Austro-Tureckie wojny

Dodane przez Darkol dnia 06 sierpień 2006

Powrót do - Dział Tematyczny

||

Powrót do - Dział Artykułów

Wojny Austrii z Turcją prowadzone w XVI-XVIII w.

Pierwsze zbrojne zatargi i konflikty rozpoczęły się z chwilą
zetknięcia się na obszarze Węgier ekspansji habsburskiej i
tureckiej. Po śmierci Ludwika Jagiellończyka, który zginął w 1526
roku w bitwie z Turkami pod Mohaczem, koronę czeską i
węgierską otrzymał Ferdynand Habsburg. Równocześnie jednak
królem Węgier obrano Jana Zapolyę mającego poparcie Turków.
W latach 1527-1529 Ferdynand podejmował przeciwko Zapolyi
wyprawy, tak że ten wezwał na pomoc Turków, doprowadziło to
do pierwszej, z wielu, wojny austriacko-tureckiej. Konflikty te
były rywalizacją o przejęcie tzw.„wielkiej schedy węgierskiej”.

Wojna 1529-1533

Rozpoczęła się inwazją armii tureckiej, którą kierował osobiście sułtan Sulejman Wspaniały, który wyruszył
na wyprawę wojenną przeciwko cesarstwu w dniu 10.05.1529 roku. Na początku września armia
osmańska po krótkim oporze załogi cesarskiej wkroczyła do stolicy Węgier – Budy, a stąd niemal
natychmiast pomaszerowała na Wiedeń. Dotarła ona pod to miasto już 24.09, a w 3 dni później,
rozpoczęto oblężenie, pod wodzą samego sułtana. Obroną Wiednia dowodził doświadczony, 71-letni książę
Mikołaj von Salm oraz feldmarszałek Wilhelm von Rogendorf. Armia osmańska stała pod murami Wiednia 3
tygodnie. 14.10. nagle i niespodziewanie dla obrońców, zaniechała oblężenia i podjęła odwrót.

W tym, czasie część osmańskiej armii (w tym głównie Tatarzy) dowodzona przez Yahya Gazi Mehmeda
maszerowała jeszcze dalej na zachód. Z ważniejszych twierdz zdobyła ona Brno na Morawach i
Regensburg w Bawarii. Inna armia, dowodzona przez beja Malkoczoglu Kasyma dotarła do Vaduz i wzięła
w jasyr syna księcia Lichtensteinu. W południowej Austrii zdobyła Graz, oraz Maribor w Słowenii. Wyprawa
osmańska osiągnęła swój główny cel, jakim było osadzenie na tronie węgierskim Jana Zapolyi. Ferdynand
austriacki nie został pokonany i nie ustąpił z Zach. Części Węgier. Zachował także tytuł króla Węgier.
Utrata przez Ferdynanda większości terytorium należącego kiedyś do Królestwa Węgier, dotarcie sił
osmańskich pod mury Wiednia bardzo nadszarpnęło autorytet Habsburgów, zachwiało ich apetyty na
hegemonię nad Europą. Było pewne, że Ferdynand nie ma szans zostać królem całych Węgier.

W październiku 1530 roku brat Ferdynanda, cesarz Karol V wysłał do
Sulejmana posłów z propozycją uznania Ferdynanda królem Węgier na
tych samych warunkach co Jana Zapolyę, jednak Sulejman ofertę tę
odrzucił. Obie strony podjęły działania wojenne. Kiedy pasza Kasym
oblegał Szigetvár, wojska Ferdynanda podeszły pod Budę, którą przez
2 miesiące broniło 3.000 osmańskich i 10.000 węgierskich żołnierzy
Jana Zapolyi.

W 1532 roku wielka armia turecka dotarła do pogranicza Austrii, ale
wobec zebrania przez Habsburgów pod Wiedniem znacznych sił
Sulejman nie zaryzykował starcia, usiłował tylko bez powodzenia
zdobyć Köszeg, a później przez Styrię powrócił w granice tureckie.
Odtąd konflikt z Habsburgami określać będzie linię polityczną Turcji
przez przeszło półtora wieku. 22.06.1533 roku podpisano formalne
zaniechanie działań wojennych, a w 1538 roku zawarto przy poparciu
tureckim tajny układ w Wielkim Waradynie (24.02.1538) między
Ferdynandem i Zapolyą. Obydwaj panujący uznali się nawzajem za
królów legalnych: Ferdynand miał panować w Węgrzech zach., Zapolya
w Siedmiogrodzie i wsch. Węgrzech.

Wojna 1541-1545

W 1540 roku zmarł Zapolya i cesarz uznał pretensje sułtana do obsadzenia tronu węgierskiego przez
członków rodu Zapolyich za wygasłe w myśl poprzednich umów i sam ogłosił się królem Węgier. Sulejman
nie przystał na ten stan rzeczy i w obronie syna Jana Zapolyi, młodego Jana Zygmunta, wszczął nową
kampanię, w wyniku której w 1541 roku Turcy zajęli dla siebie Budę, która stała się siedzibą nowej
prowincji (paszałyku). Węgry na póltora wieku rozbite zostały na trzy części: zachodnią i północno-
zachodnią pod władzą Habsburgów, środkową – jako turecki paszałyk ze stolicą w Budzie, oraz wschodnią
(Siedmiogród), gdzie jako lennik turecki osadzony był Jan Zygmunt. Węgry stały się odtąd terenem

Page 1 of 7

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=36

stałych walk.

W 1542 roku silne chrześcijańskie siły pod wodzą brandenburskiego elektora
Joachima Hohenzollerna 17.11 ponownie podeszły pod Budę i przystąpiły do jej
oblężenia, jednak po dwóch nieudanych generalnych szturmach, zważywszy na
prawdopodobne dłuższe oblężenie, na późną już porę roku, jak i na ewentualne
nadejście odsieczy, 24.11. odstąpił od murów miasta i nakazał odwrót. Sułtan
Sulejman wyruszył na Węgry 23.04.1543 roku, w dniu 04.06. zajął Pesc (Peszt) i
10.08. Esztergom (polska nazwa Ostrzyhom). Był środek lata, jednak Sulejman nie
wydał rozkazu ponownego maszerowania na Wiedeń. Zdobyte twierdze przyłączył
do paszałyku Buda i powrócił do Konstantynopola. Formalne zawieszenie broni
zawarto dopiero w 1547 roku, a Ferdynand musiał corocznie płacić sułtanowi
30.000 dukatów „podarku”, faktycznie haraczu. Tak więc 20-letnia walka o Węgry
zakończyła się całkowitym sukcesem Turcji, której panowanie w tym kraju zostało
mocno ugruntowane, Habsburgom zaś dostała się niewielka tylko jego część.

Wojna 1551-1562 i 1566-1568

W latach 1551-1566 ziemie węgierskie stały się znowu widownią krwawych starć z Turkami. Doszło
bowiem do dwóch kolejnych wojen o panowanie na Węgrzech. Dwór wiedeński uchylał się od podjęcia
działań na szerszą skalę, ograniczył się do bezpośredniej obrony terytorium austriackiego, pozostawiając
habsburską część Węgier bez większej obrony, którą pozostawiono samym Węgrom. Pierwszy etap walk
zakończył się na dotychczasowym stanie posiadania i zawarto w 1562 roku traktat pokojowy w
Konstantynopolu, utrwalający podział Węgier wedle istniejącego stanu, a Siedmiogród uznał
zwierzchnictwo lenne sułtana. Podtrzymano także zobowiązanie Ferdynanda do składania corocznego
haraczu.

Obrona Szigetváru - Zrínyi Miklós w ataku na Turków

W 1566 roku Sulejman Wspaniały zorganizował kolejną wielką wyprawę przeciwko Habsburgom, co
doprowadziło do kolejnego konfliktu zbrojnego. Ponownie jak to miało miejsce w poprzedniej wojnie dwór
wiedeński ograniczył się do bezpośredniej obrony ziem austriackich. W tych warunkach Turcy zdobywali
zamek po zamku, napotykając wszędzie zaciekły i beznadziejny opór załóg węgierskich. Turcy opanowali
Temesvar (Temeszwar) i Szigetvár (Szeged), pod którym jeszcze w trakcie oblężenia zmarł Sulejman
Wspaniały. Obroną tego miasta dowodził słynny węgierski wódz i polityk, z pochodzenia Chorwat, Zrínyi
Miklós, który poległ śmiercią bohaterską. Turkom nie udało im się zdobyć Egeru, który zwycięsko oparł się
oblężeniu. Po śmierci sułtana walki osłabły, a jego następca, Selim II, zrezygnował z wielkich planów
swojego poprzednika i 17.02.1568 roku zawarł w Adrianopolu rozejm z Maksymilianem II, który po śmierci
Ferdynanda (1564) przejął spuściznę habsburską, a wraz z nią i koronę węgierską. Jego postanowienia
były podobne do poprzednich układów tj. Habsburgowie uznawali władzę Turcji nad większą częścią
Węgier i nadal zobowiązani byli do płacenia haraczu.

Wojna 1593-1606 (tzw.”długa wojna” lub wojna 15-letnia)

Page 2 of 7

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=36

Wojna toczyła się na ziemiach Węgier, Słowacji, Chorwacji, Siedmiogrodu i Wołoszczyzny ze zmiennym
powodzeniem. Zrazu Turcy osłabieni walkami na innych frontach – Persji i Morzu Śródziemnym – ponosili
porażki. Pierwsze walki i to bez wypowiedzenia wojny rozpoczęli Turcy. W 1591 roku konflikt graniczny
pomiędzy bejlerbejem Bośni i Serbii Hassanem Paszą a banem Chorwacji Tomaszem Erdödym doprowadził
do najazdu tego pierwszego na ziemie chorwackie, podlegające królowi węgierskiemu. Cesarz Rudolf II
zaprzestał płacenia Turkom trybutu z Węgier. W 1593 roku armia cesarska pokonała siły Hassana Paszy w
bitwie pod Šišakiem, a bej zginął w walce. Następstwem tej klęski było wypowiedzenie wojny przez sułtana
Murada III austriackiemu cesarzowi Rudolfowi II.

Na froncie węgierskim Turcy początkowo również odnosili lokalne sukcesy: m.in. opanowanie: Veszprému
– 1593 i Gyır (polska nazwa Jawaryn) - 29.09.1594. Jednak i tutaj zaczęli ponosić porażki. W 1594 roku
książę siedmiogrodzki Stefan (Istvan) Batory jak i hospodarowie mołdawski i wołoski, zawarli z cesarzem
przymierze wymierzone przeciw Turkom. Wzmocniło to znacznie front antyturecki. W 1595 roku ruszyła
wyprawa turecka pod wodzą wielkiego wezyra Sinana Paszy, który miał przywrócić porządek w
naddunajskich lennach sułtana. Turcy zostali jednak pokonani w bitwie pod Giurgiu i musieli się wycofać.
W dniu 01.07.1595 roku wojska cesarskie rozpoczęły oblężenie ważnej twierdzy Esztergom (polska nazwa
Ostrzyhom) i po 62 dniach oblężenia, w dniu 02.09. zmusili dowódcę garnizonu Lalę Mehmeda Paszę do
kapitulacji. Sukcesy te wywołały falę optymizmu na Węgrzech. Zdawało się, że panowanie tureckie w tym
kraju dobiegło końca.

W 1595 roku zmarł sułtan Murad III i na tron wstąpił jego syn, Mehmed III. Nowy, dynamiczny władca
poprowadził nową kampanię na Węgrzech. W 1596 roku po 6-dniowym oblężeniu zdobył Eger i pokonał
armię arcyksięcia Maksymiliana Habsburga (brata Rudolfa II) w bitwie pod Mezökeresztes. W latach 1597-
1600 walki toczyły się ze zmiennym szczęściem, obie strony zajmowały i traciły węgierskie twierdze.
Wojska cesarskie odbiły z rąk tureckich m.in. (28.03.1598) Gyır (Jawaryn). W tym samym czasie Stefan
Batory zrzekł się samodzielności i oddał Siedmiogród we władanie Habsburgów. W ten sposób Królestwo
Węgierskie i Księstwo Siedmiogrodzkie zostały w 1598 roku na nowo zjednoczone. Nie na długo jednak.
Rządy austriackie wywołały jednak niezadowolenie stanów, które oddały władzę nad krajem Andrzejowi
Batoremu.

Tymczasem do Siedmiogrodu w 1599 roku wkroczył hospodar
wołoski i mołdawski Michał Waleczny, w walce z nim zginął Andrzej
Batory, i w porozumieniu z dworem habsburskim objął tam władzę.
Było to pierwsze zjednoczenie Siedmiogrodu z księstwami
rumuńskimi, które stały się praktycznie niezależne względem
Cesarstwa, Polski i Imperium Osmańskiego Wkrótce i Michał poniósł
klęskę rozbity przez wojska polskie, a następnie zamordowany przez
dowodzącego na tym terenie generała austriackiego. Mołdawię i
Wołoszczyznę zajęli Polacy, a gdy ci się wycofali, wkroczyli tam
Turcy. Siedmiogród opanowało wojsko cesarskie. W tym czasie
wojska tureckie w 1600 r. opanowały Kanizsę (Nagykaniza) na
Węgrzech, ale w rok później utracili Székesfehérvár. W
Siedmiogrodzie do władzy powrócił po raz trzeci Zygmunt Batory
(1601), ale już w 1602 r. oddał księstwo ponownie Habsburgom.
Turcy w tym samym roku zdołali odzyskać Székesfehérvár.

W Siedmiogrodzie w 1604 roku wybuchło antyhabsburskie powstanie
hajduków pod wodzą Stefana Bocskaya. Powstańcy zwyciężyli w
bitwie pod Almosd (15.10.1604). W lutym 1605 roku Bocskay został
obwołany Księciem Siedmiogrodu, a wkrótce potem zawarł z wielkim
wezyrem tureckim Lala Mehmedem Paszą układ, na mocy którego

sułtan miał przyznać księciu siedmiogrodzkiemu tytuł króla Węgier. Do końca 1605 roku wojska cesarskie
zostały wyparte z Siedmiogrodu. Na terenie Węgier też im się nie wiodło. Armia turecka pod wodzą
wielkiego wezyra Lala Mehmeda Paszę z końcem sierpnia 1605 roku rozpoczęła oblężenie Esztergomu
(Ostrzymom), utraconego 10 lat wcześniej, a którego bronił wówczas obecny wezyr. Po 35 dniach
oblężenia 03.10 twierdza skapitulowała a Lala Mehmed w ten sposób zmył hańbę, jaka na nim ciążyła, za
kapitulację i poddanie twierdzy w 1595 roku.

Tureckie najazdy dotarły aż na ziemie austriackie i styryjskie. Kolejne sukcesy Turków spowodowały zwrot
w polityce Bocskaya. W dniu 09.02.1606 roku podpisał z Rudolfem II, pokój w Wiedniu. Na jego mocy
Bocskay zrzekł się roszczeń do tytułu królewskiego, zachował Siedmiogród i uzyskał od Habsburgów nowe
nabytki na Węgrzech, w tym Tokaj i Szatmar. Habsburgowie zobowiązali się przestrzegać węgierskich
praw i wolności religijnych. Dzięki temu Siedmiogród pozostał oddzielnym księstwem lawirującym między
Habsburgami i Turcją. Pokój z Węgrami ułatwił zawarcie pokoju z Turcją , który zawarto w dniu
11.11.1606 roku w miejscowości Zsitvatörök, u ujścia rzeki Žitavy (Zsitva) do Dunaju. Pokój ten, zawarty
na 20 lat, potwierdzał dotychczasowy stan terytorialny. Turcja osłabiona rezygnowała z dalszych zdobyczy.
W ich rękach pozostawały Eger, Esztergom (Ostrzyhom) i Kanizsa, we władaniu Habsburgów pozostało

Page 3 of 7

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=36

m.in. Gyır (Jawaryn).

Warunki tego pokoju były o tyle dla Habsburgów korzystne, że Turcja zrzekła się dotychczasowego
haraczu i uznawała równorzędność sułtana i cesarza, co pozwoliło na nawiązanie normalnych stosunków
dyplomatycznych między Wiedniem a Stambułem. Pokój w Zsitvatörök nie uregulował problemów Węgier i
nie mógł uchronić ich przed następnymi wojnami. Konflikt istniał tak długo, jak Węgry pozostawały
podzielone między króla z rodu Habsburgów, sułtana tureckiego i księcia siedmiogrodzkiego. Sami Węgrzy
byli wrogo nastawieni zarówno do cesarzy niemieckich, jak i Turków.

Wojna 1662-1664

Kryzys wewnętrzny, jaki przeżywała Turcja u schyłku XVI i w pierwszej
połowie XVII wieku, oraz jej zaangażowanie w wojnach z Polską, Persją i
Wenecją przerwały na dłuższy czas zmagania z Austrią. Ekspansja turecka
przeciw cesarstwu odnowiła się w okresie władzy wezyrów z rodu Köprülü. W
dalszym ciągu chodziło o spór dotyczący Węgier i Siedmiogródu. Protestancki
i niepodległościowy odłam szlachty węgierskiej od dawna buntował się
przeciw nietolerancyjnej i antywęgierskiej polityce Habsburgów.
Niejednokrotnie zwracał się o pomoc do Turcji. Głównym powodem
zadrażnienia był tym razem Siedmiogród, w którym od dawna krzyżowały się
wpływy tureckie i habsburskie. Wielki wezyr Mehmed Köprülü usunął z tronu
nieposłusznego lennika, księcia Jerzego II Rakoczego. Tron po nim objął
powolny Turkom Akos Barcsay.

Po nieudanej próbie odzyskania władzy i śmierci Jerzego II Rakoczego (1660)
pretensje do tronu siedmiogrodzkiego wysunął wódz pokonanego księcia,
Janos Kemeny, który przy pomocy cesarza Leopolda I pokonał Akosa
Barcsaya i zdobył władzę. Turcy zdecydowali się wtedy na interwencję,

rozgromili Kemenego oraz posiłkujące go oddziały austriackie i osadzili na tronie posłusznego im Michała
Apafiego I. W ten sposób doszło do wybuchu kolejnej wojny turecko-austriackiej.

W kwietniu 1663 roku wielki wezyr Fâzyl Ahmed Köprülü uzyskał nominację
sułtana na dowódcę w wojnie z Habsburgami. Od początku działań
wojennych Turcy (1663) odnosili sukcesy, zdobywając wiele twierdz i
ufortyfikowanych miast m.in.: Újvár (Nowe Zamki na Słowacji), Wielki
Waradyn (Oradea w Rumunii), Novigrad (Nógrad w Istrii), Nitrę. Pochód
Turków został jednak powstrzymany przez załogi silnie bronionych twierdz
austriackich. Podczas Sejmu Rzeszy w Ratyzbonie cesarz Leopold I
zaapelował o pomoc do swoich niemieckich wasali. Posiłki przysłały
Hiszpania, Francja, Brandenburgia i inne państwa niemieckie. Pod koniec
1663 ban Chorwacji hrabia Mikołaj Zrinyi zwyciężył siły tatarskie nad rzeką
Murą. W 1664 roku wojska osmańskie przystąpiły do kolejnej ofensywnej
wyprawy. Maszerując wzdłuż biegu Raby Turcy dotarli do Szentgotthard
(St.Gotthard), gdzie napotkali 60-tysięczną armię austriacko-niemiecko-
francuską pod dowództwem sławnego marszałka cesarskiego Rajmunda
Montecuccolego. Natarcie przeszło 100-tysięcznej armii osmańskiej Fazyla
Achmeda paszy Köprülü zakończyło się niepowodzeniem i po kilkudniowych
walkach (01-06.08.1664) Turcy rozpoczęli odwrót, straciwszy w bitwie 6.000 ludzi.

Austriacy nie wykorzystali sukcesu i nie przeszli do natarcia. Dwór wiedeński w obawie, by sukcesy na
Węgrzech nie wzmocniły sił opozycji antyhabsburskiej, postanowił wycofać się z wojny. W dniu 10.08.1664
roku w Vasvár (niem. nazwa Eisenburg) niedaleko Wiednia podpisano układ pokojowy, pozostawiający w
rękach Turków Újvár (Nowe Zamki) i Novigrad. Inne miasta, jak np. Wielki Waradyn (Oradea) i Nitrę,
Turcy oddali Austriakom, którzy w zamian wyrzekli się mieszania się w sprawy Siedmiogrodu, uznanego za
strefę wpływów Porty. Ponadto Austriacy wypłacili Turcji 200.000 czarnych groszy tytułem odszkodowania
wojennego. Porta ze swej strony obiecała nie popierać opozycji antyhabsburskiej na Węgrzech.

Wojna 1683-1699 (także jako wojna Ligi Świętej)

W latach następnych Turcy mimo prowadzonych wojen z Wenecją,
Polską i Rosją popierali nadal powstania antyhabsburskie na terytorium
Węgier podległym cesarzowi. Bezpośrednią przyczyną tej wojny było
antyhabsburskie powstanie w Siedmiogrodzie, które wybuchło w 1672
roku, a nasiliło się w 1678 roku, kiedy to jego przywódcą został Emeryk
Thököly. Powstanie węgierskie spotkało się z życzliwą postawą Turcji,
chociaż sam wezyr Fazyl Achmed pasza przeciwny był otwartej
interwencji na rzecz odnoszących sukcesy powstańców, zwanych

Page 4 of 7

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=36

powszechnie kurucami. Popierali je jednak bardziej otwarcie pograniczni

tureccy namiestnicy.

Zanim doszło do wielkiej tureckiej wyprawy przeciw Austrii, oręż osmański i cesarski starły się ze sobą
podczas działań prowadzonych przez Thökölyego. Już w grudniu 1681 r. wódz węgierski przekroczył
granice habsburskiej i tureckiej części Węgier na czele swoich powstańców oraz oddanych mu pod
komendę oddziałów z podległych Turkom ejaletów węgierskich, z Siedmiogrodu, Bośni, Rumelii, Mołdawii i
Wołoszczyzny. Dowodził nimi Hassan pasza, bejlerbej Wielkiego Waradynu. Armia ta opanowała
Debreczyn, ale wkrótce została wyparta przez wojska cesarskie. Latem 1682 roku oddziały Thökölyego
otrzymały znaczne tureckie posiłki, którymi kierował pasza budzyński, Ibrahim. Ponownie przekroczono
granice cesarstwa, opanowując m.in. Koszyce, Lewoczę i Tokaj. Niebawem Thököly otrzymał od sułtana
insygnia władzy królewskiej i uznał się lennikiem Turcji. Po tych wstępnych sukcesach w całym Imperium
Osmańskim rozpoczęły się przygotowania do wielkiej wyprawy przeciw Austrii.

Z wiosną 1683 r. pod wodzą Kara Mustafy wyruszyła przeciw Austrii
wielka armia turecka, wspomagana przez chana tatarskiego, księcia
siedmiogrodzkiego Apafiego i kuruców Thökölyego. Wojska austriackie
– dawnym zwyczajem – szybko opuściły terytorium Węgier, tak że
Turcy bez większego oporu stanęli pod Wiedniem. Zagrożona Austria
wezwała na pomoc państwa Rzeszy Niemieckiej oraz zawarła w marcu
1683 roku sojusz z Polską. W lipcu 1683 roku Karol Lotaryński zdołał
pokonać Turków w bitwie pod Preszburgiem oraz w sierpniu pod
Bisambergiem i oczekiwał na nadejście posiłków z Rzeszy i z Polski,
aby jak najszybciej przybyć z odsieczą obleganej stolicy Austrii. Z
początkiem września pod Wiedeń, który bronił się pod wodzą Ernesta
Rudigera Starhemberga przed przeważającą potęgą turecką resztkami
już sił, zbliżały się wojska cesarskie pod wodzą ks. Karola
Lotaryńskiego, wspomagane oddziałami bawarskimi i saskimi oraz
armia polska Jana III Sobieskiego. Siły te po połączeniu się pod
ogólnym dowództwem króla polskiego uderzyły na oblegających
Wiedeń Turków. 12.09.1683 r. doszło do bitwy, w której Turcy ponieśli
miażdżącą klęskę. W istocie los Austrii, a przede wszystkim Węgier,
został wówczas rozstrzygnięty. W czasie odwrotu Turcy próbowali raz
jeszcze stawić opór połączonym wojskom Sobieskiego i księcia
Lotaryńskiego pod Parkanami, ale i tam ponieśli klęskę (09.10). W
wyniku tej przegranej bitwy wojska polsko-austriackie, po honorowej
kapitulacji tureckiej załogi (28.10) zajęły Esztergom (Ostrzyhom). W następstwie dwóch wielkich
zwycięstw rozpoczęło się wyzwalanie Węgier z niewoli tureckiej.

>>> Więcej informacji o odsieczy wiedeńskiej...

Z początkiem 1684 r. pod protektoratem papieża Innocentego XI zawiązała się przeciw Turcji Liga Święta
(Austria, Polska, Wenecja, od 1686 r. również Rosja). Mimo znacznych sił zebranych przez świętą ligę
wojna z Turkami szła początkowo opornie i bez większych militarnych sukcesów. Dopiero w 1685 r. Austria
wspomagana przez wojska Maksymiliana II Emanuela, elektora bawarskiego oraz Ludwika ks.
Badeńskiego, zaczęła odnosić na Bałkanach większe zwycięstwa. Zdobyto m.in. silną twierdzę: Újvár
(Nowe Zamki). W rok później (1686) po 3 miesiącach oblężenia padła Buda, w następnym roku
(12.08.1687) rozbito Turków w bitwie pod Mohaczem, w 1688 r. zdobyto Belgrad. 24.09.1689 r. wojska
cesarskie pokonały armię osmańską pod Niszem. W wyniku tych sukcesów opanowano cały obszar Węgier,
które znalazło się pod panowaniem habsburskim.

W 1687 r. zebrał się sejm węgierski w Preszburgu (Bratysławie). Węgrzy uznali na nim prawa Habsburgów
do tronu węgierskiego. Korona węgierska miała być odtąd dziedziczona w męskiej linii dynastii. W ten
sposób Węgry na całe stulecia związały się z Austrią. W 1690 r. Turkom udało się, dzięki zaangażowaniu
Austrii w wojnie z Francją, odzyskać Nisz, Belgrad i całą Serbię. Austria przystąpiła do ofensywy przeciw
Turkom w 1691 r. Latem tego roku, 19 sierpnia, pod Slankamen, przy ujściu Cisy do Dunaju, 29-tysięczna
armia cesarska pod wodzą margrabiego Ludwika Badeńskiego rozgromiła prawie 90-tysięczną armię
wielkiego wezyra, Fazyla Mustafy paszy Köprülü, który poległ w bitwie. Wkrótce potem po krótkim
oblężeniu opanowano Wielki Waradyn (Oradea). Sukcesy te pozwoliły Austrii na zajęcie Siedmiogrodu.

W kolejnych latach wojska cesarskie z trudem odpierały Turków na
Węgrzech, ale po przejściowych niepowodzeniach, 11.09.1697 r.
pod Sentą (Zentą) w Wojwodinie, nad rzeką Cisą, książę Eugeniusz
Sabaudzki na czele 40.000 żołnierzy rozgromił prawie 60-tysięczną
armię turecką dowodzoną przez nowego sułtana Mustafę II.
Zwycięstwo to przypieczętowało ostatecznie triumf Austrii nad
Turcją i utrwaliło zdobycze Habsburgów na Bałkanach. Dopiero po

Page 5 of 7

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=36

tak długich zmaganiach potęga Imperium Osmańskiego została

złamana. Za pośrednictwem Anglii i Holandii nawiązane zostały między wojującymi stronami rokowania,
które doprowadziły do podpisania 28.01.1699 r. układu pokojowego w Karłowicach.

Austria otrzymała całe Węgry z Siedmiogrodem, Sławonię oraz żupanie Likę i Krbavę w Chorwacji, bez
Banatu i skrawka Sremu. Wenecja zachowała w swych rękach zdobycze na Turkach osiągnięte w tej
wojnie: Moreę (Peloponez), znaczną połać Dalmacji oraz kilka wysp na Morzu Jońskim i Egejskim,
natomiast Rosja otrzymała Azow i prawo żeglugi na Morzu Czarnym. Polska zaś odzyskała utracone w
1672 r. Podole, Ukrainę i Kamieniec Podolski.

Wojna 1716-1718

Powodem konfliktu stało się zajęcie przez Turków Półwyspu Morea na
Peloponezie w roku 1714, który należał do Wenecji. Dwa lata później
doszło do sojuszu austriacko-weneckiego przeciwko Turcji. 13.04.1716
r. Austria wypowiedziała Turcji wojnę. Dnia 05.08.1716 r. doszło do
pierwszej większej bitwy pod Petrovaradinem (Novi Sad), w której
Austriacy dowodzeni przez księcia Eugeniusza Sabaudzkiego pokonali
przeważające liczebnie siły Osmanów. Wkrótce potem wojska
cesarskie przystąpiły do oblężenia Temesváru (Timişoara), które
zostało zakończone w dniu 12.10.1716 r., w wyniku tureckiej
kapitulacji, którą podpisał dowódca garnizonu Mustafa Pasza. Latem
roku 1717 doszło do oblężenia Belgradu przez siły austriackie, który
zdobyto po zwycięskiej bitwie w dniu 16.08.1717 r.

Po utracie Belgradu Turcy, korzystając z mediacji Anglii i Holandii,
poprosili o rozejm. Wkrótce też rozpoczęto pertraktacje pokojowe,
które zakończyły się ostatecznie podpisaniem traktatu pokojowego w
Požarevac (Passarowitz) (21.7.1718). W wyniku tego układu Austria
uzyskała ziemie Banatu, część Bośni i część Serbii z Belgradem a
także Belgrad. Wenecja odzyskała tereny w Dalmacji i Albanii utraciła
jednak Moreę. Austria ostatecznie uzyskała wszystkie ziemie jakie
należały do Węgier, a pozostające jeszcze we władaniu Turcji.
Autorytet Habsburgów na Bałkanach uległ istotnemu obniżeniu, na
czym zyskała Rosja, która prowadziła równocześnie wojnę z Turcją,

ale ze znacznie większym szczęściem.

Wojna 1737-1739

Austria po zawarciu sojuszu z Rosją, która od 1735 r. była w stanie wojny z Turcją, przyłączyła się do
konfliktu. W 1737 r. wojska austriackie zdobyły na krótko Nisz w południowej Serbii. Był to jedyny sukces
Austrii w tej wojnie, później ponosiła w niej same porażki. W 1738 r. Turcy podeszli pod Belgrad, w dniu
22.07.1739 r. pobili Austriaków w bitwie pod Grocką, wkrótce potem pddał się Belgrad. W wyniku tych
niepowodzeń Austria podpisała z Turcją niekorzystny pokój w Belgradzie (18.09.1739). Pozbawiał on
Austrię z posiadania Belgradu i północnej Serbii oraz zach. części Wołoszczyzny, uzyskanych w 1718 roku
zachowała jednak Banat.

Wojna 1788-1791

Rozpoczęli ją Turcy wtargnięciem na Węgry. Austria toczyła tę wojnę również wspólnie z Rosją, planując
rozbiór państwa osmańskiego. Wojnę Turcji wypowiedziano w dniu 09.02.1788 roku. Zrazu armię
austriacką spotkało niepowodzenie, ale wyzyskując sukcesy Rosjan, w dniu 08.10.1789 roku feldmarszałek
cesarski Ernst Gideon hr. von Laudon, po krótkim oblężeniu zdołał zdobyć Belgrad. Jednak dwór wiedeński
szybko zdecydował się na wycofanie się z wojny i w Swisztowie zawarto odrębny pokój z Turcją
(04.08.1791), w którym rezygnowano z uzyskanych w tej wojnie zdobyczy terytorialnych. Był to ostatni
konflikt zbrojny między Austrią i Turcją.

W XIX wieku stosunki austriacko-tureckie układały się pokojowo. Jedynie w 1878 r. wojska austriackie
korzystając z wojny rosyjsko-tureckiej zajęły, bez większego oporu ze strony Turków, Bośnię i
Hercegowinę. Na kongresie berlińskim w 1879 r. Turcja wyraziła zgodę na okupację austriacką tych
terenów.

Dariusz K. vel Darkol

opracowano na podstawie źródeł zamieszczonych w Bibliografii.

Powrót do - Dział Tematyczny

||

Powrót do - Dział Artykułów

Page 6 of 7

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=36

Bitwy austriacko-tureckie: Opis i ich przebieg

|

Šišak 1593, Mezökeresztes 1596, Szentgotthárd 1664, Buda 1684,1686

|

|

Mohacz 1687, Slankamen 1691, Zenta 1697, Petrovaradin 1716

|

Page 7 of 7

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=36