1

Poezja i teologia hymnu o miłości (1 Kor 13,1-13)

Wprowadzenie

Ojciec Święty Benedykt XVI w punkcie 34 swojej encykliki Deus Caritas Est

odnosząc się do hymnu o miłości w 1 Kor 13 stwierdza, że „hymn ten powinien być Magna

Charta całej posługi kościelnej; są w nim zebrane wszystkie refleksje na temat miłości, które

zawarliśmy w Encyklice”. Stwierdzenie to upoważnia nas do głębszego spojrzenia na tekst

św. Pawła, który zawiera w sobie nie tylko piękno poetyckich strof, lecz także głębokie myśli

teologiczne. W niniejszym artykule przedmiotem naszego zainteresowania będą dwa

zagadnienia: kunszt literacki hymnu o miłości oraz jego orędzie teologiczne.

1. Kunszt literacki hymnu o miłości

Hymn o miłości (1 Kor 13,1-13) wchodzi w skład większej sekcji 1 Listu do Koryntian na

temat charyzmatów zawartej w rozdziałach 12,1 - 14,40. W sekcji tej można wyodrębnić

koncentryczną strukturę A B A’. Rozdział 12 opisuje w sposób ogólny funkcjonowanie

charyzmatów, które mimo że są różne, to cechuje je jedność (A). Rozdział 13 koncentruje się

na opisie miłości jako najdoskonalszej drodze życia chrześcijańskiego (B). Rozdział 14

powraca do opisu charyzmatów i ich szczegółowej aplikacji w konkretnym życiu wspólnoty

(A’).

W hymnie o miłości (1 Kor 13,1-13) można wyodrębnić trzy części:

a. ww. 1-3 – opis roli miłości jako źródła i nieodzownego warunku dla wartości wszelkich

darów duchowych.

b. ww. 4-7 – charakterystyka natury miłości w oparciu o użycie czasowników bez negacji i z

negacją.

c. ww. 8-13 – podkreślenie wiecznej trwałość miłości w odróżnieniu od innych darów

duchowych.

Analizując poszczególne części hymnu o miłości możemy dostrzec w nich pewien

charakterystyczny triadyczny rytm oraz pewne specyficzne elementy literackie.

W części pierwszej (ww. 1-3) każdy z trzech wersetów zawiera podobną, paralelną

konstrukcję zdania warunkowego złożonego z tych samych elementów. Widać tu wyraźnie

wprowadzoną przez autora zamierzoną rytmikę:

eva,n + czasownik (jeden lub więcej) + avga,phn de. mh. e;cw + człon konkluzji

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

2

jeśli (gdyby) + czasownik (jeden lub więcej) + lecz miłości bym nie miał + człon konkluzji

w. 1 - Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź

brzęcząca albo cymbał brzmiący.

w. 2 - Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadał wszelką

wiedzę, i wszelką możliwą wiarę, tak iżbym góry przenosił a miłości bym nie miał, byłbym

niczym.

w. 3 - I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją, a ciało wystawił na spalenie, a

miłości bym nie miał, nic bym nie zyskał.

W tej części hymnu św. Paweł wskazuje na triadę: języki (

glw,ssai), proroctwo

(

profhtei,a) i wiedzę (gnw/sij) do której nawiązuje także w dalszej części hymnu (ww. 8-9).

W pierwszych trzech wersetach autor używa czasowników w 1 osobie liczby pojedynczej.

Nawiązuje tym do kontekstu poprzedniego i następnego, gdzie często taka forma wypowiedzi

jest używana. Także w kontekście bezpośrednio poprzedzającym hymn (12,31b), który

stanowi swoiste wprowadzenie - zostaje użyty czasownik dla 1 osoby liczby pojedynczej (…a

ja wam wskażę drogę jeszcze doskonalszą). Podmiot w pierwszej osobie liczby pojedynczej

(ja) jest w tym fragmencie charakteryzowany przez „działanie” (mówienie, rozdawanie swych

dóbr, wydanie swego ciała) oraz przez „posiadanie” (daru prorokowania, znajomości

tajemnic, wiedzy, wiary). Wartość działającego i posiadającego podmiotu jest warunkowana

od miłości. Bez miłości „ja” staje się bezużyteczne i bezwartościowe.

W drugiej części (ww. 4-7) widoczna jest zmiana podmiotu z zaimka „ja” dla

pierwszej osoby liczby pojedynczej na rzeczownik „miłość” (agape). Widoczne jest tu także

przejście od opisu warunkowego (gdyby…, jeśli…) do realnego przedstawienia

charakterystyki agape. Część ta charakteryzuje się koncentryczną strukturą A B A’. Dwie

krótsze sekcje A (w. 4a) i A’ (w. 7) otaczają bardziej rozbudowaną sekcję B (ww. 4b-6).

Pierwszy i ostatni czasownik tej części: w w. 4

makroqume,w (być cierpliwym) i w w. 7

u`pome,nw (znosić, przetrzymać) mają zbliżone znaczenie i tworzą piękną inkluzję. W

pierwszej sekcji A (w. 4a) miłość charakteryzowana jest dwa razy bez użycia negacji -

cierpliwa jest, łaskawa jest. Następnie w centralnej sekcji B (ww. 4b-6) miłość jest

charakteryzowana 8 razy przez użycie negacji, w ostatnim określeniu występuje równoważnik

bez negacji (B) - nie zazdrości, nie szuka poklasku, nie unosi się pychą, nie dopuszcza się

bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego, nie cieszy się z

niesprawiedliwości, lecz współweseli się z prawdą. W tej części osiem następujących po sobie

czasowników tworzy pary, które mają podobne zakończenia. Pierwsza para charakteryzuje się

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

3

przez końcówkę – tai (

ouv perpereu,etai, ouv fusiou/tai), druga para zawiera końcówkę – ei

(

ouvk avschmonei/, ouv zhtei/ ta. e`auth/j), trzecia para ma końcówkę – etai (ouv paroxu,netai( ouv

logi,zetai to. kako,n), w czwartej parze występuje końcówka – ei (ouv cai,rei, sugcai,rei).

Ostatni czasownik drugiej i trzeciej pary zawiera czasownik z dopełnieniem – co jeszcze

bardziej wzmacnia paralelizm i pokazuje poetycki kunszt św. Pawła. Ostatnia para

czasowników zostaje zestawiona przez zastosowanie paralelizmu antytetycznego (negacja w

kontraście do zdania pozytywnego –

ouv cai,rei evpi. th/| avdiki,a|( sugcai,rei de. th/| avlhqei,a| -

nie cieszy się z niesprawiedliwości, lecz współweseli się z prawdą. W końcowej sekcji A’ (w.

7) podobnie jak na początku w sekcji A miłość jest charakteryzowana bez zastosowania

negacji. Autor używa czterech czasowników z terminem

pa,nta (wszystko). Czasowniki te

tworzą piękną poetycką sekwencję, gdyż zawierają taką samą końcówkę – ei (

pa,nta ste,gei(

pa,nta pisteu,ei( pa,nta evlpi,zei( pa,nta u`pome,nei - wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we

wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma).

W trzeciej części hymnu (ww. 8-13) także można dostrzec pewną triadyczną rytmikę.

W wierszu 8 trzykrotnie występuje termin

ei;te (jeśli, chociaż). W wierszu 13 występuje

triada: wiara, nadzieja i miłość. Chociaż w tej części termin

avga,ph występuje explicite tylko na

początku (w. 8) oraz na końcu (w. 13), to jednak w całości sekcja ta poświęcona jest

wykazaniu trwałości i wyższości miłości w stosunku do innych darów duchowych. Autor w

tej części stosuje kunsztowne antytezy, aby jeszcze bardziej dobitnie wyrazić swą myśl. W

wierszu 8 miłość zostaje odniesiona w sposób antytetyczny do trzech darów duchowych:

proroctw (

profhtei/ai), daru języków (glw/ssai) i wiedzy (gnw/sij). Wyższość miłości

względem tych darów polega na tym, że trwa i nigdy się nie kończy (w. 8 - Miłość nigdy nie

ustaje, nie jest jak proroctwa, które się skończą, albo jak dar języków, który zniknie, lub jak

wiedza, której zabraknie). W wierszach 9-10 występuje wyraźne przeciwstawienie pomiędzy

tym, co jest częściowe (

evk me,rouj) a tym co jest doskonałe (to, te,leion): Po części(evk me,rouj)

bowiem tylko poznajemy, po części(

evk me,rouj) prorokujemy. Gdy zaś przyjdzie to, co jest

doskonałe (

o[tan de. e;lqh| to. te,leion), zniknie to, co jest tylko częściowe (to. evk me,rouj

katarghqh,setai). W wierszu 11 św. Paweł w sposób kontrastowy zestawia dzieciństwo z

wiekiem dorosłym. Dwa przeciwstawne zdania rozpoczynają się tą samą konstrukcją

o[te

(kiedy, gdy)

+ czasowniki. W pierwszym zdaniu aż czterokrotnie w sposób rytmiczny

występuje rzeczownik dziecko (

nh,pioj) – trzykrotnie połączony z terminem „jak” (w`j)

Kiedy (

o[te) byłem dzieckiem (nh,pioj), mówiłem jak dziecko (w`j nh,pioj), czułem jak dziecko

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

4

(

w`j nh,pioj), myślałem jak dziecko (w`j nh,pioj).

W drugim zdaniu termin „mąż” (

avnh,r) zostaje skontrastowany z pojęciem „dziecko” (nh,pioj)

Kiedy (

o[te) zaś stałem się mężem (avnh,r), wyzbyłem się tego, co dziecięce (kath,rghka ta. tou/

nhpi,ou).

W wierszu 12 św. Paweł zestawia ze sobą w sposób kontrastowy życie doczesne z życiem

chwalebnym po zmartwychwstaniu. Antytetyczny charakter wypowiedzi zostaje tu

wzmocniony poprzez dwukrotne zastosowanie konstrukcji

a;rti… to,te de,… (teraz… wtedy

zaś...). Wizja twarzą w twarz oraz doskonałe poznanie odniesione do życia przyszłego są do

siebie wyraźnie odniesione i tworzą piękny paralelizm.

Teraz (

a;rti) widzimy jakby w zwierciadle, niejasno; wtedy zaś (to,te de) zobaczymy twarzą w

twarz

Teraz (

a;rti) poznaję po części, wtedy zaś (to,te de) poznam tak, jak i zostałem poznany

Hymn kończy wiersz 13, który wzmiankuje triadę: wiarę (

pi,stij), nadzieję (evlpi,j) i miłość

(

avga,ph) konkludując, że największą z nich jest miłość (mei,zwn de. tou,twn h` avga,ph).

2. Orędzie teologiczne hymnu o miłości

Hymn o miłości (1 Kor 13) zawiera głębokie idee teologiczne. Św. Paweł w sposób

konsekwentny i koherentny rozwija swoją argumentację na temat znaczenia i natury miłości

(

avga,ph). Pierwsza część hymnu (ww. 1-3) ma charakter polemiczny. W drugiej części (ww. 4-

7) następuje opis rozumienia miłości, natomiast trzecia część (ww. 8-13) mocno uwypukla

aspekt eschatologiczny.

W pierwszej części hymnu

avga,ph jawi się jako najdoskonalsza zasada, której istnienie

warunkuje owocność wszelkich darów. Zostaje tu mocno podkreślona prawda, że religijność

niektórych przedstawicieli wspólnoty w Koryncie wyrażająca się na zewnątrz niezwykłymi

czynami i darami (glosolalia, proroctwa, wiedza, wiara, jałmużna i całkowita ofiara) jawi się

jako płytka i bezwartościowa - jeśli nie jest osadzona na mocnym fundamencie miłości.

Apostoł Narodów wskazuje, że dar języków (glosolalia) bez miłości staje się czystym

bełkotem porównanym w sposób obrazowy do brzęczącej miedzi lub do brzmiącego cymbała.

Posiadanie daru prorokowania, poznania, wiedzy oraz wiary jawi się jako pozbawione

wszelkiej wartości bez posiadania miłości. Także praktykowanie jałmużny i wydanie ciała na

spalenie są niczym bez realizowania miłości. Św. Paweł podkreśla, że brak miłości czyni

bezużytecznym i jałowym nie tylko słowa, lecz także posiadane dary i praktykowane uczynki.

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

5

W drugiej części autor hymnu podaje charakterystykę miłości osadzoną w życiu

konkretnej wspólnoty w Koryncie. Każda z podawanych cech miłości może być

konfrontowana i weryfikowana w kontekście wspólnoty korynckiej oraz w zaktualizowanym

kontekście życia odbiorców listu.

W trzeciej części hymnu rzeczywistość doczesna i przemijająca zostaje skontrastowana z

rzeczywistością wieczną i nieprzemijającą. W bliskim kontekście analizowanego hymnu św.

Paweł wyraża przekonanie, że chrześcijanie żyją u kresu czasów – 1 Kor 10,11 - A wszystko

to przydarzyło się im jako zapowiedź rzeczy przyszłych, spisane zaś zostało ku pouczeniu nas,

których dosięga kres czasów. Autor hymnu podkreśla, że proroctwa, dar języków i wiedza

mają charakter czasowy. W w. 10 autor wyraźnie wskazuje na perspektywę eschatologiczną

podkreślając, że życie człowieka jest ukierunkowane ku doskonałości, która niweluje to

wszystko, co jest częściowe (

o[tan de. e;lqh| to. te,leion to. evk me,rouj katarghqh,setai - Gdy zaś

przyjdzie to, co jest doskonałe, zniknie to, co jest tylko częściowe). Rzeczywistość

eschatologiczna jawi się jako nowa jakość w stosunku do życia doczesnego. Apostoł narodów

przedstawia to w sposób obrazowy pisząc o aktualnym, niejasnym oglądzie „jakby w

zwierciadle” (

diV evso,ptrou evn aivni,gmati), który w eschatologicznym wypełnieniu będzie

oglądem „twarzą w twarz” (

pro,swpon pro.j pro,swpon) z Wiekuistym Bogiem. W odniesieniu

do miłości św. Paweł używa dwóch wyrażeń, które na zasadzie inkluzji podkreślają

eschatologiczny wymiar agape. W w. 8a pisze, że miłości (agape) „nigdy nie ustaje” (w. 8a –

ouvde,pote pi,ptei), zaś w w. 13 podkreśla, że miłość (agape) „trwa” (me,nei) obok wiary i

nadziei na wieki. W ten sposób św. Paweł ujmuje agape jako przestrzeń egzystencji

eschatologicznej, w której człowiek będzie mógł „tak poznawać jak został poznany” (w. 12).

Św. Paweł odnosi termin avga,ph do bezinteresownej miłości Boga. Matrycą dla św. Pawła

jest bezinteresowna miłość Jezusa Chrystusa, który „oddał swoje życie za nas, gdyśmy

jeszcze byli grzesznikami” (Rz 5,8). W Pawłowej teologii miłość do bliźniego weryfikuje

prawdziwą miłość do Boga i jawi się jako doskonałe wypełnienie prawa:

Rz 13,9-10 –

9

Albowiem przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj,

i wszystkie inne - streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego!

10

Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa.

Ga 5,14 - Bo całe Prawo wypełnia się w tym jednym nakazie: Będziesz miłował bliźniego

swego jak siebie samego.

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

6

Św. Paweł mocno doświadcza w swym życiu, że realizacja miłości nie jest czystą teorią,

lecz żywą wspólnotą z Bogiem – która przezwycięża wszystkie przeciwnośc:

35

Któż nas może odłączyć od miłości Chrystusowej? Utrapienie, ucisk czy

prześladowanie, głód czy nagość, niebezpieczeństwo czy miecz?

36

Jak to jest napisane: Z

powodu Ciebie zabijają nas przez cały dzień, uważają nas za owce przeznaczone na rzeź.

37

Ale we wszystkim tym odnosimy pełne zwycięstwo dzięki Temu, który nam umiłował.

38

I jestem pewien, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani Zwierzchności, ani rzeczy

teraźniejsze, ani przyszłe, ani Moce,

39

ani co wysokie, ani co głębokie, ani jakiekolwiek

inne stworzenie nie zdoła nas odłączyć od miłości Boga, która jest w Chrystusie Jezusie,

Panu naszym (Rz 8,35-39).

Dietrich Bonhoeffer w swoim dziele „Si je n’ai pas l’amour” zadaje bardzo znaczące

pytanie: „Kto więc jest tą miłością, o której mówi Paweł – jeśli nie sam Jezus Chrystus? Jaki

znak widać w całym tym hymnie, jeśli nie Krzyż?”

Wydaje się, że pytanie to i zawarta w nim odpowiedź pozostaje bardzo inspirująca w

spojrzeniu na hymn o miłości w aspekcie chrystocentyrycznym przez pryzmat teologii krzyża,

którą św. Paweł bardzo wyraźnie rozwija w 1 Kor. Zaraz na początku w pierwszym rozdziale

pisze:

18

Nauka bowiem krzyża głupstwem jest dla tych, co idą na zatracenie, mocą Bożą zaś

dla nas, którzy dostępujemy zbawienia.

19

Napisane jest bowiem: Wytracę mądrość

mędrców, a przebiegłość przebiegłych zniweczę.

20

Gdzie jest mędrzec? Gdzie uczony?

Gdzie badacz tego, co doczesne? Czyż nie uczynił Bóg głupstwem mądrości świata?

21

Skoro bowiem świat przez mądrość nie poznał Boga w mądrości Bożej, spodobało się

Bogu przez głupstwo głoszenia słowa zbawić wierzących.

22

Tak więc, gdy Żydzi żądają

znaków, a Grecy szukają mądrości,

23

my głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który jest

zgorszeniem dla Żydów, a głupstwem dla pogan,

24

dla tych zaś, którzy są powołani, tak

spośród Żydów, jak i spośród Greków, Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą.

25

To

bowiem, co jest głupstwem u Boga, przewyższa mądrością ludzi, a co jest słabe u Boga,

przewyższa mocą ludzi

W hymnie o miłości – choć nie jest to wyrażone explicite miłość (agape) zostaje w sposób

wyraźny odniesiona do osoby Jezusa Chrystusa, który umiłował człowieka aż do końca – aż

do śmierci krzyżowej (J 13,1). Głębokie doświadczenie takiej miłości dobitnie wyraża św.

Paweł w liście do Galatów (2,20):

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

7

Teraz zaś już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus. Choć nadal prowadzę życie w ciele,

jednak obecne życie moje jest życiem wiary w Syna Bożego, który umiłował mnie i samego

siebie wydał za mnie.

Tak jak nauka krzyża jest „głupstwem dla tych, co idą na zatracenie, mocą Bożą zaś

dla tych, którzy dostępują zbawienia”, tak realizacja miłości (agape) w życiu staje się

kategorią sądu nad „mądrością tego świata”, która de facto bez miłości (agape) staje się

bezużyteczną głupotą wiodącą na zatracenie. Z nauką krzyża mocno związana jest

rzeczywistość zbawienia. Człowiek głęboko doświadczający mocy krzyża w swoim życiu

zostaje wprowadzony w nowy wymiar życia, w którym jako nowe stworzenie może

autentycznie kochać jak został ukochany przez Boga. W takiej przestrzeni możliwe jest

doświadczenie zbawczej mocy Boga, która wyzwala z nicości i wprowadza do pełni życia.

Powiązanie miłości (agape) z Pawłową teologią krzyża wskazuje na Boga, którego „słabość”

przewyższa swą mocą człowieka i którego „logika” przewyższa wszelkie ludzkie mądrości i

doczesne kalkulacje. Apostoł narodów pragnie, aby „logika krzyża” i „logika miłości”

stanowiły klucz wiodący wierzących do wiecznego zbawienia.

Konkluzje

- Ojciec św. Benedykt XVI w swojej encyklice Deus Caritas Est słusznie ujmuje hymn o

miłości (1 Kor 13) jako swoistą matrycę, która rekapituluje najważniejsze refleksje na temat

miłości (agape).

- Hymn o miłości umieszczony w kontekście nauki o charyzmatach w sposób klarowny

podkreśla znaczenie i funkcję miłości (agape) jako najdoskonalszej drogi życia

chrześcijańskiego. Już w bezpośrednim wprowadzeniu do Hymnu o miłości (1 Kor 12,31b)

św. Paweł wyraża prawdę, że religijność oparta na fundamencie miłości dla wierzących

stanowi drogę najdoskonalszą – (

kai. e;ti kaqV u`perbolh.n o`do.n u`mi/n dei,knumi – a ja wam

wskażę drogę najdoskonalszą.

- Hymn o miłości ma wyraźnie charakter poetycki. Zawarte w nim paralelizmy, elementy

triadyczne, zastosowanie rytmiki, zmiana podmiotu, użycie kontrastów i antytez oraz

zestawianie w pary czasowników o podobnych końcówkach świadczy o wysokim kunszcie

poetyckim autora, który dzięki słowu poetyckiemu pragnie wykroczyć poza ziemską

rzeczywistość i ucałować nieba.

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

8

- Apostoł narodów nie podaje definicji miłości. Poprzez zastosowanie zdań afirmatywnych i

negatywnych pragnie on w sposób opisowy i obrazowy jak najgłębiej określić naturę i funkcję

miłości (agape).

- W hymnie o miłości autor zawiera głębokie orędzie teologiczne w kontekście polemicznej

konfrontacji z religijnymi nadużyciami we wspólnocie korynckiej oraz w perspektywie

eschatologicznej. Wszelkie czyny i dary jawią się jako bezwartościowe bez miłości (agape).

Najdoskonalsza droga chrześcijanina polegająca na realizacji miłości (agape) jest

ukierunkowana ku doskonałości i wykracza poza doczesność ku wieczności.

- Miłość (agape) w szerszym kontekście Pawłowej teologii ma wymiar chrystocentryczny i

winna być interpretowana przez pryzmat teologii krzyża mocno akcentowanej przez Apostoła

Narodów w 1 Kor.

-Odniesienie miłości (agape) do osoby Jezusa Chrystusa i do nauki św. Pawła o krzyżu

pozwala lepiej dostrzec jej wymiar soteriologiczny, eklezjotwórczy i eschatologiczny.

- Hymn o miłości stanowi nie tylko kunsztowną i piękną poezję, którą się można zachwycać i

podziwiać, lecz zawiera głębokie orędzie teologiczne wzywające każdego z nas do

2nawrócenia i życia w miłości, którego celem jest nasze zbawienie i przebywanie z Bogiem

„twarzą w twarz” we wspólnocie miłości.

Ks. Mirosław Stanisław Wróbel

Instytut Nauk Biblijnych KUL Jana Pawła II
Lublin

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/