z adrenaliną

KWIECIEŃ 2009

2

Szybcy, ale nie wściekli

Aby

przejechać 50 okrążeń w aucie

Formuły 1, trzeba być perfek-

cyjnie przygotowanym nie tylko pod wzglę-

dem wytrzymałościowo-siłowym. Tym co ze

zwykłego kierowcy czyni mistrza jest mózg:

zawodnik musi mieć genialny refleks i zawsze

trzymać nerwy na wodzy. Przez kilkadziesiąt

minut wyścigu powinien być w stu procen-

tach skoncentrowany – najkrótsza chwila

nieuwagi może mu odebrać zwycięstwo, a

czasem nawet życie.

Według Jacka Lecha, współwłaściciela jed-

nej z nielicznych w kraju pracowni wyspecja-

lizowanej w badaniu psychologicznym kie-

rowców rajdowych i wyścigowych, czas

reakcji na poziomie 250 ms (czyli ćwierci se-

kundy) to absolutne minimum, aby myśleć o

osiąganiu sukcesów na torach F1. Czas powy-

żej 300 ms praktycznie eliminuje kierowcę ze

stawki. Fernando Alonso, Robert Kubica, czy

Lewis Hamilton reagują szybciej niż w 200

ms, dlatego na torze popełniają najmniej błę-

dów – potrafią odpowiednio zareagować w

bardzo krótkim czasie.

U zawodnika Formuły 1 nie bez znaczenia

jest też iloraz inteligencji – im mózg jest bar-

dziej rozwinięty w sferze intelektu, im więcej

połączeń między neuronami, tym sprytniej

kierowca potrafi zachować się na torze, tym

szybciej reaguje i osiąga lepsze wyniki. Wy-

bitni kierowcy posiadają jeszcze jedną rzecz,

która czyni ich mistrzami. To tzw. charakter.

Jeśli zawodnik jest cholerykiem i osobą agre-

sywną istnieje wielkie prawdopodobieństwo,

że podejmowane przez niego decyzje będą

zbyt impulsywne, czyli błędne. Reakcja podej-

mowana w odpowiedzi na ogromny wyrzut

adrenaliny, niecierpliwie, w nieodpowiednim

momencie – często kończy się tragicznym

wypadkiem.

Kubica należy do tych, którzy w najbardziej

krytycznych sytuacjach potrafią zachować

zimną krew i, niczym tygrys czyhający na

Krzysztof Mizera

Dzie Tin hent nim at, con henim

adionum verilis modiam illaorp

ercillutem dolum volorem

dolessed do ea alit alit del ute delit

dolorper iliquat.

W pędzącym z bolidzie trzeba podejmować decyzje w ułamku sekundy. W tym sporcie, jak i w wielu innych, jeżeli nie masz genialnego refleksu – nie masz

szans.

z

bl

is

ka

ob

se

rw

at

or

iu

m

dl

a

ok

a

po

d

m

as

ką

cy

w

il

iz

ac

ja

m

ix

er

la

bo

ra

to

ri

um

pl

an

et

a

te

ch

no

lo

gi

e

fo

to

st

ro

ny

ja

jo

K

ol

um

ba

z

ad

re

na

li

ną

swoją ofiarę, zaatakować w najdogodniejszym

momencie.

Wlaśnie brak charakteru zgubił Lewisa Ha-

miltona w pierwszym sezonie jego występów

w 2007 roku, kiedy to podczas ostatniego

wyścigu toczyła się walka o mistrzostwo F1.

Brytyjczyk nie musiał wcale zwyciężyć, by

triumfować w całym sezonie, wystarczyła pią-

ta lokata. Jednak Hamilton zakończył wyścig

na 7 pozycji zostając wicemistrzem. Trzeba

przyznać, że od tamtej wpadki nauczył się

trzymać nerwy na wodzy. W 2008 roku wy-

grał w całym cyklu Grand Prix, a zwycięstwo

to wywalczył w ostatnich sekundach ostatnie-

go wyścigu w Brazylii.

Nie czekaj Na wystrzał

U kierowców F1 czas reakcji odgrywa zna-

czącą, ale nie jedyną rolę, bo wyścig trwa dość

długo i wydarzyć może się wiele, choćby awa-

ria, niewłaściwy dobór opon, źle rozplanowa-

ne tankowanie itd. Inaczej rzecz ma się w

przypadku sprinterów, gdzie bieg trwa ok. 10

sekund, a pod względem fizycznym wszyscy

przygotowani są jak należy. Oprócz uwarun-

kowań genetycznych o sukcesie biegacza de-

cyduje właśnie czas reakcji. U sportowców

wysokiej klasy wynosi on zwykle 0,11-0,18 s.

Oto przykłady: P. Manea (Włochy) – 0,148 s,

A. Wels (Anglia) – 0,168 s, D. Querry (Jamaj-

ka) – 0,154, B. Johnson (Kanada) – 0,109 s,

C. Lewis (USA) – 0,142 s, U. Bolt (Jamajka)

– 0,165 s.

Jak powiedział „Focusowi” trener lekkiej

atletyki, dr Cezary Michalski, podczas startu

sprinter w żadnym wypadku nie powinien

koncentrować się na wyczekiwanym sygnale

dźwiękowym. Powinien się skupić na wyko-

naniu ruchu (nogi zakrocznej). Jest to nie-

zwykle ważne, trzeba tę zasadę wpoić biega-

czowi za młodu. Jeżeli uwaga zawodnika

skupiona będzie na sygnale akustycznym (wy-

strzale), wówczas start będzie spowolniony o

kilka milisekund.

Start w biegu sprinterskim składa się z kil-

ku etapów, które następują po sobie bardzo

szybko: czas reakcji (przeciętnie) – 0,14 s,

czas do oderwania rąk od bieżni – 0,15 s, czas

do oderwania nogi zakrocznej od bloku star-

towego – 0,25 s, czas do oderwania nogi wy-

krocznej od bloku startowego – 0,38 s. Tak

więc „sprint w miejscu” trwa ok. 0,30- 0,40 s

i stanowi 3-4% ogólnego rezultatu uzyskane-

go w biegu na 100 m.

Oczy dOOkOła głOwy

Refleks jest także bardzo istotny w piłce

nożnej. W mgnieniu oka trzeba orientować

się, gdzie ustawieni są partnerzy i rywale.

Zawodnicy światowej klasy potrafią błyska-

wicznie wybrać jeden z kilku wariantów i w

odpowienim momencie podac piłkę do wy-

chodzącego na najdogodniejszą pozycję part-

nera – i to tak, by sędzia nie odgwizdał „spa-

lonego”. Orientacja czasowo-przestrzenna i

czas reakcji decydują o skuteczności zawod-

nika (pomijając przygotowanie techniczne i

fizyczne). Piłkarze najlepszych klubów świata

wymieniają masę podań w krótkim odstępie

czasu (gra „z pierwszej piłki”), przy jedno-

czesnych zmianach pozycji swoich i rywali.

Piłkarze ci już w młodości poddawani są pro-

W pędzącym z bolidzie trzeba podejmować decyzje w ułamku sekundy. W tym sporcie, jak i w wielu innych, jeżeli nie masz genialnego refleksu – nie masz

szans.

Irilismo dolenit inim num

iusto consequ ipsumsandrer

ipit nonsequis dolorer

ostionsenit, vel dit ulputpat

cesowi selekcji, w której uwzględnia się czas

reakcji (szybkość startu do piłki, szybkość

wyskoku do „główki”, szybkość podania i traf-

ność wyboru, szybkość oderwania nóg przez

bramkarza przy strzale na bramkę itd.). Jest

to ważna cecha. W dzisiejszym sporcie rywa-

lizacja przebiega coraz dynamiczniej, zatem

skuteczny jest ten, który reaguje szybciej i

sprytniej niż przeciwnik.

szybsi Od światła

Jestem tak szybki, że jak wyłączam światło,

to zdążam do łóżka, zanim ono zgaśnie – ma-

wiał najwybitniejszy w historii bokser Cassius

Clay, znany lepiej jako Muhammad Ali. Fak-

tycznie legendarny bokser to bez wątpienia

jeden z najszybszych pięściarzy wszechcza-

sów. O tym, że w boksie szybkość wyprowa-

dzania ciosów i uników jest ważniejsza niż

siła bicepsów i atletyczna budowa ciała prze-

konał się polski pięściarz – Tomasz Adamek.

Po porażce z Chadem Dawsonem w starciu o

tytuł mistrza świata WBC w wadze półcięż-

kiej w Kissimmee na Florydzie powiedział:

„Dawson był najszybszym bokserem, z jakim

kiedykolwiek boksowałem. Przegrałem z nim

zasłużenie, szybkość odegrała w tej walce de-

cydującą rolę”. Adamek rozegrał 37 walk na

zawodowym ringu, przegrał tylko raz…

Sprinterem pięściarskim jest też Roy Jones

Jr, który jeszcze kilka lat temu zdumiewał

zabawami w ringu w „kotka i myszkę”. Roy

słynął z tego, że stojąc niecały metr od prze-

ciwnika opuszczał gardę i np. pokazywał ję-

zyk, albo „grał na nosie”, po czym błyskawicz-

n i e u n i k a ł c i o s u

wyprowadzonego przez

zdeprymowanego rywa-

la. Reagował natychmia-

stowo i dlatego zdobywał

tytuły mistrza świata w

kategorii średniej, super

średniej, półciężkiej i

ciężkiej.

Bokserzy pokroju

Ali’ego, czy Jonesa Ju-

niora szybki czas reakcji

mają po prostu wrodzo-

ny, dlatego są tak wyjąt-

kowi. Bez genialnego

refleksu też można zrobić karierę, ale trudno

wspiąć się na sam szczyt. Przykład to Andrzej

Gołota – ten pięściarz nigdy nie zachwycał

szybkością. Być może to jeden z czynników,

który zdecydował o tym, że w rywalizacji z

Tysonem, Lewisem, czy Austinem, Gołota był

bez szans. Fizycznie nie był od nich słabszy,

nie był też mniej doświadczony, był po prostu

za wolny.

z adrenaliną

KWIECIEŃ 2009

W boksie

szybkość

ciosóW i

unikóW jest

WażnIejsza

od sIły I

muskulatutury

WytrenoWać

refleKs

R

efleks można poprawić niemal za-

wsze. Sprinterzy czas reakcji dosko-

nalą w taki sposób, że biegacz siedzi

spokojnie na krześle i na sygnał musi jak

najszybciej oderwać od podłoża stopę.

Bokserzy ćwiczą m.in. na specjalnych

„gruszkach”, kierowcy muszą zareago-

wać na zmianę światła. Refleks w wielk-

kim stopniu zależy od stopnia zautoma-

tyzowania nawyku ruchowego i jego

plastyczności. Im lepsza technika i kon-

dycja tym lepsy refleks: poprzez ćwicze-

nia poprawa jest tu możliwa.
Wyodrębnia się typ reakcji prostej i zło-

żonej. Reakcja prosta sprowadza się do

zadziałania na z góry wiadomy sygnał,

jej czas to minimum 150 ms (choć są

jednostki genialne), zaś złożona wymaga

dostosowania się do sytuacji (bramkarz

po strzale „rzuca się” w różne strony) i

trwa zwykle ponad 250 ms. Na czas re-

akcji wpływa wiek i płeć. Dłuższy jest u

ludzi starszych (którzy są ostrożniejsi i

uważniejsi). Zdaniem M. Geblewiczowej

kobiety statystycznie reagują wolniej niż

mężczyźni – w przypadku reakcji złożo-

nej. W przypadku reakcji prostej panie

reagują nieco szybciej. Inny naukowiec

A.T. Welford wykazał zaś, że na czas re-

akcji negatywny wpływ ma przemęcze-

nie, ale i nadmierne pobudzenie.

czas

reakcji

0,14 s

zawodnik odrywa

ręce od bieżni

0,15 s

zawodnik odrywa nogę

zakroczną od bloku startowego

0,25 s

zawodnik odrywa nogę wykroczną

od bloku startowego

0,38 s

Proces startu zawodnika to

3-4% rezultatu biegu na

100m. dobry start może

decydować o wygranej.