawidłowego rozwoju stopy różnicę długości kończyny uzupełnia się pod całą
powierzchnią stopy.

Zniekształcenia utrwalone, które zmieniają ustawienie stopy, mogą także zmniejszać jej

powierzchnię oparcia i powodować zaburzenia statyki. Przykładem takich zniekształceń jest
utrwalona stopa końsko – szpotawa, utrwalona stopa piętowo – koślawa, stopa
wydrążona. Pomocne w takim przypadku jest łoże korkowe umieszczone wewnątrz buta
między stopą a podeszwą. Jego zadaniem jest stworzenie komfortu podparcia zniekształconej
stopie oraz pośrednie przeniesienie tego podparcia na powierzchnię podeszwy buta, ustawioną
prostopadle do linii obciążania kończyny. W zależności od rodzaju deformacji łoże korkowe
poszerzane jest odpowiednio w stronę boczną lub przyśrodkową tak, aby punkt styku linii
obciążania kończyny z podłożem znajdował się w obrębie powierzchni podeszwy buta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Ograniczenie ruchu w stawach śródstopno – paliczkowych, spowodowane grubością łoża

korkowego, bólem lub usztywnieniem można skompensować poprzez kształtowanie
podeszwy w formie kołyski, która ułatwia przekolebaniu stopy podczas chodzenia.

Skrócenie kończyn to kolejne zniekształcenie, które można wyrównać poprzez

zastosowanie odpowiedniej wkładki wewnątrz buta, albo za pomocą koturnu umieszczonego
pod jego podeszwą. Oczekiwany przez pacjenta efekt kosmetyczny można uzyskać
umieszczając wkładkę wyrównującą wewnątrz buta i odpowiednio modelując jego kształt.
Jeśli na takie działanie nie pozwala zakres ruchów w stawie skokowo – goleniowym,
to można zastosować wkładki unoszące tylko piętę.

Palce opuszczone w dół umożliwiają wymodelowanie niskiego noska, który nie różni się

od noska w bucie normalnym. Wkładka klinowa tworzy poziomą półkę podpierającą piętę,
a następnie obniżającą się ku stawom śródstopno – paliczkowym. Podstawową rolę
w przytrzymywaniu stopy na takiej wkładce spełnia dobrze domodelowana przednia część
cholewki buta obejmująca śródstopie. U dorosłych maksymalna różnica między ustawieniem
palców a ustawieniem pięty nie powinna przekraczać 5 cm. Dlatego przy większych
skróceniach kończyny część wyrównania umieszcza się też pod palcami, ale dla uzyskania
niskiego, kosmetycznego noska trzeba nieco wydłużyć but.

W półbutach wyrównania mniejsze – do 5 cm można częściowo umieścić wewnątrz pod

stopą, częściowo zaś na zewnątrz pod podeszwą, tworząc rodzaj koturnu.

Rys. 40. Sposób wyrównywania długości kończyn

Ograniczenie ruchów w stawie skokowo – goleniowym towarzyszące skróceniu

kończyny, stwarza konieczność bardzo dokładnego dostosowania poziomu wyrównania pod
piętą i pod palcami, aby uniknąć niekorzystnego funkcjonalnie ustawienia obutej stopy
podczas obciążania. Jeśli większa warstwa wkładki wyrównującej skrócenie jest umieszczona
pod palcami – wyłącza niezbędny dla prawidłowego chodu ruch w stawach śródstopno –
paliczkowych, który można przywrócić przez zastosowanie klina gumowego w miejscu
odpowiadającym tym stawom. Można go też zastąpić przez wymodelowanie wkładki
i podeszwy buta w kształcie podłużnej kołyski, umożliwiającej przekolebanie stopy w chwili,
gdy środek ciężkości ciała znajdzie się nad stawami śródstopno – paliczkowymi.

Rys. 41. Sposób wyrównywania długości kończyn

Projektowanie i wytwarzanie form do produkcji wkładek ortopedycznych

dostosowanych do potrzeb indywidualnego pacjenta przebiega następująco:
1. wykonanie odcisku lub odlewu stopy,
2. dokonanie pomiarów stopy,
3. wykonanie pozytywu stopy,
4. obróbka wykończająca kopyta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Odcisk stopy można wykonać w różnych materiałach:

Rys. 42.

modelina

gips

pianka

Każdy z tych materiałów posiada indywidualne właściwości:

1. modelina:

−

bardzo łatwo się formuje, nie brudzi stóp, jeśli nie uda się zrobić prawidłowego
odcisku stopy – można od razu wykonać go jeszcze raz używając tego samego
materiału, po zaschnięciu odcisk z

modeliny daje

się zmierzyć

na

współrzędnościowej maszynie pomiarowej przy użyciu sondy stykowej,

−

wadą modeliny jest to, że jest ona materiałem dość drogim i ma długi czas schnięcia
wynoszący ok. 3 godziny,

2. gips:

−

jest najtańszym z materiałów, łatwo się go formuje, można go obrabiać mechanicznie
i też daje się zmierzyć przy użyciu sondy stykowej na współrzędnościowej maszynie
pomiarowej,

−

wadą gipsu jest to, że odlew wymaga obróbki po wyschnięciu, co powoduje jego
zniekształcenie,

3. pianka:

−

jest materiałem nie brudzącym i odcisk z niej wykonuje się bardzo szybko,

−

wadą pianki jest to, że nie daje się zmierzyć przy użyciu sondy stykowej, krawędzie
odcisku są poszarpane i nawet po nasączeniu go lakierem mogą wystąpić problemy
z pomiarem, gdyż kulka dotykając dwóch punktów na raz może generować
sprzeczne sygnały, których program sterujący współrzędnościową maszyną
pomiarową nie będzie potrafił przetworzyć; poza tym model w systemie CAD nie
będzie potrzebował obróbki, gdyż nie daje się obrobić mechanicznie.

Budowa i sposób wykonania wkładki:

Na podstawie zlecenia lekarskiego technik ortopeda wykonuje siedem indywidualnie

zmierzonych części, które później służą do wykonania wkładki. Poszczególne jej elementy są
wykonywane i dobierane zależnie od rodzaju zniekształcenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Rys. 43. Budowa i sposób wykonania wkładki

Wkładka ortopedyczna składa się z następujących elementów:

Rys. 44. Wkładka ortopedyczna (poszczególne elementy)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Klejenie poszczególnych elementów wkładki ortopedycznej:

Rys. 45. Klejenie poszczególnych elementów wkładki ortopedycznej

Gotowe elementy umieszczone na kopycie przed zgrzaniem:

Rys. 46. Gotowe elementy umieszczone na kopycie przed zgrzaniem

Zgrzewarka próżniowa:

Rys. 47. Zgrzewarka próżniowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zniekształcenia stopy mogą być korygowane za pomocą wkładek ortopedycznych?
2. Jakie wkładki skonstruujesz do skorygowania zniekształcenia w przypadku stopy końsko -

szpotawej?

3. Jakimi cechami charakteryzują się wkładki stosowane przy skróceniach kończyny

u dorosłych?

4. Jakimi cechami charakteryzują się wkładki stosowane przy skróceniach kończyny

u dzieci?

5. Jaka jest różnica między budową wkładki przy skróceniu kończyny do 5 cm i powyżej 10 cm?
6. Jakich pomiarów musisz dokonać, aby wykonać wkładkę?
7. Jakie materiały musisz zgromadzić, aby wykonać poprawnie poszczególne rodzaje

wkładek?

8. Jaki sprzęt jest niezbędny do wykonania wkładek korygujących zniekształcenia stopy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj algorytm pomiaru i planowania wykonania wkładki korygującej stopy płasko –

koślawej u dzieci.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować dostępną literaturę na temat wykonywania wkładek,
2) zaplanować działania i ich kolejność podczas dokonywania pomiaru stopy płasko –

koślawej,

3) zaplanować działania i ich kolejność podczas wykonywania wkładki,
4) zapisać te działania w postaci algorytmu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura fachowa,

−

katalogi sprzętu ortopedycznego,

−

papier formatu A4, długopis, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

W warsztatach ortopedycznych wykonaj projekt wkładki unoszącej sklepienie poprzeczne

stopy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oceny zniekształcenia stopy,
2) dokonać pomiarów stopy,
3) dokonać analizy potrzeb materiałowych według wykonanych szablonów,
4) sporządzić wykaz czynności niezbędnych do wykonania wkładki protezowej,
5) zaplanować sprzęt, maszyny i urządzenia niezbędne do wykonania wkładki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, ołówek, długopis,

−

szary papier,

−

miara krawiecka, linijka,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

W warsztatach ortopedycznych wykonaj wkładkę uzupełniającą ubytek stopy w obrębie

palców.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oceny ubytku stopy,
2) dokonać pomiaru tęgości stopy,
3) wykonać negatyw, a następnie pozytyw gipsowy stopy,
4) sporządzić szablony z pozytywu gipsowego,
5) dokonać analizy potrzeb materiałowych według wykonanych szablonów,
6) sporządzić wykaz czynności niezbędnych do wykonania wkładki protezowej,
7) wykonać wkładkę uzupełniającą ubytek stopy w obrębie palców.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, ołówek, długopis,

−

szary papier,

−

miara krawiecka, linijka,

−

opaski gipsowe,

−

skóry miękkie, wyściółkowe,

−

korek,

−

stalka metalowa,

−

styrogum,

−

klej,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

W warsztatach ortopedycznych wykonaj wkładkę na stopę płasko – koślawą u dziecka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oceny zniekształcenia stopy,
2) dokonać pomiaru tęgości stopy,
3) dokonać analizy potrzeb materiałowych według wykonanych szablonów,
4) sporządzić wykaz czynności niezbędnych do wykonania wkładki protezowej,
5) wykonać wkładkę uzupełniającą ubytek stopy w obrębie palców.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, ołówek, długopis,

−

szary papier,

−

miara krawiecka, linijka,

−

skóry miękkie, wyściółkowe,

−

styrogum,

−

klej,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać zniekształcenia stopy, które mogą być korygowane

za pomocą wkładek ortopedycznych?





2) scharakteryzować zasady budowy wkładki stosowanej w celu

korekcji stopy końsko – szpotawej?





3) scharakteryzować zasady budowy wkładki stosowanej przy

skróceniach kończyny u dorosłych?





4) scharakteryzować zasady budowy wkładki stosowanej przy

skróceniach kończyny u dzieci?





5) wskazać różnice między budową wkładki przy skróceniu kończyny

do 5 cm i powyżej 10 cm?





6) dokonać pomiaru stopy zniekształconej w celu wykonania wkładki

korygującej zniekształcenie?





7) opracować

projekt

dokumentacji

technologicznej

wkładki

ortopedycznej?





8) dobrać materiały niezbędne do wykonania wkładki uzupełniającej

ubytek stopy?





9) dobrać oprzyrządowanie do wykonania zaprojektowanej wkładki?





10) wykonać wkładki uzupełniające ubytek stopy w obrębie palców lub

głów kości śródstopia?





11) dobrać materiały niezbędne do wykonania wkładki na stopy płasko –

koślawe u dzieci?





12) wykonać wkładki na stopy płasko-koślawe u dzieci?





13) dobrać materiały niezbędne do wykonania wkładki unoszącej

sklepienie poprzeczne stopy?





14) wykonać wkładki unoszące sklepienie poprzeczne stopy?





15) dobrać materiały niezbędne do skorygowania kończyny skróconej?





16) wykonać wkładki korygujące skrócenie kończyny u osoby dorosłej?





17) wykonać wkładki korygujące skrócenie kończyny u dziecka?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wskazaniem do zastosowania obuwia ortopedycznego z obcasem Thomasa jest

a) szpotawość kończyn.
b) stopa piętowa wrodzona.
c) koślawość kończyn.
d) skrócenie kończyny.

2. Która kolumna przedstawia elementy lecznicze obuwia ortopedycznego, przeznaczonego

do leczenia i rehabilitacji utrwalonych stóp końsko-szpotawych

a)

b)

c)

d)

3. Odwrócony obcas Thomasa stosuje się w przypadku

a) koślawości stóp.
b) skrócenia kończyny.
c) bolesnych modzeli.
d) szpotawości kończyn.

4. W celu dostosowania obuwia do zniekształcenia stóp końsko – szpotawych z resztkami

deformacji po leczeniu należy zastosować w nim
a) obcas po stronie przyśrodkowej wyższy, podnosek przedłużony po stronie

przyśrodkowej.

b) obcas wydłużony ku tyłowi, zakładka poza piętę grubsza, uzupełniająca obrys pięty.
c) obcas po stronie przyśrodkowej wyższy i wydłużony, podnosek wydłużony po

stronie bocznej.

d) obcas wydłużony ku przodowi po stronie bocznej, nosek wydłużony po stronie

przyśrodkowej do linii przekolebaniu stopy.

5. Pobranie miary z obwodu łydki jest niezbędne do wykonania

a) buta uzupełniającego przodostopie.
b) każdego rodzaju obuwia ortopedycznego.
c) buta z długimi cholewkami.
d) każdego buta z cholewkami.

6. Do wykonania podeszwy buta ortopedycznego najlepiej nadaje się skóra

a) cielęca futrówka.
b) krupon bydlęcy.
c) juchtowa.
d) bukat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

7. Sznurowanie przedłużone dla ułatwienia zakładania obuwia ortopedycznego należy

zastosować podczas wykonywania obuwia dla stopy
a) wrażliwej.
b) skróconej przy ustawieniu końskim.
c) końsko – szpotawej.
d) skróconej przy ustawieniu anatomicznym.

8. Do wykonania rozkroju skóry do produkcji obuwia ortopedycznego służą następujące

urządzenia, narzędzia, przybory
a) przecinaki, krajarka, ścieniarka, wyrównywarka.
b) liniały, wzorniki, kątowniki, wycinarka.
c) noże, krajarka taśmowa, ścieniarka, szydła.
d) nożyce, noże, płyta traserska, stół do rozkroju.

9. Wkładka metatarsalna służy do

a) odciążenia sklepienia podłużnego stopy.
b) korekcji stopy porażennej.
c) zaopatrzenia ubytku stopy.
d) odciążenia sklepienia poprzecznego stopy.

10. W celu dokładnego wykonania i dopasowania obuwia ortopedycznego technik ortopeda

powinien:
a) tylko dokonać dokładnego pomiaru.
b) określić dokładnie punkt podparcia stopy.
c) wykonać odlew gipsowy stopy.
d) ocenić wszystkie deformacje stopy.

11. Aby dostosować obuwie standardowe dziecka ze stopą płasko – koślawą do jego potrzeb

należy umieścić w obuwiu
a) podkładkę unoszącą boczny brzeg pięty.
b) klin unoszący przyśrodkowy brzeg pięty.
c) sztywne zapiętki z filcu blokowego.
d) wkładki pronujące pod przodostopiem.

12. Wkładka korytkowa stosowana jest

a) w koślawości stóp.
b) w płaskostopiu poprzecznym.
c) w obniżeniu sklepienia poprzecznego.
d) w szpotawości stóp.

13. Aparat szynowy we wkładce z szyną boczną wykonany jest

a) ze stali niklowej lub duraluminium.
b) ze stali nierdzewnej kwasoodpornej.
c) ze specjalnie usztywnianej skóry twardej.
d) z wkładki z konstrukcją drucianą.

14. Aby nie dochodziło do zsuwania się pięty po pochyłości klina korekcyjnego należy

zastosować
a) sztywne zapiętki.
b) długie sznurowanie buta.
c) pelotkę unoszącą sklepienie stopy.
d) wkładkę korytkową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

15. Aby wkładka ortopedyczna nie przesuwała się w obuwiu, należy wykonać wcześniej

odlew gipsowy stopy w ustawieniu
a) naturalnym.
b) korygującym.
c) utrwalonym.
d) dowolnym.

16. W przypadku wady stopy, polegającej na ustawieniu końsko-szpotawym, należy

zastosować
a) wkładki pronujące.
b) wkładki supinujące.
c) aparat korygujący Brona.
d) aparat korygujący Thomsena.

17. Ortezy korekcyjne stosowane są w celu

a) zabezpieczenia wyników osiągniętych w leczeniu operacyjnym kończyny dolnej.
b) pomocy przy leczeniu niektórych wad rozwojowych w obrębie kończyny dolnej.
c) wyłączenia niewydolnych struktur podpórczych lub zmniejszenia nacisków.
d) stworzenia warunków stabilnego podparcia masy ciała.

18. Obcasem podwyższającym przyśrodkową części podeszwy buta o kilka milimetrów jest

a) odwrócony obcas Thomasa.
b) obcas Thomasa.
c) obcas koturnowy.
d) obcas metatarsalny.

19. Obuwie na stopy piętowe utrwalone jest to obuwie uformowane na

a) formach o osi podłużnej.
b) formach o osi przedłużonej zagiętej.
c) formach o osi podłużnej prostej.
d) prostych formach lub odlewach gipsowych.

20. Obrysowując stopę ołówkiem trzymanym skośnie pod stopą otrzymujemy tzw. odbitkę,

czyli
a) obrys stopy.
b) obwód stopy.
c) pole stąpania.
d) pole podparcia.

21. Do wykonania negatywu i pozytywu potrzebnego do wykonania obuwia ortopedycznego

stosujemy
a) gips.
b) styrogum.
c) laminat.
d) skórę.

22. Przy dużych rozmiarach negatywów gipsowych niezbędne jest

a) modyfikowanie pozytywu w celu obniżenia ciężaru konstrukcji.
b) zmniejszenie grubości ścian w celu obniżenia ciężaru konstrukcji.
c) zwiększenie grubości ścian w celu wzmocnienia konstrukcji.
d) zalewanie formy w celu wzmocnienia konstrukcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

23. Obuwie wyrównujące skrócenie przy ustawieniu anatomicznym stopy powinno być

budowane
a) na formach o normalnym wygięciu podeszwowym, z wyrównaniem z korka lub PCV.
b) na formach o osi podłużnej z wbudowanym klinem gumowym.
c) na prawidłach z wkładkami pronującymi.
d) na formach o osi podłużnej nieco zagiętej, bez noska, ale z rozpórką.

24. Uzupełnienie protezowe przodostopia wykonuje się poprzez zastosowanie

a) skóry do formowania.
b) filcu blokowego.
c) stopy protezowej.
d) granulatu polistyrenu.

25. Wkładki ortopedyczne korytkowe stosuje się u pacjentów z

a) ostrogą piętową.
b) płaskostopiem.
c) koślawością kolan.
d) koślawością stępu.

26. Obniżeniu sklepienia poprzecznego stopy towarzyszy skłonność do tworzenia się

modzeli pod głowami kości śródstopia. Aby temu zapobiec stosuje się
a) wkładkę odciążającą.
b) wkładkę właściwą.
c) wkładkę korytkową.
d) wkładkę trójkątną.

27. Do wykonania nakładek na wkładki ortopedyczne należy stosować

a) krupon bydlęcy.
b) ścinki celuloidu.
c) skórę blankową.
d) metal niekorodujący.

28. Wskazaniem do zastosowania wkładki z gumowym podciągiem jest

a) stopa końska.
b) stopa opadająca.
c) stopa szpotawa.
d) stopa płaska.

29. Wkładka właściwa stosowana w przypadku nieutrwalone stopy płaskiej powinna

posiadać
a) wzniesienia podpierające sklepienie podłużne i poprzeczne stopy.
b) niewielkie, trójkątne wkładki o przekroju wypukłej poduszeczki.
c) klin unoszący przyśrodkowy i boczny brzeg pięty.
d) pelotkę unoszącą sklepienie poprzeczne i supinującą stopę.

30. Negatywy gipsowe wykonuje się metodą

a) tłoczniową.
b) podciśnieniową.
c) opaskową.
d) wciskową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Wykonywanie obuwia ortopedycznego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

26

a

b

c

d

27

a

b

c

d

28

a

b

c

d

29

a

b

c

d

30

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

6. LITERATURA

1. Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2004
2. Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 2004
3. Dega W., Senger A.: Ortopedia i rehabilitacja. PZWL, Warszawa 1996
4. Gaździk T.: Ortopedia i traumatologia. PZWL, Warszawa 2005
5. Górecki A., Grzegórski Z.: Ślusarstwo przemysłowe i usługowe. WSiP, Warszawa 2004
6. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2004
7. Kiwerski J.: Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 2003
8. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2004
9. Marciniak W., Szulc A.: Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. PZWL, Warszawa 2005
10. Myśliborski T.: Zaopatrzenie ortopedyczne. PZWL, Warszawa 1985
11. Potyński A.: Podstawy technologii i konstrukcji mechanicznych. WSiP, Warszawa 2004
12. Prosnak M., Łuczak E.: Podstawy biomechaniki ortopedycznej. Materiały pomocnicze.

CMDNŚSM, Warszawa 1988

13. Prosnak M.: Podstawy protetyki ortopedycznej. Materiały pomocnicze. CMDNŚSM,

Warszawa 1988

14. Przeździak B.: Zaopatrzenie rehabilitacyjne. Via Media, Gdańsk 2003
15. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 2004
16. Spodarek K.: Patologia narządu ruchu. PZWL, Warszawa 2005