Kliniczny podział próchnicy, Lokalizacja ubytku.
Próchnica początkowa- w obrazie klinicznym próchnica zębów objawia się ubytkiem twardych
tkanek zęba. Początkowo dochodzi do nieznacznej demineralizacji szkliwa; jest to tzw. P.
początkowa (caries incipiens), czyli plama próchnicowa (macula cariosa). Plama ta na powierzchni
szkliwa występuje jako kredowo- biała lub żółtawa zmiana zabarwienia, z czasem może przybrad
barwę brunatną, a nawet czarną. Nie daje zasadniczo żadnych dolegliwości. Plama próchnicowa
może pozostad przez długi okres niezmieniona, może ulec wyleczeniu samoistnemu lub po
dodatkowym zastosowaniu zawiązków fluoru. Najczęściej jednak dochodzi do dalszej
demineralizacji, obejmującej coraz większe warstwy szkliwa i zębiny oraz do powstania ubytku.
Próchnica powierzchowna (caries superficialis)- dotyczy tylko szkliwa, w którym jest już wyraźny
ubytek. Mogą wtedy występowad dolegliwości na bodźce chemiczne (kwaśne, słodkie) i
mechaniczne (zgłębnikowanie).
Próchnica średnia (caries media)- obejmuje zarówno szkliwo, jak i zębinę, ubytek próchnicowy jest
głębszy, ale od miazgi oddziela go jeszcze gruba warstwa zdrowej zębiny.
Próchnica głęboka (caries profunda)- w tej postaci próchnicy dno głębokiego ubytku oddziela od
miazgi tylko cienka warstwa zdrowej zębiny lub nawet zębiny próchniczej. Występują silne
dolegliwości bólowe, zwłaszcza na bodźce termiczne (zimno, ciepło) i mechaniczne
(zgłębnikowanie).
Ze względu na przebieg próchnicy.
Próchnica ostra (caries acuta)- występuje przede wszystkim u dzieci i młodzieży, szybko się
rozprzestrzenia. Zębina próchnicowa jest miękka, krucha, łatwo daje się usunąd nawet
wydrążaczem, ma zabarwienie żółte lub jasnobrązowe. Towarzyszy jej ból sprowokowany bodźcami
termicznymi, chemicznymi i mechanicznymi. Próchnica ostra może niekiedy przyjąd postad tzw.
Próchnicy kwitnącej. Charakteryzują ją szczególnie szybki rozwój i znaczne rozprzestrzenienie.
Próchnica przewlekła (caries chronica)- jest typowa dla ludzi starszych. Może toczyd się przez
dłuższy czas, nie dając żadnych dolegliwości. Zębina próchnicowa ma zabarwienie ciemnobrązowe
lub czarne, jej konsystencja jest zbita, często mocno stwardniała na skutek remineralizacji.
Przewlekły przebieg próchnicy obserwuje się też u dzieci i młodzieży, które objęto fluorkową
profilaktyką próchnicy.
Próchnica prosta (caries simplex)- toczy się w twardych tkankach zęba i nie daje dolegliwości ze
strony miazgi. Ubytek próchnicowy może byd nierzadko rozległy i głęboki. Ból na bodźce ustępuje
jednak zaraz po zaprzestaniu ich działania.
Próchnica powikłana (caries complicata)- daje objawy ze strony miazgi. Cechą charakterystyczną
jest pojawienie się tzw. Bólu samoistnego, niepoprzedzonego zadziałaniem żadnego uchwytnego
bodźca.
Inne postacie próchnicy.
Próchnica okrężna (caries circularis)- toczy się w okolicy przyszyjkowej na kilku sąsiednich
powierzchniach zębów.
Próchnica wtórna (caries secundaria)- powstaje wokół wypełnienia lub po jego wypadnięciu. Jest
czasem trudna do wykrycia, zwłaszcza jeśli pojawi się na powierzchniach stycznych zębów
przedtrzonowych przy brzegu dziąsła.
Próchnica nietypowa (caries atypica)- występuje w zębach pozbawionych żywej miazgi, tzw.
Zębach martwych.

Próchnica cementu korzeniowego lub korzenia (caries cementi s. caries radicis dentis)- tę postad
spotyka się w obrębie odsłoniętego korzenia, głównie u ludzi starszych. Może byd pierwotna i
wtórna, aktywna i nieaktywna, bez ubytku i z ubytkiem tkanek.
Zapalenie miazgi- często jednak pacjent zgłasza się do stomatologa dopiero wówczas, gdy
nieleczona próchnica doprowadziła już do innych zmian chorobotwórczych w narządzie żucia.
Częstym powikłaniem próchnicy jest zapalenie miazgi (pulpitis). Najczęściej dochodzi do niego w
wyniku zakażenia jadami bakteryjnymi, które przenikają z ubytku próchnicowego przez cienka
warstwę zębiny do miazgi. Innymi przyczynami zapaleo miazgi mogą byd: wysoka temp.( wyzwalana
np. podczas szlifowania zębów), bodziec chemiczny (np. zastosowanie nieodpowiedniego leku),
uraz czy zakażenie drogą krwionośną. Zapalenia miazgi objawiają się najczęściej silnym bólem
samoistnym, który może byd promieniujący, pulsujący; mogą też występowad przerwy w bólu
(intermisje) lub osłabienie jego natężenia (remisja). Te stany chorobowe leczy się biologicznie (tylko
tzw. Zapalenia odwracalne) bądź przez usunięcie miazgi, uprzednio znieczulonej lub uśmierconej.
Martwica i zgorzel- groźne w skutkach mogą byd martwica (necrosis pulpae) lub zgorzel miazgi
(gangraena pulpae). Zgorzel miazgi polega na gnilnym rozpadzie martwej miazgi, przy współudziale
bakterii gnilnych, w odpowiedniej temperaturze i wilgotności. Miazga zgorzelinowa zawiera wiele
drobnoustrojów i trujących substancji powstałych z rozpadu białka, które nadają jej
charakterystyczny przykry zapach i stanowią duże niebezpieczeostwo dla ustroju. Zgorzel miazgi
leczy się zależnie od wskazao albo metodami zachowawczymi, albo chirurgicznie, nawet usuwając
ząb.
Zapalenia ozębnej- przedostanie się drobnoustrojów i ich jadów ze zgorzelinowej miazgi przez
otwór wierzchołkowy do tkanek okolicznych jest najczęściej przyczyna zapaleo ozębnej
(periodontitis). Zapalenia ostre lub zaostrzone objawiają się silnym, ciągłym bólem, wzmagającym
się podczas nagryzania. Pacjent ma uczucie wysadzania zęba z zębodołu. Nieleczone ostre zapalenie
ozębnej szybko rozprzestrzenia się na okoliczne tkanki i może byd przyczyną zapalenia kości,
okostnej, tkanek miękkich, ropni itp. Lub przejśd w zapalenie przewlekłe.