1
Ćwiczenie 4
Opracowanie:
lek. wet. Jan P. Madej
prof. dr hab. Wojciech Nowacki
Materiały do ćwiczeń dla
Wydziału Medycyny
Weterynaryjnej
Mechanizmy odporności nieswoistej
Izolacja granulocytów
Funkcje granulocytów
Odporność wrodzona (nieswoista)
Składowe odporności wrodzonej:
• bariery anatomiczne
• bariery fizjologiczne
• składniki komórkowe
komórki dendrytyczne - należą do komórek odporności wrodzonej i są
najważniejszym ogniwem pomiędzy odporością
wrodzoną i nabytą
• składniki humoralne
Cechy odporności wrodzonej:
• niezmienność w rozpoznawaniu Ag
• brak pamięci o Ag
• szybkość odpowiedzi
• spontaniczna fagocytoza (np. węgiel, karbonylek)
• immunofagocytoza (z udziałem opsonin)
• wybiórcza aktywacja poprzez interakcję PRR - PAMP
2
Odporność nieswoista komórkowa
Komórki fagocytujące:
neutrofile (w mniejszym stopniu eozynofile),
monocyty i makrofagi
Cechy granulocytów:
• zdolność ruchu
• zdolność adherencji:
a) in vivo
– do powierzchni śródbłonka naczyń włosowatych i do
migracji przez ścianę naczyń do tkanek
(czynniki chemotaktyczne)
b) in vitro
– do powierzchni szkła i plastiku
• zdolność rozpoznawania (PRR – PAMP) i fagocytowania
• zdolność zabijania (destrukcji) na drodze mechanizmów zależnych
i niezależnych od tlenu:
a) wewnątrzkomórkowo
b) zewnątrzkomórkowo (ADCC)
I. Badania zdolności ruchu granulocytów
• test migracji spontanicznej i chemotakcji leukocytów
pod agarem
• test kapilarowy migracji spontanicznej i chemotaksji
leukocytów
• test chemotaksji leukocytów w komorze Boydena
Gatunek
Liczba leukocytów
(10
9
/L lub tys/mm
3
)
pies
kot
konie
bydło
świnie
owce
12,0
15,0
10,0
8,0
15,0
8,0
Liczba leukocytów u niektórych gatunków zwierząt
Krzymowski T.: „Fizjologia zwierząt”, Warszawa 1998
3
?
Szpik wytwarza ok. 2x10
9
granulocytów na kg
masy ciała w ciągu doby.
W czasie infekcji produkcja może wzrosnąć
nawet 10-krotnie.
Pobranie krwi
krew pełna
(antykoagulant)
(morfologia)
surowica
(skrzep)
(biochemia)
Test spontanicznej migracji granulocytów
Izolacja granulocytów:
• pobrać krew na heparynę (20 j.m./ml)
• odwirować 600 x g, 20 min
• usunąć osocze z „kożuszkiem” – na dnie pozostają granulocyty (PMN –
polymorphonuclear cells) i erytrocyty
• zlizowć erytrocyty przy użyciu 0,84% NH
4
Cl lub H
2
O
• odwirować (200 x g, 10 min) i 3x odpłukać PBS z dodatkiem
antybiotyków
• określić żywotność komórek 1% roztworem błękitu trypanu
• doprowadzić do koncentracji 2x10
8
/ml
4
Izolacja granulocytów
woda
2000 obr/min 7min
erytrocyty i leukocyty
45 sek
PBS
10 x stęż.
płyn
komórki
1500 obr/min 10min
Przygotowanie podłoża do migracji:
• dwukrotnie stęż. r-r płynu Hanksa uzupełnić antybiotykami i surowicą o
końcowej koncentracji 10%. (pH 7,2 - 7,4 )
• zmieszać w łaźni wodnej o temp 48°C, z równą objętością 1,5% r-ru
wodnego agarozy (lub agaru); stężenie końcowe 0,75%.
• rozlać do szklanych płytek Petriego
• po zestaleniu agaru, wyciąć zbiorniki o średnicy 2 mm.
Wykonanie testu i odczyt:
• nanieść komórki w objętości 5 µl (każda próba w 3 powtórzeniach)
• inkubować płytki w cieplarce, w komorze wilgotnej, przez 18 h.
• płytki utrwalić 40% roztworem buforowanej formaliny, przez 30 min,
a następnie alkoholem metylowym przez 20 min.
• zdjąć agar, komórki zabarwić metodą May - Grünwalda - Giemsy.
• określić wielkość strefy migracji (średnia 3 pól migracji r
2
)
Test migracji leukocytów pod agarem
5
Test chemotaksji leukocytów pod agarem
Indeks chemotaksji:
jest to stosunek odcinka „A” do „B”
indeks > 1
działanie chemotaktyczne
indeks = 1
brak chemotaksji
indeks < 1
działanie hamujące
6
Test kapilarowy migracji leukocytów
Test chemotaksji leukocytów w komorze Boydena
7
II. Test na zdolność granulocytów do adherencji
8
Etapy fagocytozy
III. Fagocytoza
9
skupiska bakterii
10
IV. Mechanizmy zabijania
wykorzystywane przez neutrofile
Mechanizmy zależne od tlenu:
OKSYDAZA NADPH
NADPH + 2 O
2
2 O
–
2
+ NADP
+
+ H
+
DYSMUTAZA PONADTLENKOWA
2 O
–
2
+ 2 H
+
H
2
O
2
+ O
2
KATALAZA
H
2
O
2
H
2
O + 0
2
H
2
O
2
+ Fe
2+
Fe
3+
+ OH
–
+
OH
HOCl + H
2
O
2
1
O
2
+ H
2
O + Cl
–
+ H
+
HOCl + aminy
chloraminy
MIELOPEROKSYDAZA
H
2
O
2
+ Cl
-
HOCl + OH
-
Mechanizmy niezależne od tlenu:
• BPI – czynnik bakteriobójczy zwiększający przepuszczalność
• katepsyna G
• defensyny
• kateliny
• lizozym
• laktoferyna
• MBP – główne białko zasadowe (major basic protein)
• białko kationowe eozynofilów (ECP), neurotoksyna eozynofilów (EDN)
•
elsataza, azurocydyna, kalprotektyna, ubikwicydyna
Mechanizm działania defensyn
11
Test NBT
Komórki
posiadające
zdolność
wewnątrzkomórkowego
zabijania
drobnoustrojów wykazują wysoki potencjał oksydo-redukcyjny i mogą
zredukować błękit nitrotetrazolowy (NBT) (żółty) do nierozpuszczalnego
formazanu (ciemnogranatowy).
Test spontaniczny:
komórki
+
barwnik
ocena
liczby
komórek
redukujących
i
nieredukujących (rozmaz)
Test pobudzony:
komórki + endotoksyny bakteryjne lub inne czynniki pobudzające
(np. zymozan).
Jeżeli w teście pobudzonym ilość komórek redukujących
wynosi mniej
niż 80% świadczy to o defektach leukocytów.
U zdrowego
bydła: 21% neutrofilów w teście spontanicznym i 40% w pobudzonym.
U
psów w teście spontanicznym: 8% redukuje prawidłowo; podczas infekcji
powyżej 14%
Wykonanie testu:
• szkiełka podstawowe powlec 0,1% alkoholowym r-rem NBT i wysuszyć
• pobrać krew z dodatkiem heparyny (do 10 j.m./ml)
• wykonać cienki rozmaz z krwi pełnej na szkiełku podstawowym z filmem
NBT
• inkubacja w łaźni wilgotnej 20 min 37°C, a następnie 20 min w temp.
pokojowej
• po wyschnięciu barwić metodą May-Grünwalda-Giemsy
12
prawidłowy eozynofil, neutrofil i limfocyt
13
reakcja +/–
reakcja ujemna
Badania funkcji granulocytów:
1) in vivo:
• badanie zdolności ruchu i migracji z krwi do miejsc działania czynnika
zapaleniotwórczego
2) in vitro:
• liczba leukocytów we krwi lub innych płynach ustrojowych
• obecność receptorów umożliwiających adherencję i migrację z naczyń
• zdolność ruchu pod warstwą żelu agarozowego
• zdolności fagocytujące (bakterie, ziarna zymozanu)
• właściwości oksydacyjno-redukcyjne oraz aktywność mieloperoksydazy
i produkcji nadtlenków (w tym H
2
O
2
)
• właściwości bakteriobójcze
• produkcja cytokin
Diagnostyka zaburzeń fagocytarnych
I. Testy przesiewowe (skriningowe):
•
leukocyty: liczba, wzór, morfologia
•
test NBT
II. Testy zaawansowane:
•
specjalna morfologia
•
okienko skórne Rebuck’a
•
ruchliwość spontaniczna (przypadkowa) i chemotaksja
•
fagocytoza
•
czynność bakteriobójcza
III. Testy specjalne:
•
chemiluminescencja
•
metabolizm tlenowy fagocytów
•
analiza molekuł adhezyjnych
•
badania enzymatyczne
•
ocena zdolności odkształcenia, adherencji, agregacji