Polsko-Tureckie wojny

Dodane przez Darkol dnia 09 marzec 2005

Powrót do - Dział Tematyczny

||

Powrót do - Dział Artykułów

Wojny Polski z Turcją prowadzone w XV-XVII wieku.

Do końca XV w. oficjalne stosunki polsko-tureckie układały się pokojowo. Jedynie
ochotnicy polscy brali udział w wyprawach (1396, 1443, 1444) wojsk cesarskich i
węgierskich przeciw Turkom. Pierwszy zbrojny zatarg z Turcją spowodowany był
opanowaniem w XV wieku przez Turków portów czarnomorskich - Kaffy, Kilii i
Białogrodu, co przecinało drogi handlu polskiego wiodące do Azji, oraz przyjęciem
zwierzchnictwa tureckiego przez Tatarów krymskich od dawna zagrażających Litwie, a
później i Polsce. Przedmiotem sporów była też Mołdawia; do zwierzchnictwa nad nią
rościli pretensję zarówno królowie polscy, jak i Turcja osmańska.

Wyprawa na Mołdawię Jana Olbrachta - 1497

W 1497 r. doszło do pierwszego konfliktu polsko-tureckiego w wyniku wyprawy króla Jana Olbrachta na
Mołdawię. Zorganizowana została w celu odebrania Turkom zagarniętych przez nich w 1484 r.
mołdawskich portów czarnomorskich, Kilii i Białogrodu; królowi polskiemu chodziło również o bliższe
związanie z Polską lennej Mołdawii, planował on obalenie hospodara Stefana III Wielkiego i osadzenie na
tronie mołdawskim swego brata Zygmunta.

Wojska polskie (ok. 50.000, mało przydatnego pospolitego ruszenia szlachty, kilka tysięcy żołnierzy
zaciężnych i nadwornych) wkroczyły do Mołdawii. Ostrzeżony przez Węgrów hospodar Stefan odmówił
połączenia swych wojsk z polskimi i zażądał opuszczenia przez nie Mołdawii. Zainicjowana przeciwko
Turkom wyprawa przekształciła się w rozprawę ze Stefanem III.

24.09.1497 r. wojsko polskie obległo stolicę Mołdawii, Suczawę. Stefan zwrócił się o pomoc do Węgier i
Turcji. Jan Olbracht zarządził 18.10. odwrót spod Suczawy. W ślad za wycofującymi się Polakami
postępowało wojsko mołdawskie oraz posiłki tureckie, wołoskie i tatarskie.

26.10.

pod Koźminem, w lasach bukowińskich

, Polacy zostali dwukrotnie zaatakowani z zasadzek i ponieśli

dotkliwe straty, głównie z winy pospolitego ruszenia. Turcy na tą interwencję odpowiedzieli w 1498 r.
dwoma najazdami na Polskę dokonanymi przez Tatarów, którzy podeszli w pobliże Krakowa. Podjęto więc
ze strony polskiej zabiegi o zawarcie pokoju z Turcją, co sfinalizowano w 1503 roku.

Wyprawa na Mołdawię Jana Zamoyskiego - 1595

Polska z powodu małej liczebności stałego wojska starała się utrzymywać pokój z Turcją drogą zawierania
rozejmów. Na przełomie XVI i XVII w. wyprawy magnatów polskich do Mołdawii i napady Kozaków
zaporoskich na posiadłości tureckie nad M.Czarnym doprowadziły do napięcia w stosunkach polsko-
tureckich.W 1595 r. doszło do kolejnego konfliktu polsko-tureckiego, który był następstwem wyprawy
hetmana Jana Zamoyskiego na Mołdawię.

Siły polskie (7.000 żołnierzy) przekroczyły Dniestr i osadziły na tronie hospodarskim Jeremiego Mohyłę,
który uznał się polskim lennikiem. Turcy uznali to za akcję skierowaną przeciwko sobie i skierowali do
walki liczne siły (ok. 25.0000 żołnierzy). Wojska turecko-tatarskie podeszły pod ufortyfikowany obóz polski
pod

Cecorą.

Po daremnych i nieudanych atakach na pozycje polskie (19-20.10.) zawarto układ korzystny

dla Polski (zdołano utrzymać na tronie hospodarskim Mohyłę).

Stosunki polsko-tureckie były jednak nadal napięte i nie poprawił ich nowy układ pod Buszą zawarty w
1617 r., a pogłębiła jeszcze dywersja lisowczyków na Węgrzech w 1619 r. w służbie cesarza zwalczanego
przez Turcję, która uznała te działania wrogimi i szykowała się do wojny z Polską.

>>> Więcej informacji...

Wojna 1620-1621

Bezpośrednią przyczyną wojny z Turcją stało się przyjęcie pod opiekę
Polski hospodara mołdawskiego G. Grazzianiego. Hetman Stanisław
śółkiewski na czele niewielkich sił (9.000 żołnierzy), wobec projektowanej
przez sułtana Osmana II wyprawy na Polskę, wkroczył do Mołdawii, aby w
ten sposób zabezpieczyć pd-wsch granice kraju.

Hetman St. śółkiewski stanął z wojskiem w dawnym obozie warownym
pod

Cecorą

, gdzie 19.09. doszło do starcia z siłami turecko-tatarskimi

Page 1 of 4

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=6

(7.000 Turków i kilkanaście tysięcy Tatarów) pod wodzą Iskandera Paszy.

Bitwa zakończyła się porażką strony polskiej, w wyniku której rozpoczęto odwrót na północ. Podczas jego
trwania dochodziło do ciągłych walk, które 6.10. doprowadziły do pogromu wojsk polskich.

W 1621 roku Turcja podjęła zapowiadaną wyprawę zbrojną na Polskę,
która w wyniku klęski cecorskiej i świadomości grożącego zagrożenia
wystawiła dość silną armię, która zajęła pozycje w ufortyfikowanym
obozie pod

Chocimiem.

Doszło tam do miesięcznych walk z liczniejszą

armią turecką (02.09-9.10.1621). Obie strony wyczerpane tymi
zmaganiami zawarły ostatecznie pokój.

Polska miała powstrzymywać Kozaków od napadów na Turcję, a Turcja
Tatarów od najazdów na Polskę, co w praktyce okazało się
niewykonalne. Mimo to stosunki polsko-tureckie przez kolejne pół wieku układały się pokojowo, jeśli nie
liczyć samowolnej wyprawy Abazy Paszy podjętej w 1633 r. bez porozumienia z sułtanem i odpartej przez
wojsko polskie.

Wojna 1672-1676

Wzrost dążeń ekspansywnych, jaki nastąpił w Turcji w drugiej
połowie XVII w., doprowadził do nowej wojny. Jej bezpośrednią
przyczyną były działania polskie na Ukrainie przeciw Tatarom i
hetmanowi kozackiemu P. Doroszence, który już w 1666 r.
uznał zwierzchnictwo Turcji.

Początkowo Turcy zajęci walką z cesarstwem i Wenecją
skierowali do walki z Polską Tatarów, w 1672 r. zaś wystąpili z
całą potęgą pod pretekstem pomocy dla Doroszenki. W sierpniu
liczna armia turecka pod wodzą sułtana Mehmeda IV i wielkiego
wezyra Ahmeda Köprülü wkroczyła na Podole. Najazd turecki
zastał Polskę pogrążoną w walce wewnętrznej między szlachtą

popierającą króla Michała Korybuta i zwalczającą go grupą magnatów; kraj nie był przygotowany do
odparcia najazdu.

Turcy oblegli i zdobyli Kamieniec Podolski, następnie ruszyli na Lwów, który oblegli 20.09. Jednocześnie
Tatarzy pustoszyli kraj między Sanem, Wieprzem i Bugiem; w październiku zostali rozbici przez hetmana
Jana Sobieskiego. Traktatem buczackim z października 1672 r. Polska odstąpiła Turcji Podole z Kamieńcem
i część prawobrzeżnej Ukrainy oraz zobowiązała się płacić Turkom haracz.

Sejm nie ratyfikował tego układu. W 1673 r. zwiększone nowymi zaciągami wojsko polskie przeszło do
ofensywy. 11.11.1673 r. Sobieski odniósł nad armią turecką wielkie zwycięstwo pod

Chocimiem

i zamierzał

opanować całą Mołdawię, wskutek jednak warcholstwa hetmana M. Paca i dezercji w wojsku zajął tylko
Jassy, z których wkrótce wycofał się pod naciskiem Tatarów.

W 1674 roku Turcy skierowali swe główne uderzenie przeciw
Rosji. Korzystając z tego Polacy podjęli nową ofensywę. Od
jesieni 1674 do wiosny 1675 roku opanowali w walkach z
Tatarami całą prawobrzeżną część Ukrainy, na co Turcy
odpowiedzieli nową ofensywą w czerwcu 1675 roku. Król Jan
III Sobieski odparłszy najazd Tatarów na Lwów pod
Lesienicami, ruszył na odsiecz obleganej przez Turków
Trembowli. Armia turecka wycofała się za Dniestr.

W sierpniu 1676 r. liczne wojska turecko-tatarskie wkroczyły
znów na Pokucie, zmierzając w ogólnym kierunku na
Stanisławów. Jan Sobieski po starciu z Tatarami pod
Wojniłowem stawił opór wojskom turecko-tatarskim w
ufortyfikowanym obozie pod

śurawnem

, gdzie zawarto

kolejny traktat pokojowy (17.10.1676), w którym Polska
zatwierdziła nabytki terytorialne Turcji uzyskane w 1672
roku.

Wojna 1683-1699 - Kampania wiedeńska
(w ramach wojny Ligii Świętej z Turcją)

Ostatnia z wojen, w których Turcja zagroziła poważnie Europie.
W lipcu 1682 roku przywódca węgierskiego powstania
skierowanemu przeciwko Austrii, Imre Tököly, uznał

Page 2 of 4

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=6

zwierzchnictwo Turcji, co stało się bezpośrednią przyczyną

wybuchu wojny austriacko-tureckiej.

Wiosną 1683 roku Turcy skoncentrowali swe siły pod Adrianopolem i przez Serbię i Węgry ruszyli na
Wiedeń. 14.07. oblegli stolicę Austrii. Cesarz Leopold I zwrócił się o pomoc do księstw niemieckich i Polski,
z którą 31.03. zawarł sojusz przeciw Turcji. Na wieść o oblężeniu Wiednia król Jan III Sobieski
zmobilizował pod Krakowem wojska koronne (ok. 27.000 ludzi) i pozostawiwszy na Podolu kilka tysięcy
jazdy i kozaków ruszył, nie czekając na nadejście wojsk litewskich, na odsiecz Wiedna.

Wyprawa ta zapoczątkowała tym samym ostatnią wojnę polsko-
turecką. W początkach września armia polska połączyła swe siły
z wojskami niemiecko-cesarskimi, nad którymi naczelne
dowództwo przejął Jan III Sobieski. 12.09.1683 r. armia
turecka została rozbita przez połączone siły polsko-austriackio-
niemieckie w wielkiej bitwie pod

Wiedniem

.

W toku dalszych działań wojennych wojska państw
sprzymierzonych odniosły kolejne spore zwycięstwo odniesione
w bitwie pod

Parkanami

- 09.10.1683. 05.03.1684 roku Polska,

Austria, papież oraz Wenecja zawarły przeciwko Turcji
przymierze

(Liga Święta),

do której dołączyła nieco poźniej i

Rosja.

więcej informacji...

>>> Na odsiecz Wiedniowi

oraz dodatkowe informacje w tym temacie...

>>> Diariusz

medyczny z wyprawy wiedeńskiej

Wyprawy mołdawskie Sobieskiego (1685, 1686, 1691)

Polskie działania wojskowe w ramach trwającej wojny Ligii Świętej z Turcją. Po
wielkiej wiktorii wiedeńskiej Jan Sobieski planował szeroko zakrojoną ofensywę
sprzymierzonych przeciw Turcji: wojsko polskie miało przez Mołdawię dotrzeć do
Dunaju i spotkać się w Bułgarii z armiami austriackimi nacierającymi przez Węgry,
by następnie wspólnie uderzyć na Stanbuł (Konstantynopol), który od morza miała
zaatakować flota wenecka. Plany współdziałania nie doszły do skutku, wobec czego
Sobieski zamierzał ograniczyć się do zajęcia Mołdawii w celu przerwania dowozu
żywności dla załogi tureckiej w Kamiencu Podolskim. Podjęta w 1685 r. wyprawa
pod dowództwem hetmana, St. Jabłonowskiego wskutek słabych sił dotarła tylko do
jeziora Bojan, skąd wycofała się w walkach z Tatarami.

W 1686 r. Sobieski skoncentrował ok. 40.000 ludzi i pozostawiwszy kilka tysięcy dla

blokady Kamieńca, 21.07. ruszył w głąb Mołdawii, licząc na poparcie tamtejszej ludności. 14.08. wojsko
polskie dotarło do Cecory i zajęło Jassy; gdy hospodar mołdawski uchylił się od współdziałania, podjęto
dalszy marsz na Budziak w celu zniszczenia osiedli tatarskich, wobec jednak trudności terenowych
skierowało się 25.08. ku Dunajowi, dotarło pod Werycę i tu 2.09. zrezygnowało z dalszego marszu.
Tatarzy, unikając większego starcia, niepokoili nieustannie maszerującą armię, palili stepy, zagrozili też
przerwaniem komunikacji z krajem. 01.10. wojsko polskie wróciło do kraju. Wyprawa zamiast korzyści
przyniosła znaczne straty.W latach 1687- 1690 Polacy ograniczali się do bezskutecznych prób zdobycia
Kamieńca i jego blokady.

Nową wyprawę do Mołdawii podjął Sobieski w 1691 roku z mniejszymi
siłami (28.000 ludzi); 19.08. pod Peresytą stoczył zwycięską bitwę z
eskortującymi transport do Kamieńca Turkami i Tatarami, którzy
wycofali się, stosując podobną taktykę jak w 1686 r. Gdy zawiodło
współdziałanie Austriaków z Siedmiogrodu, wojsko polskie rozpoczęło
odwrót. Trwałą korzyścią tej wyprawy było opanowanie kilku
umocnionych nad Dniestrem i w Mołdawii. Ostatnim akordem zmagań
polsko-tureckich było zawarcie pokoju w

Karłowicach

(26.01.1699 r.),

który przyniósł Polsce zwrot terytoriów utraconych w 1672 roku (Podole

z Kamieńcem i część Ukrainy).

Powrót do - Dział Tematyczny

||

Powrót do - Dział Artykułów

Bitwy polsko-tureckie: Opis i ich przebieg

Kożmin 1497, Cecora 1595, 1620

|

Chocim 1621, 1673

|

śurawno 1673, Wiedeń 1683

|

Parkany 1683

Page 3 of 4

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=6

opracowano na podstawie źródeł zamieszczonych w Bibliografii.

Page 4 of 4

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

2008-04-06

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=6