1.

Automatyzm pracy serca

„Rozrusznikiem” dla potencjałów czynnościowych mięśnia sercowego, które wyprzedzają skurcz

jest tkanka układu przewodzącego. Błona komórkowa komórek tkanki układu przewodzącego

(komórki te są bogate w glikogen i zawierają więcej sarkoplazmy) odznacza się zdolnością do

rytmicznej spontanicznej depolaryzacji. Komórki te leżą bezpośrednio pod wsierdziem tworząc

skupienia:

- węzeł zatokowo-przedsionkowy – węzeł Keitha-Flacka

- węzeł przedsionkowo-komorowy – węzeł Aschoffa-Tawary

- pęczek przedsionkowo-komorowy – pęczek Palladinio-Hisa (kończy się on włóknami Purkinjego)

Komórki ukł. przewodzącego samoistnie i rytmicznie pobudzają się, tworząc „rozrusznik” dla całego

mięśnia sercowego. Węzeł przedsionkowo-komorowy pobudza się najszybciej w rytmie około 1,2 Hz,

tj. 72 razy na minutę. Pozostałe komórki ukł. przewodzącego pobudzają się samoistnie w rytmie

wolniejszym .

Samoistne pobudzenie komórek węzła zatokowo-przedsionkowego jest wywołane powolną

depolaryzacją błony komórkowej pomiędzy potencjałami czynnościowymi. Jest to tak zwany

prepotencja rozrusznika i występuje na skutek stopniowo zanikającego dokomórkowego prądu jonów

potasowych i postępującego nasilania się dokomórkowego prądu jonów wapniowych, aż do

osiągnięcia potencjału progowego, przy którym wyzwala się potencjał czynnościowy. Depolaryzacja –

czyli potencjał czynnościowy – powstający w węźle przedsionkowo-komorowym rozchodzi się na

mięsień przedsionków, a następnie na węzeł i pęczek przedsionkowo-komorowy, komórki

mięśniowe sercowe przewodzące i mięsień komór. Skurcze mięśnia przedsionków i mięśnia komór są

wywołane wyłącznie stanem czynnym powstającym w komórkach ukł. Przewodzącego. Komórki

nerwowe znajdujące się w samym sercu lub wysyłające swe aksony do serca nie uczestniczą w

wyzwalaniu pobudzenia w sercu. Działanie modulujące na serce mają transmitery, które są uwalniane

z aksonów neuronów należących do ukł. Współczulnego – przyspieszają lub zwalniają jego skurcze.

Transmitery układu autonomicznego zwiększają lub zmniejszają pobudliwość komórek układu

przewodzącego i mięśnia sercowego, wpływając na częstość i silę Skurczu.

Depolaryzacja z węzła zatokowo-przedsionkowego przenosi się do węzła przedsionkowo-

komorowego za pośrednictwem trzech pęczków międzywęzłowych: przedniego Bachmana,

środkowego Wenckebacha i tylnego Thorela oraz rozchodzi się na mięsień przedsionków, obejmując

prawy i lewy przedsionek. W strefie granicznej i w samym węźle przedsionkowo-komorowym

zaznacza się największe zwolnienie prędkości przenoszenia się depolaryzacji. Pęczek przedsionkowo-

komorowy stanowi jedyne połączenie pomiędzy mm przedsionków i mm komór, przez które

przewodzony jest stan czynny. W obrębie komór pęczek dzieli się na dwie odnogi przechodzące pod

wsierdziem w komórki mięśniowe sercowe przewodzące (włókna Purkinjego). Depolaryzacja

przewodzona przez pęczek przedsionkowo-komorowy zaczyna się szerzyć na komórki mięśnia

komorowego począwszy od przegrody międzykomorowej w jej dolnej 1/3 części, bliższej koniuszka

serca. Rozszerza się następnie obejmując kolejno przegrodę międzykomorową, mm brodawkowate,

mm w okolicach koniuszka i posuwa się od dołu ku górze do podstawy serca. Depolaryzacja szybciej

szerzy się pod wsierdziem (kom sercowe przewodzące) niż pod osierdziem – czyli od wsierdzia do

osierdzia

Bibliografia:

Władysław Z. Traczyk – Fizjologia człowieka w zarysie (str. 90-91; 261-263)

K. Kucharczyk, M. Nowak – Anatomia i fizjologia człowieka (str, 299-302)